Europejska inicjatywa obywatelska

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Rozporządzenie (UE) 2019/788 w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej

JAKIE SĄ CELE ROZPORZĄDZENIA?

• W rozporządzeniu (UE) 2019/788 zaktualizowano przepisy regulujące europejską inicjatywę obywatelską, która została opracowana z myślą o przyczynieniu się do wzmocnienia demokracji przez uczestnictwo obywateli w życiu demokratycznym i politycznym UE.
• Ma ono na celu zapewnienie obywatelom UE większego udziału w tworzeniu polityki unijnej mającej wpływ na ich życie, a także określenie procedury pozwalającej im wezwać Komisję Europejską do zaproponowania nowych przepisów w dziedzinach, w których Komisja ma do tego kompetencje.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

W art. 11 Traktatu o Unii Europejskiej ustanowiono prawo do europejskiej inicjatywy obywatelskiej. W art. 24 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej określono procedury i warunki dotyczące europejskich inicjatyw obywatelskich.

Prawo do poparcia europejskiej inicjatywy obywatelskiej

• Po zarejestrowaniu europejskiej inicjatywy obywatelskiej przez Komisję każdy obywatel UE ma prawo do złożenia deklaracji jej poparcia. Po zebraniu miliona podpisów organizatorzy inicjatywy mogą bezpośrednio zwrócić się do Komisji o przedłożenie wniosku dotyczącego aktu prawnego UE, o ile inicjatywa ma związek z dziedziną prawa UE, w której Komisji przysługują stosowne kompetencje w celu wprowadzenia w życie traktatów UE.
• Każdy obywatel UE w wieku uprawniającym do głosowania w wyborach do Parlamentu Europejskiego ma prawo do poparcia europejskiej inicjatywy obywatelskiej przez podpisanie deklaracji poparcia. Państwa członkowskie mogą ustalić minimalny wiek uprawniający do poparcia inicjatywy na 16 lat. Po zebraniu miliona podpisów popierających inicjatywę Komisja podejmuje decyzję o podjęciu ewentualnych działań następczych.
• Osoby niepełnosprawne mają mieć równy dostęp do informacji na temat inicjatyw i równe możliwości ich popierania.

Informacje i pomoc ze strony Komisji oraz państw UE

• Komisja:
  • zapewnia obywatelom i grupom organizatorów łatwo dostępne i kompleksowe informacje dotyczące europejskiej inicjatywy obywatelskiej i pomoc w związku z nią, w tym poprzez przekierowywanie ich do odpowiednich źródeł informacji i pomocy;
  • podaje do publicznej wiadomości, zarówno online i jak w formie papierowej, we wszystkich językach urzędowych instytucji UE, przewodnik dotyczący europejskiej inicjatywy obywatelskiej;
  • udostępnia bezpłatnie internetową platformę współpracy na potrzeby europejskiej inicjatywy obywatelskiej;
  • zapewnia tłumaczenia zarejestrowanych inicjatyw na wszystkie języki urzędowe instytucji UE.
• Platforma zapewnia porady praktyczne i prawne oraz forum dyskusyjne dotyczące europejskiej inicjatywy obywatelskiej do celów wymiany informacji między obywatelami, grupami organizatorów, zainteresowanymi stronami, organizacjami pozarządowymi, ekspertami oraz innymi instytucjami i organami UE, które chcą w niej uczestniczyć.
• Komisja zapewnia publikację informacji dotyczących zarejestrowanych inicjatyw w utworzonym do tego celu rejestrze online.
• Wszystkie państwa UE ustanawiają co najmniej jeden punkt kontaktowy w celu nieodpłatnego zapewnienia informacji i pomocy grupom organizatorów.

Rejestracja

• Grupa organizatorów przedkłada Komisji formularz rejestracji za pośrednictwem rejestru.
• Komisja powinna:
  • zweryfikować, czy kryteria rejestracji określone w rozporządzeniu zostały spełnione;
  • podać powody odmowy rejestracji i poinformować grupę organizatorów o wszystkich dostępnych dla niej sądowych i pozasądowych środkach prawnych;
  • podać do publicznej wiadomości w rejestrze online wszystkie decyzje w sprawie wniosków o rejestrację złożonych przez grupy organizatorów inicjatyw obywatelskich.

Zbieranie deklaracji poparcia

• Grupa organizatorów zarejestrowanej inicjatywy ma 12 miesięcy na zebranie niezbędnej liczby deklaracji poparcia (łącznie jeden milion deklaracji, przy czym minimalne progi muszą zostać osiągnięte w co najmniej jednej czwartej państw UE).
• Wzory deklaracji poparcia zostały określone w załączniku III do rozporządzenia.
• Organizatorzy mogą zbierać deklaracje poparcia online lub w formie papierowej.
• Komisja udostępnia centralny system zbierania deklaracji online, z którego grupy organizatorów mogą korzystać w celu zbierania deklaracji online.
• Po zebraniu minimalnej liczby deklaracji poparcia każde państwo UE musi zweryfikować i poświadczyć, że deklaracje poparcia podpisane przez jego obywateli są zgodne z wymogami rozporządzenia. W tym celu grupy organizatorów przedkładają właściwym państwom UE deklaracje poparcia (zebrane online i w formie papierowej) w terminie trzech miesięcy od zakończenia 12-miesięcznego okresu zbierania deklaracji. Mogą one przy tym skorzystać z usługi wymiany plików opracowanej przez Komisję. Nie jest to jednak obligatoryjne, jeżeli grupy te używają indywidualnego systemu zbierania deklaracji online zamiast centralnego systemu zbierania deklaracji online obsługiwanego przez Komisję. Grupy organizatorów mogą także skorzystać z usługi wymiany plików opracowanej przez Komisję do przekazania deklaracji w formie papierowej albo postanowić o tym, że samodzielnie przekażą te deklaracje.

Publikacja i wysłuchanie publiczne

• Gdy Komisja otrzyma ważną inicjatywę, w odniesieniu do której zebrano wymaganą liczbę ważnych deklaracji poparcia, publikuje ona zawiadomienie na ten temat w rejestrze oraz przekazuje inicjatywę Parlamentowi, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno-Społecznemu, Europejskiemu Komitetowi Regionów, a także parlamentom narodowym.
• W terminie trzech miesięcy od przedłożenia inicjatywy grupa organizatorów ma możliwość przedstawienia inicjatywy podczas wysłuchania publicznego w Parlamencie Europejskim.
• Po wysłuchaniu publicznym zorganizowanym w siedzibie Parlamentu Europejskiego dokonuje on oceny poparcia politycznego dla inicjatywy (zob. poniżej).

Badanie przez Komisję i ocena przez Parlament

• W terminie sześciu miesięcy od opublikowania inicjatywy oraz po wysłuchaniu publicznym w Parlamencie Europejskim, Komisja określa w komunikacie swoje wnioski prawne i polityczne dotyczące inicjatywy, działanie, jakie zamierza ewentualnie podjąć, oraz uzasadnienie podjęcia lub zaniechania działania.
• W przypadku gdy Komisja zamierza podjąć działanie w odpowiedzi na inicjatywę, w tym, w stosownych przypadkach, poprzez przyjęcie wniosków dotyczących aktu prawnego Unii, określa w swoim komunikacie także harmonogram wdrożenia tych działań. Komisja podaje, w rejestrze i na publicznie dostępnej stronie internetowej poświęconej europejskiej inicjatywie obywatelskiej, aktualne informacje dotyczące środków podjętych w odpowiedzi na inicjatywę.
• Następnie Parlament Europejski ocenia środki podjęte przez Komisję.

OD KIEDY ROZPORZĄDZENIE MA ZASTOSOWANIE?

Rozporządzenie (UE) 2019/788 ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2020 r., z wyjątkiem art. 9 ust. 4, art. 10, art. 11 ust. 5 i art. 20–24, które mają zastosowanie od dnia 6 czerwca 2019 r.

KONTEKST

Więcej informacji:

• Europejska inicjatywa obywatelska – Jak to działa (Komisja Europejska)
• Europejska inicjatywa obywatelska (Parlament Europejski).

GŁÓWNE DOKUMENTY

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/788 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie europejskiej inicjatywy obywatelskiej (Dz.U. L 130 z 17.5.2019, s. 55–81)

Kolejne zmiany rozporządzenia (UE) 2019/788 zostały włączone do tekstu podstawowego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

DOKUMENTY POWIĄZANE

Wersja skonsolidowana Traktatu o Unii Europejskiej – Tytuł II – Postanowienia o zasadach demokratycznych – Artykuł 11 (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 21)

Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej – Część druga – Niedyskryminacja i obywatelstwo Unii – Artykuł 24 (dawny artykuł 21 TWE) (Dz.U. C 202 z 7.6.2016, s. 58)

Ostatnia aktualizacja: 31.01.2023