Sprawa C‑348/12 P

Rada Unii Europejskiej

przeciwko

Manufacturing Support & Procurement Kala Naft Co., Tehran

„Odwołanie — Środki ograniczające przyjęte wobec Islamskiej Republiki Iranu w celu niedopuszczenia do rozprzestrzeniania broni jądrowej — Środki skierowane wobec irańskiego przemysłu naftowo-gazowego — Zamrożenie funduszy — Obowiązek uzasadnienia — Obowiązek umotywowania zasadności środka”

Streszczenie – wyrok Trybunału (piąta izba) z dnia 28 listopada 2013 r.

1. Skarga o stwierdzenie nieważności — Przesłanki dopuszczalności — Interes prawny — Osoby fizyczne lub prawne — Akty dotyczące ich bezpośrednio i indywidualnie — Skarga skierowana na akt ustanawiający środki ograniczające wobec skarżącego — Organizacja rządowa powołująca się na ochronę i gwarancje związane z prawami podstawowymi — Kwestia niedotycząca dopuszczalności zarzutu, ale jego zasadności

   (art. 263 akapit czwarty TFUE, art. 275 akapit drugi TFUE)

2. Postępowanie sądowe — Podnoszenie nowych zarzutów w toku postępowania — Zarzut podniesiony po raz pierwszy na rozprawie — Niedopuszczalność

   (regulamin postępowania przed Trybunałem, art. 48 § 2 akapit pierwszy)

3. Unia Europejska — Kontrola sądowa zgodności z prawem aktów instytucji — Środki ograniczające wobec Iranu — Środki przyjęte w ramach walki z rozprzestrzenianiem broni jądrowej — Zakres kontroli

   (art. 275 akapit pierwszy TFUE; Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 47 ust. 2, art. 47, art. 52 ust. 1)

4. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa — Środki ograniczające wobec Iranu — Zamrożenie funduszy osób, podmiotów i organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom — Wsparcie działalności Iranu stwarzającej zagrożenie rozprzestrzeniania broni jądrowej — Pojęcie — Handel kluczowym sprzętem i kluczowymi technologiami wykorzystywanymi w przemyśle naftowo-gazowym — Włączenie — Brak faktycznie nagannego zachowania — Brak wpływu

   (decyzja Rady 2010/412/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 423/2007, art. 7 ust. 2; nr 668/20101; nr 961/2010, art. 8, art. 16 ust. 2)

5. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa — Środki ograniczające wobec Iranu — Zamrożenie funduszy osób, podmiotów i organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom — Przesłanki przyjęcia w wypadku przepisów zredagowanych w ogólny sposób — Wymóg wcześniejszego zachowania — Brak — Wystarczający charakter odesłania do ogólnego celu wynikający ze statutu danego podmiotu

6. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa — Środki ograniczające wobec Iranu — Podstawa prawna — Środki ograniczające przewidziane w decyzji przyjętej na podstawie art. 29 TUE — Przysługująca Radzie kompetencja do przyjęcia środków ograniczających, w formie zamrożenia funduszy, niezależnych i odrębnych od środków zalecanych przez Radę Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych

   (art. 29 TUE; art. 215 TFUE, art. 291 ust. 2 TFUE; decyzja Rady 2010/412/WPZiB; rozporządzenia Rady: nr 423/2007; nr 668/20101; nr 961/2010)

7. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa — Środki ograniczające wobec Iranu — Zamrożenie funduszy osób, podmiotów i organów zaangażowanych w rozprzestrzenianie broni jądrowej lub udzielających wsparcia takim działaniom — Ograniczenie prawa własności i prawa do swobodnego wykonywania działalności gospodarczej — Dopuszczalność — Naruszenie zasady proporcjonalności — Brak

1.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 50, 51)

2.  Zobacz tekst orzeczenia.

   (por. pkt 52)

