1

Éditions Odile Jacob SAS (zwana dalej „Odile Jacob”) żąda w odwołaniu uchylenia wyroku Sądu Unii Europejskiej z dnia 13 września 2010 r. w sprawie T-279/04 Éditions Jacob przeciwko Komisji (zwanego dalej „zaskarżonym wyrokiem”), w którym Sąd oddalił skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji 2004/422/WE z dnia 7 stycznia 2004 r. uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem i z funkcjonowaniem Porozumienia o Europejskim Obszarze Gospodarczym (sprawa COMP/M.2978 – Lagardère/Natexis/VUP) (zwanej dalej „sporną decyzją”); streszczenie tej decyzji zostało opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej z dnia 28 kwietnia 2004 r. (Dz.U. L 125, s. 54).

2

W drodze spornej decyzji Komisja Wspólnot Europejskich zatwierdziła nabycie przez Lagardère SCA (zwaną dalej „Lagardère”), za pośrednictwem spółki Natexis Banques Populaires SA (zwanej dalej „NBP”) oraz jej spółek zależnych Segex SARL (zwanej dalej „Segex”), Ecrinvest 4 SA (zwanej dalej „Ecrinvest 4”) oraz Investima 10 SAS (zwanej dalej „Investima 10”), aktywów wydawniczych spółki Vivendi Universal Publishing SA (zwanej dalej „VUP”), pod warunkiem spełnienia wszystkich zaproponowanych przez Lagardère zobowiązań przedstawionych w załączniku II do tej decyzji.

3

Niniejsza sprawa jest jedną z szeregu spraw zapoczątkowanych skargami wniesionymi przez różne podmioty biorące udział w transakcji sprzedaży aktywów wydawniczych posiadanych w Europie przez VUP, które zostały następnie przeniesione na Lagardère i Wendel Investissement SA (zwaną dalej „Wendel Investissement”); w dniu 28 czerwca 2012 r. wydany został już wyrok w sprawie C-404/10 P Komisja przeciwko Éditions Odile Jacob, dotyczący dostępu do dokumentów w trakcie postępowania w sprawie kontroli rozpatrywanej koncentracji przedsiębiorstw, a w dniu 6 listopada 2012 r. – wyrok w sprawach połączonych C-553/10 P i C-554/10 P Komisja i Lagardère przeciwko Éditions Odile Jacob, dotyczący zatwierdzenia spółki Wendel Investissement jako nabywcy części zbywanych aktywów.

4

Rozporządzenie Rady (EWG) nr 4064/89 z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw (Dz.U. L 395, s. 1, oraz sprostowanie: Dz.U. 1990, L 257, s. 13), zmienione rozporządzeniem Rady (WE) nr 1310/97 z dnia 30 czerwca 1997 r. (Dz.U. L 180, s. 1, oraz sprostowanie: Dz.U. 1998, L 40, s. 17) (zwane dalej „rozporządzeniem nr 4064/89”), w art. 2, zatytułowanym „Ocena koncentracji”, stanowi:

„1.   Koncentracje objęte zakresem niniejszego rozporządzenia są oceniane zgodnie z następującymi przepisami zmierzającymi do stwierdzenia, czy są one zgodne czy nie ze wspólnym rynkiem.

Dokonując tej oceny, Komisja uwzględnia:

2.   Koncentrację, która nie stwarza lub nie umacnia pozycji dominującej, w wyniku czego skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub jego znacznej części zostałaby znacząco utrudniona, uznaje się za zgodną ze wspólnym rynkiem.

3.   Koncentrację, która stwarza lub umacnia pozycję dominującą, w wyniku czego skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub jego znaczącej części zostałaby znacząco utrudniona, uznaje się za niezgodną ze wspólnym rynkiem.

[...]”.

5

Artykuł 3 rozporządzenia nr 4064/89, zatytułowany „Definicja koncentracji”, stanowi:

„1.   Uznaje się, że koncentracja występuje w przypadku, gdy:

3.   Dla celów niniejszego rozporządzenia podstawę kontroli stanowią prawa, umowy lub jakiekolwiek inne środki, które oddzielnie bądź wspólnie i uwzględniając okoliczności faktyczne lub prawne, dają możliwość wywierania decydującego wpływu na przedsiębiorstwo, w szczególności przez:

4.   Kontrolę przejmują osoby lub przedsiębiorstwa, które:

5.   Uznaje się, że koncentracja nie występuje w przypadku, gdy:

6

Artykuł 4 tego rozporządzenia, zatytułowany „Uprzednie zgłoszenie koncentracji”, stanowi:

„1.   Koncentracje o wymiarze wspólnotowym określone w niniejszym rozporządzeniu zgłasza się Komisji nie później niż w tydzień po zawarciu porozumienia lub ogłoszeniu publicznej oferty lub nabyciu pakietu kontrolnego. Tydzień ten liczony jest od najwcześniejszego z wymienionych zdarzeń.

2.   Koncentracja polegająca na łączeniu się w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) lub w przejęciu wspólnej kontroli w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. b) jest zgłaszana wspólnie przez strony łączenia lub we wspólnym przejęciu kontroli, w odpowiednim przypadku. We wszystkich innych przypadkach zgłoszenie jest dokonywane przez osobę lub przedsiębiorstwo przejmujące kontrolę nad całością lub częścią jednego lub więcej przedsiębiorstw.

[...]”.

7

Zgodnie z art. 6 tego rozporządzenia, zatytułowanym „Badanie zgłoszenia i wszczęcie postępowania”:

„1.   Komisja bada zgłoszenie niezwłocznie po jego otrzymaniu.

Decyzja uznająca dopuszczalność koncentracji dotyczy również ograniczeń bezpośrednio z nim związanych i niezbędnych do przeprowadzenia koncentracji.

1a.   Jeśli Komisja stwierdzi, że na skutek modyfikacji wprowadzonych przez zainteresowane przedsiębiorstwa zgłaszana koncentracja nie budzi już poważnych wątpliwości w rozumieniu ust. 1 lit. c), może zadecydować o uznaniu koncentracji za zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy ust. 1 lit. b).

