—

w imieniu Česká spořitelna, a.s. przez M. Vojáčka, advokát,

—

w imieniu rządu czeskiego przez M. Smolka i J. Vláčila, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu szwajcarskiego przez D. Klingelego, działającego w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Europejskiej przez M. Šimerdovą i A.M. Rouchaud-Joët, działające w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 5 pkt 1 lit. a) i art. 15 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 44/2001 z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. L 12, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Česká spořitelna, a.s. (zwana dalej „Česká spořitelna”), z siedzibą w Republice Czeskiej, a G. Feichterem, zamieszkałym w Austrii.

3

Artykuł 2 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 przewiduje:

„Z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego”.

4

Artykuł 3 ust. 1 tego rozporządzenia przewiduje, że „[o]soby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane przed sądy innego państwa członkowskiego tylko zgodnie z przepisami sekcji 2–7 niniejszego rozdziału”.

5

Zgodnie z art. 5 pkt 1 lit. a) wspomnianego rozporządzenia, zamieszczonego w jego sekcji 2, zatytułowanej „Jurysdykcja szczególna”:

„Osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, może być pozwana w innym państwie członkowskim:

6

Artykuł 15 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia, który mieści się w jego sekcji 4, zatytułowanej „Jurysdykcja w sprawach dotyczących umów zawartych pomiędzy konsumentami [przez konsumentów]”, stanowi:

„Jeżeli przedmiotem postępowania jest umowa lub roszczenia z umowy, którą zawarła osoba, konsument, w celu, który nie może być uważany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, jurysdykcję określa się na podstawie niniejszej sekcji [...]:

7

Zgodnie z art. 16 ust. 2 rozporządzenia nr 44/2001:

„Kontrahent może wytoczyć powództwo przeciwko konsumentowi tylko przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania”.

8

Zgodnie z § 75 ustawy nr 191/1950 prawo wekslowe i czekowe dokument zawierający wszystkie elementy wymagane przez ten paragraf jest ważnym wekslem.

9

Na podstawie § 76 ust. 1 ustawy nr 191/1950 dokument, na którym brakuje jednej z informacji, o których mowa w § 75 tej ustawy, nie jest uważany za weksel, z wyjątkiem przypadków określonych w kolejnych ustępach. Zgodnie z § 76 ust. 3 wspomnianej ustawy w braku osobnego oznaczenia miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce płatności, a także za miejsce zamieszkania wystawcy.

10

Zgodnie z § 77 ust. 2 ustawy nr 191/1950 jej § 10 znajduje zastosowanie także do weksli. Wspomniany § 10 ustawy nr 191/1950 przewiduje, że jeżeli weksel, który został wystawiony w postaci niezupełnej, zostanie uzupełniony w sposób odmienny od postanowień dotyczących jego uzupełnienia, to faktu tego nie można podnosić wobec posiadacza weksla, chyba że posiadacz ten nabył weksel w złej wierze lub wykazał się rażącym niedbalstwem przy jego nabyciu.

11

W dniu 28 kwietnia 2004 r. spółka Feichter – CZ s.r.o. (zwana dalej „spółką Feichter”), mająca siedzibę w Brnie (Republika Czeska), wystawiła, również w Brnie, weksel niezupełny (in blanco) na rzecz Česká spořitelna, która ma swoją siedzibę w Pradze (Republika Czeska). Weksel, podpisany w imieniu spółki Feichter przez dyrektora zarządzającego G. Feichtera, został wystawiony celem zabezpieczenia zobowiązań ciążących na spółce z tytułu umowy dotyczącej otwarcia odnawialnej linii kredytowej zawartej między tą spółką a Česká spořitelna w tym samym dniu. Gerald Feichter, zamieszkały w Austrii, podpisał się także jako osoba fizyczna na przedniej stronie weksla, zamieszczając na nim wzmiankę „per aval”.

12

Informacje dotyczące sumy wekslowej oraz terminu i miejsca płatności zostały następnie uzupełnione przez Česká spořitelna zgodnie z porozumieniem w sprawie uzupełnienia brakujących elementów weksla, zawartym w tym samym dniu. Uzupełniony w ten sposób weksel zawierał bezwarunkowe zobowiązanie się przez spółkę Feichter do zapłaty kwoty 5000000 CZK na wezwanie Česká spořitelna w Pradze w dniu 27 maja 2008 r.

