Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, traktat EWWiS

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Traktat paryski ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS)

JAKIE BYŁY CELE TRAKTATU?

• Na mocy traktatu ustanowiono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS), w skład której wchodziło sześć państw (Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy) pragnących zapewnić swobodny przepływ węgla i stali oraz otwarcie dostępu do źródeł produkcji.
• Istotne znaczenie miało powołanie wspólnej Wysokiej Władzy zajmującej się:
  • nadzorem rynku;
  • kontrolowaniem przestrzegania zasad konkurencji; oraz
  • zapewnianiem przejrzystości cen.
• Traktat EWWiS stanowił fundament instytucji Unii Europejskiej w znanej nam obecnie postaci. Założona po II wojnie światowej, a konkretnie w 1951 r., EWWiS była pierwszym krokiem w stronę integracji europejskiej.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Cele

Celem traktatu, który wyrażono w jego art. 2, było przyczynianie się – za pośrednictwem wspólnego rynku węgla i stali – do rozwoju gospodarczego, zwiększenia zatrudnienia i podnoszenia stopy życiowej. W związku z tym instytucje musiały zapewnić prawidłowość dostaw węgla i stali na wspólny rynek przez zapewnienie równego dostępu do źródeł produkcji, ustalenie najniższych cen i poprawę warunków pracy. Osiąganiu wszystkich tych celów musiał towarzyszyć rozwój handlu międzynarodowego i modernizacja produkcji.

Przejawem dążenia do utworzenia wspólnego rynku był przewidziany w traktacie swobodny przepływ towarów bez opłat celnych i podatków. Zakazywano w nim stosowania przepisów i praktyk dyskryminacyjnych, subwencji, pomocy państwa, nakładanych przez państwa obciążeń specjalnych oraz praktyk ograniczających konkurencję.

Struktura

Traktat był podzielony na cztery tytuły:

• 1.

  Europejska Wspólnota Węgla i Stali;

• 2.

  instytucje Wspólnoty;

• 3.

  postanowienia ekonomiczne i społeczne; oraz

• 4.

  postanowienia końcowe.

Dołączono do niego także:

• dwa protokoły, z których jeden dotyczył Trybunału Sprawiedliwości, natomiast drugi – stosunków EWWiS z Radą Europy; oraz
• konwencję w sprawie postanowień przejściowych, w której uregulowano kwestie związane z wprowadzaniem traktatu w życie, stosunki z państwami nienależącymi do EWWiS oraz gwarancje ogólne.

Instytucje

Na mocy traktatu ustanowiono Wysoką Władzę, Zgromadzenie, Radę Ministrów i Trybunał Sprawiedliwości. EWWiS miała osobowość prawną.

• Wysoka Władza, czyli poprzedniczka dzisiejszej Komisji Europejskiej, stanowiła niezależny, kolegialny organ wykonawczy, którego zadaniem było osiągnięcie celów określonych w traktacie i działanie w interesie ogólnym EWWiS. Składała się ona z dziewięciu członków (przy czym z żadnego państwa nie mogło pochodzić więcej niż dwóch członków) wybieranych na sześcioletnią kadencję. Wysoka Władza była prawdziwie ponadnarodowym organem wyposażonym w kompetencje do podejmowania decyzji. Nadzorowała ona:
  • modernizację i usprawnianie produkcji;
  • dostawy produktów na identycznych warunkach;
  • opracowywanie wspólnej polityki eksportowej; oraz
  • poprawę warunków pracy w przemyśle węglowym i stalowym.

Wysoka Władza podejmowała decyzje, formułowała zalecenia i przedstawiała opinie. Pomocą służył jej Komitet Doradczy (poprzednik dzisiejszego Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego) złożony z przedstawicieli producentów, pracowników, konsumentów i agentów handlowych.

• Zgromadzenie, czyli poprzednik Parlamentu Europejskiego, składał się z 78 członków będących przedstawicielami parlamentów narodowych. Niemcy, Francja i Włochy miały po 18 członków, Belgia i Holandia – po 10 członków, natomiast Luksemburg reprezentowało czterech członków. Traktat przyznawał Zgromadzeniu kompetencje kontrolne.
• Rada, będąca poprzedniczką dzisiejszej Rady Unii Europejskiej, składała się z sześciu przedstawicieli rządów krajowych. Przewodnictwo w Radzie piastowało kolejno przez trzy miesiące każde państwo należące do EWWiS. Rolą Rady było harmonizowanie działalności Wysokiej Władzy i rządów odpowiedzialnych za ogólną politykę gospodarczą swoich krajów. Istotne decyzje podejmowane przez Wysoką Władzę wymagały zatwierdzenia ze strony Rady.
• Trybunał Sprawiedliwości, czyli poprzednik Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, składał się z siedmiu sędziów powoływanych na okres sześciu lat za wspólną zgodzą rządów państw należących do EWWiS. Trybunał zapewniał prawidłowość wykładni i wykonywania postanowień traktatu.