Komisja może opatrzyć decyzję z ust. 1 lit. b) warunkami i zobowiązaniami w celu zapewnienia, że zaangażowane przedsiębiorstwa wywiążą się ze zobowiązań podjętych wobec Komisji w celu uczynienia koncentracji zgodną ze wspólnym rynkiem.

[...]”.

8

Artykuł 7 tego samego rozporządzenia, zatytułowany „Zawieszenie koncentracji”, stanowi:

„1.   Koncentracja określona w art. 1 nie może być wprowadzona w życie ani przed zgłoszeniem, ani zanim nie została uznana za zgodną ze wspólnym rynkiem na mocy decyzji z art. 6 ust. 1 lit. b) lub art. 8 ust. 2, lub na zasadzie domniemania zgodnie z art. 10 ust. 6.

[...]

5.   Ważność transakcji zawartej z naruszeniem ust. 1 jest uzależniona od decyzji na mocy art. 6 ust. 1 lit. b) lub art. 8 ust. 2 lub 3 lub na zasadzie domniemania z art. 10 ust. 6.

[...]”.

9

Zgodnie z art. 8 rozporządzenia nr 4064/89, zatytułowanym „Kompetencje decyzyjne Komisji”:

„[...]

2.   Jeśli Komisja stwierdzi, że na skutek niezbędnych modyfikacji przeprowadzonych przez zainteresowane przedsiębiorstwa zgłaszana koncentracja spełnia kryterium określone w art. 2 ust. 2 lub, w przypadkach określonych w art. 2 ust. 4, kryteria z art. 85 ust. 3 traktatu [EWG], wydaje decyzję uznającą koncentracją za zgodną ze wspólnym rynkiem.

Może ona decyzję swoją opatrzyć warunkami i zobowiązaniami zmierzającymi do zapewnienia, że zainteresowane przedsiębiorstwa spełnią zobowiązania podjęte wobec Komisji dla uczynienia koncentracji zgodną ze wspólnym rynkiem. Decyzja uznająca koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem obejmuje również ograniczenia bezpośrednio z nią związane i niezbędne dla wprowadzenia koncentracji w życie.

3.   Jeśli Komisja stwierdzi, że koncentracja spełnia kryterium wymienione w art. 2 ust. 3 lub, w przypadku określonym w art. 2 ust. 4, nie spełnia kryteriów z art. 85 ust. 3 traktatu, wydaje decyzję uznającą koncentrację za niezgodną ze wspólnym rynkiem.

4.   W przypadku gdy koncentracja została już dokonana, Komisja może poprzez decyzję zgodnie z ust. 3 lub poprzez osobną decyzję wymagać rozdzielenia przedsiębiorstw lub zgromadzonych aktywów lub zniesienia wspólnej kontroli, lub podjęcia jakiegokolwiek innego właściwego działania dla przywrócenia warunków skutecznej konkurencji.

5.   Komisja może uchylić swoją decyzję podjętą zgodnie z ust. 2 w przypadku gdy:

6.   W przypadkach określonych w ust. 5 Komisja może podjąć decyzję na podstawie ust. 3, nie będąc związana terminem określonym w art. 10 ust. 3”.

10

Artykuł 10 tego rozporządzenia, zatytułowany „Terminy wszczęcia postępowania i podjęcia decyzji”, stanowi:

„[...]

2.   Decyzje podjęte zgodnie z art. 8 ust. 2, dotyczące zgłaszanych koncentracji, muszą być podejmowane bezzwłocznie po stwierdzeniu, że poważne wątpliwości określone w art. 6 ust. 1 lit. c) zostały wyeliminowane, w szczególności w wyniku zmian dokonanych przez przedsiębiorstwa uczestniczące w koncentracji i najpóźniej w terminie ustanowionym w ust. 3.

3.   Bez uszczerbku dla art. 8 ust. 6, decyzje podjęte zgodnie z art. 8 ust. 3 dotyczące zgłaszanych koncentracji muszą być podjęte w ciągu najdłużej czterech miesięcy od daty wszczęcia postępowania.

4.   Bieg terminów określonych w ust. 1 i 3 ulega wyjątkowo zawieszeniu w przypadku gdy na skutek okoliczności, za które odpowiedzialne jest jedno z przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji, Komisja musiała wystąpić z wnioskiem o informacje poprzez decyzję zgodnie z art. 11 lub rozpocząć dochodzenia poprzez decyzję zgodnie z art. 13.

[...]

6.   W przypadku gdy Komisja nie podjęła decyzji zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. b) lub c) lub art. 8 ust. 2 lub 3 w terminach ustanowionych odpowiednio w ust. 1 i 3, uważa się koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem, bez uszczerbku dla art. 9”.

11

Artykuł 14 tego rozporządzenia, zatytułowany „Grzywny”, stanowi:

„1.   Komisja może w formie decyzji nałożyć na osoby określone w art. 3 ust. 1 lit. b), przedsiębiorstwa lub związki przedsiębiorstw grzywny w wysokości 1000–50 000 [EUR], w przypadku gdy umyślnie lub nieumyślnie:

[...]

2.   Komisja może w formie decyzji nałożyć na osoby lub przedsiębiorstwa grzywny nieprzekraczające 10% łącznego obrotu przedsiębiorstw uczestniczących w koncentracji w rozumieniu art. 5, w przypadku gdy umyślnie lub nieumyślnie:

[...]”.

12

Okoliczności powstania niniejszego sporu zostały przedstawione w pkt 10–59 zaskarżonego wyroku w sposób następujący:

13

Faksem z dnia 27 sierpnia 2004 r. Komisja przekazała do wiadomości spółki Odile Jacob – w odpowiedzi na jej prośbę – decyzję z dnia 30 lipca 2004 r. w przedmiocie zatwierdzenia spółki Wendel Investissement jako nabywcy odsprzedawanych aktywów.

14

Przeniesienie na Wendel Investissement własności odsprzedawanych aktywów, określonych mianem „Nouvel Editis”, nastąpiło w dniu 30 września 2004 r.