3.  Sądy Unii powinny – zgodnie z kompetencjami przysługującymi im na podstawie traktatu – zapewnić co do zasady pełną kontrolę zgodności z prawem ogółu aktów Unii w świetle praw podstawowych stanowiących integralną część porządku prawnego Unii. Do tych praw podstawowych zaliczają się w szczególności poszanowanie prawa do obrony i prawo do skutecznej ochrony sądowej. Pierwsze z tych praw, które jest przewidziane w art. 41 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej obejmuje prawo do bycia wysłuchanym i prawo dostępu do akt sprawy przy poszanowaniu uprawnionych interesów poufności. Drugie ze wspomnianych praw podstawowych, które jest wyrażone w art. 47 karty, wymaga, by zainteresowany miał możliwość zapoznania się z powodami decyzji wydanej w stosunku do niego, czy to poprzez lekturę samej decyzji, czy to poprzez poinformowanie go o tych powodach na jego żądanie, bez uszczerbku dla uprawnienia właściwego sądu do zażądania podania tych powodów od właściwego organu, co pozwoli mu na obronę swoich praw w najlepszych możliwych warunkach oraz na w pełni świadome podjęcie decyzji, czy celowe jest wniesienie sprawy do właściwego sądu, a sądowi w pełni umożliwi dokonanie kontroli zgodności z prawem danej decyzji.

   Artykuł 52 ust. 1 karty dopuszcza jednakże ograniczenia w wykonywaniu praw w niej uznanych, o ile dane ograniczenie szanuje zasadniczą treść danego prawa podstawowego oraz – z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności – jest ono konieczne i rzeczywiście odpowiada celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię. Ponadto istnienie naruszenia prawa do obrony należy oceniać przy uwzględnieniu szczególnych okoliczności danej sprawy, w szczególności charakteru rozpatrywanego aktu, okoliczności jego przyjęcia oraz przepisów prawa regulującego daną dziedzinę. W szczególności akt niekorzystny jest wystarczająco uzasadniony, jeżeli został wydany w okolicznościach znanych zainteresowanemu, pozwalających mu na zrozumienie treści przyjętego względem niego środka.

   Co się tyczy kontroli zgodności z prawem decyzji przyjmującej środki ograniczające, że w świetle ich prewencyjnego charakteru, jeśli sąd Unii uzna, że co najmniej jeden z powodów wymienionych w uzasadnieniu jest wystarczająco precyzyjny i konkretny, że jest wykazany i że stanowi sam w sobie wystarczającą podstawę do wsparcia tej decyzji, to okoliczność, iż te pozostałe powody tym się nie cechują, nie może uzasadniać stwierdzenia nieważności wspomnianej decyzji. Ponadto skuteczność kontroli sądowej gwarantowanej przez art. 47 karty wymaga także, by sąd Unii upewnił się, że decyzja, która ma dla danej osoby czy podmiotu znaczenie indywidualne, opiera się na wystarczająco solidnej podstawie faktycznej. Oznacza to sprawdzenie okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianej decyzji, tak aby kontrola sądowa nie była ograniczona do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale dotyczyła tego, czy powody te – lub co najmniej jeden z nich, uważany za sam w sobie wystarczający do wsparcia tejże decyzji – są wykazane.

   (por. pkt 65–73)

4.  Z art. 8 ust. 1 i 2 rozporządzenia nr 961/2010 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającego rozporządzenie nr 423/2007 wynika, że pojęcie dostarczania zakazanych towarów i technologii w rozumieniu art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia, obejmuje dostarczanie kluczowego sprzętu i kluczowych technologii wykorzystywanych w kluczowych sektorach przemysłu naftowo-gazowego w Iranie. W odniesieniu do rozporządzenia wykonawczego nr 668/2010 w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu należy stwierdzić, że akt ten wprowadzał w życie art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu, który w odróżnieniu od art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 961/2010 nie dotyczył wyraźnie dostarczania zakazanych towarów i technologii. Jednakże art. 7 ust. 2 lit. a) rozporządzenia nr 423/2007 dotyczy zaangażowania w działalność Iranu stwarzającą zagrożenie rozprzestrzeniania broni jądrowej, bezpośrednio związanego z taką działalnością lub ją wspierającego. Tymczasem należy stwierdzić, że pojęcie wspierania oznacza mniejszy stopień powiązania z działaniami Iranu mającymi na celu rozprzestrzenianie broni jądrowej niż pojęcia zaangażowania i bezpośredniego związania i że może obejmować nabywanie towarów i technologii związanych z przemysłem naftowo-gazowym oraz handel nimi.

   W świetle rezolucji Rady Bezpieczeństwa nr 1929 (2010), oświadczenia Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca 2010 r., oraz decyzji 2007/140 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylającej wspólne stanowisko 2007/140, które wymieniają dochody z sektora energetycznego oraz ryzyko związane z materiałami wykorzystywanymi w przemyśle naftowo-gazowym, wykładni art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 należy, dla oceny zgodności z prawem środka ograniczającego przyjętego na podstawie rozporządzenia wykonawczego nr 668/2010, dokonywać w ten sposób, że handel kluczowym sprzętem i kluczowymi technologiami wykorzystywanymi w przemyśle naftowo-gazowym można uznać za wspieranie działań Islamskiej Republiki Iranu mających na celu rozprzestrzenianie broni jądrowej.

   Nie można zatem uznać, że przyjęcie środków ograniczających wobec podmiotu zakłada, iż podmiot ten wcześniej dopuścił się faktycznie nagannego zachowania, bowiem samo ryzyko, że dany podmiot dopuści się takiego zachowania w przyszłości, nie jest wystarczające.

   (por. pkt 77, 79, 80, 83, 84)

5.  Gdy przepisy aktów przewidujące zamrożenie funduszy są sformułowane w sposób ogólny, nie odnosząc się do zachowań poprzedzających decyzję o zamrożeniu funduszy, odesłanie do ogólnego celu, takiego, jaki widnieje w statucie tego podmiotu, może wystarczyć do uzasadnienia przyjęcia środków ograniczających.

   (por. pkt 85)

6.  Decyzja 2010/413 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylająca wspólne stanowisko 2007/140 oraz decyzja nr 2010/644 zmieniająca decyzję 2010/413 mają za podstawę prawną art. 29 TUE, rozporządzenie wykonawcze nr 668/2010 w sprawie wdrożenia art. 7 ust. 2 rozporządzenia nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu ma za podstawę prawną art. 291 ust. 2 TFUE zaś rozporządzenie nr 423/2007 dotyczącego środków ograniczających wobec Iranu i rozporządzenie nr 961/2010 w sprawie środków ograniczających wobec Iranu i uchylające rozporządzenie nr 423/2007 mają za podstawę prawną art. 215 TFUE. Na podstawie tych przepisów traktatowych Radzie przysługuje kompetencja do wydawania spornych aktów, zawierających niezależne środki ograniczające, odrębne od środków konkretnie zalecanych przez Radę Bezpieczeństwa Nardów Zjednoczonych. O ile do celów wykładni tych aktów uwzględnieniu powinny podlegać rezolucja Rady Bezpieczeństwa nr 1929 (2010) oraz oświadczenie Rady Europejskiej z dnia 17 czerwca 2010 r., o tyle akty te nie mogą stanowić podstawy prawnej.

   (por. pkt 108, 109)

7.  Co się tyczy kontroli sądowej przestrzegania zasady proporcjonalności należy dopuścić stosowanie szerokiego zakresu uznania przez prawodawcę Unii w dziedzinach, które wiążą się po stronie tego prawodawcy z dokonywaniem politycznych, ekonomicznych czy społecznych wyborów i w których ma on dokonywać kompleksowych ocen. Zatem wyłącznie rażąco niewłaściwy charakter środka przyjętego w tych dziedzinach, w stosunku do celu, który właściwa instytucja powinna realizować, może mieć wpływ na zgodność z prawem takiego środka.

   Ponadto prawo własności i swoboda wykonywania działalności gospodarczej nie są prawami absolutnymi i korzystanie z nich może podlegać ograniczeniom uzasadnionym celami interesu ogólnego realizowanymi przez Unię. Wobec tego wykonywanie prawa do swobodnego prowadzenia działalności gospodarczej jak i prawa własności może zostać poddane ograniczeniom, pod warunkiem że ograniczenia te rzeczywiście odpowiadają realizowanym celom służącym dobru ogólnemu i nie stanowią, w stosunku do swego celu, ingerencji nieproporcjonalnej i niemożliwej do przyjęcia, która naruszałaby istotę praw w ten sposób gwarantowanych. W tym względzie cel jakim jest niedopuszczenie do rozprzestrzeniania broni jądrowej oraz wywarcie w ten sposób nacisku na Islamską Republikę Iranu, aby zakończyła działania w tym kierunku, wpisuje się w bardziej ogólne ramy wysiłków mających na celu utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego i w związku z tym podlega słusznej ochronie.

   Co się tyczy proporcjonalności środki ograniczające przyjęte zarówno przez Radę Bezpieczeństwa, jak i Unię mają charakter stopniowy i są uzasadnione brakiem osiągnięcia celu przez środki przyjęte wcześniej.

   (por. pkt 120–122, 124, 126)