(1)

Od 2010 r. Grecja otrzymuje pomoc finansową od państw członkowskich należących do strefy euro. W szczególności, w ramach wsparcia z pierwszego programu dostosowań makroekonomicznych, w okresie od maja 2010 r. do grudnia 2011 r. Grecja otrzymała pożyczki dwustronne w wysokości 52 900 mln EUR od państw członkowskich należących do strefy euro, których walutą jest euro; kwota ta została zgromadzona przez Komisję w Instrumencie pożyczkowym na rzecz Grecji; w ramach wsparcia z drugiego programu dostosowań makroekonomicznych w okresie od marca 2012 r. do lutego 2015 r. Grecja otrzymała dodatkowe pożyczki finansowane z Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej w wysokości 130 900 mln EUR (2); natomiast w okresie od sierpnia 2015 r. do czerwca 2018 r. Grecja otrzymała dodatkową kwotę w wysokości 59 900 mln EUR (3) w formie pożyczek z Europejskiego Mechanizmu Stabilności. Zobowiązania Grecji pozostające do spłaty na rzecz państw członkowskich należących do strefy euro, Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej i Europejskiego Mechanizmu Stabilności wynoszą w sumie 243 700 mln EUR. Ponadto, w celu wsparcia pierwszego i drugiego programu dostosowań gospodarczych, Grecja otrzymała pomoc finansową z Międzynarodowego Funduszu Walutowego w kwocie 32 100 mln EUR.

(2)

Pomoc finansowa z Europejskiego Mechanizmu Stabilności wygaśnie w dniu 20 sierpnia 2018 r.

(3)

Warunki dotyczące polityki w odniesieniu do udzielenia pomocy finansowej z Europejskiego Mechanizmu Stabilności określono w decyzji wykonawczej Rady (UE) 2016/544 (4), zmienionej następnie decyzją wykonawczą Rady (UE) 2017/1226 (5). Warunki te doprecyzowano w Protokole ustaleń Europejskiego Mechanizmu Stabilności dotyczącym szczegółowych warunków w zakresie polityki gospodarczej („protokół ustaleń”), podpisanym w dniu 19 sierpnia 2015 r. przez Komisję w imieniu Europejskiego Mechanizmu Stabilności oraz przez Grecję, oraz w jego późniejszych czterech zmianach.

(4)

W ramach pomocy finansowej Europejskiego Mechanizmu Stabilności Grecja wdrożyła wiele reform obejmujących znaczną liczbę obszarów polityki, tj. (i) stabilność finansów publicznych; (ii) stabilność finansową; (iii) reformy strukturalne w celu zwiększenia konkurencyjności i wzrostu; oraz (iv) administrację publiczną. W oparciu o znaczną liczbę działań zrealizowanych w ramach programu należy kontynuować kluczowe reformy instytucjonalne i strukturalne w średnim okresie, aby zapewnić ich wdrożenie i pełną skuteczność.

(5)

W wyniku działań podjętych przez rząd Grecji w dużej mierze skorygowano nierównowagę budżetową i nierównowagę przepływów zewnętrznych. W latach 2016 i 2017 saldo sektora instytucji rządowych i samorządowych było dodatnie, a Grecja jest na drodze do osiągnięcia docelowej nadwyżki pierwotnej w wysokości 3,5 % produktu krajowego brutto w 2018 r. i w średnim okresie. W 2015 r. zewnętrzne wierzytelności netto osiągnęły poziom dodatni i w kolejnych latach wykazywały jedynie nieznaczny deficyt. Gospodarka zaczęła się poprawiać i w 2017 r. odnotowano wzrost w wysokości 1,4 %, a bezrobocie wykazuje tendencję spadkową. Jeżeli chodzi o wskaźniki strukturalne, Grecja poprawiła swoją pozycję w rankingach wiodących wskaźników porównawczych mierzących wyniki gospodarcze poszczególnych krajów.

(6)

Niemniej jednak, pomimo reform, Grecja nadal doświadcza znacznej nierównowagi i słabości, co jest skutkiem następczym kryzysu finansowego. W szczególności – jak stwierdzono już w sprawozdaniu Komisji z 2018 r. przedkładanym w ramach mechanizmu ostrzegania (sporządzonym zgodnie z art. 3 i 4 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1176/2011 (6)) – Grecja doświadcza obecnie następujących trudności. Dług publiczny osiągnął rekordową wartość 180,8 % produktu krajowego brutto na koniec 2016 r., a następnie utrzymał się na poziomie 178,6 % produktu krajowego brutto na koniec 2017 r., co stanowi najwyższy poziom w Unii. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna netto w wysokości niemal – 140 % produktu krajowego brutto w 2016 r. również utrzymuje się na podwyższonym poziomie; co więcej, mimo iż saldo obrotów bieżących wykazuje niemal równowagę, nadal jest ono niewystarczające, aby obniżyć znaczną międzynarodową pozycję inwestycyjną netto do rozsądnego poziomu w zadowalającym tempie. Chociaż bezrobocie spadło już z wartości szczytowej 27,9 % w 2013 r., w marcu 2018 r. nadal wynosiło 20,1 %. Bezrobocie długotrwałe (15,3 % na koniec 2017 r.) i bezrobocie młodzieży (43,8 % w marcu 2018 r.) również utrzymuje się na wysokim poziomie. Otoczenie biznesu nadal wymaga znacznej dalszej poprawy, jako że Grecja nadal ma duże zaległości w porównaniu z krajami osiągającymi najlepsze wyniki w kilku obszarach objętych wskaźnikami strukturalnymi należącymi do porównawczych wskaźników mierzących wyniki gospodarcze (np. egzekwowanie umów, rejestrowanie własności, postępowanie upadłościowe itp.).

(7)

Sektor bankowy jest wystarczająco dokapitalizowany, jednak wciąż zmaga się z wyzwaniami związanymi z niskim poziomem rentowności i wysokim poziomem ekspozycji zagrożonej, a ponadto nadal jest silnie powiązany z państwem. Na koniec marca 2018 r. poziom ekspozycji zagrożonej nadal był bardzo wysoki i wynosił 92,4 mld EUR lub 48,5 % całkowitych ekspozycji bilansowych. Grecja przyjęła kluczowe ustawy w kontekście pomocy finansowej z Europejskiego Mechanizmu Stabilności, aby ułatwić uporządkowanie bilansów banków, lecz konieczne będą stałe działania, aby obniżyć wskaźnik ekspozycji zagrożonej do zrównoważonego poziomu oraz umożliwić instytucjom finansowym nieprzerwane pełnienie funkcji w zakresie pośrednictwa i zarządzania ryzykiem. Ponadto istnieje plan działania w celu poluzowania ograniczeń w przepływie kapitału, aby przywrócić zaufanie deponentów. Niektóre z tych ograniczeń zostały zmniejszone, jednak konieczne są dalsze działania na podstawie ustalonych wartości referencyjnych.

(8)

Grecja – która była odcięta od pożyczek na rynku finansowym od 2010 r. – zaczęła odzyskiwać dostęp do rynku dzięki emisji obligacji państwowych od lipca 2017 r. Ze względu na wahania na rynkach finansowych dochody z obligacji greckich utrzymują się jednak na podwyższonym poziomie w porównaniu z innymi państwami należącymi do strefy euro, a w obliczu zewnętrznych zagrożeń gospodarczych warunki uzyskiwania pożyczek przez Grecję pozostają niestabilne. Należy zatem podjąć dalsze wysiłki, aby zapewnić Grecji trwały i stabilny dostęp do rynku.

(9)

W obliczu powyższych rozważań Komisja stwierdza, iż Grecja nadal jest narażona na zagrożenia stabilności finansowej, które – jeżeli się urzeczywistnią – mogłyby wywołać niekorzystne skutki uboczne na rynkach pozostałych państw członkowskich należących do strefy euro. Jeżeli pojawią się jakiekolwiek skutki uboczne na innych rynkach, mogą one nastąpić w sposób pośredni, wywierając niekorzystny wpływ na zaufanie inwestorów, a tym samym na koszty refinansowania dla banków i pozostałych państw członkowskich należących do strefy euro.

(10)

W dniu 22 czerwca 2018 r. Eurogrupa wyraziła zgodę polityczną na wdrożenie dodatkowych środków, aby zapewnić stabilność długu. Grecja wykazuje wysoki dług brutto sektora instytucji rządowych i samorządowych, o wartości 178,6 % produktu krajowego brutto na koniec 2017 r. Grecja skorzystała już z hojnego wsparcia finansowego pochodzącego od partnerów europejskich, udzielonego na warunkach preferencyjnych, a w 2012 r. przyjęto konkretne środki, aby doprowadzić zadłużenie do bardziej zrównoważonego poziomu, a następnie, w 2017 r. – kolejne środki w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilności. W analizie zdolności obsługi zadłużenia, przeprowadzonej w czerwcu 2018 r. przez Komisję wraz z Europejskim Bankiem Centralnym oraz we współpracy z Europejskim Mechanizmem Stabilności, stwierdzono, iż jeżeli dalsze środki nie zostaną przyjęte, stabilność długu będzie znacznie zagrożona. Wynika to z faktu, że według prognoz potrzeby finansowe brutto Grecji przekroczą poziom 20 % produktu krajowego brutto w długim okresie, który to poziom został ustalony przez Eurogrupę jako wartość odniesienia, w stosunku do której mierzone jest zagrożenie stabilności długu. Środki ustalone przez Eurogrupę na tej podstawie w dniu 22 czerwca 2018 r. obejmują między innymi przedłużenie średnich ważonych terminów zapadalności o kolejnych 10 lat, odroczenie odpisów amortyzacyjnych i spłaty odsetek o kolejnych 10 lat, jak również wdrożenie innych środków okołozadłużeniowych. Wraz z wypłatą kwoty 15 000 mln EUR – dzięki której prognozuje się, iż rezerwa gotówkowa pokryje zapotrzebowanie Grecji na finansowanie dłużne przez około 22 miesiące po zakończeniu programu – według podstawowego scenariusza Komisji środki te mają być wystarczające dla zapewnienia stabilności długu oraz zapewnią, aby potrzeby finansowe brutto utrzymywały się na poziomie poniżej 20 % produktu krajowego brutto do 2060 r. W przypadku niekorzystnego scenariusza środki średniookresowe uzgodnione przez Eurogrupę wniosłyby pozytywny wkład w stabilność długu przez pewien okres i zapewniłyby, aby wskaźniki potrzeb finansowych brutto utrzymały się poniżej ustalonych wartości progowych do 2036 r. Eurogrupa zgodziła się na przeprowadzenie analizy na koniec okresu karencji na podstawie Europejskiego Instrumentu Stabilności Finansowej w 2032 r., aby ustalić, czy konieczne są dodatkowe środki okołozadłużeniowe w celu osiągnięcia ustalonych wartości docelowych w zakresie potrzeb finansowych brutto – pod warunkiem, że przestrzegane będą ramy budżetowe Unii Europejskiej – oraz w razie konieczności na podjęcie niezbędnych działań.

(11)

Niemniej jednak w średnim okresie Grecja kontynuuje wdrażanie środków w celu usunięcia źródeł lub potencjalnych źródeł trudności oraz realizowanie reform strukturalnych, aby wspierać solidne i zrównoważone ożywienie gospodarcze, w obliczu skutków następczych spowodowanych przez kilka czynników. Czynniki te obejmują poważne i przedłużające się pogorszenie koniunktury w czasie kryzysu; wysokość poziomu zadłużenia w Grecji; słabości sektora finansowego w Grecji; nadal stosunkowo silne powiązania między sektorem finansowym i finansami publicznymi w Grecji, w tym przez własność państwową; ryzyko przeniesienia poważnych napięć w tych sektorach na inne państwa członkowskie, jak również narażenie państw członkowskich należących do strefy euro na ryzyko w kontekście zadłużenia państwa greckiego.

(12)

W tym celu Grecja podjęła zobowiązanie w Eurogrupie, aby kontynuować i zakończyć wszystkie kluczowe reformy przyjęte w kontekście pomocy finansowej w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilności oraz aby zapewnić ochronę celów istotnych reform przyjętych w ramach programów pomocy finansowej.

(13)

Grecja zobowiązała się również do wdrożenia konkretnych działań w obszarze polityki budżetowej i budżetowo-strukturalnej, dobrobytu społecznego, stabilności finansowej, rynków pracy i produktów, prywatyzacji i administracji publicznej. Te konkretne działania, które wymieniono w załączniku do oświadczenia Eurogrupy z dnia 22 czerwca 2018 r., przyczynią się do usunięcia potencjalnych źródeł trudności gospodarczych.

(14)

Aby zlikwidować pozostałe ryzyko i monitorować spełnienie zobowiązań podjętych w tym celu, konieczne i właściwe wydaje się objęcie Grecji wzmocnionym nadzorem na mocy art. 2 ust. 1 rozporządzenia (UE) nr 472/2013.

(15)

Przeprowadzono oficjalne konsultacje z Grecją, również za pośrednictwem oficjalnego pisma wysłanego w dniu 4 lipca 2018 r., oraz umożliwiono jej przedstawienie opinii na temat oceny Komisji. W swojej odpowiedzi z dnia 6 lipca 2018 r. Grecja zgodziła się z przeprowadzoną przez Komisję oceną wyzwań gospodarczych, przed którymi stoi ten kraj, co stanowi podstawę uruchomienia wzmocnionego nadzoru.

(16)

Grecja będzie nadal korzystała ze wsparcia technicznego w ramach programu wspierania reform strukturalnych (jak określono w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/825 (7)) w celu opracowywania i wdrażania reform, w tym kontynuacji i zakończenia kluczowych reform zgodnie z zobowiązaniami politycznymi poddanymi monitorowaniu w ramach wzmocnionego nadzoru.

(17)

Komisja zamierza ściśle współpracować z Europejskim Mechanizmem Stabilności – w kontekście jego systemu wczesnego ostrzegania – aby wdrożyć wzmocniony nadzór,