15

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 8 listopada 2004 r. skarżąca w pierwszej instancji wniosła skargę o stwierdzenie nieważności decyzji z dnia 30 lipca 2004 r.

16

Wyrokiem z dnia 13 września 2010 r. w sprawie T-452/04 Éditions Jacob przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-4713, Sąd stwierdził nieważność tej decyzji.

17

Wyrokiem z dnia 9 czerwca 2010 r. w sprawie T-237/05 Éditions Jacob przeciwko Komisji, Zb.Orz. s. II-2245, Sąd stwierdził nieważność decyzji Komisji D (2005) 3286 z dnia 7 kwietnia 2005 r. oddalającej wniosek skarżącej zmierzający do uzyskania, na podstawie rozporządzenia (WE) nr 1049/2001 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 30 maja 2001 r. w sprawie publicznego dostępu do dokumentów Parlamentu Europejskiego, Rady i Komisji (Dz.U. L 145, s. 43), dostępu do pewnych dokumentów dotyczących postępowania w sprawie kontroli rozpatrywanej koncentracji.

18

Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2012 r. w sprawie C-404/10 P Komisja przeciwko Éditions Odile Jacob, Trybunał uchylił ww. wyrok Sądu z dnia 9 czerwca 2010 r. w sprawie Éditions Jacob przeciwko Komisji i oddalił wniesioną do Sądu skargę o stwierdzenie nieważności decyzji Komisji z dnia 7 kwietnia 2005 r.

19

Pismem złożonym w sekretariacie Sądu w dniu 8 lipca 2004 r. Odile Jacob wniosła skargę o stwierdzenie nieważności spornej decyzji.

20

Swe żądanie stwierdzenia nieważności oparła na siedmiu zarzutach, które Sąd w całości odrzucił.

21

W swoim odwołaniu Odile Jacob wnosi do Trybunału o:

22

W swoim odwołaniu Komisja wnosi do Trybunału o:

23

Lagardère wnosi do Trybunału o:

24

Odile Jacob opiera swe odwołanie na czterech zarzutach. Pierwszy z nich jest oparty na naruszeniu prawa przy dokonywaniu oceny pojęcia koncentracji i kwalifikacji prawnej transakcji przeniesienia aktywów, w drodze której omawiane aktywa zostały zbyte na rzecz NBP. Zarzut drugi dotyczy naruszenia prawa ze względu na to, że Sąd nie wyciągnął konsekwencji prawnych z popełnionych przez Komisję uchybień proceduralnych. Zarzut trzeci dotyczy naruszenia prawa ze względu na to, że Sąd nie wyciągnął konsekwencji prawnych z braku uzasadnienia. Zarzut czwarty dotyczy nieuwzględnienia kryteriów mających znaczenie dla oceny tego, czy doszło do umocnienia pozycji dominującej, oraz tego, czy zatwierdzone zobowiązania są odpowiednie w stosunku do zamierzonego celu.

25

Ponieważ dwa pierwsze zarzuty wiążą się ze sobą, należy je przeanalizować łącznie.

26

Odile Jacob w swym pierwszym zarzucie podnosi, że dokonując oceny rozpatrywanej transakcji przeniesienia aktywów w oderwaniu od konstrukcji prawnej, która doprowadziła do przejęcia przez Lagardère kontroli nad omawianymi aktywami, Sąd nie wziął pod uwagę ogólnego celu kontroli koncentracji, jakim jest zrozumienie realiów gospodarczych leżących u podstaw wszystkich transakcji prawnych. Zdaniem spółki Odile Jacob Sąd nie przeanalizował wszystkich transakcji, w tym także tej polegającej na powierzeniu aktywów przedsiębiorstwa czasowemu nabywcy na podstawie umowy przewidującej mającą nastąpić w przyszłości odsprzedaż działalności nabywcy końcowemu, zmierzającej docelowo do przejęcia przez tego nabywcę końcowego – w niniejszym przypadku przez Lagardère – kontroli nad całością lub częścią zbywanych aktywów. Ustanowiony w art. 3 ust. 5 rozporządzenia nr 4064/89 wyjątek należy interpretować ściśle.

27

Odile Jacob zarzuca Sądowi, że ten zezwolił na stworzenie w drodze umowy „transakcji składowania” umożliwiającej uniknięcie kontroli koncentracji. Zdaniem wnoszącej odwołanie jednostka ta nie jest niezależna ze względu na to, że znajduje się ona pod decydującym wpływem spółki Lagardère, a jej kierownictwo posiada ograniczoną swobodę przy zawieraniu umów. Ta umowa sprzedaży, nakładająca kosztem akcjonariuszy i zarządu nowej jednostki obowiązki wobec spółki Lagardère, pozbawia jej strony niezależności.

28

Komisja i Lagardère podnoszą, że zarzut ten jest pozbawiony znaczenia, ponieważ przedmiotem spornej decyzji nie było zbadanie okoliczności faktycznych, które zaszły począwszy od grudnia 2002 r., lecz zbadanie zgodności ze wspólnym rynkiem transakcji zgłoszonej w dniu 14 kwietnia 2003 r. w związku z przejęciem kontroli nad aktywami VUP. Z tego względu zaklasyfikowanie umowy o przeniesieniu aktywów i skutki takiego zaklasyfikowania pozostają bez wpływu na zgodność z prawem spornej decyzji zatwierdzającej tę transakcję z zastrzeżeniem zobowiązań i są od niej niezależne.

29

W swym drugim zarzucie Odile Jacob podnosi, że Sąd w zaskarżonym wyroku dopuścił się naruszenia prawa ze względu na to, iż zamiast cofnąć sporną decyzję, zezwolił na ukaranie braku zgłoszenia koncentracji w określonych w art. 4 ust. 1 rozporządzenia nr 4064/89 terminach jedynie grzywną. Zdaniem wnoszącej odwołanie taka kara pieniężna ma jedynie zastosowanie do przedsiębiorstw, a w żadnym przypadku nie można jej nałożyć ze względu na popełnienie uchybień proceduralnych przez samą Komisję. Zgłoszenie zostało dokonane w dniu 14 kwietnia 2003 r., czyli ponad cztery miesiące po podpisaniu umowy sprzedaży, efektem czego transakcja ta została przeprowadzona przedwcześnie, z naruszeniem przepisów rozporządzenia nr 4064/89.

