–

w imieniu „Baltijas Starptautiskā Akadēmija” SIA – I. Cvetkova,

–

w imieniu „Stockholm School of Economics in Riga” SIA – E. Balode-Buraka, D. Driče i L. Rasnačs, advokāti,

–

w imieniu rządu łotewskiego – J. Davidoviča, I. Hūna i K. Pommere, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu rządu niderlandzkiego – M. Bulterman, M. Gijzen, J. Hoogveld i J. Langer, w charakterze pełnomocników,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – P. Arenas, C. Kovács i A. Sauka, w charakterze pełnomocników,

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 2 pkt 83 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 [TFUE] (Dz.U. 2014, L 187, s. 1).

2

Wnioski te zostały złożone w ramach sporów pomiędzy „Baltijas Starptautiskā Akadēmija” SIA (zwaną dalej „BSA”) i „Stockholm School of Economics in Riga” SIA (zwaną dalej „SSE”), placówkami szkolnictwa wyższego ustanowionymi na podstawie prawa prywatnego, a Latvijas Zinātnes padome (łotewską radą naukową, Łotwa) w przedmiocie odrzucenia wniosków o finansowanie projektów badawczych złożonych przez te placówki w ramach wystosowanego przez łotewską akademię nauk zaproszenia do składania projektów badań podstawowych i badań stosowanych.

3

Motywy 45 i 47–49 rozporządzenia nr 651/2014 mają następujące brzmienie:

[…]

4

Artykuł 1 tego rozporządzenia, zatytułowany „Zakres stosowania”, przewiduje w ust. 1:

„Niniejsze rozporządzenie ma zastosowanie do następujących kategorii pomocy:

[…]

[…]”.

5

Artykuł 2 tego rozporządzenia, zatytułowany „Definicje”, stanowi:

„Do celów niniejszego rozporządzenia przyjmuje się następujące definicje:

[…]

Definicje dotyczące pomocy na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną

83) »organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę« oznacza podmiot (jak np. uniwersytet lub instytut badawczy, agencja zajmująca się transferem technologii, pośrednik w dziedzinie innowacji, fizyczny lub wirtualny podmiot prowadzący współpracę w dziedzinie badań i rozwoju) niezależnie od jego statusu prawnego (ustanowionego na mocy prawa publicznego lub prywatnego) lub sposobu finansowania, którego podstawowym celem jest samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy. W przypadkach gdy tego rodzaju jednostka prowadzi również działalność gospodarczą, finansowanie, koszty i dochody związane z tą działalnością gospodarczą należy rozliczać oddzielnie. Przedsiębiorstwa mogące wywierać decydujący wpływ na taki podmiot w charakterze, na przykład, jego udziałowców/akcjonariuszy czy członków [akcjonariuszy lub wspólników], nie mogą mieć preferencyjnego dostępu do uzyskanych przez niego wyników;

[…]”.

6

Komunikat Komisji Europejskiej zatytułowany „Zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną” (Dz.U. 2014, C 198, s. 1) (zwany dalej „komunikatem Komisji z 2014 r.”) stanowi w pkt 17, 19 i 20:

[…]

7

Rozporządzenie rady ministrów nr 725 z dnia 12 grudnia 2017 r. (Latvijas Vēstnesis 2017, nr 248), zatytułowane „Fundamentālo un lietišķo pētījumu projektu izvērtēšanas un finansējuma administrēšanas kārtība” (procedury oceny projektów badań podstawowych i badań stosowanych oraz zasady administrowania ich finansowaniem), stanowi w pkt 2.7:

„[P]odmiot, który składa wniosek dotyczący projektu badawczego, jest instytucją naukową wpisaną do rejestru instytucji naukowych, która niezależnie od jej statusu prawnego (podmiotu prawa publicznego czy prawa prywatnego) lub sposobu finansowania zgodnie z przepisami regulującymi jej działalność (statut, regulamin wewnętrzny lub akt założycielski) prowadzi podstawową działalność niemającą charakteru gospodarczego i odpowiada definicji organizacji prowadzącej badania, zawartej w art. 2 pkt 83 [rozporządzenia nr 651/2014]”.