Zadania

• Aby móc osiągnąć założone cele, EWWiS:
  • zbierała informacje od przedsiębiorstw i zrzeszeń działających w branży węgla i stali;
  • prowadziła konsultacje z różnymi podmiotami (przedsiębiorstwami z branży węgla i stali, pracownikami itp.); oraz
  • dysponowała uprawnieniami kontrolnymi pozwalającymi jej weryfikować otrzymane informacje.
• Jeśli przedsiębiorstwa działające w branży węgla i stali utrudniały Wysokiej Władzy wykonywanie tych uprawnień, Wysoka Władza mogła nakładać grzywny (w wysokości nieprzekraczającej 1% rocznego obrotu) oraz kary za zwłokę (w wysokości 5% przeciętnego dziennego obrotu za każdy dzień zwłoki).
• Na podstawie zgromadzonych informacji Wysoka Władza opracowywała prognozy mające na celu wytyczanie kierunków działalności wszystkich zainteresowanych, a także określanie działalności EWWiS. Uzupełnieniem informacji otrzymywanych od przedsiębiorstw i zrzeszeń były przeprowadzane przez EWWiS badania dotyczące trendów cenowych i zachowań rynkowych.

Aspekty związane z finansowaniem

• Na budżet EWWiS składały się podatki od produkcji węgla i stali oraz zaciągane pożyczki. Podatki były przeznaczane na pokrywanie wydatków administracyjnych, kosztów pomocy bezzwrotnej na cele przekwalifikowania pracowników oraz wydatków na badania techniczne i ekonomiczne (które należało popierać). Fundusze pochodzące z pożyczek mogły być używane wyłącznie w celu udzielania pożyczek.
• W dziedzinie inwestycji EWWiS mogła, oprócz udzielania pożyczek, udzielać gwarancji innym pożyczkom zaciąganym przez przedsiębiorstwa u podmiotów trzecich. EWWiS miała także kompetencje do wydawania wytycznych dotyczących inwestycji, które nie były przez nią finansowane.

Produkcja

EWWiS odgrywała przede wszystkim rolę pośrednią i pomocniczą, współdziałając z rządami i podejmując interwencje w sprawach cen i polityki handlowej. W przypadku zmniejszania się popytu lub w przypadku braku mogła ona jednak podejmować działania bezpośrednie, wprowadzając ograniczenia ilościowe z myślą o ograniczeniu produkcji w zorganizowany sposób lub – w odniesieniu do braków – sporządzając programy produkcyjne określające priorytety w zakresie konsumpcji, ustalające rozdział zasobów i ustanawiające wielkość eksportu.

Ustalanie cen i konkurencja

• Traktat zabraniał stosowania praktyk dyskryminujących pod względem cen, nieuczciwych praktyk konkurencyjnych oraz praktyk dyskryminacyjnych obejmujących stosowanie różnych warunków w odniesieniu do porównywalnych transakcji. Zasady te miały zastosowanie także do transportu.
• Ponadto w pewnych okolicznościach, na przykład w sytuacji jawnego kryzysu, Wysoka Władza mogła ustalać ceny maksymalne lub minimalne w obrębie EWWiS lub w odniesieniu do rynków eksportowych.
• W celu zapewnienia poszanowania wolnej konkurencji Wysoka Władza miała być informowana o wszystkich podejmowanych przez państwa należące do EWWiS działaniach, które mogły jej zagrażać. Ponadto w traktacie wskazano na trzy szczególne sytuacje, których wystąpienie mogło zakłócać konkurencję:
  • porozumienia;
  • koncentracje; oraz
  • nadużycia pozycji dominującej.

Porozumienia lub układy zawierane między przedsiębiorstwami mogły być anulowane przez Wysoką Władzę, jeśli bezpośrednio lub pośrednio uniemożliwiały, ograniczały lub zakłócały normalną konkurencję.

Aspekty pracownicze

• Kwestia płac pracowników pozostała wprawdzie w gestii państw należących do EWWiS, jednak Wysoka Władza mogła – w określonych okolicznościach – interweniować w przypadku nienormalnie niskiego poziomu płac i obniżek płac.
• Wysoka Władza mogła wspierać finansowo programy służące równoważeniu ewentualnego negatywnego wpływu postępu technicznego w przemyśle na pracowników (odszkodowania, zasiłki i przekwalifikowanie zawodowe).
• W dziedzinie przemieszczania się pracowników wykwalifikowanych państwa należące do EWWiS musiały zlikwidować wszelkie ograniczenia w zatrudnianiu oparte na przynależności państwowej. W przypadku innych kategorii pracowników, w razie braku odpowiedniej siły roboczej, państwa były wzywane do niezbędnego dostosowania przepisów imigracyjnych w celu umożliwienia zatrudniania pracowników z innych państw.

Polityka handlowa

• W traktacie uregulowano także politykę handlową EWWiS wobec państw nienależących do EWWiS. Utrzymano wprawdzie kompetencje rządów krajowych, jednak EWWiS przyznano szereg uprawnień, takich jak określanie maksymalnych i minimalnych stawek opłat celnych oraz nadzorowanie procedury wydawania licencji przywozowych i wywozowych. EWWiS miała być też informowana o umowach handlowych odnoszących się do węgla i stali.
• Wysoka Władza mogła także podejmować interwencje w przypadku dumpingu, tj. stosowania przez przedsiębiorstwa z branży węgla i stali poza obszarem jurysdykcji EWWiS środków konkurencji niezgodnych z traktatem oraz znaczącego wzrostu przywozu, który mógłby poważnie zagrozić produkcji na terenie EWWiS.

OD KIEDY TRAKTAT MIAŁ ZASTOSOWANIE?

Traktat miał zastosowanie od 1952 r., obowiązywał przez 50 lat i wygasł w 2002 r. Stworzony na podstawie traktatu wspólny rynek zaczął funkcjonować w dniu 10 lutego 1953 r. w odniesieniu do węgla, rudy żelaza i złomu oraz w dniu 1 maja 1953 r. w odniesieniu do stali.

KONTEKST

• Traktat był kilkakrotnie zmieniany przez następujące traktaty:
  • traktat fuzyjny (Bruksela, 1965 r.) – na jego podstawie scalono organy wykonawcze EWWiS, Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej (EWG) i Euratomu;
  • traktat zmieniający niektóre postanowienia finansowe (1970 r. i 1975 r.);
  • traktat grenlandzki (1984 r.);
  • Traktat o Unii Europejskiej (TUE; traktat z Maastricht, 1992 r.);
  • Jednolity akt europejski (1986 r.);
  • traktat z Amsterdamu (1997 r.);
  • traktat z Nicei (2001 r.); oraz przez
  • traktaty o przystąpieniu: z 1972 r. (Dania, Irlandia i Zjednoczone Królestwo (1)), z 1979 r. (Grecja), z 1985 r. (Hiszpania i Portugalia) oraz z 1994 r. (Austria, Finlandia i Szwecja).
• Po wygaśnięciu traktatu EWWiS zasady dotyczące sektora węgla i stali zostały włączone do traktatów ustanawiających Wspólnotę Europejską – traktatów rzymskich.
• Protokół w sprawie skutków finansowych wygaśnięcia traktatu EWWiS oraz w sprawie Funduszu Badawczego Węgla i Stali stanowi załącznik do traktatu z Nicei. W protokole tym przewidziano przejście wszystkich aktywów i pasywów EWWiS na Wspólnotę Europejską oraz wykorzystanie wartości netto tych aktywów i pasywów na potrzeby badań w sektorach związanych z przemysłem węgla i stali.
• W niektórych decyzjach z lutego 2003 r. przewidziano niezbędne środki służące wykonaniu postanowień protokołu, wytyczne finansowe oraz postanowienia dotyczące Funduszu Badawczego Węgla i Stali.

GŁÓWNY DOKUMENT

Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali

Ostatnia aktualizacja: 11.12.2017

---

(1) Wielka Brytania występuje z Unii Europejskiej i z dniem 1 lutego 2020 r. staje się państwem trzecim (państwem spoza UE).