30

Zdaniem wnoszącej odwołanie Sąd nie wyciągnął konsekwencji z tych uchybień proceduralnych i, co za tym idzie, zatwierdził obejście prawa porównywalne z nadużyciem prawa przez Komisję, co jest sprzeczne zarówno z zakresem stosowania, jak i z celem rozporządzenia nr 4064/89. Nieprzestrzeganie wyznaczonych terminów spowodowało, że kontrola rozpatrywanej koncentracji nie została przeprowadzona na czas, termin na jej zbadanie został w sztuczny sposób zawieszony, a sprzedawca natychmiast otrzymał zapłatę ceny, efektem czego Lagardère uzyskała przewagę nad swymi konkurentami.

31

Zdaniem Komisji zarzut drugi jest zarówno pozbawiony znaczenia dla sprawy, jak i bezpodstawny.

32

Zdaniem Komisji Odile Jacob nie wykazała, w jaki sposób rzekome uchybienia proceduralne mogły mieć wpływ na ważność spornej decyzji. W rozporządzeniu nr 4064/89 nie ma niczego, co pozwoliłoby Komisji na uznanie tej koncentracji za niezgodną ze wspólnym rynkiem jako konsekwencji rzekomego uchybienia proceduralnego, niezależnie od tego, czy miałaby się go dopuścić ta instytucja, czy też strona zgłaszająca.

33

Należy podnieść, że w pkt 162 zaskarżonego wyroku Sąd stwierdził, iż kwalifikacja transakcji przeniesienia omawianych aktywów pozostaje w każdym razie bez wpływu na zgodność spornej decyzji z prawem.

34

W pkt 164 zaskarżonego wyroku Sąd wyciągnął wniosek, że w każdym razie – nawet przy założeniu, iż ta transakcja przeniesienia aktywów miałaby umożliwić spółce Lagardère przejęcie od grudnia 2002 r. całkowitej lub wspólnej z NBP kontroli nad omawianymi aktywami – okoliczność taka jest bez wpływu na zgodność spornej decyzji z prawem, i oddalił ten zarzut jako pozbawiony znaczenia dla sprawy.

35

Wyciągając taki wniosek, Sąd nie naruszył prawa.

36

Wnosząc swą skargę, Odile Jacob żądała bowiem jedynie stwierdzenia nieważności spornej decyzji, w której Komisja uznała rozpatrywaną koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem.

37

Nawet przy założeniu, że przeprowadzone w grudniu 2002 r. transakcje umożliwiłyby spółce Lagardère przejęcie już w tym okresie całkowitej lub wspólnej z NBP kontroli omawianych aktywów, okoliczność ta nie skutkowałaby niczym innym poza stwierdzeniem opóźnienia w zgłoszeniu rozpatrywanej koncentracji lub, ewentualnie, jak podniósł Sąd w pkt 154 zaskarżonego wyroku, stwierdzeniem przedwczesnego i niezatwierdzonego na gruncie rozporządzenia nr 4064/89 przeprowadzenia tej transakcji.

38

Choć bowiem stwierdzenia takie mogłyby pociągnąć za sobą nałożenie przewidzianych w tym rozporządzeniu kar, a w szczególności nałożenie grzywien zgodnie z art. 14 ust. 1 lit. a) lub z art. 14 ust. 2 rozporządzenia nr 4064/89, nie mogą one skutkować stwierdzeniem nieważności zaskarżonej decyzji ze względu na to, iż pozostają bez wpływu na zgodność rozpatrywanej koncentracji ze wspólnym rynkiem.

39

Należy bowiem przypomnieć, że zgodnie z art. 7 ust. 5 rozporządzenia nr 4064/89 ważność każdej transakcji zawartej przed dokonaniem zgłoszenia i przed uznaniem jej za zgodną ze wspólnym rynkiem uzależniona jest od decyzji wydawanej przez Komisję po przeprowadzeniu badania zgłoszenia lub też postępowania w przedmiocie jego szczegółowego badania. Z pkt 47 zaskarżonego wyroku wynika zaś, że w spornej decyzji Komisja zatwierdziła rozpatrywaną koncentrację pod pewnymi warunkami.

40

Badanie, czy Lagardère przejęła w drodze rozpatrywanej transakcji przeniesienia całkowitą lub wspólną z NBP kontrolę omawianych aktywów, nie było zatem konieczne, aby Sąd mógł wydać rozstrzygnięcie w przedmiocie zgodności spornej decyzji z prawem. Stwierdzenia Sądu w tym względzie należy zatem uznać za poczynione tytułem uzupełniającym.

41

Należy dodać, że wszystkie podniesione przez wnoszącą odwołanie zarzuty i argumenty dotyczące ewentualnych skutków transakcji przeniesienia aktywów są zatem pozbawione znaczenia dla sprawy.

42

Należy zatem oddalić zarzut pierwszy jako pozbawiony znaczenia dla sprawy, a zarzut drugi jako bezzasadny.

43

Zdaniem spółki Odile Jacob Sąd powinien był obłożyć sporną decyzję sankcją ze względu na brak jej uzasadnienia w zakresie dotyczącym kwalifikacji transakcji przeniesienia aktywów.

44

Zdaniem spółki Odile Jacob Sąd, usprawiedliwiając brak jakiegokolwiek obowiązku uzasadnienia w zakresie dotyczącym zastosowania przez Komisję wyjątku od bezwzględnie obowiązujących przepisów rozporządzenia nr 4064/89, umożliwił naruszenie zasad równości i pewności prawa. Lagardère znalazła się bowiem w sytuacji bardziej korzystnej niż ta, w której znaleźli się jej uczestniczący w sprzedaży omawianych aktywów konkurenci, efektem czego została naruszona zasada równości uczestników procedury sprzedaży tych aktywów. Komisja nie mogła, nie naruszając zasad pewności prawa i ochrony uzasadnionych oczekiwań, w nieuzasadniony sposób odejść od swej dotychczasowej praktyki decyzyjnej w dziedzinie kontroli koncentracji.

45

Komisja podnosi, że Odile Jacob w żaden sposób nie wskazała powodów, dla których sporna decyzja i zaskarżony wyrok są niedostatecznie uzasadnione w zakresie dotyczącym transakcji przeniesienia aktywów. W każdym razie Komisja podnosi, że kwestie dotyczące kwalifikacji tego przeniesienia pozostają bez wpływu na sentencję spornej decyzji. Niezależnie od kwalifikacji tej transakcji przeniesienia aktywów nie ma wątpliwości co do tego, że rozpatrywana koncentracja w postaci takiej, jaka została zgłoszona w dniu 14 kwietnia 2003 r., jest właśnie koncentracją i że zatem Komisja nie miała obowiązku wydawać rozstrzygnięcia w przedmiocie tej transakcji przeniesienia aktywów jako takiej i uzasadniać swego stanowiska. Pozostała część uzasadnienia została przedstawiona przez Sąd tytułem uzupełnienia i nie może posłużyć do skutecznego zakwestionowania uzasadnienia zaskarżonego wyroku jako całości.

46

Odile Jacob, twierdząc, że Sąd powinien był obłożyć sporną decyzję sankcją ze względu na brak jej uzasadnienia w zakresie kwalifikacji transakcji przeniesienia aktywów, opiera się w swym rozumowaniu na przesłance, zgodnie z którą kwalifikacja tej transakcji ma wpływ na ważność spornej decyzji z prawem.

47

Z pkt 37–40 niniejszego wyroku wynika zaś, że kwalifikacja transakcji przeniesienia aktywów pozostaje bez wpływu na ważność tej decyzji z prawem.

48

W każdym razie zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy sporządzaniu danego aktu prawnego instytucje Unii Europejskiej nie muszą odnosić się w nim do oczywiście drugoplanowych kwestii ani uprzedzać możliwych zastrzeżeń. Stopień szczegółowości uzasadnienia decyzji musi być proporcjonalny w stosunku do rzeczywistych możliwości, warunków technicznych i terminu, w jakim ma być ono przedstawione. Komisja nie uchybia również obowiązkowi uzasadnienia, jeśli w ramach wykonywania swoich uprawnień w zakresie kontroli koncentracji nie umieści w swojej decyzji oceny niektórych aspektów koncentracji, które według niej w oczywisty sposób nie mają związku ze sprawą, są pozbawione jakiegokolwiek znaczenia lub mają znaczenie ewidentnie drugorzędne dla oceny koncentracji (zob. wyrok z dnia 10 lipca 2008 r. w sprawie C-413/06 P Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impali, Zb.Orz. s. I-4951, pkt 167 i przytoczone tam orzecznictwo).

49

Wymóg uzasadnienia decyzji Komisji uznającej koncentrację za zgodną ze wspólnym rynkiem zgodnie z art. 8 ust. 2 rozporządzenia nr 4064/89 jest spełniony, jeśli decyzja przedstawia jasno powody, dla których Komisja uważa, że dana koncentracja, ewentualnie po niezbędnych zmianach przeprowadzonych przez uczestniczące w niej przedsiębiorstwa, nie stworzy ani nie umocni istniejącej pozycji dominującej, w wyniku czego znacząco utrudniona byłaby skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub jego znaczącej części (zob. ww. wyrok w sprawie Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impali, pkt 168).

50

W tych okolicznościach z pkt 234–240 zaskarżonego wyroku wynika, że Sąd, opierając się na motywach 6, 7 i 989–1003 spornej decyzji, zbadał uzasadnienie spornej decyzji i uznał je za wystarczające.

51

Mając na uwadze powyższe rozważania, trzeci zarzut należy oddalić jako bezzasadny.

52

Zarzut czwarty, dotyczący rzekomych naruszeń prawa przy dokonywaniu analizy rozpatrywanej koncentracji, dzieli się na dwie części.

53

Odile Jacob podnosi, że Sąd, uznając, iż kwestia podziału spółki Éditis jest bez znaczenia dla oceny zgodności rozpatrywanej koncentracji ze wspólnym rynkiem, nie docenił znaczenia stworzenia lub umocnienia pozycji dominującej na rozpatrywanym rynku. W przypadku podziału jednego z dwóch przedsiębiorstw, które tworzą niedominujący na rynku duopol, Sąd nie mógł co do zasady wykluczyć tego, że osłabienie jednego z tych dwóch działających na tym rynku konkurentów może doprowadzić do stworzenia lub umocnienia pozycji dominującej tego drugiego konkurenta. Sąd powinien był zatem wziąć pod uwagę skutki podziału spółki Éditis dla utworzenia pozycji dominującej.

54

Zdaniem Komisji Sąd w żaden sposób nie ustanowił zasady prawnej, zgodnie z którą co do zasady należy wykluczyć, że osłabienie jednego z dwóch konkurentów prowadzi do stworzenia pozycji dominującej. Sąd przypomniał jedynie, że istotnym kryterium jest stworzenie lub umocnienie pozycji dominującej i że pojęcie podziału, którego użycie było zbyteczne, nie jest samo w sobie kryterium wystarczającym do ustalenia tego, czy doszło do stworzenia lub umocnienia pozycji dominującej, które to zjawiska są sumą pewnej ilości elementów składowych. Sąd słusznie zatem przeanalizował zdolność spółki Éditis do wywierania presji konkurencyjnej już po zbyciu odsprzedawanych aktywów.