8

Zgodnie z pkt 6 rozporządzenia nr 725:

„Podmiot, który składa wniosek dotyczący projektu badawczego, realizuje projekt niezwiązany z prowadzoną przez siebie działalnością gospodarczą. Wyraźnie oddziela działalność podstawową, która nie ma charakteru gospodarczego (i odpowiadające jej przepływy finansowe), od działalności, która jest uznawana za działalność gospodarczą. Za działalność gospodarczą uznaje się działalność komercyjną, wynajem infrastruktury badawczej i usługi doradcze. Gdy instytucja naukowa prowadzi również inną działalność gospodarczą, która nie odpowiada działalności podstawowej niemającej charakteru gospodarczego, wówczas oddziela swoją działalność podstawową i związane z nią przepływy finansowe od swojej pozostałej działalności i przepływów finansowych związanych z tą działalnością”.

9

Punkt 12.5 rozporządzenia nr 725 stanowi:

„[Łotewska rada naukowa] ocenia zgodność propozycji projektu z następującymi kryteriami dopuszczalności administracyjnej: projekt będzie realizowany w placówce naukowej spełniającej wymogi niniejszego rozporządzenia”.

10

W obu sprawach toczących się w postępowaniach głównych skarżące są placówkami szkolnictwa wyższego będącymi podmiotami prawa prywatnego, które odpowiedziały na dwa odrębne zaproszenia do składania projektów ogłoszone w latach 2019 i 2020 przez łotewską radę naukową w celu finansowania projektów badawczych.

11

Łotewska rada naukowa jest organem administracji publicznej znajdującym się pod kontrolą ministra edukacji i nauki, którego zadaniem jest prowadzenie krajowej polityki rozwoju nauki i technologii poprzez zapewnienie, w drodze delegacji na podstawie aktów prawnych, wiedzy fachowej, wdrażania i nadzorowania programów i projektów badań naukowych finansowanych z budżetu państwa, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej i innych zagranicznych instrumentów finansowych.

12

BSA jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą na Łotwie, której działalność polega na świadczeniu usług w zakresie szkolnictwa wyższego o charakterze akademickim i nieakademickim. Jest ona uznaną przez państwo placówką szkolnictwa wyższego, która jest ponadto wpisana do rejestru instytucji naukowych.

13

Decyzją z dnia 23 stycznia 2020 r. łotewska rada naukowa zatwierdziła regulamin ogólnego zaproszenia do składania projektów badawczych z zakresu badań podstawowych i badań stosowanych na rok 2020. Na podstawie tego regulaminu BSA przedstawiła propozycję projektu badawczego.

14

Decyzją z dnia 14 kwietnia 2020 r. łotewska rada naukowa odrzuciła propozycję projektu BSA jako niekwalifikującą się do finansowania ze względu na fakt, iż BSA nie posiadała statusu instytucji naukowej w rozumieniu rozporządzenia nr 725, ponieważ nie odpowiadała definicji pojęcia „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” figurującej w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014.

15

Ściślej rzecz ujmując, łotewska rada naukowa wskazała, że przedstawione przez BSA dokumenty nie zawierały żadnej informacji na temat tego, czy prowadzenie niezależnych badań naukowych jest podstawową działalnością skarżącej. Wskazała ona w tym względzie, że w 2019 r. 84% obrotu BSA stanowiły wpływy z czesnego, co, biorąc pod uwagę rodzaj działalności prowadzonej przez skarżącą (będącą spółką z ograniczoną odpowiedzialnością, której podstawowym celem było osiąganie zysków), odpowiadało działalności gospodarczej. W konsekwencji łotewska rada naukowa doszła do wniosku, że podstawową działalność BSA należy uznać za mającą charakter komercyjny.

16

Łotewska rada naukowa uznała również, że dokumenty przedłożone przez BSA nie zawierają wystarczających wskazówek co do tego, czy przedsiębiorstwa mogące wywierać na nią wpływ, na przykład jako akcjonariusze lub wspólnicy, nie mogą korzystać z żadnego uprzywilejowanego dostępu do jej potencjału badawczego ani do wyników badań, jakie spółka ta prowadzi. W związku z tym łotewska rada naukowa uznała, że BSA nie może zagwarantować, że realizacja projektu i wykorzystanie jej udziału w finansowaniu będą zgodne z pkt 6 rozporządzenia nr 725, który wymaga od podmiotu składającego wniosek dotyczący projektu badawczego realizacji projektu niezwiązanego z jego działalnością gospodarczą oraz wyraźnego oddzielenia podstawowej działalności, która nie ma charakteru gospodarczego (i odpowiadających jej przepływów finansowych), od działalności uznawanej za działalność gospodarczą.

17

BSA zaskarżyła decyzję odmowną łotewskiej radzie naukowej do Administratīvā rajona tiesa (rejonowego sądu administracyjnego, Łotwa), podnosząc, że prowadzenie niezależnych badań stanowi jej podstawową działalność. Zdaniem BSA ani rozporządzenie nr 651/2014, ani regulamin zaproszenia do składania projektów badawczych nie wskazują, że podmiot składający wniosek dotyczący projektu badawczego nie może prowadzić działalności gospodarczej ani czerpać z tego korzyści, ani też nie określają, jaka część działalności powinna mieć charakter gospodarczy, a jaka niegospodarczy. BSA twierdzi ponadto, że wyraźnie oddziela działalność podstawową o charakterze niegospodarczym od działalności gospodarczej oraz odpowiadające im przepływy finansowe.

18

Sąd odsyłający wyraża zatem wątpliwości co do wykładni, jaką należy nadać pojęciu „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014, do którego odsyła ustawodawstwo łotewskie, oraz co do kryteriów umożliwiających charakterystykę takiego podmiotu.

19

W tych okolicznościach Administratīvā rajona tiesa (rejonowy sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

20

SSE jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą na Łotwie, której przedmiotem działalności jest między innymi rozwój naukowy, a jednym z jej zadań jest prowadzenie badań podstawowych i badań stosowanych w dziedzinie ekonomii. Zapewnia również wyższe wykształcenie akademickie i zawodowe. Jej wyłącznym udziałowcem jest fundacja Rīgas Ekonomikas augstskola – Stockholm School of Economics in Riga, która jest wpisana do rejestru stowarzyszeń i fundacji.

21

Decyzją z dnia 22 maja 2019 r. łotewska rada naukowa zatwierdziła regulamin ogólnego zaproszenia do składania projektów badawczych z zakresu badań podstawowych i badań stosowanych na rok 2019. Na podstawie tego regulaminu SSE przedstawiło propozycję projektu badawczego.

22

Decyzją z dnia 19 września 2019 r. łotewska rada naukowa odrzuciła propozycję projektu SSE jako niekwalifikującą się do finansowania ze względu na fakt, że SSE nie posiadało statusu instytucji naukowej w rozumieniu rozporządzenia nr 725, ponieważ nie odpowiadało definicji pojęcia „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” figurującej w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014.

23

Decyzja ta wynikała głównie z okoliczności, że z propozycji projektu SSE wynikało, iż w 2018 r. stosunek wielkości obrotów SSE z działalności niemającej charakteru gospodarczego w porównaniu z jejgo obrotem z działalności gospodarczej wynosił 34 do 66.

24

Łotewska rada naukowa wywiodła stąd, że podstawowa działalność SSE ma charakter komercyjny i że nie można uznać, iż jego podstawowym celem było samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy. Uznała on również, że dokumenty przedłożone przez SSE nie zawierały też informacji wskazujących na to, że wszystkie dochody SSE pochodzące z jego podstawowej działalności są ponownie inwestowane w tę działalność.

25

SSE zaskarżyło decyzję łotewskiej rady naukowej do Administratīvā rajona tiesa (rejonowego sądu administracyjnego), podnosząc w szczególności, że spełniało wymogi ustanowione w rozporządzeniu nr 725, ponieważ zostało wpisane do rejestru instytucji naukowych, a jego podstawowa działalność nie miała charakteru gospodarczego. SSE przedstawiło w tym względzie dokumenty wykazujące, że przepływy finansowe generowane przez jego podstawową działalność nie były związane z jego działalnością gospodarczą oraz że zyski pochodzące z jego działalności gospodarczej były ponownie inwestowane w jego podstawową działalność jako placówki badawczej.

26

Wyrokiem z dnia 8 czerwca 2020 r. Administratīvā rajona tiesa (rejonowy sąd administracyjny) oddalił skargę SSE. Przyjmując, że działalność naukowa była jednym z obszarów działalności SSE, sąd ten zauważył, że sprawozdanie z obrotów za rok 2018 wskazuje, że działalność gospodarcza SSE stanowiła większą część przychodów i wydatków niż działalność o charakterze niegospodarczym. Sąd ten wywiódł zatem, że SSE nie jest instytucją naukową kwalifikującą się do przyznania finansowania ze środków państwowych na prowadzenie badań podstawowych i badań stosowanych.

27

SSE wniosło apelację od tego wyroku do Administratīvā apgabaltiesa (okręgowego sądu administracyjnego, Łotwa).

28

Sąd ten powziął wątpliwości co do oceny dokonanej przez łotewską radę naukową i przez Administratīvā rajona tiesa (rejonowy sąd administracyjny). Sąd ten ocenia, że gdyby przyjąć ustalone przez nie kryteria przyznawania pomocy instytucji naukowej, zgodnie z którymi przychody i wydatki związane z jej działalnością gospodarczą powinny być niższe od dochodów pochodzących z działalności niemającej charakteru gospodarczego, prywatne placówki szkolnictwa wyższego nie mogłyby korzystać z pomocy publicznej na badania naukowe, co spowodowałoby różnicę w traktowaniu na ich szkodę.

29

Administratīvā apgabaltiesa (okręgowy sąd administracyjny) jest zdania, że rozporządzenie nr 651/2014 nie określa jasno, czy dla celów zakwalifikowania jednostki jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” uzasadnione jest uwzględnienie odpowiedniej proporcji przychodów i wydatków tej jednostki pochodzących z jej działalności gospodarczej, a nie działalności o charakterze niegospodarczym.

30

Sąd ten ocenia, że rozstrzygnięcie zawisłej przed nim sprawy zależy od dokonanej przez Trybunał wykładni art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014.

31

W tych okolicznościach Administratīvā apgabaltiesa (okręgowy sąd administracyjny) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

32

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach współpracy pomiędzy Trybunałem a sądami krajowymi ustanowionej na mocy art. 267 TFUE jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy, zarówno ocena, czy dla wydania wyroku jest niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, z którymi zwraca się do Trybunału. W związku z tym, jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia (wyrok z dnia 10 grudnia 2020 r., J & S Service, C‑620/19, EU:C:2020:1011, pkt 31 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

Pytania dotyczące prawa Unii korzystają zatem z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. Odmowa wydania przez Trybunał orzeczenia w przedmiocie złożonego przez sąd krajowy pytania prejudycjalnego jest możliwa tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem postępowania głównego, gdy Trybunał nie dysponuje informacjami w zakresie stanu faktycznego lub prawnego niezbędnymi do udzielenia użytecznej odpowiedzi na postawione mu pytania lub gdy problem jest natury hipotetycznej (wyrok z dnia 24 lutego 2022 r., Tiketa, C‑536/20, EU:C:2022:112, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

34

W niniejszych sprawach do Trybunału zwrócono się o wykładnię art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014, który definiuje pojęcie „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”. Jednakże to właśnie w ramach sporów dotyczących stosowania rozporządzenia nr 725 i przyznawania przez łotewską radę naukową środków publicznych na badania podstawowe i badania stosowane sądy odsyłające wystąpiły z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Jak wyjaśniają te sądy, punkt 2.7 rozporządzenia nr 725 w sposób jasny i bezwarunkowy odnosi się do art. 2 ust. 83 rozporządzenia nr 651/2014 i stanowi, że aby kwalifikować się do finansowania publicznego badań podstawowych z łotewskiej rady naukowej, wnioskodawcy projektów muszą spełniać definicję organizacji badawczej przewidzianą w art. 2 ust. 83 rozporządzenia nr 651/2014. Ponieważ – jak w sposób wystarczający wyjaśniły wymienione wyżej sądy – rozstrzygnięcie sporów w postępowaniach głównych zależy od wykładni tego przepisu rozporządzenia nr 651/2014, odpowiedzi Trybunału na zadane pytania prejudycjalne wydają się niezbędne sądom odsyłającym do wydania wyroku.

35

W tym względzie należy przypomnieć, że Trybunał uznał za dopuszczalne wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczące przepisów prawa Unii w sytuacjach, w których stan faktyczny postępowania głównego sytuował się poza zakresem stosowania prawa Unii, lecz w których przepisy te znalazły zastosowanie do sprawy za pośrednictwem prawa krajowego ze względu na zawarte w prawie krajowym bezpośrednie i bezwarunkowe odesłanie do ich treści. Trybunał orzekał ponadto w utrwalonym orzecznictwie, że w tego rodzaju sytuacjach oczywisty interes porządku prawnego Unii wymaga, aby w celu uniknięcia przyszłych rozbieżności w wykładni przepisy przejęte z prawa Unii były interpretowane w sposób jednolity (zob. podobnie wyroki: z dnia 18 października 1990 r., Dzodzi, C‑297/88 i C‑197/89, EU:C:1990:360, pkt 36, 37; z dnia 24 października 2019 r., Belgische Staat, C‑469/18 i C‑470/18, EU:C:2019:895, pkt 21–23 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 10 grudnia 2020 r., J & S Service, C‑620/19, EU:C:2020:1011, pkt 34, 44, 45).

36

Z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że organy łotewskie, odsyłając w pkt 2.7 rozporządzenia nr 725 w sposób bezpośredni i bezwarunkowy do art. 2 ust. 83 rozporządzenia nr 651/2014 w kontekście określenia kryteriów kwalifikowalności do publicznego finansowania badań podstawowych, zamierzały zapewnić spójność między prawem krajowym a obowiązującym prawem Unii oraz zapewnić zgodność ich systemu publicznego finansowania badań podstawowych z przepisami prawa Unii dotyczącymi pomocy państwa, w związku z czym wspomniane odesłanie nie zmienia przedmiotu i zakresu tego przepisu.

37

W tych okolicznościach Trybunał powinien udzielić odpowiedzi na pytania od pierwszego do czwartego postawione w każdej z niniejszych spraw w zakresie, w jakim dotyczą one wykładni, jaką należy nadać art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014.

38

Jednakże w odniesieniu do piątego pytania w sprawie C‑164/21, dotyczącego znaczenia pochodzenia studentów, których przyjmuje dana jednostka, oraz rodzaju kształcenia, które zapewnia, jako kryteriów pozwalających na zakwalifikowanie jej jako podmiotu prowadzącego badania i rozpowszechniającego wiedzę, należy uznać, że ma ono charakter hipotetyczny, ponieważ sąd krajowy nie wskazuje w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny powodów, które skłoniły go do postawienia tego pytania, ani zakresu, w jakim odpowiedź na to pytanie jest niezbędna do rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu.

39

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑164/21 nie wskazuje bowiem, w jaki sposób kryteria, których dotyczy to pytanie, są istotne dla postępowania głównego, na przykład w zakresie w jakim były one podstawą decyzji łotewskiej rady naukowej albo ze względu na to że zostały podniesione przez BSA w ramach odwołania wniesionego do sądu odsyłającego. W konsekwencji pytanie piąte w sprawie C‑164/21 należy uznać za niedopuszczalne.

40

Poprzez pytania pierwsze i drugie w sprawie C‑164/21, a także pytania od pierwszego do trzeciego w sprawie C‑318/21, które należy rozpatrzyć łącznie, sądy odsyłające zmierzają w istocie do ustalenia, czy wykładni art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy dokonywać w ten sposób, że podmiot prawa prywatnego, który prowadzi kilka rodzajów działalności, w tym badania naukowe, ale którego większość dochodów pochodzi z działalności gospodarczej, takiej jak odpłatne świadczenie usług edukacyjnych, może zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę”.

41

W ten sposób sądy odsyłające zwracają się do Trybunału o dokonanie wykładni pojęcia „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”, zdefiniowanego w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014, oraz kryteriów pozwalających na identyfikację takiej organizacji.

42

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi (wyrok z dnia 26 lutego 2019 r., Rimšēvičs i EBC/Łotwa, C‑202/18 i C‑238/18, EU:C:2019:139, pkt 45 i przytoczone tam orzecznictwo).

43

Artykuł 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 definiuje organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę jako „podmiot (jak np. uniwersytet lub instytut badawczy, agencja zajmująca się transferem technologii, pośrednik w dziedzinie innowacji, fizyczny lub wirtualny podmiot prowadzący współpracę w dziedzinie badań i rozwoju) niezależnie od jego statusu prawnego (ustanowionego na mocy prawa publicznego lub prywatnego) lub sposobu finansowania, którego podstawowym celem jest samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy”.

44

Przepis ten precyzuje ponadto, że w przypadkach gdy tego rodzaju podmiot prowadzi również działalność gospodarczą, finansowanie, koszty i dochody związane z tą działalnością gospodarczą należy rozliczać oddzielnie. Stanowi on również, że przedsiębiorstwa mogące wywierać decydujący wpływ na taki podmiot, na przykład w roli jego akcjonariuszy lub wspólników, nie mogą mieć preferencyjnego dostępu do wyników badań prowadzonych przez ten podmiot.

45

Z literalnej wykładni art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 wynika, że centralnym kryterium kwalifikacji podmiotu jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę jest realizowany przez niego podstawowy cel, który musi polegać albo na samodzielnym prowadzeniu badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych, albo na rozpowszechnianiu na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy.

46

Po pierwsze, jeśli chodzi o pojęcie „podstawowego celu”, należy stwierdzić, że nie zostało ono zdefiniowane w rozporządzeniu nr 651/2014. Do Trybunału należy zatem należy określenie znaczenia i zakresu tego pojęcia zgodnie z jego zwykłym znaczeniem w języku ogólnym [zob. podobnie wyrok z dnia 5 lutego 2020 r., J. i in. (Zaokrętowanie marynarzy w porcie w Rotterdamie), C‑341/18, EU:C:2020:76, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo]. W tym języku cel danego podmiotu odnosi się do zamierzenia, do którego realizacji dąży, przymiotnik „podstawowy” podkreśla zaś nadrzędne znaczenie danego celu, a zatem jego pierwszeństwo przed ewentualnymi innymi celami, które zamierza on osiągnąć.

47

Z tego punktu widzenia użycie pojęcia „podstawowego celu” w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 sugeruje, że organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę w rozumieniu tego przepisu może realizować wiele celów i wykonywać różne rodzaje działalności, pod warunkiem że pośród tych różnych celów samodzielne prowadzenie badań lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich badań stanowi główne zamierzenie przeważające nad ewentualnymi innymi zamierzeniami realizowanymi przez ten podmiot.

48

Taka wykładnia – zgodnie z którą art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 i pojęcie „podstawowego celu”, na którym opiera się ten przepis, nie stoją na przeszkodzie temu, by organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę wykonywała również inną działalność, ewentualnie o charakterze gospodarczym, taką jak odpłatne świadczenie usług edukacyjnych, pod warunkiem że działalność ta zachowuje drugorzędny, nieprzeważający charakter w stosunku do mającego charakter podstawowy i zasadniczo niegospodarczy samodzielnego prowadzenia badań lub rozpowszechniania na szeroką skalę wyników takich badań – znajduje potwierdzenie w motywie 49 tego rozporządzenia i w pkt 20 komunikatu Komisji z 2014 r., z których wynika, że organizacja prowadząca badania lub infrastruktura badawcza może wykonywać zarówno działalność gospodarczą, jak i niegospodarczą,

49

Po drugie, jeśli chodzi o działalność wykonywaną w celu realizacji podstawowego celu podmiotu, o ile brzmienie art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 i użycie spójnika „lub” łączącego dwa zdania równorzędne sugeruje, że organizacje prowadzące badania i upowszechniające wiedzę nie muszą koniecznie prowadzić łącznie działalności badawczej i działalności polegającej na upowszechnianiu wyników badań, o tyle wyrażenie „wyniki takich działań” zakłada w sposób konieczny, że działania polegające na upowszechnianiu wiedzy organizacji nie muszą bez rozróżnienia dotyczyć wyników wszystkich rodzajów badań, nawet jeśli nie mają one związku z danym podmiotem, ale muszą dotyczyć, przynajmniej częściowo, wyników badań prowadzonych przez ów podmiot.

50

Z powyższego wynika, że aby zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014, dany podmiot musi samodzielnie prowadzić badania, uzupełnione ewentualnie działaniami polegającymi na upowszechnianiu wyników tych badań.

51

Dlatego też placówki zajmujące się wyłącznie działalnością dydaktyczną i szkoleniową, które upowszechniają w sposób ogólny aktualny stan nauki, nie mogą być kwalifikowane jako organizacje prowadzące badania i upowszechniające wiedzę. Wykładnia ta znajduje potwierdzenie w celu i ogólnej systematyce rozporządzenia nr 651/2014 oraz systemu ustanowionego przez to rozporządzenie w odniesieniu do pomocy na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną, których – jak wynika w szczególności z motywów 45, 47 i 48 tego rozporządzenia – celem nie jest wyłączenie pomocy przyznanej podmiotom zajmującym się wyłącznie nauczaniem i upowszechnianiem wiedzy ogólnej, która nie ma żadnego związku z działalnością badawczą, której zresztą podmioty te nie prowadzą.

52

Po trzecie, co się tyczy kryteriów, w świetle których należy oceniać zasadniczą przesłankę podstawowego celu podmiotu na potrzeby jego kwalifikacji jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014, należy przede wszystkim stwierdzić, że nie są one wyszczególnione we wspomnianym art. 2 pkt 83. Należy stąd wnioskować, że przepis ten pozwala w celu oceny podstawowego celu podmiotu na uwzględnienie wszystkich istotnych kryteriów, takich jak mające zastosowanie ramy prawne lub statut danego podmiotu.

53

W tym względzie zwrócono się do Trybunału z pytaniem, czy struktura obrotów danego podmiotu i część obrotów, jaką stanowią przychody z jego działalności gospodarczej, mają decydujące znaczenie dla określenia jego podstawowego celu. W szczególności sądy odsyłające pytają, czy fakt, że podmiot czerpie ponad połowę swoich dochodów z takiej działalności gospodarczej, musi koniecznie oznaczać, że nie można go zakwalifikować jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014.

54

W tej kwestii należy przede wszystkim stwierdzić, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 nie ustanawia żadnego wymogu co do struktury i pochodzenia finansowania działalności podmiotu dla celów oceny jego podstawowego celu oraz jego kwalifikacji jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”. Przepis ten uściśla nawet, że taka kwalifikacja powinna zostać dokonana bez względu na sposób finansowania podmiotu lub jego status prawny jako podmiotu prawa publicznego lub prywatnego.

55

Ponadto wymóg oddzielnego rozliczenia nałożony w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 potwierdza, że organizacja prowadząca badania i upowszechniająca wiedzę może również wykonywać działalność o charakterze gospodarczym, generującą dochody.

56

Wreszcie, jak podkreślają rządy łotewski i niderlandzki oraz Komisja, należy stwierdzić, że kryterium struktury obrotów podmiotu oraz części, jaką stanowią w nich dochody uzyskiwane z działalności gospodarczej tego podmiotu oraz dochody z działalności ogólnie niegospodarczej, badań i upowszechniania ich wyników, może, jeśli rozpatrywać je oddzielnie, dawać zniekształcony wizerunek rzeczywistej działalności danego podmiotu i jego podstawowego celu, na przykład zaniżając rzeczywiste znaczenie działalności, która generowała niewielkie zyski.

57

W związku z tym należy uznać, że kryterium struktury obrotów danego podmiotu oraz części, jaką stanowią w nich dochody uzyskane z działalności gospodarczej tego podmiotu, nie można wykorzystywać jako jedynego kryterium decydującego o ocenie podstawowego celu tego podmiotu na potrzeby ewentualnego zakwalifikowania go jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę.

58

Jednakże art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 nie stoi na przeszkodzie temu, by kryterium to mogło zostać uwzględnione w szerszym kontekście analizy wszystkich istotnych okoliczności jako jedna z wielu przesłanek dotyczących podstawowego celu realizowanego przez dany podmiot.

59

Mając na względzie całość powyższych rozważań, na pytania pierwsze i drugie w sprawie C‑164/21 oraz na pytania od pierwszego do trzeciego w sprawie C‑318/21 należy odpowiedzieć, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy interpretować w ten sposób, że podmiot prawa prywatnego, który prowadzi kilka rodzajów działalności, w tym badania naukowe, lecz którego większość dochodów pochodzi z działalności gospodarczej, takiej jak odpłatne świadczenie usług edukacyjnych, może być uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu tego przepisu, o ile można stwierdzić w świetle wszystkich istotnych okoliczności sprawy, że jego podstawowym celem jest samodzielne prowadzenie badań podstawowych, badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych lub rozpowszechnianie na szeroką skalę wyników takich działań poprzez nauczanie, publikację lub transfer wiedzy. W tym kontekście nie można wymagać, aby taki podmiot osiągał określoną część dochodów z badań i upowszechniania wiedzy niemających charakteru gospodarczego.

60

Poprzez pytanie trzecie w sprawie C‑164/21 sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy interpretować w ten sposób, że aby podmiot mógł zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu tego przepisu, konieczne jest, by podmiot ten inwestował ponownie dochody generowane przez jego podstawową działalność w tę samą działalność.

61

Należy przede wszystkim stwierdzić, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 poza obowiązkiem oddzielnego rozliczania finansowania, kosztów i dochodów z ewentualnej działalności gospodarczej wykonywanej przez dany podmiot nie formułuje żadnego wymogu dotyczącego wykorzystania i ewentualnego ponownego inwestowania tych dochodów w celu uznania go za organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę.

62

Należy również zauważyć w tym względzie, jak wskazują w swych uwagach rząd niderlandzki i Komisja, że taki wymóg ponownego inwestowania dochodów istniał pod rządami wcześniejszego rozporządzenia nr 800/2008, którego art. 30 ust. 1 stanowił między innymi, że „[w]szystkie zyski są reinwestowane w działalność badawczą, rozpowszechnianie jej wyników lub dydaktykę”, a wymóg ten nie został powtórzony w rozporządzeniu nr 651/2014.

63

Wreszcie, wbrew temu, co twierdzi rząd łotewski, takiego wymogu ponownego inwestowania nie można wywieść z pkt 19 lit. b) komunikatu Komisji z 2014 r., którego przedmiotem w przeciwieństwie do pkt 19 lit. a) tego komunikatu nie jest zakwalifikowanie podstawowej działalności instytucji prowadzących badania, lecz wyłącznie kwalifikacja działalności polegającej na „transferze wiedzy”. Jedynie w celu wskazania, w jakich okolicznościach ta druga działalność może zostać uznana za działalność niemającą charakteru gospodarczego, pkt 19 lit. b) odnosi się do wymogu „reinwestowania zysków” w podstawową działalność organizacji prowadzącej badania.

64

W świetle całości powyższych rozważań na pytanie trzecie w sprawie C‑164/21 należy odpowiedzieć, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy interpretować w ten sposób, że aby dany podmiot mógł zostać uznany za „organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę” w rozumieniu tego przepisu, nie jest konieczne, by podmiot ten ponownie inwestował dochody generowane przez jego podstawową działalność w tę samą podstawową działalność.

65

Poprzez pytania czwarte w sprawach C‑164/21 i C‑318/21 sądy odsyłające zmierzają w istocie do ustalenia, czy art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy interpretować w ten sposób, że status prawny wspólników i akcjonariuszy danego podmiotu oraz ewentualnie zarobkowy charakter prowadzonej przez nich działalności i celów, jakie realizują, stanowią kryteria decydujące o zakwalifikowaniu tego podmiotu jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu tego przepisu.

66

Po pierwsze, art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 przewiduje wyraźnie, że status prawny tego podmiotu (ustanowionego na mocy prawa publicznego lub prywatnego) i sposób jego finansowania są bez znaczenia dla ustalenia, czy może on zostać uznany za organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę. Świadczy to o woli Komisji, autorki rozporządzenia nr 651/2014, aby dla celów kwalifikacji podmiotu jako organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę nie uwzględniać kryteriów formalnych związanych ze statusem prawnym i organizacją wewnętrzną podmiotu.

67

Po drugie, zawarta w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 zasada – zgodnie z którą przedsiębiorstwa, które mogą wywierać decydujący wpływ na organizację prowadzącą badania i upowszechniającą wiedzę, na przykład jako akcjonariusze lub wspólnicy, nie mogą mieć preferencyjnego dostępu do uzyskanych przez nią wyników – daje do zrozumienia, że status prawny akcjonariuszy lub wspólników danego podmiotu oraz zarobkowy lub niezarobkowy charakter ich działalności lub ich celów nie mogą być decydujące dla kwalifikacji tego podmiotu jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę”.

68

Ponadto należy zauważyć, że zasada ta dotyczy jedynie podmiotów, które można uznać za przedsiębiorstwa. Tymczasem, jak wielokrotnie orzekał Trybunał (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 lutego 2002 r., Wouters i in., C‑309/99, EU:C:2002:98, pkt 46, 47; a także z dnia 11 czerwca 2020 r., Komisja i Republika Słowacka/Dôvera zdravotná poisťovňa, C‑262/18 P i C‑271/18 P, EU:C:2020:450, pkt 28, 29), oraz tak jak potwierdzają art. 1 załącznika I do rozporządzenia nr 651/2014, jak również pkt 17 komunikatu Komisji z 2014 r., „przedsiębiorstwo” w rozumieniu prawa Unii stanowi każdy podmiot, który prowadzi działalność gospodarczą polegającą na oferowaniu produktów lub usług na danym rynku, niezależnie od jego statusu prawnego lub zarobkowego charakteru celu, jaki realizuje. W związku z tym – i jak argumentują w szczególności rządy Łotwy i Holandii oraz Komisja – zasada sfromułowana w art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 nie pociąga za sobą żadnych ograniczeń w zakresie statusu prawnego ewentualnych wspólników lub akcjonariuszy organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę, a także w zakresie zarobkowego lub niezarobkowego charakteru prowadzonej przez nich działalności i realizowanych celów.

69

W świetle ogółu powyższych rozważań na pytania czwarte w sprawach C‑164/21 i C‑318/21 należy odpowiedzieć, że art. 2 pkt 83 rozporządzenia nr 651/2014 należy interpretować w ten sposób, że status prawny wspólników i akcjonariuszy danego podmiotu oraz ewentualnie zarobkowy charakter prowadzonej przez nich działalności i realizowanych celów nie stanowią kryteriów decydujących o kwalifikacji tego podmiotu jako „organizacji prowadzącej badania i upowszechniającej wiedzę” w rozumieniu tego przepisu.

70

Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądami odsyłającymi, do nich zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (czwarta izba) orzeka, co następuje: