Sprawa T‑350/23

(publikacja fragmentów)

Rems Kargins

przeciwko

Komisji Europejskiej

Wyrok Sądu (druga izba) z dnia 19 marca 2025 r.

Odpowiedzialność pozaumowna – Pomoc państwa – Udział Komisji jako amicus curiae w postępowaniu zawisłym przed sądem krajowym – Bezprawność zachowania zarzucanego instytucji Unii – Zarzut niezgodności z prawem – Wystarczająco istotne naruszenie normy prawnej przyznającej uprawnienia jednostkom – Artykuł 29 ust. 2 rozporządzenia (UE) 2015/1589 – Zasady podziału władzy, niezależności sądów krajowych oraz prawa do skutecznego środka prawnego, bezstronności i neutralności

Odpowiedzialność pozaumowna – Przesłanki – Niezgodność z prawem – Wystarczająco istotne naruszenie prawa Unii – Udział Komisji jako amicus curiae w postępowaniu zawisłym przed sądem krajowym odpowiedzialnym za stosowanie zasad pomocy państwa – Naruszenie zasad podziału władzy, niezależności sądów krajowych oraz prawa do skutecznego środka prawnego, bezstronności i neutralności – Brak wystarczająco istotnego naruszenia – Brak bezprawnego zachowania – Stwierdzenie braku odpowiedzialności Unii

(artykuły 107–109, 267, 268, art. 340 akapit drugi TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 41, 47; rozporządzenie Rady 2015/1589, motywy 37, 38, art. 29 ust. 2)

(zob. pkt 21, 22, 29–39, 41, 42, 44–46, 48–51, 53–55, 58–61, 63–66, 68–72, 74–78, 80, 81, 83–91)

Streszczenie

W swoim wyroku Sąd oddalił skargę o stwierdzenie odpowiedzialności pozaumownej Unii ( 1 ) mającą na celu naprawienie szkody, jaką miał ponieść skarżący w wyniku zarzucanego Komisji Europejskiej jako bezprawne zachowania polegającego na udziale jako amicus curia w sporze krajowym zawisłym przed Augstākā tiesa (sądem najwyższym, Łotwa). W ten sposób Sąd zajął stanowisko w przedmiocie zgodności z prawem mechanizmu współpracy między Komisją Europejską a sądami krajowymi, przewidzianego w art. 29 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589 ( 2 ) w ramach stosowania zasad pomocy państwa.

W niniejszej sprawie były akcjonariusz AS Parex banka złożył w tym banku depozyt, którego własność została przeniesiona na skarżącego, G. Karginsa. W kontekście kryzysu bankowego z 2008 r. Parex banka skorzystał ze środków pomocy, które były przedmiotem dwóch decyzji Komisji, przyjętych odpowiednio w 2010 r. i 2014 r. ( 3 ) W zastosowaniu zatwierdzonego przez Komisję planu restrukturyzacji ten depozyt skarżącego został przekazany nowemu podmiotowi.

W 2012 r. skarżący wszczął przeciwko temu podmiotowi postępowanie cywilne o zwrot tego depozytu. Pierwsze korzystne dla skarżącego orzeczenie zostało wydane w 2013 r. i utrzymane w mocy w 2016 r. wyrokiem Augstākās tiesas Civillietu tiesu palāta (sąd najwyższy, izba cywilna, Łotwa).

Władze łotewskie poinformowały Komisję o tym ostatnim wyroku, gdyż istniała możliwość, że narusza on decyzje wydane przez tę instytucję w latach 2010 i 2014. Następnie Komisja przedstawiła sądowi krajowemu swe uwagi jako amicus curiae na podstawie art. 29 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589.

Wyrokiem z 2018 r. Augstākā tiesa (sąd najwyższy, Łotwa) uchylił wyrok z 2016 r. To właśnie w tym kontekście skarżący zwrócił się do Sądu o zasądzenie odszkodowania za szkodę wyrządzoną mu wskutek udziału Komisji w krajowym postępowaniu sądowym.

Ocena Sądu

W tym kontekście Sąd zbadał w szczególności podniesiony przez skarżącego zarzut niezgodności z prawem art. 29 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589.

W pierwszej kolejności Sąd stwierdził, że rozporządzenie 2015/1589 zostało przyjęte na podstawie art. 109 TFUE, który przyznaje Radzie szerokie uprawnienia, przewidując, że może ona przyjąć wszelkie właściwe rozporządzenia w celu zastosowania art. 107 i 108 TFUE.

W zakresie bowiem, w jakim zarówno Komisja, jak i sądy krajowe ( 4 ) są zobowiązane do stosowania art. 107 i 108 TFUE, mechanizmy współpracy takie jak te przewidziane w art. 29 rozporządzenia 2015/1589, umożliwiające, z jednej strony, sądom zwrócenie się do Komisji o informacje lub opinie dotyczące stosowania tych zasad i, z drugiej strony, Komisji przedstawienie przed tymi sądami uwag na piśmie lub ustnie, należy uznać za właściwe w celu stosowania tych postanowień traktatu FUE.