55

Zdaniem spółki Lagardère przy dokonywaniu oceny pozycji dominującej niemożliwe jest uwzględnienie skutków podziału składającego się z aktywów przedsiębiorstwa powstałego w efekcie przyjętych zobowiązań. Na pierwszym etapie Komisja powinna ocenić, czy zgłoszona koncentracja stwarza lub umacnia pozycję dominującą mogącą ograniczać konkurencję. Na tym etapie nie bierze się pod uwagę zaproponowanych przez strony zobowiązań, a zgłoszona koncentracja jest oceniana jako całość. Dopiero później, na drugim lub trzecim etapie, Komisja bada, czy dzięki tym zobowiązaniom możliwe będzie rozwiązanie stwierdzonych problemów natury konkurencyjnej i czy rzeczywiście wywiązano się z tych zobowiązań. Podział składającego się z aktywów przedsiębiorstwa jest więc konsekwencją przeprowadzenia analizy zobowiązań i jest zatem bez znaczenia na etapie oceny potencjalnej pozycji dominującej.

56

Jeśli chodzi o to, czy zobowiązania, dzięki którym warunkowe zatwierdzenie rozpatrywanej koncentracji stało się możliwe, są odpowiednie w stosunku do zamierzonego celu, Odile Jacob twierdzi, po pierwsze, że Sąd nie wziął pod uwagę konieczności przywrócenia i rozwoju rzeczywistej konkurencji. Zdaniem tej spółki Sąd dopuścił się naruszenia prawa, ponieważ nie zwrócił uwagi na to, że z brzmienia zobowiązań wynikała alternatywa między zachowaniem „lub” rozwojem konkurencji. Zdaniem wnoszącej odwołanie te dwa warunki muszą być spełnione kumulatywnie, jak wynika z motywu 13 rozporządzenia nr 4064/89. Stopień rzeczywistej konkurencji na wspólnym rynku nie tylko nie może być niższy od tego, który istniał przed koncentracją; struktura rynku winna również umożliwić rzeczywiste zwiększenie tej konkurencji w krótkim czasie.

57

Po drugie, zdaniem wnoszącej odwołanie Sąd nie ocenił w słuszny sposób, czy podmiot nabywający odsprzedawane aktywa jest rzeczywiście w stanie zachować rzeczywistą konkurencję na rynku. Zdaniem spółki Odile Jacob nabywca finansowy, pozbawiony doświadczenia na rozpatrywanym rynku i którego skład personelu może ulec zmianie, nie jest w stanie zachować i rozwijać konkurencji w zakresie rozpatrywanej działalności wydawniczej. Éditis zostaje zatem strukturalnie osłabiona i Sąd, nie karząc Komisji za to, że ta nie postawiła odpowiednich wymogów owemu nabywcy, dopuścił się naruszenia prawa mogącego podważyć zgodność rozpatrywanej koncentracji z prawem.

58

Jeśli chodzi o skuteczność zobowiązań, strona wnosząca odwołanie podnosi, że Sąd w zaskarżonym wyroku w sposób prawidłowy przeanalizował konsekwencje związane ze skutkami konglomeracyjnymi i portfelowymi, ale nie zweryfikował, czy zobowiązania zaproponowane przez Lagardère były odpowiednie pod względem prawnym. Sąd zatwierdził zatem „fragmentaryczne” podejście obejmujące jedynie ocenę nakładania się rynków, bez uwzględnienia w bardziej globalny sposób skutków transakcji na wszystkich właściwych rynkach, jak to uczynił Trybunał w ww. wyroku w sprawie Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impali.

59

Zdaniem Komisji wnosząca odwołanie opiera zarzut czwarty na błędnej przesłance. W obwieszczeniu Komisji w sprawie środków zaradczych dopuszczalnych na mocy rozporządzenia Rady (EWG) nr 4064/89 i rozporządzenia Komisji (WE) nr 447/98 (Dz.U. 2001, C 68, s. 3, zwanym dalej „komunikatem w sprawie środków zaradczych”) mowa jest jedynie o „przywracaniu” i „zachowywaniu” konkurencji w kontekście tego, że środki te muszą być w stanie zapewnić zachowanie albo przywrócenie takiego stopnia konkurencji, jaki istniał przed koncentracją. Komisja stoi na stanowisku, że w żadnym razie nie chodzi tu jednak o poprawę tego poziomu konkurencji w duchu inżynierii rynkowej czy planowania gospodarczego.

60

Jeśli chodzi o tę zdolność nabywcy odsprzedawanych aktywów, Komisja podnosi, że argument ów sprowadza się w rzeczywistości do zakwestionowania dokonanej przez Sąd analizy okoliczności faktycznych. Potencjalny konkurent jest w każdym razie jedynie podmiotem, który nie zaistniał jeszcze jako konkurent na danym rynku, ale posiada środki i motywację, aby się tam dostać. W niniejszym przypadku zaś Éditis jest niezależnym przedsiębiorstwem posiadającym wszelkie aktywa konieczne do bycia konkurentem na rozpatrywanym rynku, czyli około 80% omawianych aktywów; dysponuje ona również infrastrukturą zarządczą i logistyczną. Sąd słusznie uznał, że nabywca finansowy wcale nie musi być pozbawiony wymaganego doświadczenia, ponieważ zawsze może się on oprzeć na zatrudnionym już kierownictwie spółki Éditis.

61

Tytułem ewentualnym Komisja podnosi, że rozpatrywana tu sytuacja różni się wyraźnie od sytuacji, w których nabywca początkowy jest wybierany przez Komisję. W tym drugim przypadku chodzi o sytuacje, w których zbywane aktywa nie stanowią jako takie podmiotu gospodarczego zdolnego do utrzymania się na rynku, lecz tym niemniej mogą stać się takim podmiotem w zależności od tego, kto jest ich nabywcą. Sytuacja taka nie zachodzi zaś w przypadku rozpatrywanej koncentracji, ponieważ Éditis jest podmiotem gospodarczym zdolnym do utrzymania się na rynku, prowadzącym działalność na rozpatrywanych rynkach i dysponującym wszelkimi zasobami koniecznymi do konkurowania ze spółką Lagardère. Zdaniem Komisji podniesiony przez Odile Jacob argument dotyczący szczególnego charakteru niedominującego na rynku duopolu jest pozbawiony znaczenia dla sprawy ze względu na to, że taka okoliczność nie należy do kryteriów wyboru nabywcy końcowego przedstawionych w komunikacie w sprawie środków zaradczych.

62

Jeśli chodzi o to, czy zobowiązania zaproponowane przez Lagardère były odpowiednie pod względem prawnym, Komisja podkreśla okoliczność, że bardzo ograniczony zakres uprzednio posiadanych przez VUP aktywów w postaci znaków towarowych i pozycji rynkowych, zachowanych przez Lagardère w następstwie zobowiązań, wyklucza sytuację, w której skumulowanie tych pozycji z pozycjami zajmowanymi przez Lagardère przed rozpatrywaną koncentracją pociągnie za sobą skutki konglomeracyjne i portfelowe. Zakres posiadanych przez Lagardère przed koncentracją aktywów w postaci znaków towarowych oraz pozycji na różnego rodzaju rynkach wydawniczych nie uległ zaś wskutek dodania zachowanych omawianych aktywów znacznemu zwiększeniu, podczas gdy zakres aktywów w postaci znaków towarowych i pozycji posiadanych przez Éditis wskutek realizacji zobowiązań na rynkach francuskojęzycznych jest w istocie porównywalny do zakresu tych aktywów VUP przed koncentracją.

63

Lagardère podkreśla, że rozporządzenie nr 4064/89 nie zawiera żadnego przepisu przemawiającego za tym, że dana koncentracja lub wynikające z niej zobowiązania muszą obligatoryjnie prowadzić do zwiększenia poziomu konkurencji w porównaniu do tego już istniejącego na danym rynku. Nie do przyjęcia jest wymóg, aby wskutek realizacji tych zobowiązań sytuacja na danym rynku była bardziej konkurencyjna w porównaniu z sytuacją wyjściową.

64

Zdaniem Lagardère podniesione argumenty dotyczące zatwierdzenia kryteriów wyboru nabywcy odsprzedawanych aktywów są niedopuszczalne.

65

Jeśli chodzi o zaproponowane przez Lagardère zobowiązania oraz kwestię cofnięcia kumulacji udziałów na wszystkich rozpatrywanych rynkach, Lagardère podnosi, że Sąd na podstawie dokonanej przez siebie oceny okoliczności faktycznych słusznie uznał, iż zobowiązania te rzeczywiście prowadzą do wystarczającego ograniczenia znaczenia nowego podmiotu na tych rynkach oraz do bardzo znacznego ograniczenia jakiegokolwiek ewentualnego „skutku asortymentowego”. Zaproponowane zobowiązania są zatem, jak z tego wynika, odpowiednie.

66

Jeśli chodzi o część pierwszą zarzutu czwartego, art. 2 ust. 2 i 3 rozporządzenia nr 4064/89 powierza Komisji zadanie polegające na zapewnieniu, że podlegające jej kontroli koncentracje nie stwarzają lub nie umacniają pozycji dominującej, w wyniku czego skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub jego znacznej części zostałaby znacząco utrudniona.

67

Zadanie Komisji nie polega zatem, jak chciałaby tego wnosząca odwołanie, na realizacji modelu konkurencji doskonałej i decydowaniu – w miejsce podmiotów gospodarczych – kto powinien prowadzić działalność na rynku.

68

Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. a) tego rozporządzenia Komisja musi uwzględnić potrzebę zachowania i rozwoju skutecznej konkurencji na wspólnym rynku. Wymóg ten stanowi istotny element składowy przeprowadzanej przez tę instytucję oceny, nie można jednak za jego pomocą zmieniać określonej w ust. 2 tego artykułu zasady.

69

Jeśli chodzi o podnoszony podział spółki Éditis, wbrew temu, co twierdzi wnosząca odwołanie, Sąd nie wykluczył co do zasady, że osłabienie jednego z dwóch tworzących niedominujący duopol przedsiębiorstw może doprowadzić do stworzenia lub umocnienia pozycji dominującej tego drugiego przedsiębiorstwa.

70

Z pkt 285–287 zaskarżonego wyroku wynika bowiem, że Sąd ograniczył się do stwierdzenia, iż odsprzedaż omawianych aktywów generujących 60% łącznych obrotów VUP, zachowanie przez Lagardère pozostałej części omawianych aktywów oraz wynikająca z nich zmiana pozycji zajmowanych początkowo przez strony koncentracji na różnych rynkach sektorowych nie mogą same w sobie wystarczyć do ustalenia, czy dana koncentracja stwarza lub umacnia pozycję dominującą, w wyniku czego skuteczna konkurencja na wspólnym rynku lub jego znacznej części zostałaby znacząco utrudniona.

71

Należy wreszcie podnieść, że w pkt 290 zaskarżonego wyroku Sąd uznał, iż teza dotycząca podziału spółki Éditis nie jest niczym poparta, i dodał w pkt 293 tego wyroku, że zdolność spółki Nouvel Éditis do konkurowania jest w każdym razie uzależniona od tego, czy nabywca odsprzedawanych aktywów będzie w stanie utrzymać lub rozwijać skuteczną konkurencję. Fakt, że Éditis uległa podziałowi, nie stanowi sam w sobie kryterium mogącego przesądzić o stwierdzeniu jej ewentualnego osłabienia na rynku.

72

Należy wobec tego oddalić część pierwszą zarzutu czwartego.

73

W odniesieniu do części drugiej zarzutu czwartego Odile Jacob nie może też twierdzić, że Sąd popełnił błąd w ocenie zobowiązań związanych ze zdolnością do konkurowania po stronie nabywcy finansowego.

74

Jeśli chodzi o wybór nabywcy odsprzedawanych aktywów, zadanie Komisji nie polega na samodzielnym wyborze nabywcy, który mógłby teoretycznie spełniać optymalne wymogi konieczne do zaistnienia konkurencji doskonałej na danym rynku.

75

Z pkt 49 komunikatu w sprawie środków zaradczych wynika, że aby zapewnić efektywność zobowiązania, sprzedaż na rzecz danego nabywcy podlega uprzedniemu zatwierdzeniu przez Komisję.

76

Komisja dysponuje zatem jedynie możliwością zatwierdzenia lub niezatwierdzenia przedstawionego jej nabywcy i sprawdzenia, zgodnie z pkt 49 ww. komunikatu, czy jest on efektywnym istniejącym lub potencjalnym konkurentem, niezależnym i niepowiązanym ze stronami, posiadającym zasoby finansowe, sprawdzoną wiedzę specjalistyczną oraz motywację do utrzymania i rozwijania przedsiębiorstwa jako aktywnej siły konkurencyjnej w rywalizacji ze stronami.

77

W tym względzie podnieść należy, że Sąd w pkt 341–343 zaskarżonego wyroku uznał, iż nabywca odsprzedawanych aktywów spełnia kryteria określone w pkt 10 zobowiązań spółki Lagardère.

78

Ponadto nawet jeśli nabywca finansowy nie ma wcześniejszego doświadczenia na danym rynku, zawsze może on zatrzymać kierownictwo zatrudnione już przez zbywaną jednostkę czy zatrudnić innych dostępnych w danym sektorze specjalistów.

79

Jeśli chodzi o fakt, że Sąd nie przeprowadził analizy okoliczności, w jakich wyłoniono początkowego nabywcę odsprzedawanych aktywów, Odile Jacob twierdzi, iż zdolność składającego się z takich aktywów przedsiębiorstwa do utrzymania się na rynku jest uzależniona od osoby nabywcy ze względu na to, że musi on być konkurentem co najmniej równie skutecznym jak Lagardère, aby uniknąć sytuacji, w której nieuniknione zakłócenie wynikającej z duopolu równowagi nie doprowadzi do utworzenia pozycji dominującej nowej jednostki.

80

Idąc za Sądem, należy stwierdzić, że Odile Jacob nie wykazuje, z jakiego względu wyłonienie nabywcy początkowego było w niniejszym przypadku koniecznością.

81

W pkt 20 komunikatu w sprawie środków zaradczych wynika, że istnieją przypadki, w których zdolność składającego się ze zbywanych aktywów przedsiębiorstwa do utrzymania się na rynku zależy od osoby nabywcy. W takich przypadkach Komisja nie wyda zgody na połączenie, o ile strony nie zobowiążą się do nieprzeprowadzania zgłoszonej koncentracji przed zawarciem wiążącego porozumienia z początkowym nabywcą zbywanego przedsiębiorstwa zatwierdzonym przez Komisję.

82

Jak zaś podniósł Sąd w pkt 290 i 291 zaskarżonego wyroku, Éditis jest podmiotem zdolnym do utrzymania się na rynku i posiadającym wszelkie zasoby konieczne do tego, aby móc aktywnie konkurować ze spółką Lagardère. Wyłonienie nabywcy początkowego nie było zatem konieczne, aby zachować zdolność składającego się ze zbywanych aktywów przedsiębiorstwa do utrzymania się na rynku.

83

W odniesieniu wreszcie do ostatniego argumentu dotyczącego tego, czy zobowiązania spółki Lagardère są odpowiednie w świetle poczynionych przez Komisję stwierdzeń w przedmiocie wystąpienia skutków portfelowych i konglomeracyjnych, wystarczy podnieść, że argument ten został już przedstawiony w pierwszej instancji, jak wynika z pkt 296–300 zaskarżonego wyroku, i został on przeanalizowany przez Sąd w pkt 302–321 tego wyroku.

84

Odile Jacob, twierdząc, że podnosi naruszenie prawa, chce w rzeczywistości podważyć dokonane przez Sąd ustalenie faktyczne.

85

Z utrwalonego orzecznictwa wynika zaś, że jedynie Sąd jest właściwy do dokonywania, po pierwsze, ustaleń faktycznych, z wyjątkiem sytuacji, gdy nieprawidłowość jego ustaleń wynika z przedstawionych mu akt sprawy, a po drugie, oceny ustalonych okoliczności faktycznych. Ocena okoliczności faktycznych nie stanowi zatem, z wyjątkiem przypadków wypaczenia przedstawionych dowodów, kwestii prawnej poddanej kontroli Trybunału (zob. w szczególności wyrok z dnia 3 maja 2012 r. w sprawie C-289/11 P Legris Industries przeciwko Komisji, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

86

W niniejszym przypadku Odile Jacob nie opiera swych twierdzeń na nieprawidłowości poczynionych przez Sąd ustaleń faktycznych wynikających z akt sprawy czy też z przeinaczenia przedstawionych mu materiałów dowodowych. Wnosząca odwołanie kwestionuje jako taką dokonaną przez Sąd ocenę okoliczności faktycznych, materiału dowodowego i związanych z nimi argumentów i w rzeczywistości kwestionuje sposób, w jaki Sąd przeprowadził analizę odpowiedniego charakteru przyjętych przez Komisję środków zaradczych dotyczących skutków portfelowych i konglomeracyjnych rozpatrywanej koncentracji następujących w wyniku dokonanych przez Lagardère transakcji zbycia.

87

Argument ten należy zatem odrzucić jako niedopuszczalny na etapie odwołania.

88

Z tego wynika, że zarzut czwarty należy w części oddalić jako bezzasadny, a w części odrzucić jako niedopuszczalny.

89

Mając na uwadze, że żaden z zarzutów przedstawionych przez wnoszącą odwołanie nie został uwzględniony, odwołanie należy oddalić.

90

Zgodnie z art. 184 § 2 regulaminu postępowania, jeżeli odwołanie jest bezzasadne, Trybunał rozstrzyga o kosztach. Zgodnie z art. 138 § 1 tego regulaminu, mającym zgodnie z jego art. 184 § 1 i art. 190 § 1 zastosowanie do postępowania odwoławczego, kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę. Ponieważ Odile Jacob przegrała sprawę, należy, zgodnie z żądaniem Komisji i spółki Lagardère, obciążyć ją kosztami postępowania.

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje: