Zalecenie w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Zalecenie (UE) 2023/681 w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności

JAKIE SĄ CELE ZALECENIA?

Zalecenie to ma na celu zapewnienie państwom członkowskim Unii Europejskiej (UE) wytycznych służących wzmocnieniu praw osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu, zarówno w odniesieniu do ich praw procesowych, jak i materialnych warunków pozbawienia wolności, które zapewniają, by osoby pozbawione wolności były traktowane z godnością i z poszanowaniem ich praw podstawowych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Prawa procesowe

W zakres dotychczasowych dyrektyw UE wchodzi szereg elementów praw procesowych, w tym:

• prawo do tłumaczenia ustnego i pisemnego;
• prawo do informacji;
• prawo dostępu do obrońcy;
• domniemanie niewinności;
• gwarancje procesowe dla dzieci; oraz
• pomoc prawna z urzędu.

Niniejsze zalecenie stanowi uzupełnienie tych dyrektyw, podobnie jak zalecenie Komisji w sprawie gwarancji procesowych dla osób wymagających szczególnego traktowania będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym (zob. streszczenie).

Zasady ogólne

Zalecenie określa cztery główne zasady:

• tymczasowe aresztowanie należy stosować wyłącznie jako ostateczność;
• osoby pozbawione wolności muszą być traktowane z szacunkiem i godnością oraz zgodnie ze zobowiązaniami wynikającymi z praw człowieka, w tym z art. 3 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz z art. 4 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej.
• należy podjąć działania w celu zarządzania pozbawieniem wolności w taki sposób, aby ułatwić ponowną integrację społeczną osób pozbawionych wolności, z myślą o zapobieganiu recydywie;
• przy stosowaniu zalecenia nie należy różnicować ze względu na kwestie takie jak płeć, pochodzenie etniczne, wiek lub jakikolwiek inny status.

Prawa procesowe osób podejrzanych i oskarżonych

W zaleceniu określono minimalne normy dotyczące osób podlegających tymczasowemu aresztowaniu, obejmujące szereg różnych aspektów, w tym:

• stosowanie tymczasowego aresztu jako ostateczności i dostępność środków alternatywnych wobec pozbawienia wolności;
• wymóg posiadania uzasadnionego podejrzenia i podstawy stosowania tymczasowego aresztowania;
• uzasadnienie i umotywowanie decyzji o tymczasowym aresztowaniu;
• okresowy przegląd tymczasowego aresztowania;
• zapewnienie, by osoba podejrzana lub oskarżona została zawsze wysłuchana;
• skuteczne środki odwoławcze i prawo do odwołania;
• zapewnienie, by tymczasowe aresztowanie trwało jak najkrócej;
• odliczanie okresu tymczasowego aresztowania od prawomocnie orzeczonej kary.

Materialne warunki pozbawienia wolności

W zaleceniu określono również minimalne normy dotyczące warunków pozbawienia wolności, w tym:

• zakwaterowanie i rozmieszczenie;
• higiena i warunki sanitarne;
• żywienie;
• czas spędzany poza celą i na świeżym powietrzu;
• praca i edukacja osób pozbawionych wolności służące zapewnieniu ich ponownej integracji społecznej;
• opieka zdrowotna;
• zapobieganie przemocy i złemu traktowaniu;
• kontakt ze światem zewnętrznym;
• pomoc prawna;
• wnioski i skargi;
• środki szczególne dotyczące:
  • kobiet i dziewcząt,
  • cudzoziemców,
  • dzieci i młodych osób dorosłych,
  • osób z niepełnosprawnościami lub cierpiących na poważne schorzenia;
• środki szczególne służące przeciwdziałaniu radykalizacji postaw w więzieniach.

Sprawozdawczość

• Państwa członkowskie powinny poinformować Komisję Europejską o działaniach następczych podjętych w związku z niniejszym zaleceniem w ciągu 18 miesięcy od jego przyjęcia.
• Na podstawie tych informacji Komisja powinna przedłożyć sprawozdanie Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej w terminie 24 miesięcy od daty przyjęcia niniejszego zalecenia.

Kontekst

Więcej informacji:

• Prawa podejrzanych i oskarżonych (Komisja Europejska).

GŁÓWNY DOKUMENT

Zalecenie Komisji (UE) 2023/681 z dnia 8 grudnia 2022 r. w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności (Dz.U. L 86 z 24.3.2023, s. 44–57).

DOKUMENTY POWIĄZANE

Nieoficjalny dokument służb Komisji przygotowany w związku z przyjęciem zalecenia w sprawie praw procesowych osób podejrzanych i oskarżonych podlegających tymczasowemu aresztowaniu oraz materialnych warunków pozbawienia wolności, Rada Unii Europejskiej, 2 grudnia 2022 r.

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł I – Postanowienia wspólne – Artykuł 2 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 17).

Karta praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 389–405).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania (Dz.U. L 297 z 4.11.2016, s. 1–8).

Kolejne zmiany dyrektywy (UE) 2016/1919 zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/800 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie gwarancji procesowych dla dzieci będących podejrzanymi lub oskarżonymi w postępowaniu karnym (Dz.U. L 132 z 21.5.2016, s. 1–20).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. L 65 z 11.3.2016, s. 1–11).

Zalecenie Komisji z dnia 27 listopada 2013 r. w sprawie gwarancji procesowych dla osób wymagających szczególnego traktowania podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym (Dz.U. C 378 z 24.12.2013, s. 8–10).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności (Dz.U. L 294 z 6.11.2013, s. 1–12).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/13/UE z dnia 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym (Dz.U. L 142 z 1.6.2012, s. 1–10).

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/64/UE z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym (Dz.U. L 280 z 26.10.2010, s. 1–7).

Decyzja ramowa Rady 2008/909/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków skazujących na karę pozbawienia wolności lub inny środek polegający na pozbawieniu wolności – w celu wykonania tych wyroków w Unii Europejskiej (Dz.U. L 327 z 5.12.2008, s. 27–46).

Zob. tekst skonsolidowany.

Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi – oświadczenia złożone przez niektóre państwa członkowskie w sprawie przyjęcia decyzji ramowej (Dz.U. L 190 z 18.7.2002, s. 1–20).

Zob. tekst skonsolidowany.

Ostatnia aktualizacja: 16.05.2023