13

Pomimo że weksel został przedstawiony do zapłaty w wyznaczonym dniu w miejscu płatności, czyli w Pradze, nie został on zapłacony. W konsekwencji Česká spořitelna wszczęła przed Městský soud v Praze (sądem miejskim w Pradze) postępowanie nakazowe, dochodząc od G. Feichtera zapłaty kwoty głównej należnej na podstawie weksla w wysokości 5000000 CZK wraz z odsetkami od tej kwoty w wysokości 6% w stosunku rocznym, począwszy od dnia 28 maja 2008 r. do dnia zapłaty, i prowizji komisowej od tego weksla w kwocie 16666 CZK. W toku tego postępowania G. Feichter podniósł zarzut, że Městský soud v Praze nie ma jurysdykcji do rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy przeciwko niemu, ponieważ jego miejsce zamieszkania znajduje się w Austrii.

14

Sąd odsyłający zastanawia się, czy jego jurysdykcja nie powinna zostać ustalona według przepisów regulujących dziedzinę umów konsumenckich. W tym względzie nurtuje go pytanie, czy w niniejszym przypadku spełnione są przesłanki art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, a w szczególności, czy wynikające z będącego przedmiotem postępowania głównego weksla roszczenie, które odbiorca weksla podnosi przeciwko poręczycielowi, można uznać za wynikające z umowy w rozumieniu tego przepisu. W przypadku odpowiedzi twierdzącej właściwe do rozpatrzenia sporu w postępowaniu głównym byłyby sądy austriackie, ponieważ zgodnie z art. 16 ust. 2 tego rozporządzenia kontrahent może wytoczyć powództwo przeciwko konsumentowi tylko przed sądy państwa członkowskiego, na którego terytorium konsument ma miejsce zamieszkania.

15

Sąd odsyłający zastanawia się również, czy w tym wypadku jurysdykcja może zostać ustalona zgodnie z art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2011.

16

W tym zakresie porusza on, po pierwsze, kwestię, czy roszczenia wynikające z weksla, którego dotyczy postępowanie główne, mogą zostać uznane za roszczenia wynikające z umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, mimo że zgodnie z prawem czeskim weksel jest abstrakcyjnym papierem wartościowym niemającym charakteru umowy, nawet jeżeli może być fizycznym rezultatem umowy przewidującej jego wystawienie.

17

Po drugie, sąd odsyłający zastanawia się, czy chodzi tutaj o dobrowolnie zaciągnięte zobowiązanie, zważywszy, że miejsce płatności nie zostało wskazane ani na samym wekslu, ani w porozumieniu dotyczącym uzupełnienia brakujących elementów weksla. Nawet jeżeli bowiem to ostatnie porozumienie przyznało Česká spořitelna uprawnienie do umieszczenia na wekslu brakujących danych dotyczących miejsca płatności, nie wskazywało ono kryteriów pozwalających na ustalenie, że miała to być dokładnie Praga. Sąd odsyłający podkreśla, iż nie można wykluczyć, że umieszczenie miejsca płatności na wekslu prowadziło do naruszenia wspomnianego porozumienia lub że porozumienie to było nieważne z powodu braku precyzji, w którym to przypadku trudno byłoby stwierdzić, że zobowiązanie zostało zaciągnięte dobrowolnie.

18

W tych okolicznościach Městský soud v Praze postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

19

Česká spořitelna podnosi, że pytanie pierwsze jest niedopuszczalne z tego względu, iż ma ono charakter czysto hipotetyczny i jest pozbawione znaczenia dla celów rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym, zważywszy, że nie zostały spełnione przesłanki zastosowania art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001.

20

Konieczne jest przypomnienie, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem w ramach postępowania, o którym mowa w art. 267 TFUE, opartego na wyraźnym rozdziale zadań sądów krajowych i Trybunału, ocena stanu faktycznego sporu w postępowaniu głównym oraz wykładnia i zastosowanie prawa krajowego należą wyłącznie do sądu krajowego. Tak samo jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy – przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena, czy do wydania wyroku jest mu niezbędne uzyskanie orzeczenia prejudycjalnego, jak i ocena znaczenia pytań, z którymi zwraca się do Trybunału. W konsekwencji, jeśli zadane pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia (zob. wyrok z dnia 25 października 2012 r. w sprawie C-553/11 Rintisch, pkt 15 i przytoczone tam orzecznictwo).

21

Odrzucenie przez Trybunał wniosku sądu krajowego o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest więc możliwe tylko wtedy, gdy jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą wniesiono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu w postępowaniu głównym, gdy problem jest natury hipotetycznej bądź gdy Trybunał nie dysponuje elementami stanu faktycznego i prawnego, jakie są konieczne do udzielenia użytecznej odpowiedzi na pytania, które zostały mu przedstawione (zob. w szczególności wyrok z dnia 14 czerwca 2012 r. w sprawie C-618/10 Banco Español de Crédito, pkt 77; ww. wyrok w sprawie Rintisch, pkt 16).

22

Tymczasem w niniejszym przypadku nie ma to miejsca. Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wyraźnie wynika, że dokonanie wykładni art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 jest niezbędne do rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym, ponieważ podnoszony przez G. Feichtera zarzut braku jurysdykcji oparty jest na argumencie, że fakt, iż podpisał on weksel jako osoba fizyczna, nadaje mu cechę konsumenta w rozumieniu wspomnianego artykułu, w związku z czym jurysdykcja winna zostać ustalona według przepisów tego rozporządzenia regulujących jurysdykcję w dziedzinie umów konsumenckich.

23

W tych okolicznościach pierwsze pytanie prejudycjalne należy uznać za dopuszczalne.

24

W pytaniu pierwszym sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 znajduje zastosowanie przy ustalaniu sądu właściwego do rozpoznania powództwa, w drodze którego odbiorca weksla mający siedzibę w jednym państwie członkowskim podnosi roszczenia wynikające z wystawionego w postaci niezupełnej i uzupełnionego następnie przez remitenta weksla przeciwko poręczycielowi zamieszkałemu w innym państwie członkowskim.

25

Na wstępie należy przypomnieć, że pojęcia zastosowane w rozporządzeniu nr 44/2001, a zwłaszcza pojęcia znajdujące się w art. 15 ust. 1 tego rozporządzenia, powinny być interpretowane w sposób autonomiczny, głównie poprzez odwołanie się do systematyki i celów wspomnianego rozporządzenia, tak aby zapewnić jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich (zob. podobnie wyroki: z dnia 20 stycznia 2005 r. w sprawie C-27/02 Engler, Zb.Orz. s. I-481, pkt 33; z dnia 7 grudnia 2010 r. w sprawach połączonych C-585/08 i C-144/09 Pammer i Hotel Alpenhof, Zb.Orz. s. I-12527, pkt 55; a także z dnia 6 września 2012 r. w sprawie C-190/11 Mühlleitner, pkt 28).

26

Należy zauważyć następnie, że art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 stanowi odstępstwo zarówno od jurysdykcji ogólnej ustanowionej w art. 2 ust. 1 tegoż rozporządzenia, przyznającej właściwość sądom państwa członkowskiego, na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania, jak i od jurysdykcji szczególnej przewidzianej w dziedzinie umów lub roszczeń wynikających z umowy ustanowionej w art. 5 pkt 1 tego rozporządzenia, zgodnie z którym sądem właściwym jest sąd miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane (ww. wyroki: w sprawach połączonych Pammer i Hotel Alpenhof, pkt 53; a także w sprawie Mühlleitner, pkt 26). Wynika stąd, że art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 bezwzględnie musi być interpretowany ściśle (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Mühlleitner, pkt 27).

27

Wreszcie w zakresie, w jakim w stosunkach z państwami członkowskimi rozporządzenie nr 44/2001 zastępuje konwencję z dnia 27 września 1968 r. o jurysdykcji i wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 1972, L 299, s. 32), zmienioną późniejszymi konwencjami o przystąpieniu nowych państw członkowskich do tej konwencji (zwaną dalej „konwencją brukselską”), wykładnia dokonana przez Trybunał w odniesieniu do postanowień tej konwencji stosuje się do przepisów rozporządzenia, jeśli postanowienia konwencji brukselskiej i przepisy rozporządzenia nr 44/2001 można uznać za równorzędne (zob. w szczególności wyroki: z dnia 25 października 2012 r. w sprawie C-133/11 Folien Fischer i Fofitec, pkt 31; z dnia 7 lutego 2013 r. w sprawie C-543/10 Refcomp, pkt 18).

