KOMISJA EUROPEJSKA

Strasburg, dnia 18.1.2022

COM(2022) 17 final

2022/0008(NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie budowania mostów na rzecz skutecznej europejskiej współpracy w szkolnictwie wyższym

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

{SWD(2022) 6}

UZASADNIENIE

1.KONTEKST WNIOSKU

•Przyczyny i cele wniosku

1)Kwestie strukturalne i operacyjne, które należy uwzględnić w proponowanym zaleceniu Rady w celu umożliwienia głębszej współpracy transnarodowej

Status prawny sojuszy instytucji szkolnictwa wyższego ułatwiłby dostęp do wspólnych zasobów, takich jak: zasoby finansowe, ludzkie, cyfrowe i fizyczne oraz usługi, a także dzielenie się nimi i łączenie ich. Brak takiego statusu utrudnia instytucjom szkolnictwa wyższego pogłębienie współpracy i ogranicza ich konkurencyjność.

Przyznawanie wspólnych dyplomów utrudniają niezgodne wymogi dotyczące realizacji wspólnych transnarodowych działań i programów edukacyjnych, np. różnice w ocenach i przyznawaniu punktów zaliczeniowych, nawet w przypadku stosowania europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS), programy nauczania z różną minimalną lub maksymalną liczbą punktów ECTS za przedmiot oraz różne formy autonomii instytucjonalnej. Przezwyciężenie takich wyzwań prawnych i administracyjnych jest niezbędne do wspierania ambitnej i pogłębionej współpracy transnarodowej. Byłoby to krokiem naprzód w wielostopniowym podejściu do ustanowienia wspólnego europejskiego dyplomu obejmującego wszystkie poziomy (studia licencjackie, magisterskie, doktoranckie i możliwości uczenia się przez całe życie).

Korzystanie przez osoby uczące się z większych możliwości mobilności przewidzianych w wspólnych programach transnarodowych jest utrudnione z powodu braków pod względem wytycznych, cyfryzacji i uproszczenia procesów. Inicjatywa dotycząca europejskiej legitymacji studenckiej ułatwia studentom studiowanie i szkolenie się w kilku instytucjach. Mobilność kadry akademickiej, naukowców i wysoko wykwalifikowanej kadry nie jest wystarczająco ceniona w rozwoju ich kariery zawodowej.

Brak trwałego długoterminowego finansowania zinstytucjonalizowanej współpracy transnarodowej utrudnia tym pracownikom rozwój i osiąganie głębokiej transformacji w ramach ich misji. Perspektywa długoterminowa zapewniłaby lepsze możliwości budowania zdolności i trwałych sojuszy w celu osiągnięcia wyznaczonego poziomu ambicji. Można to ułatwić dzięki ustanowieniu statusu prawnego umożliwiającego sojuszom łączenie zasobów i wspieranie synergii między regionalnymi, krajowymi i europejskimi instrumentami i możliwościami finansowania.

W krajach, w których zewnętrzne zapewnianie jakości i akredytacja opierają się głównie na programach, europejskie podejście do zapewniania jakości wspólnych programów jest nadal w niewystarczającym stopniu wdrożone we wszystkich państwach członkowskich, co utrudnia tworzenie i akredytację wspólnych programów edukacyjnych na poziomie krótkiego cyklu oraz na poziomie studiów licencjackich, magisterskich i doktoranckich. W związku z tym w każdym z zaangażowanych krajów w odniesieniu do wspólnych programów stosowane mogą być różne procedury zewnętrznego zapewniania jakości, oparte na różnych przepisach krajowych, które stwarzają obciążenie administracyjne i utrudniają wdrażanie innowacyjnych interdyscyplinarnych metod pedagogicznych w różnych krajach. Jednocześnie kraje, w których stosowane jest instytucjonalne zewnętrzne zapewnianie jakości, mogą łatwiej tworzyć wspólne programy transnarodowe.

Powstanie europejskich (wirtualnych) kampusów i platform międzyuczelnianych na potrzeby wspólnych zajęć cyfrowych lub mieszanych jest utrudnione ze względu na brak interoperacyjności infrastruktury cyfrowej poszczególnych instytucji szkolnictwa wyższego w całej UE. Podstawową przyczyną problemu jest zróżnicowanie zdolności poszczególnych instytucji szkolnictwa wyższego i dostępnych zasobów umożliwiających rozwój takiej infrastruktury cyfrowej i dostęp do niej, co ogranicza potencjał uczenia się i nauczania online opartego na współpracy. Rozwiązaniem byłoby działanie na rzecz wspólnych interoperacyjnych infrastruktur i rozwiązań cyfrowych przy wsparciu ze strony instytucji zapewniających wzajemny dostęp do infrastruktury, usług i szkoleń, które są dostępne dla wszystkich 2 .

Krajowe ramy prawne regulujące ocenę poszczególnych dyscyplin naukowych utrudniają rozwój modułów interdyscyplinarnych, w szczególności przy opracowywaniu transnarodowych wspólnych dyplomów. Ważnym celem sojuszy europejskich szkół wyższych jest działanie z uwzględnieniem podejścia opartego na wyzwaniach, aby stawić czoła wyzwaniom społecznym przy użyciu podejścia interdyscyplinarnego, zaś ramy krajowe często utrudniają sojuszom osiąganie postępów w tym kierunku.

Zasady zarządzania włączające studentów i pracowników w podejmowanie decyzji mających wpływ na ich środowisko uczenia się i pracy umożliwiają głęboką i ambitną współpracę transnarodową oraz sprzyjają wnoszeniu przez szkolnictwo wyższe znaczącego wkładu w rozwój i zrównoważoność jego ekosystemów. Struktury zarządzania instytucjonalnego i praktyki zarządzania w odniesieniu do funkcjonowania sojuszy transnarodowych mogłyby skorzystać na bardziej aktywnym udziale osób uczących się, nauczycieli akademickich, naukowców i wysoko wykwalifikowanej kadry, tak aby można było w jak najlepszy sposób zaspokajać ich potrzeby i aby umożliwić upowszechnienie w instytucji innowacyjnych praktyk opracowanych w ramach współpracy transnarodowej. Obecnie struktury takie często nie odzwierciedlają struktury społeczeństwa oraz różnorodności doświadczeń i pomysłów.

Wspólne wartości cechujące nasz europejski styl życia stanowią niezbędny fundament współpracy transnarodowej jako podstawy rozwoju wysokiej jakości uczenia się, nauczania i badań naukowych. Współpraca transnarodowa wzmacnia kulturę akademicką i przyczynia się do wzmacniania społeczeństw demokratycznych, z kolei gdy podstawowe wartości nie są przestrzegane, uczenie się, nauczanie i badania naukowe są osłabione, co szkodzi pogłębionej współpracy transnarodowej. Niewystarczająca autonomia ogranicza możliwości zawierania przez instytucje szkolnictwa wyższego porozumień transnarodowych, wnoszenia wkładu na równi z innymi partnerami oraz zapewniania współfinansowania i odpowiedniego personelu na potrzeby wdrażania tych porozumień. Autonomia w kwestiach zarządzania i administracji jest zatem kluczowym warunkiem umożliwiającym skuteczną współpracę transnarodową.

2)Cele, którym służy proponowane zalecenie Rady

W pełnym wyzwań i wysoce konkurencyjnym kontekście globalnym połączenie sił sprawi, że europejski sektor szkolnictwa wyższego stanie się silniejszy oraz zwiększy się jego atrakcyjność i konkurencyjność w skali światowej. Aby Europa mogła stawiać czoła wspólnym wyzwaniom, zwłaszcza związanym z dwojaką transformacją – cyfrową i ekologiczną, bardziej transnarodowa współpraca pomaga wykorzystać potencjał wszystkich dostępnych zasobów, angażując różne rodzaje instytucji szkolnictwa wyższego o uzupełniających się zdolnościach i mocnych stronach w zakresie kształcenia i badań naukowych. Opracowanie solidnych rozwiązań umożliwiających przezwyciężenie złożonych wielowymiarowych wyzwań wymaga czasu i starań na wszystkich szczeblach. Niniejsze zalecenie Rady stanowi pierwszy krok w kierunku rozwiązania problemów strukturalnych i operacyjnych, które utrudniają pogłębioną i ambitniejszą europejską współpracę transnarodową, i umożliwienia niezakłóconego wdrażania wolności zrzeszania się. Status prawny sojuszy instytucji szkolnictwa wyższego umożliwi im łączenie zasobów, zdolności i mocnych stron; wspólny europejski dyplom umożliwi uznanie wartości doświadczeń transnarodowych w kwalifikacjach uzyskiwanych przez studentów w ramach kształcenia na poziomie wyższym i ograniczy biurokrację przy realizacji wspólnych programów, a upowszechnienie inicjatywy dotyczącej europejskiej legitymacji studenckiej, która do połowy 2024 r. zostanie udostępniona wszystkim mobilnym studentom we wszystkich instytucjach szkolnictwa wyższego w Europie, ułatwi mobilność na wszystkich poziomach. Takie innowacyjne instrumenty będą działać w synergii i mają kształtować tożsamość europejską, wynosząc współpracę transnarodową na wyższy poziom i wspierając silne poczucie przynależności do Europy. Tworzenie powiązań na rzecz bardziej systemowej, strukturalnej i trwałej współpracy transnarodowej na szczeblu instytucjonalnym ma zasadnicze znaczenie dla przyspieszenia transformacji instytucji szkolnictwa wyższego we wszystkich ich misjach w zakresie edukacji, badań naukowych, innowacji i usług dla społeczeństwa oraz może pomóc w rozwiązywaniu europejskich i globalnych problemów.

•Spójność z przepisami obowiązującymi w tej dziedzinie polityki

Komunikat Komisji w sprawie Europejskiej strategii na rzecz szkół wyższych 3 ma na celu stworzenie prawdziwie europejskiego wymiaru szkolnictwa wyższego i badań naukowych. W komunikacie Komisji w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. 4 wezwano do stworzenia „ram polityki umożliwiających sprawną i ambitną współpracę transnarodową” między instytucjami szkolnictwa wyższego. W rezolucji Rady w sprawie strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na rzecz europejskiego obszaru edukacji i w szerszej perspektywie (2021–2030) 5 apeluje się o „zachęcanie do ściślejszej i głębszej współpracy [...], która umożliwi sojuszom instytucji szkolnictwa wyższego, np. tym istniejącym w ramach inicjatywy »Uniwersytety Europejskie«, wykorzystanie swoich atutów i wspólne zapewnianie transformacji szkolnictwa wyższego”. W konkluzjach Rady w sprawie inicjatywy „Uniwersytety Europejskie” 6 zwrócono się do państw członkowskich o współpracę w celu zidentyfikowania i usunięcia barier na drodze do bardziej kompatybilnych systemów szkolnictwa wyższego. W komunikacie ministerialnym z Rzymu dotyczącym europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego 7 zobowiązano się do ułatwiania i pogłębiania współpracy. W zaleceniu Rady w sprawie propagowania automatycznego wzajemnego uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym i średnim II stopnia oraz efektów uczenia się osiągniętych w okresach nauki za granicą 8 wezwano do promowania współpracy państw członkowskich. W komunikacie Komisji „Nowa europejska przestrzeń badawcza na rzecz badań naukowych i innowacji” 9 stwierdzono, że opracowanie wspólnych strategii w zakresie badań naukowych i innowacji oraz ułatwianie dzielenia się potencjałem i zasobami umożliwia europejskiemu sektorowi szkolnictwa wyższego sprostanie wyzwaniom stojącym przed Europą. W zaleceniu Rady w sprawie Paktu na rzecz Badań Naukowych i Innowacji w Europie 10 popiera się współpracę i synergię między europejską przestrzenią badawczą a europejskim obszarem szkolnictwa wyższego. W komunikacie Komisji w sprawie globalnego podejścia do badań naukowych i innowacji 11 zachęca się do współpracy ponad granicami na niespotykaną dotąd skalę, aby rozwijać innowacyjne rozwiązania w celu przeprowadzenia sprawiedliwej dwojakiej transformacji – ekologicznej i cyfrowej. Plan działania na rzecz Europejskiego filaru praw socjalnych 12 ma na celu uwolnienie „pełnego potencjału instytucji szkolnictwa wyższego w zakresie odbudowy ukierunkowanej na zrównoważoną, sprzyjającą włączeniu społecznemu, ekologiczną i cyfrową transformację”, w czym pomocny ma być europejski program na rzecz umiejętności 13 .

•Spójność z innymi politykami Unii

2.PODSTAWA PRAWNA, POMOCNICZOŚĆ I PROPORCJONALNOŚĆ

•Podstawa prawna

•Pomocniczość (w przypadku kompetencji niewyłącznych)

•Proporcjonalność

•Wybór instrumentu

3.WYNIKI OCEN EX POST, KONSULTACJI Z ZAINTERESOWANYMI STRONAMI I OCEN SKUTKÓW

•Konsultacje z zainteresowanymi stronami

•Gromadzenie i wykorzystanie wiedzy eksperckiej

•Ocena skutków

•Prawa podstawowe

4.WPŁYW NA BUDŻET

5.ELEMENTY FAKULTATYWNE

•Plany wdrożenia i monitorowanie, ocena i sprawozdania

•Zarys poszczególnych przepisów wniosku

2022/0008 (NLE)

Wniosek

ZALECENIE RADY

w sprawie budowania mostów na rzecz skutecznej europejskiej współpracy w szkolnictwie wyższym

(Tekst mający znaczenie dla EOG)

RADA UNII EUROPEJSKIEJ,

uwzględniając Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, w szczególności jego art. 165 ust. 4 i art. 166 ust. 4,

uwzględniając wniosek Komisji Europejskiej,

a także mając na uwadze, co następuje:

(1)Pogłębiona i skuteczniejsza współpraca transnarodowa w sektorze szkolnictwa wyższego w całej Europie ma kluczowe znaczenie dla podtrzymania unijnych wartości, tożsamości i demokracji, wzmacniania odporności europejskiego społeczeństwa i europejskiej gospodarki oraz budowy zrównoważonej przyszłości. Aby sprostać wyzwaniom związanym z transformacją ekologiczną i cyfrową oraz ze starzeniem się społeczeństwa, a także aby zapewnić zdolność Europy do zwiększania konkurencyjności opartej na technologiach, Europa potrzebuje silnych wzajemnie powiązanych instytucji szkolnictwa wyższego.

(2)Tworzenie powiązań umożliwiających instytucjom szkolnictwa wyższego rozwijanie głębszej, trwałej i skutecznej współpracy transnarodowej na szczeblu instytucjonalnym ma zasadnicze znaczenie dla wspólnego wzmocnienia instytucji szkolnictwa wyższego oraz dla przygotowania studentów, osób uczących się przez całe życie i naukowców na przyszłość w ujęciu globalnym. Instytucje szkolnictwa wyższego w całej Europie dostosowują się do błyskawicznie zmieniającego się świata z szybko zmieniającymi się dyscyplinami naukowymi i środowiskami edukacyjnymi, na przykład w związku z dwojaką transformacją – ekologiczną i cyfrową. Wymaga to nowego sposobu myślenia oraz nowych struktur współpracy i mobilności studentów, pracowników i naukowców w różnych dyscyplinach naukowych i ponad granicami. Ta nowa rzeczywistość, podsycana transformacją cyfrową, oznacza nową atrakcyjną ofertę edukacyjną, nowe formy i możliwości współpracy i mobilności transnarodowej, zarówno fizycznie, jak i w internecie, dla wszystkich osób uczących się, w tym dla osób o mniejszych szansach lub z obszarów oddalonych, a także sprzyja różnorodności nauczycieli akademickich, naukowców i wysoko wykwalifikowanej kadry.

(3)Ściślejsza współpraca w całej UE między różnorodnymi instytucjami szkolnictwa wyższego, w tym szkołami wyższymi, uczelniami badawczymi, kolegiami uniwersyteckimi, uczelniami nauk stosowanych, wyższymi instytucjami kształcenia i szkolenia zawodowego oraz wyższymi szkołami artystycznymi, jest kluczową zasadą leżącą u podstaw europejskiego obszaru edukacji 16 i europejskiej przestrzeni badawczej 17 oraz nierozerwalnie z nimi związaną. Pogłębiona współpraca transnarodowa między różnorodnymi i uzupełniającymi się instytucjami wspomaga sprawiedliwy dostęp do wysokiej jakości kształcenia, szkolenia i badań naukowych, sprzyja tworzeniu i obiegowi wiedzy, ułatwia dzielenie się zdolnościami i infrastrukturą oraz przyczynia się do zwiększania witalności ich regionów i społeczności, pomagając w przezwyciężaniu niekorzystnych warunków i dysproporcji geograficznych. Współpraca transnarodowa przyczynia się również do uwolnienia pełnego potencjału sektora szkolnictwa wyższego jako promotora umiejętności i wiedzy, np. na potrzeby dwojakiej transformacji – cyfrowej i ekologicznej – oraz do realizacji Europejskiego filaru praw socjalnych.

(4)W komunikacie Komisji w sprawie utworzenia europejskiego obszaru edukacji do 2025 r. 18 zaapelowano o sprawną i ambitną współpracę transnarodową, ułatwienie wydawania wspólnych dyplomów oraz zbadanie wykonalności ustanowienia statusu prawnego stowarzyszeń uczelni takich jak europejskie szkoły wyższe. W rezolucji Rady w sprawie strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na rzecz europejskiego obszaru edukacji i w szerszej perspektywie (2021–2030) 19 zachęca się do ściślejszej współpracy, łączenia wiedzy i zasobów oraz tworzenia większych możliwości w zakresie mobilności studentów, kadry akademickiej i naukowców, w tym przez pełne wdrożenie inicjatywy „Uniwersytety Europejskie” 20 i inicjatywy dotyczącej europejskiej legitymacji studenckiej 21 . W konkluzjach w sprawie inicjatywy „Uniwersytety Europejskie” 22 Rada zwróciła się do państw członkowskich o usunięcie barier na drodze do bardziej kompatybilnych systemów szkolnictwa wyższego oraz o zbadanie wykonalności wspólnych europejskich tytułów i stopni. W komunikacie Komisji „Nowa europejska przestrzeń badawcza na rzecz badań naukowych i innowacji” 23 oraz w Pakcie na rzecz Badań Naukowych i Innowacji w Europie 24 zaapelowano o ściślejszą współpracę i uznano potencjał inicjatyw takich jak inicjatywa dotycząca europejskich szkół wyższych w zakresie transformacji szkolnictwa wyższego. W europejskim programie na rzecz umiejętności 25 zaapelowano również o usunięcie przeszkód w skutecznej i ściślejszej współpracy międzynarodowej.

(5)W komunikacie ministerialnym z Rzymu dotyczącym europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego 26 oraz w zaleceniu Rady w sprawie propagowania automatycznego wzajemnego uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym i średnim II stopnia oraz efektów uczenia się osiągniętych w okresach nauki za granicą 27 zaapelowano o promowanie i ułatwianie pogłębionej współpracy transnarodowej. W rezolucji Parlamentu Europejskiego w sprawie europejskiego obszaru edukacji: wspólne całościowe podejście 28 podkreślono potrzebę ściślejszej współpracy i zaapelowano o wykorzystywanie synergii między europejskim obszarem edukacji, europejską przestrzenią badawczą i europejskim obszarem szkolnictwa wyższego.

(6)41 sojuszy europejskich szkół wyższych, wspieranych w programie Erasmus+ i uzupełnionych programem „Horyzont 2020” w wymiarze badań naukowych i innowacji, dostarcza przydatnych wniosków wyciągniętych podczas testowania modeli pogłębionej współpracy transnarodowej, które wykraczają poza istniejące indywidualne strategie instytucjonalne oraz ekosystemy zarządzania i współpracy. Są one źródłem inspiracji dla szerszej społeczności szkolnictwa wyższego pod względem stymulowania reform systemowych, a jednocześnie ułatwiają lepszą koordynację europejskich polityk w dziedzinie szkolnictwa wyższego i badań naukowych. 

(7)Do celów niniejszego zalecenia Rady „sojusze europejskich szkół wyższych” 29 oznaczają sojusze finansowane w ramach programu Erasmus+, w stosownych przypadkach ze wsparciem uzupełniającym z programu ramowego w zakresie badań naukowych i innowacji „Horyzont Europa”. „Sojusze instytucji szkolnictwa wyższego” oznaczają wszystkie inne modele współpracy. Celem niniejszego zalecenia Rady jest ułatwienie współpracy transnarodowej wszystkim europejskim instytucjom szkolnictwa wyższego, poza tymi, które są wspierane w ramach inicjatywy dotyczącej europejskich szkół wyższych.

(8)Ambitne sojusze na rzecz szkolnictwa wyższego powinny korzystać z pewności prawnej oferowanej przez status prawny, który umożliwia im dzielenie się wspólnymi zasobami finansowymi, ludzkimi, cyfrowymi i fizycznymi oraz usługami, a także prowadzenie wirtualnych kampusów międzyuczelnianych i interoperacyjnych platform na potrzeby wspólnych zajęć cyfrowych lub mieszanych. Aby pogłębić współpracę transnarodową w zakresie skutecznego radzenia sobie z dwojaką transformacją – ekologiczną i cyfrową – należy jeszcze bardziej ułatwić w krajowych kontekstach ustawodawczych tworzenie modułów interdyscyplinarnych i wspólnych europejskich dyplomów. Uwzględnianie aspektu elastycznej i sprzyjającej włączeniu społecznemu mobilności dzięki spójniejszym ramom mobilności i szerszemu wykorzystaniu inicjatywy dotyczącej europejskiej legitymacji studenckiej zwiększa możliwości osób uczących się, nauczycieli akademickich, naukowców i pracowników. Potrzebne jest wystarczające finansowanie długoterminowe, aby budować zdolności i osiągnąć wyznaczony poziom ambicji w zakresie współpracy transnarodowej. 

(9)Pogłębiona współpraca między instytucjami szkolnictwa wyższego wymaga zajęcia się wyzwaniami o charakterze całościowym. Bezproblemowe tworzenie i akredytacja wspólnych transnarodowych działań i programów edukacyjnych na wszystkich szczeblach oraz zewnętrzne zapewnianie ich jakości są utrudnione ze względu na różnice w zewnętrznym zapewnianiu jakości, nierównomierne wdrożenie automatycznego wzajemnego uznawania kwalifikacji i okresów nauki za granicą, a także nierównomierną realizację związanych z tym kluczowych zobowiązań w ramach procesu bolońskiego, w tym różnice w strukturach stopni i tytułów oraz w stosowaniu europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS) 30 , jak również częściowe uznawanie nauczania wirtualnego i mieszanego. Rozwiązanie tych problemów pozwoliłoby zmniejszyć obciążenie administracyjne i sprzyjałoby wdrażaniu innowacyjnych interdyscyplinarnych metod pedagogicznych w różnych krajach.

(10)Europejska współpraca transnarodowa na szczeblu instytucjonalnym jest potężnym czynnikiem umożliwiającym głęboką transformację w kierunku doskonałych, włączających, konkurencyjnych, zrównoważonych i atrakcyjnych instytucji szkolnictwa wyższego, z uwzględnieniem wszystkich ich misji (edukacji, badań naukowych, innowacji i usług dla społeczeństwa), tak aby instytucje te przynosiły korzyści w sektorze szkolnictwa wyższego i poza nim, działając na rzecz Europy wiedzy, odporności i demokracji oraz odzwierciedlając nasz europejski styl życia i nasze wartości. Współpracę transnarodową należy ułatwić za pomocą spójnych ram prawnych, które określają europejskie i krajowe środki ustawodawcze, skutecznego wdrażania dostępnych europejskich inicjatyw, instrumentów i narzędzi, takich jak: inicjatywa dotycząca europejskich szkół wyższych, narzędzia w ramach procesu bolońskiego lub inicjatywa dotycząca europejskiej legitymacji studenckiej, a także poprzez ścieżkę opracowania nowych instrumentów, takich jak wspólny europejski dyplom i status prawny sojuszy na rzecz szkolnictwa wyższego takich jak sojusze europejskich szkół wyższych. Ramy te powinny być rozwijane stopniowo, aby umożliwić instytucjom szkolnictwa wyższego tworzenie powiązań i skuteczniejszą współpracę ponad granicami, a systemom szkolnictwa wyższego – osiągnięcie większej spójności, z korzyścią dla całej społeczności szkolnictwa wyższego i w sposób przynoszący wartość społeczeństwu,

NINIEJSZYM ZALECA, ABY PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE: 

z pełnym poszanowaniem zasady pomocniczości, autonomii instytucjonalnej i wolności nauki, zgodnie z warunkami krajowymi i w ścisłej współpracy ze wszystkimi zainteresowanymi stronami:

1.umożliwiły instytucjom szkolnictwa wyższego zbadanie wykonalności ustanowienia statusu prawnego sojuszy instytucji szkolnictwa wyższego takich jak sojusze europejskich szkół wyższych w celu ułatwienia pogłębionej współpracy dzięki dzieleniu się zdolnościami ludzkimi, technicznymi i edukacyjnymi oraz w zakresie danych, badań naukowych i innowacji; umożliwiły im eksperymentowanie z możliwościami oferowanymi przez istniejące instrumenty europejskie; poczyniły w tym kontekście kroki w kierunku pełnego stosowania rozporządzenia w sprawie europejskiego ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT) 31 w celu przetestowania go w formie projektów pilotażowych, o których mowa w pkt 11 lit. a);

2.zachęcały instytucje szkolnictwa wyższego zaangażowane we współpracę transnarodową do tworzenia wspólnych programów i przyznawania wspólnych dyplomów oraz ułatwiały to; w tym kontekście i z uwzględnieniem wyników działań rozpoznawczych określonych w pkt 12 ułatwiały wydawanie na szczeblu krajowym wspólnego europejskiego dyplomu, w tym powiązanie go z krajowymi ramami kwalifikacji 32 ;

3.umożliwiły instytucjom szkolnictwa wyższego opracowywanie i realizację innowacyjnych wspólnych działań edukacyjnych przez ułatwienie im wprowadzenia odpowiednich podejść i środków w odniesieniu do:

a)kryteriów przyjmowania i uczestnictwa studentów i osób uczących się przez całe życie;

b)określenia języków nauczania;

c)udziału uczenia się online w ogólnej ofercie edukacyjnej; udziału mobilności studentów (fizycznej, wirtualnej lub mieszanej) w ramach wspólnego działania edukacyjnego; a także udziału i organizacji staży, działań w zakresie uczenia się w miejscu pracy, podejść opartych na wyzwaniach i podejść interdyscyplinarnych;

d)włączenia elastycznych ścieżek kształcenia takich jak niewielkie doświadczenia edukacyjne prowadzące do mikropoświadczeń;

e)zasad przyznawania i transferu punktów zaliczeniowych oraz przejrzystości ocen zgodnie z przewodnikiem z 2015 r. dla użytkowników europejskiego systemu transferu i akumulacji punktów (ECTS) jako jedyną podstawą wspólnych programów transnarodowych, bez dodatkowych zasad ani ograniczeń;

f)korzystania z informacji na temat zewnętrznego zapewniania jakości europejskich programów lub instytucji szkolnictwa wyższego zgodnie z normami i wytycznymi dla zapewniania jakości w europejskim obszarze szkolnictwa wyższego (ESG), zawartymi w bazie danych wyników zewnętrznego zapewniania jakości (DEQAR), w celu wprowadzenia automatycznego wzajemnego uznawania 33 do celów dalszego uczenia się;

g)umożliwienia uznawania dotychczasowych efektów uczenia się i nabytych umiejętności na podstawie przejrzystych i sprawiedliwych wymogów dotyczących jakości oraz umożliwienia organizacji odpowiedniej oceny osób uczących się, a także przyznawania w związku z tym odpowiednich punktów zaliczeniowych;

h)umożliwienia większej elastyczności w określaniu wzoru wspólnych dyplomów, w tym stosowania wspólnego wzoru wspólnego europejskiego dyplomu przy realizacji wspólnych programów transnarodowych;

4.wspierały mobilność przewidzianą we wspólnych transnarodowych programach edukacyjnych;

a)wspierały instytucje szkolnictwa wyższego we włączaniu mobilności (fizycznej, wirtualnej, mieszanej) w sposób bardziej systematyczny i elastyczny do ich wspólnych programów edukacyjnych na wszystkich szczeblach, aby umożliwić szerszemu gronu studentów, nauczycieli akademickich i naukowców czerpanie korzyści z dynamiki zintegrowanej współpracy w szkolnictwie wyższym oraz propagować zrównoważony przepływ talentów;

b)wspierały cyfryzację zarządzania mobilnością w ramach wielostronnych partnerstw instytucji szkolnictwa wyższego przez szersze wykorzystanie inicjatywy dotyczącej europejskiej legitymacji studenckiej, w szczególności standaryzację i cyfryzację procesów biznesowych związanych z podpisywaniem wielostronnych porozumień międzyinstytucjonalnych;

c)działały na rzecz bardziej spójnego podejścia do mobilności edukacyjnej w odniesieniu do systemów przyjmowania, kalendarzy akademickich, systemów czesnego, dostępu do obiektów szkolnictwa wyższego i korzystania z nich w miesiącach letnich/wakacyjnych;

5.zobowiązały się do utrzymania wsparcia finansowego dla sojuszy europejskich szkół wyższych oraz do pogłębienia instytucjonalnej współpracy transnarodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego;

a)mobilizowały dostępne źródła finansowania na szczeblu regionalnym, krajowym i unijnym 34 , aby w miarę możliwości zapewnić wielkość wsparcia zbliżoną do oferowanej w ramach programów Erasmus+ i „Horyzont Europa”, umożliwiając udane uczestnictwo instytucji szkolnictwa wyższego w sojuszach europejskich szkół wyższych;

b)wspierały instytucje szkolnictwa wyższego w przygotowywaniu wniosków w ramach takiej głębokiej instytucjonalnej współpracy transnarodowej oraz w uczestnictwie w tej współpracy;

c)promowały i rozwijały wśród instytucji szkolnictwa wyższego kulturę współpracy transnarodowej dzięki zapewnieniu jej uwzględnienia i propagowania w polityce krajowej, przy ustalaniu priorytetów i w procesach finansowania;

6.propagowały i chroniły podstawowe zasady autonomii instytucjonalnej jako warunek wstępny ustanowienia wspólnych zasad zarządzania pogłębioną współpracą transnarodową; umożliwiły szkołom wyższym podejmowanie niezależnych decyzji dotyczących zarządzania wewnętrznego, spraw finansowych, kadrowych i akademickich oraz ochrony wolności nauki; w znaczący sposób angażowały kadrę akademicką i studentów w podejmowanie decyzji dotyczących ich instytucji;

7.wzmacniały wzajemne zaufanie przez zewnętrzne zapewnianie jakości i akredytację wspólnych programów edukacyjnych i innych form wspólnych ofert edukacyjnych opracowanych przez europejskie szkoły wyższe oraz w podobnych modelach instytucjonalnej współpracy transnarodowej;

a)poczyniły dalsze kroki w kierunku stosowania zewnętrznego zapewniania jakości opartego na instytucjach; wspiera to rozwój prawdziwej instytucjonalnej kultury jakości, która prowadzi do większej rozliczalności i zgodności systemów w całej Europie, z wykorzystaniem narzędzi i ram już istniejących w kontekście europejskiego obszaru edukacji, europejskiej przestrzeni badawczej i europejskiego obszaru szkolnictwa wyższego; 

b)rozważyły umożliwienie samodzielnej akredytacji programów na podstawie instytucjonalnego zapewniania jakości, aby wzmocnić u instytucji szkolnictwa wyższego poczucie odpowiedzialności własnej;

c)w przypadku państw, w których nadal stosowane jest zewnętrzne zapewnianie jakości oparte na programach, rozważyły:

(i)umożliwienie pełnego wdrożenia europejskiego podejścia do zapewniania jakości wspólnych programów, bez dodatkowych wymogów ani warunków krajowych dotyczących stosowania podejścia europejskiego;

(ii)możliwość zapewnienia, aby zewnętrzną ocenę wspólnych programów transnarodowych mogła przeprowadzać jedna agencja zarejestrowana w europejskim rejestrze agencji ds. zapewniania jakości (EQAR) 35 oraz aby wyniki były automatycznie akceptowane we wszystkich innych odnośnych systemach szkolnictwa wyższego, bez nakładania dodatkowych wymogów krajowych ani dalszych kroków proceduralnych oraz

(iii)możliwość zapewnienia, aby ponowna akredytacja wspólnych programów transnarodowych była wymagana jedynie w przypadku wyraźnie istotnych zmian, w celu zwiększenia ich elastyczności;

8.wspierały rozwój wysokiej jakości wirtualnego uczenia się opartego na współpracy, uzupełniającego interakcje bezpośrednie, jako integralnej części nauczania, uczenia się i badań naukowych, tak aby wspierać i ułatwiać włączającą i skoncentrowaną na studentach współpracę transnarodową, w szczególności:

a)wspierały instytucje szkolnictwa wyższego w opracowywaniu międzynarodowych modeli wirtualnego uczenia się online opartego na współpracy, stanowiących integralną część kształcenia hybrydowego, w tym poprzez zobowiązanie się do przywództwa, planowanie strategiczne, solidne i umiędzynarodowione szkolenia pedagogiczne i usługi wsparcia oraz odpowiednie finansowanie; 

b)doceniały i uznawały w ocenie kariery czas poświęcany przez kadrę akademicką na rozwój nowych innowacyjnych metod pedagogicznych w drodze współpracy transnarodowej;

c)wspierały sojusze europejskich szkół wyższych i podobne modele zinstytucjonalizowanej współpracy w staraniach na rzecz łączenia wiedzy fachowej i zasobów w celu opracowania i wdrożenia wspólnych strategii cyfrowych i dzielonej interoperacyjnej infrastruktury informatycznej, na przykład przez zapewnienie wzajemnego dostępu do środowisk edukacyjnych i badawczych w internecie, systemów zarządzania nauczaniem, bibliotek cyfrowych lub platform masowych, otwartych kursów internetowych (MOOC), usług szkoleniowych i usług wsparcia, niezakłóconego dostępu do łatwych do wyszukania, dostępnych, interoperacyjnych i nadających się do ponownego wykorzystania danych (danych FAIR) oraz innych usług interoperacyjnych;

d)wspierały pilotaż i testowanie rozwiązań opartych na otwartym oprogramowaniu w celu przezwyciężenia wspólnych wyzwań, przyczyniając się tym samym do interoperacyjności, gotowości cyfrowej, suwerenności danych i odpowiedzialności systemów szkolnictwa wyższego;

9.wspierały instytucje szkolnictwa wyższego w opracowywaniu interdyscyplinarnych wspólnych transnarodowych działań edukacyjnych na wszystkich poziomach (krótkie cykle, studia licencjackie, magisterskie i doktoranckie);

a)umożliwiały i ułatwiały podejście oparte na wyzwaniach transnarodowych, w ramach którego osoby uczące się z różnych dyscyplin naukowych, kultur i krajów współpracują z naukowcami, przedsiębiorstwami, miastami, regionami, organizacjami pozarządowymi i społecznościami lokalnymi przy poszukiwaniu kreatywnych i innowacyjnych rozwiązań globalnych problemów;

b)zachęcały do zapewniania wszystkim wysokiej jakości możliwości uczenia się przez całe życie, tak aby ułatwić podnoszenie i zmianę kwalifikacji, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów, na które jest największe zapotrzebowanie;

10.zachęcały instytucje szkolnictwa wyższego do większego angażowania osób uczących się, nauczycieli akademickich i naukowców w zarządzanie strukturami instytucjonalnej współpracy transnarodowej w dziedzinie szkolnictwa wyższego, w szczególności:

a)zachęcały instytucje szkolnictwa wyższego do odzwierciedlania w strukturach zarządzania coraz bardziej zróżnicowanego pochodzenia osób uczących się i kadry, a także różnych doświadczeń związanych z zatrudnieniem i edukacją, zgodnie z zasadami włączenia i równości; 

b)wspierały budowanie zdolności na rzecz silnego i skutecznego przywództwa jako ważnej siły napędowej całościowej instytucjonalnej współpracy transnarodowej;

c)promowały równowagę płci w strukturach zarządzania;

d)stworzyły możliwości wzajemnego uczenia się i uczenia się opartego na analizie porównawczej, aby zachęcać do podejmowania inicjatyw, dzięki którym instytucje szkolnictwa wyższego mogą dzielić się doświadczeniami i angażować we wzajemne uczenie się i wymianę wiedzy, oraz aby wspierać takie inicjatywy.

Zaleca się państwom członkowskim, aby jak najszybciej wdrożyły niniejsze zalecenie i przedłożyły Komisji do [wstawić datę przypadającą 6 miesięcy po przyjęciu zalecenia przez Radę] plan działania określający odpowiednie środki, które należy wprowadzić na szczeblu krajowym, aby wesprzeć osiągnięcie celów niniejszego zalecenia do 2025 r. jako zasadniczych kroków w kierunku utworzenia europejskiego obszaru edukacji.

NINIEJSZYM WZYWA KOMISJĘ DO:

11.wspierania państw członkowskich i instytucji szkolnictwa wyższego – równolegle z analizowaniem trwających badań i innymi pracami przygotowawczymi – w działaniach pilotażowych dotyczących korzystania z istniejących instrumentów europejskich jako kroku w kierunku opracowania do połowy 2024 r. statusu prawnego sojuszy instytucji szkolnictwa wyższego; taki status ułatwiłby pogłębioną, długoterminową i elastyczną współpracę transnarodową, umożliwiając i ułatwiając dzielenie się zdolnościami i danymi oraz wymianę personelu i realizację wspólnych programów, w celu przyznawania na szczeblu sojuszu wspólnych dyplomów, w tym wspólnego europejskiego dyplomu; 

a)zapewnienia – w ramach pierwszego kroku – od 2022 r. wsparcia finansowego w Erasmus+ tym sojuszom instytucji szkolnictwa wyższego, które chcą przetestować w formie projektu pilotażowego wdrażanie istniejących instrumentów europejskich 36 ;

12.zbadania, w ścisłej współpracy z państwami członkowskimi, instytucjami szkolnictwa wyższego, organizacjami studenckimi i zainteresowanymi stronami, możliwości ustanowienia wspólnego europejskiego dyplomu i niezbędnych do tego kroków, tak aby dyplom ten był dostępny od połowy 2024 r.; wspólny europejski dyplom, który byłby wydawany na szczeblu krajowym, potwierdzałby efekty uczenia się uzyskane w ramach współpracy transnarodowej między szeregiem instytucji, na przykład w sojuszach europejskich szkół wyższych, oraz byłby oparty na wspólnym zestawie europejskich kryteriów; europejski dyplom powinien cechować się łatwością pod względem wydawania, przechowywania, udostępniania, weryfikacji i uwierzytelniania oraz powinien być uznawany w całej UE;

a)podjęcia działań pilotażowych od 2022 r. w ramach Erasmus+ obejmujących pierwsze kroki w kierunku ustanowienia wspólnego europejskiego dyplomu, w tym zgromadzenie doświadczeń na potrzeby opracowania europejskich kryteriów przyznawania znaku „Europejski Dyplom”; taki znak byłby wydawany jako świadectwo uzupełniające towarzyszące dyplomowi otrzymywanemu przez absolwentów wspólnych programów realizowanych w kontekście współpracy transnarodowej między szeregiem instytucji szkolnictwa wyższego;

13.dalszego rozwijania inicjatywy dotyczącej europejskich szkół wyższych za pośrednictwem Erasmus+, w synergii z programem „Horyzont Europa” oraz innymi programami UE, jako najambitniejszego i najbardziej strategicznego działania w zakresie współpracy transnarodowej spośród wszystkich innych możliwości współpracy transnarodowej przewidzianych w Erasmus+; zapewniania od 2022 r. wyższego i trwałego finansowania udanych istniejących sojuszy europejskich szkół wyższych, oferowanego w drodze zaproszenia do składania wniosków ukierunkowanego na konkurencyjność i jakość, oraz umożliwiania tworzenia nowych sojuszy; opracowania – w ramach śródokresowego przeglądu programów objętych WRF – ścieżki inwestycyjnej uwzględniającej finansowanie regionalne, krajowe i europejskie, z myślą o przedstawieniu wniosków do 2024 r.;

14.wspierania realizacji inicjatywy dotyczącej europejskiej legitymacji studenckiej, w szczególności cyfryzacji procesów biznesowych obejmujących wielu sygnatariuszy i wiele wymian danych w celu zmniejszenia obciążenia administracyjnego związanego z zarządzaniem mobilnością studentów i pracowników oraz wymianą w ramach transnarodowych partnerstw instytucji szkolnictwa wyższego.

Wzywa się Komisję do oceny i analizy postępów poczynionych w realizacji planów działania państw członkowskich dotyczących wdrażania niniejszego zalecenia, a także wykorzystania go w kontekście prac nad wdrażaniem strategicznych ram europejskiej współpracy w dziedzinie kształcenia i szkolenia na rzecz europejskiego obszaru edukacji i w szerszej perspektywie, za pośrednictwem odpowiednich unijnych ram monitorowania i sprawozdawczości, we współpracy z państwami członkowskimi i po konsultacji z zainteresowanymi stronami, oraz do przedstawienia Radzie sprawozdania w ciągu 5 lat od daty przyjęcia niniejszego zalecenia.

Sporządzono w Strasburgu dnia r.

(1)     14-final-conclusions-rev1-en.pdf (europa.eu)

(2)    Zgodnie z dyrektywą (UE) 2019/882 – europejskim aktem prawnym w sprawie dostępności – oraz dyrektywą (UE) 2016/2102 w sprawie dostępności stron internetowych.

(3)    COM(2022) 16

(4)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX:52020DC0625

(5)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=uriserv:OJ.C_.2021.066.01.0001.01.POL

(6)     https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-8658-2021-INIT/pl/pdf

(7)     BFUG_Final_Draft_Rome_Communique-link.pdf (ehea2020rome.it)

(8)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?qid=1568891859235&uri=CELEX:32018H1210(01)

(9)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=COM:2020:628:FIN

(10)    Dz.U. L 431 z 2.12.2021, s. 1.

(11)    COM(2021) 252 final

(12)     Europejski filar praw socjalnych – plan działania Komisja Europejska (europa.eu)  

(13)     https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=1223&langId=pl  

(14)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A12012E%2FTXT

(15)    Dz.U. C 326 z 26.10.2012.

(16)     Europejski obszar edukacji (europa.eu)

(17)     Europejska przestrzeń badawcza (EPB) | Komisja Europejska (europa.eu)  

(18)    COM(2020) 625 final

(19)    Dz.U. C 66 z 26.2.2021, s. 1.

(20)     Inicjatywa dotycząca europejskich szkół wyższych | Kształcenie i szkolenie (europa.eu)

(21)     Inicjatywa dotycząca europejskiej legitymacji studenckiej | Kształcenie i szkolenie (europa.eu)

(22)    Dz.U. C 221 z 10.6.2021, s. 14.

(23)    COM(2020) 628 final

(24)    Dz.U. L 431 z 2.12.2021, s. 1.

(25)     Europejski program na rzecz umiejętności – Zatrudnienie, sprawy społeczne i włączenie społeczne – Komisja Europejska (europa.eu)

(26)     BFUG_Final_Draft_Rome_Communique-link.pdf (ehea2020rome.it)

(27)    Dz.U. C 444 z 10.12.2018, s. 1.

(28)    P9_TA(2021)0452.

(29)     https://education.ec.europa.eu/pl/inicjatywa-dotyczaca-europejskich-szkol-wyzszych

(30)     Europejski system transferu i akumulacji punktów (ECTS) | Kształcenie i szkolenie (europa.eu)

(31)     https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=celex%3A32013R1302 Dz.U. L 347 z 20.12.2013, s. 303.

(32)     https://webgate.acceptance.ec.europa.eu/europass/pl/national-qualifications-frameworks-nqfs

(33)    Zgodnie z definicją zawartą w zaleceniu Rady w sprawie propagowania automatycznego wzajemnego uznawania kwalifikacji uzyskanych w ramach kształcenia i szkolenia na poziomie wyższym i średnim II stopnia oraz efektów uczenia się osiągniętych w okresach nauki za granicą. Dz.U. C 444 z 10.12.2018.

(34)    Takie jak: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego, Europejski Fundusz Społeczny+, Instrument na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności oraz Fundusz InvestEU.

(35)    EQAR jest rejestrem urzędowym krajowych zewnętrznych agencji ds. zapewniania jakości, które przestrzegają zobowiązań w ramach procesu bolońskiego.

(36)    Jednym z istniejących instrumentów są europejskie ugrupowania współpracy terytorialnej (EUWT), https://ec.europa.eu/regional_policy/pl/policy/cooperation/european-territorial/egtc/