W drugiej kolejności Sąd uznał, że mechanizm przewidziany w art. 29 rozporządzenia 2015/1589 nie jest sprzeczny z art. 267 TFUE. Z przepisu tego nie wynika w tym względzie, by udział Komisji w postępowaniu – czy to na wniosek sądów krajowych, czy też z własnej inicjatywy – stał na przeszkodzie możliwości lub obowiązkowi wystąpienia przez sądy krajowe do Trybunału z pytaniem prejudycjalnym na podstawie art. 267 TFUE bądź przesądzał o takiej możliwości czy o takim obowiązku ( 5 ).

Po pierwsze bowiem, przewidziany w art. 29 rozporządzenia 2015/1589 mechanizm wpisuje się w ducha lojalnej współpracy ( 6 ) i stanowi wsparcie dla sądów krajowych, przy czym uwagi Komisji nie są dla tych sądów wiążące.

Po drugie, istniejące po stronie sądów krajowych uprawnienie do wystąpienia lub obowiązek wystąpienia z pytaniem prejudycjalnym w oparciu art. 267 TFUE opierają się na zasadach jednolitego stosowania i pierwszeństwa prawa Unii. Sądy krajowe mają zatem prawo, a w niektórych przypadkach – obowiązek wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym, gdy stwierdzą one bądź to z urzędu, bądź to na wniosek stron, że meritum sprawy obejmuje kwestię wchodzącą w zakres akapitu pierwszego tego postanowienia. Można bowiem wyobrazić sobie, że sąd krajowy, po otrzymaniu na podstawie art. 29 rozporządzenia 2015/1589 uwag Komisji dotyczących stosowania art. 107 i 108 TFUE, zadaje następnie Trybunałowi pytanie prejudycjalne dotyczące tej samej kwestii na podstawie art. 267 TFUE.

W związku z tym mechanizmy przewidziane w art. 267 TFUE i w art. 29 rozporządzenia 2015/1589 są komplementarne i nie wykluczają się wzajemnie.

W trzeciej kolejności Sąd uznał, że mechanizm przewidziany w art. 29 rozporządzenia 2015/1589 nie jest sprzeczny z art. 108 TFUE. Zgodnie bowiem z art. 108 ust. 2 TFUE Komisja może wnieść sprawę bezpośrednio do Trybunału w ramach postępowania w sprawie naruszenia w przypadku, gdy dane państwo członkowskie nie zastosuje się do decyzji Komisji stwierdzającej, że pomoc państwa nie jest zgodna z rynkiem wewnętrznym. Z art. 108 TFUE nie wynika natomiast, aby Komisja nie mogła zwrócić się bezpośrednio do Trybunału z tego powodu, że instytucja ta wystąpiła jako amicus curiae w postępowaniu krajowym na podstawie art. 29 rozporządzenia 2015/1589. Podobnie z tego ostatniego przepisu nie wynika, aby uprawnienie do działania w charakterze amicus curiae było uzależnione od możliwości zwrócenia się przez Komisję do Trybunału na podstawie art. 108 ust. 2 akapit drugi TFUE. W związku z tym wzięcie przez Komisję udziału w postępowaniu krajowym na podstawie art. 29 rozporządzenia 2015/1589 pozostaje bez uszczerbku dla postępowania, które instytucja ta może wszcząć na podstawie art. 108 ust. 2 TFUE.

Wreszcie Sąd uznał, że mechanizm przewidziany w art. 29 rozporządzenia 2015/1589 przewiduje wystarczające gwarancje proceduralne. Komisja składa bowiem swe uwagi zgodnie z krajowymi przepisami proceduralnymi, w tym przepisami mającymi na celu ochronę praw stron, przy poszanowaniu niezależności sądów krajowych. W związku z tym w ramach danej procedury krajowej znajdują zastosowanie gwarancje proceduralne przewidziane w prawie krajowym, które ma być zgodne z art. 19 TUE i z art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.

( 1 ) Na podstawie art. 268 i art. 340 akapit drugi TFUE.

( 2 ) Rozporządzenie Rady (UE) 2015/1589 z dnia 13 lipca 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.U. 2015, L 248, s. 9). Zgodnie z art. 29 ust. 2 rozporządzenia 2015/1589, „[j]eżeli wymaga tego spójne stosowanie art. 107 ust. 1 lub art. 108 TFUE, Komisja może, działając z własnej inicjatywy, przedstawiać pisemne uwagi sądom państw członkowskich, które są odpowiedzialne za stosowanie zasad pomocy państwa”.

( 3 ) Decyzja Komisji 2011/364/UE z dnia 15 września 2010 r. w sprawie pomocy państwa C 26/09 (ex N 289/09), której Łotwa zamierza udzielić na restrukturyzację AS Parex banka (Dz.U. 2011, L 163, s. 28) oraz decyzja Komisji (UE) 2015/162 z dnia 9 lipca 2014 r. w sprawie pomocy państwa SA.36612 (2014/C) (ex 2013/NN) wdrożonej przez Łotwę na rzecz Parex (Dz.U. 2015, L 27, s. 12).

( 4 ) W oparciu o art. 108 ust. 3 TFUE.

( 5 ) Motyw 38 rozporządzenia 2015/1589.

( 6 ) Przewidzianego w art. 4 TUE.