28

W tym względzie Trybunał orzekł już, że w systemie ustanowionym w rozporządzeniu nr 44/2001 jego art. 15 ust. 1 – jak wynika z motywu 13 tego aktu prawnego – zajmuje to samo miejsce i pełni tę samą funkcję ochrony konsumenta jako słabszej strony co art. 13 akapit pierwszy konwencji brukselskiej (zob. podobnie wyrok z dnia 14 maja 2009 r. w sprawie C-180/06 Ilsinger, Zb.Orz. s. I-3961, pkt 41; ww. wyroki: w sprawach połączonych Pammer i Hotel Alpenhof, pkt 57, a także w sprawie Mühlleitner, pkt 29).

29

To właśnie w świetle powyższych uwag należy udzielić odpowiedzi na pierwsze z przedstawionych pytań.

30

Przystępując do odpowiedzi na to pytanie, należy stwierdzić, że art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 znajduje zastosowanie w sytuacjach, w których spełnione są trzy przesłanki, a mianowicie, po pierwsze, jedna ze stron umowy jest konsumentem działającym w celu, który nie może zostać uznany za działalność zawodową lub gospodarczą tej osoby, po drugie, umowa między takim konsumentem a przedsiębiorcą została faktycznie zawarta i po trzecie, taka umowa należy do jednej z kategorii określonych w art. 15 ust. 1 lit. a)–c) tego rozporządzenia. Przesłanki te muszą zostać spełnione kumulatywnie, a zatem w przypadku niespełnienia jednej z tych trzech przesłanek jurysdykcja nie może zostać ustalona według przepisów regulujących dziedzinę umów konsumenckich.

31

Co się tyczy pierwszej z przesłanek zastosowania art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001, nawet jeżeli brzmienie tego przepisu nie jest zupełnie identyczne z brzmieniem art. 13 akapit pierwszy konwencji brukselskiej, zmiany te dotyczą przesłanek stosowania, które powinny spełniać umowy konsumenckie (zob. podobnie ww. wyrok w sprawach połączonych Pammer i Hotel Alpenhof, pkt 59), a nie definicji pojęcia konsumenta, w związku z czym w ramach rozporządzenia nr 44/2001 pojęciu temu należy przyznać ten sam zakres co w ramach konwencji brukselskiej.

32

Trybunał orzekł już w przeszłości w odniesieniu do art. 13 akapit pierwszy konwencji brukselskiej, że z brzmienia tego postanowienia i pełnionej przez nie funkcji wynika, iż jego zakresem objęty jest wyłącznie będący osobą fizyczną konsument końcowy, który nie działa w ramach działalności gospodarczej czy wykonywania zawodu (zob. podobnie wyroki: z dnia 19 stycznia 1993 r. w sprawie C-89/91 Shearson Lehman Hutton, Rec. s. I-139, pkt 20, 22; z dnia 3 lipca 1997 r. w sprawie C-269/95 Benincasa, Rec. s. I-3767, pkt 15; z dnia 20 stycznia 2005 r. w sprawie C-464/01 Gruber, Zb.Orz. s. I-439, pkt 35; a także ww. wyrok w sprawie Engler, pkt 34).

33

Z orzecznictwa Trybunału wynika także, że szczególny system ustanowiony postanowieniami konwencji brukselskiej w zakresie jurysdykcji w dziedzinie umów konsumenckich ma za zadanie zagwarantowanie odpowiedniej ochrony konsumentowi jako stronie umowy uznawanej za stronę gospodarczo słabszą i prawnie mniej doświadczoną niż jej zawodowy kontrahent (zob. w szczególności ww. wyroki: w sprawie Gruber, pkt 34; w sprawie Engler, pkt 39). Ta funkcja ochronna oznacza, że stosowanie szczególnych norm jurysdykcyjnych ustanowionych w tym celu w konwencji brukselskiej nie obejmuje osób, wobec których taka ochrona nie jest uzasadniona (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Shearson Lehman Hutton, pkt 19).

34

Trybunał wywiódł z tego, że jedynie umowy zawarte poza jakąkolwiek działalnością lub jakimkolwiek celem gospodarczym i niezależnie od nich, to jest zawarte jedynie w celu zaspokojenia własnych prywatnych potrzeb konsumpcyjnych osoby, są objęte zakresem szczególnego systemu przewidzianego we wspomnianej konwencji w dziedzinie ochrony konsumenta, natomiast tego rodzaju ochrona nie znajduje uzasadnienia w przypadku umów, których celem jest działalność zawodowa (zob. ww. wyrok w sprawie Gruber, pkt 36; podobnie ww. wyrok w sprawie Benincasa, pkt 17).

35

Tymczasem należy stwierdzić, że w okolicznościach takich jak występujące w postępowaniu głównym przesłanka związana z cechą konsumenta w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 nie jest spełniona.

36

Bezsporne jest bowiem, że poręczyciel w sprawie będącej przedmiotem postępowania głównego poręczył za zobowiązania spółki, której jest dyrektorem zarządzającym i większościowym wspólnikiem.

37

W rezultacie nawet jeżeli zobowiązanie poręczyciela ma charakter abstrakcyjny i jest zatem niezależne od zobowiązania wystawcy weksla, za które poręczył, to wciąż, jak zauważyła rzecznik generalna w pkt 33 opinii, poręczenie dokonane przez osobę fizyczną, udzielone na wekslu mającym na celu zabezpieczenie zobowiązań spółki handlowej nie może zostać uznane za zobowiązanie zaciągnięte poza jakąkolwiek działalnością lub jakimkolwiek celem gospodarczym i niezależnie od nich, jeżeli ta osoba fizyczna jest ściśle powiązana pod względem zawodowym ze wspomnianą spółką, będąc na przykład jej dyrektorem zarządzającym lub większościowym wspólnikiem.

38

W każdym razie sama okoliczność, że poręczyciel jest osobą fizyczną, nie wystarczy, by uznać go za konsumenta w rozumieniu art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001.

39

W tych okolicznościach nie ma potrzeby badania, czy spełnione zostały dwie pozostałe przesłanki zastosowania wspomnianego artykułu.

40

Z ogółu powyższych rozważań wynika, iż odpowiedź na pytanie pierwsze winna brzmieć: art. 15 ust. 1 rozporządzenia nr 44/2001 należy interpretować w ten sposób, że osoba fizyczna, która jest ściśle powiązana pod względem zawodowym ze spółką, będąc na przykład jej dyrektorem zarządzającym lub większościowym wspólnikiem, nie może zostać uznana za konsumenta w rozumieniu tego przepisu, jeżeli poręcza ona weksel wystawiony w celu zabezpieczenia zobowiązań ciążących na tej spółce z tytułu umowy dotyczącej udzielenia kredytu. W rezultacie przepis ten nie znajduje zastosowania przy ustalaniu sądu właściwego do rozpoznania powództwa, w drodze którego odbiorca weksla mający siedzibę w jednym państwie członkowskim podnosi roszczenia wynikające z wystawionego w postaci niezupełnej i uzupełnionego następnie przez remitenta weksla przeciwko poręczycielowi zamieszkałemu w innym państwie członkowskim.

41

W pytaniu drugim sąd odsyłający zmierza zasadniczo do wyjaśnienia, czy art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 znajduje zastosowanie przy ustalaniu sądu właściwego do rozpoznania powództwa, w drodze którego odbiorca weksla mający siedzibę w jednym państwie członkowskim podnosi, na rachunek wystawcy, roszczenia wynikające z wystawionego w postaci niezupełnej i uzupełnionego następnie przez remitenta weksla przeciwko poręczycielowi zamieszkałemu w innym państwie członkowskim.

42

Na wstępie należy zauważyć, że w ramach tego pytania celem sądu odsyłającego jest, po pierwsze, ustalenie, czy stosunek prawny między remitentem i poręczycielem weksla mieści się w zakresie pojęcia umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, i po drugie, określenie zakresu użytego w tym przepisie pojęcia miejsca, gdzie zobowiązanie zostało wykonane albo miało być wykonane, w kontekście weksla wystawionego w postaci niezupełnej i następnie uzupełnionego.

43

W tym względzie należy przypomnieć, podobnie jak to uczyniono w pkt 27 niniejszego wyroku, że w zakresie, w jakim pojęcia z art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 są identyczne z tymi użytymi w art. 5 pkt 1 zdanie pierwsze konwencji brukselskiej, rzeczonemu przepisowi rozporządzenia należy przyznać taki sam zakres jak ten posiadany przez przywołane postanowienie konwencji brukselskiej (zob. podobnie wyrok z dnia 23 kwietnia 2009 r. w sprawie C-533/07 Falco Privatstiftung i Rabitsch, Zb.Orz. s. I-3327, pkt 48, 56).

44

A zatem w celu ustalenia sądu właściwego na podstawie art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 należy w dalszym ciągu odwoływać się do zasad wynikających z orzecznictwa Trybunału dotyczącego art. 5 pkt 1 konwencji brukselskiej (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Falco Privatstiftung i Rabitsch, pkt 57).

45

Jeżeli chodzi, po pierwsze, o wykładnię pojęcia umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, należy zauważyć, że pojęcie to musi być interpretowane w sposób autonomiczny, poprzez odwołanie się do systematyki i celów tego rozporządzenia, tak aby zapewnić jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich. W rezultacie nie może ono być rozumiane jako odesłanie do kwalifikacji stosunku prawnego będącego przedmiotem sporu przed sądem krajowym przewidzianej przez właściwe prawo krajowe (zob. analogicznie w szczególności wyroki: z dnia 17 czerwca 1992 r. w sprawie C-26/91 Handte, Rec. s. I-3967, pkt 10; z dnia 5 lutego 2004 r. w sprawie C-265/02 Frahuil, Rec. s. I-1543, pkt 22).

46

Mimo że art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 nie wymaga stwierdzenia, iż umowa została zawarta, stwierdzenie istnienia zobowiązania jest niemniej nieodzowne dla zastosowania tego przepisu, ponieważ przysługująca na jego podstawie jurysdykcja jest ustalana według miejsca, gdzie zobowiązanie będące podstawą powództwa zostało wykonane albo miało być wykonane. A zatem pojęcia umowy w rozumieniu wspomnianego przepisu nie można rozciągać na sytuacje, w których nie istnieje żadne zobowiązanie dobrowolnie zaciągnięte przez jedną stronę względem drugiej (zob. analogicznie wyrok z dnia 17 września 2002 r. w sprawie C-334/00 Tacconi, Rec. s. I-7357, pkt 22, 23; a także ww. wyrok w sprawie Engler, pkt 50).

47

W konsekwencji zastosowanie jurysdykcji szczególnej przewidzianej w dziedzinie umów przez wspomniany art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 zakłada ustalenie istnienia zobowiązania prawnego, dobrowolnie zaciągniętego przez jedną stronę względem drugiej, na którym zostało oparte powództwo (zob. analogicznie ww. wyrok w sprawie Engler, pkt 51).

48

Co się tyczy istnienia tego rodzaju zobowiązania w okolicznościach takich jak występujące w sprawie rozpatrywanej w postępowaniu głównym, należy stwierdzić, podobnie jak to uczyniła rzecznik generalna w pkt 45 opinii, że w niniejszym przypadku poręczyciel, składając swój podpis na przedniej stronie weksla pod wzmianką „per aval”, dobrowolnie podjął się poręczenia za zobowiązania wystawcy tego weksla. Jego zobowiązanie polegające na zabezpieczeniu wspomnianych zobowiązań zostało zatem, poprzez złożenie podpisu, zaciągnięte dobrowolnie w rozumieniu wspomnianego przepisu.

49

Tego stwierdzenia nie może podważyć okoliczność, że podpis został złożony na wekslu in blanco. Należy bowiem mieć na uwadze, że poręczyciel, podpisując również porozumienie dotyczące uzupełnienia brakujących elementów weksla, dobrowolnie zaakceptował warunki dotyczące sposobu, w jaki weksel ten miał zostać uzupełniony przez remitenta poprzez umieszczenie na nim brakujących danych, nawet jeżeli udzielenie poręczenia nie było bezpośrednim skutkiem podpisania tego porozumienia.

50

Należy w tym względzie podkreślić, że zagadnienie, czy umieszczenie brakujących danych na wekslu zostało dokonane z naruszeniem wspomnianego porozumienia, nie jest istotne z punktu widzenia wykładni pojęcia umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001, a łączy się raczej z ustaleniem, czy wynikające z weksla miejsce płatności zostało określone przez strony w sposób ważny, w związku z czym dotyczące tej kwestii wątpliwości sądu odsyłającego wiążą się z wykładnią pojęcia miejsca, gdzie zobowiązanie będące podstawą powództwa zostało wykonane albo miało być wykonane, w rozumieniu wspomnianego przepisu, które to pojęcie zostanie poddane analizie w pkt 52 i nast. niniejszego wyroku.

51

Z powyższego wynika, że stosunek prawny łączący remitenta z poręczycielem weksla wystawionego w postaci niezupełnej i następnie uzupełnionego wchodzi w zakres pojęcia umowy w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001.

52

Po drugie, należy wyjaśnić znaczenie pojęcia miejsca, gdzie zobowiązanie będące podstawą powództwa zostało wykonane albo miało być wykonane, w rozumieniu wspomnianego przepisu.

53

W tym zakresie sąd odsyłający zastanawia się w szczególności, czy do celów ustalenia tego miejsca powinien on brać pod uwagę wyłącznie informacje znajdujące się na wekslu czy też również dane zawarte w porozumieniu dotyczącym uzupełnienia jego brakujących elementów.

54

Należy przypomnieć, po pierwsze, że pojęcie zobowiązania zawarte w art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 odsyła do zobowiązania wynikającego z umowy, którego niewykonanie przywołuje się jako uzasadnienie do wniesienia powództwa do sądu (zob. analogicznie w szczególności wyroki: z dnia 6 października 1976 r. w sprawie 14/76 De Bloos, Rec. s. 1497, pkt 13; z dnia 15 stycznia 1987 r. w sprawie 266/85 Shenavai, Rec. s. 239, pkt 9; z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie C-256/00 Besix, Rec. s. I-1699, pkt 44), a po drugie, że miejsce, gdzie zobowiązanie to zostało wykonane albo miało być wykonane, winno zostać ustalone zgodnie z prawem, któremu podlega to zobowiązanie według norm kolizyjnych sądu rozpoznającego daną sprawę (zob. analogicznie w szczególności wyroki: z dnia 6 października 1976 r. w sprawie 12/76 Industrie Tessili Italiana Como, Rec. s. 1473, pkt 13; z dnia 28 września 1999 r. w sprawie C-440/97 GIE Groupe Concorde i in., Rec. s. I-6307, pkt 32; a także ww. wyrok w sprawie Besix, pkt 33, 36).

55

Ponadto ze względu na przywiązywaną ogólnie w przepisach prawa krajowego regulujących stosunki umowne wagę do woli stron, jeżeli prawo właściwe zezwala umawiającym się stronom pod ustanowionymi w tym prawie warunkami na określenie miejsca wykonania zobowiązania, uzgodnienie dotyczące miejsca wykonania zobowiązania wystarczy do ustalenia w tym miejscu jurysdykcji w rozumieniu art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 (zob. analogicznie wyroki: z dnia 17 stycznia 1980 r. w sprawie 56/79 Zelger, Rec. s. 89, pkt 5; z dnia 20 lutego 1997 r. w sprawie C-106/95 MSG, Rec. s. I-911, pkt 30; a także ww. wyrok w sprawie GIE Groupe Concorde i in., pkt 28).

56

Należy jednak zauważyć, że jakkolwiek strony mają swobodę uzgodnienia miejsca wykonania zobowiązań umownych, nie mogą one jednak ustalać, jedynie w celu wyznaczenia sądu właściwego, miejsca wykonania, które nie wykazuje żadnego rzeczywistego związku z przedmiotem umowy, w którym zobowiązania wynikające z umowy nie mogłyby być wykonane na podstawie treści tej umowy (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie MSG, pkt 31).

57

W niniejszym wypadku, zważywszy, że miejsce wykonania zobowiązania będącego przedmiotem sprawy w postępowaniu głównym zostało wyraźnie wskazane na wekslu, sąd odsyłający jest zobowiązany – w zakresie, w jakim prawo właściwe pozwala na wybór miejsca wykonania zobowiązania – uwzględnić to miejsce przy ustalaniu sądu właściwego zgodnie z art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001.

58

W tych okolicznościach odpowiedź na pytanie drugie winna brzmieć: art. 5 pkt 1 lit. a) rozporządzenia nr 44/2001 znajduje zastosowanie przy ustalaniu sądu właściwego do rozpoznania powództwa, w drodze którego odbiorca weksla mający siedzibę w jednym państwie członkowskim podnosi roszczenia wynikające z wystawionego w postaci niezupełnej i uzupełnionego następnie przez remitenta weksla przeciwko poręczycielowi zamieszkałemu w innym państwie członkowskim.

59

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje: