Bezpieczeństwo kolei

 

STRESZCZENIE DOKUMENTU:

Dyrektywa 2004/49/WE – bezpieczeństwo kolei w UE

JAKIE SĄ CELE DYREKTYWY?

Dyrektywa ma na celu ustanowienie bardziej konkurencyjnego i bezpieczniejszego systemu kolejowego, który będzie obejmował cały obszar rynku UE, zamiast ograniczać się głównie do rynków krajowych.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Zakres

• Dyrektywa ma zastosowanie do systemu kolejowego w krajach UE i obejmuje wymagania bezpieczeństwa dla całości systemu, łącznie z bezpiecznym zarządzaniem infrastrukturą i ruchem pociągów, oraz współdziałanie przedsiębiorstw kolejowych* z zarządcami infrastruktury*.
• W związku z tym w dyrektywie skoncentrowano się na czterech głównych aspektach:
  • utworzeniu w każdym kraju UE organu odpowiedzialnego za nadzór nad bezpieczeństwem;
  • wzajemnym uznawaniu certyfikatów bezpieczeństwa wydanych w krajach UE;
  • ustanowieniu wspólnych wskaźników bezpieczeństwa (CSI) w celu oceny, czy system jest zgodny ze wspólnymi wymaganiami bezpieczeństwa (CST) i ułatwienia monitorowania wyników w zakresie bezpieczeństwa kolei;
  • określeniu wspólnych zasad badania wypadków.

Rozwój bezpieczeństwa i zarządzanie nim

• Przepisy i normy bezpieczeństwa, takie jak przepisy operacyjne, miejscowe instrukcje, wymagania wobec personelu oraz wymagania techniczne mające zastosowanie do taboru kolejowego, zostały opracowane głównie na poziomie krajowym.
• Te krajowe przepisy bezpieczeństwa powinny być stopniowo zastępowane przepisami opartymi na wspólnych normach, ustanowionych przez techniczne specyfikacje interoperacyjności (TSI) – zdolność sprzętu lub grup do współdziałania. Komisja Europejska ma prawo zawiesić wdrażanie krajowych przepisów bezpieczeństwa na okres maksymalnie 6 miesięcy.
• W związku z tym kraje UE muszą zapewnić, że:
  • bezpieczeństwo kolei jest ogólnie utrzymywane i stale poprawiane, z uwzględnieniem rozwoju prawodawstwa UE;
  • zasady bezpieczeństwa są ustanawiane, stosowane i egzekwowane w sposób otwarty i niedyskryminujący;
  • zarządcy infrastruktury i przedsiębiorstwa kolejowe muszą ponosić odpowiedzialność za bezpieczną eksploatację systemu kolejowego i kontrolę ryzyka z tym związanego;
  • zbierane są informacje o wspólnych wskaźnikach bezpieczeństwa w formie rocznych sprawozdań w celu oceny osiągnięcia CST i monitorowania ogólnego rozwoju bezpieczeństwa kolei.

Certyfikacja w zakresie bezpieczeństwa

• Aby uzyskać dostęp do infrastruktury kolejowej, przedsiębiorstwo kolejowe musi posiadać certyfikat bezpieczeństwa. Certyfikat bezpieczeństwa może obejmować całą sieć kolejową kraju UE lub tylko jej określoną część.
• W przypadku usług transportu międzynarodowego wystarczające powinno być zatwierdzenie systemu zarządzania bezpieczeństwem w jednym kraju UE i zatwierdzenie jego ważności w całej UE.
• Z drugiej strony, przestrzeganie przepisów krajowych powinno podlegać dodatkowej certyfikacji w każdym kraju UE.
• Certyfikat bezpieczeństwa musi być odnawiany na wniosek przedsiębiorstwa kolejowego w odstępach czasu nieprzekraczających 5 lat. Musi on być w całości lub w części uaktualniany za każdym razem, gdy rodzaj lub zakres operacji ulegają istotnej zmianie.
• Oprócz wymogów bezpieczeństwa określonych w certyfikacie licencjonowane przedsiębiorstwa kolejowe muszą przestrzegać wymogów krajowych, zgodnych z prawem UE i stosowanych w sposób niedyskryminacyjny, dotyczących zdrowia, bezpieczeństwa i warunków socjalnych, w tym przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu oraz praw pracowników i konsumentów.
• Istotnym aspektem bezpieczeństwa jest szkolenie i certyfikacja personelu, w szczególności maszynistów. Szkolenie obejmuje przepisy operacyjne, system sygnalizacji, znajomość tras i procedur awaryjnych.

Utrzymanie pojazdów

Przed dopuszczeniem do eksploatacji lub użytkowaniem w sieci każdemu pojazdowi przypisuje się podmiot odpowiedzialny za utrzymanie (którym może być w szczególności przedsiębiorstwo kolejowe lub zarządca infrastruktury). Podmiot zapewnia sprawność operacyjną pojazdów poprzez wprowadzenie systemu utrzymania zgodnego z książką utrzymania pojazdu i obowiązującymi wymogami bezpieczeństwa.

Krajowy organ ds. bezpieczeństwa

• Każdy kraj UE musi powołać organ ds. bezpieczeństwa, który jest niezależny od przedsiębiorstw kolejowych, zarządców infrastruktury, ubiegających się o certyfikaty i podmiotów zamawiających. Będzie on:
  • niezwłocznie odpowiadał na wnioski i prośby;
  • niezwłocznie przekazywał wnioski o udzielenie informacji; oraz
  • przyjmował wszystkie swoje decyzje w terminie czterech miesięcy od dostarczenia wszystkich wymaganych informacji.
• Organ ds. bezpieczeństwa będzie przeprowadzać wszelkie kontrole i dochodzenia, które są niezbędne do realizacji jego zadań, oraz będzie uzyskiwać dostęp do wszystkich istotnych dokumentów oraz pomieszczeń, instalacji i wyposażenia zarządców infrastruktury i przedsiębiorstw kolejowych.

Dochodzenie w sprawie wypadków i incydentów

• Poważne wypadki kolejowe, takie jak wykolejenia i kolizje o fatalnych skutkach, zdarzają się rzadko, ale kiedy się zdarzają, wzbudzają zainteresowanie publiczne i specjalistów ds. bezpieczeństwa w całej Europie.
• Kryteria niezależności organu dochodzeniowego są ściśle określone, tak aby organ ten nie miał powiązań z różnymi podmiotami sektora. Organ ten decyduje, czy należy przeprowadzić dochodzenie w sprawie takiego wypadku lub incydentu, czy też nie, oraz określa zakres dochodzenia i procedurę, której należy przestrzegać.
• Każdy kraj UE musi zapewnić prowadzenie dochodzeń w sprawie wypadków i incydentów przez stały organ, w skład którego wchodzi co najmniej jeden śledczy zdolny do pełnienia funkcji osoby odpowiedzialnej za dochodzenie w razie wypadku lub incydentu.

Uchylenie dyrektywy 2004/49/WE odroczone

• Dyrektywa (UE) 2016/798 w sprawie bezpieczeństwa kolei (zob. streszczenie) uchyli i zastąpi dyrektywę 2004/49/WE. Nowa dyrektywa ma na celu poprawę bezpieczeństwa kolei w całej UE poprzez zmianę roli krajowych organów ds. bezpieczeństwa (KOB) i ponowne rozdzielenie obowiązków między te organy a Agencję Kolejową Unii Europejskiej. Załącznik V do dyrektywy 2004/49/WE ma zastosowanie do dnia wejścia w życie aktów wykonawczych, o których mowa w art. 24 ust. 2 dyrektywy (UE) 2016/798 (struktura sprawozdawcza sprawozdań z badania wypadków i incydentów).
• Dyrektywa (UE) 2016/798 jest jednym z trzech aktów prawnych obejmujących aspekty techniczne czwartego pakietu kolejowego, którego celem jest ożywienie sektora kolejowego oraz zapewnienie pasażerom lepszej jakości usług i większego wyboru. Obowiązuje ona równolegle z rozporządzeniem w sprawie Agencji Kolejowej Unii Europejskiej (zob. streszczenie) oraz dyrektywą w sprawie interoperacyjności systemu kolei (zob. streszczenie).
• Ze względu na pandemię COVID-19 przyjęto rozporządzenie (UE) 2020/698 ustanawiające szczególne środki tymczasowe dotyczące odnawiania lub przedłużania ważności niektórych certyfikatów i świadectw, licencji i zezwoleń oraz przesunięcia niektórych okresowych kontroli i okresowych szkoleń w niektórych obszarach prawodawstwa dotyczącego transportu. Rozporządzenie wydłuża terminy określone w dyrektywie 2004/49/WE o 6 miesięcy.
• Dyrektywa (UE) 2016/798 miała zacząć obowiązywać od dnia 16 czerwca 2020 r. Jednak ze względu na pandemię COVID-19 wdrożono dyrektywę (UE) 2020/700, aby wydłużyć jej transpozycję i terminy uchylenia.

OD KIEDY DYREKTYWA MA ZASTOSOWANIE?

Dyrektywa ma zastosowanie od dnia 30 kwietnia 2004 r., przy czym do porządku krajowego państw członkowskich miała zostać włączona do dnia 30 kwietnia 2006 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Kolej – Bezpieczeństwo (Komisja Europejska).

KLUCZOWE POJĘCIA

GŁÓWNY DOKUMENT

Dyrektywa 2004/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa kolei wspólnotowych oraz zmieniająca dyrektywę Rady 95/18/WE w sprawie przyznawania licencji przedsiębiorstwom kolejowym, oraz dyrektywę 2001/14/WE w sprawie alokacji zdolności przepustowej infrastruktury kolejowej i pobierania opłat za użytkowanie infrastruktury kolejowej oraz certyfikację w zakresie bezpieczeństwa (Dyrektywa w sprawie bezpieczeństwa kolei) (Dz.U. L 164 z 30.4.2004, s. 44–113)

Kolejne zmiany dyrektywy 2004/49/WE zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/698 z dnia 25 maja 2020 r. ustanawiające szczególne środki tymczasowe w związku z epidemią COVID-19 dotyczące odnawiania lub przedłużania ważności niektórych certyfikatów i świadectw, licencji i zezwoleń oraz przesunięcia niektórych okresowych kontroli i okresowych szkoleń w niektórych obszarach prawodawstwa dotyczącego transportu (Dz.U. L 165 z 27.5.2020, s. 10–24)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/700 z dnia 25 maja 2020 r. zmieniająca dyrektywy (UE) 2016/797 i (UE) 2016/798 w odniesieniu do przedłużenia okresu ich transpozycji (Dz.U. L 165 z 27.5.2020, s. 27–30)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/796 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie Agencji Kolejowej Unii Europejskiej i uchylenia rozporządzenia (WE) nr 881/2004 (Dz.U. L 138 z 26.5.2016, s. 1–43)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/797 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei w Unii Europejskiej (Dz.U. L 138 z 26.5.2016, s. 44–101)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/798 z dnia 11 maja 2016 r. w sprawie bezpieczeństwa kolei (wersja przekształcona) (Dz.U. L 138 z 26.5.2016, s. 102–149)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa 2008/68/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 24 września 2008 r. w sprawie transportu lądowego towarów niebezpiecznych (Dz.U. L 260 z 30.9.2008, s. 13–59)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/57/WE z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie interoperacyjności systemu kolei we Wspólnocie (przekształcenie) (Dz.U. L 191 z 18.7.2008, s. 1–45)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie (WE) nr 1371/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczące praw i obowiązków pasażerów w ruchu kolejowym (Dz.U. L 315 z 3.12.2007, s. 14–41)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa 2007/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. w sprawie przyznawania uprawnień maszynistom prowadzącym lokomotywy i pociągi w obrębie systemu kolejowego Wspólnoty (Dz.U. L 315 z 3.12.2007, s. 51–78)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Rozporządzenie Komisji (WE) nr 653/2007 z dnia 13 czerwca 2007 r. w sprawie stosowania wspólnego europejskiego wzoru certyfikatów bezpieczeństwa i wniosków o ich wydanie zgodnie z art. 10 dyrektywy 2004/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz w sprawie okresu ważności certyfikatów bezpieczeństwa wydanych na mocy dyrektywy 2001/14/WE (Dz.U. L 153 z 14.6.2007, s. 9–24)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Dyrektywa 2003/88/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 4 listopada 2003 r. dotycząca niektórych aspektów organizacji czasu pracy (Dz.U. L 299 z 18.11.2003, s. 9–19)

Ostatnia aktualizacja: 03.07.2020