1.

Angielski filozof Jeremy Bentham znany jest z tego, że stworzył panoptikon, rodzaj architektury więziennej zaprojektowanej w taki sposób, aby strażnik znajdujący się w centralnej wieży mógł obserwować wszystkich więźniów zamkniętych w osobnych celach znajdujących się wokół wieży, a oni nie mogli wiedzieć, że są obserwowani. Jeremy Bentham wprowadził również dbałość o przejrzystość do życia publicznego i uznał, że „oko społeczeństwa czyni męża stanu cnotliwym” ( 2 ). Są to z pewnością profetyczne słowa, przynajmniej jeśli chodzi o proponowany mechanizm, biorąc pod uwagę znaczną liczbę przepisów w ramach Unii Europejskiej, które obecnie wymagają publikacji, przynajmniej częściowej, oświadczeń o interesach prywatnych i o majątku urzędników publicznych.

2.

Celem tych aktów jest osiągnięcie równowagi między jawnością a ochroną życia prywatnego zainteresowanych osób. Niniejsza sprawa dotyczy, ściślej rzecz ujmując, zgodności z prawem Unii przetwarzania danych osobowych, charakteryzującego się zamieszczeniem częściowej treści oświadczenia o interesach prywatnych na stronie internetowej organu publicznego odpowiedzialnego za ich gromadzenie i kontrolowanie. Sprawa ta daje również Trybunałowi możliwość sprecyzowania zakresu pojęcia szczególnych kategorii danych zwanych „danymi szczególnie chronionymi”.

3.

Oprócz niektórych przepisów prawa pierwotnego, a mianowicie art. 7, 8 i art. 51 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”), w kontekście niniejszej sprawy istotne są art. 3 i art. 6–8 dyrektywy 95/46/WE ( 3 ) oraz art. 2, 5, 6 i 9 rozporządzenia (UE) 2016/679 ( 4 ).

4.

Lietuvos Respublikos viešųjų ir privačių interesų derinimo valstybinėje tarnyboje įstatymas Nr. VIII‑371 (ustawa nr VIII‑371 Republiki Litewskiej o godzeniu interesów publicznych i prywatnych w sektorze publicznym) z dnia 2 lipca 1997 r. (Žin, 1997, nr 67‑1659), w brzmieniu obowiązującym w chwili zaistnienia okoliczności faktycznych w postępowaniu głównym ( 5 ) (zwana dalej „ustawą o godzeniu interesów”), przewidywała w art. 1, że jej celem jest godzenie interesów prywatnych osób zatrudnionych w sektorze publicznym z interesem publicznym społeczeństwa, zapewnienie pierwszeństwa interesu publicznego przy podejmowaniu decyzji, zagwarantowanie bezstronności podejmowanych decyzji oraz zapobieganie powstawaniu i rozwojowi korupcji w sektorze publicznym ( 6 ).

5.

Artykuł 6 wspomnianej ustawy, zatytułowany „Treść oświadczenia”, stanowił:

„1.   Składający oświadczenie powinien zawrzeć w nim następujące informacje dotyczące jego samego oraz jego współmałżonka, konkubenta lub partnera:

2.   Składający oświadczenie może pominąć dane swojego małżonka, konkubenta lub partnera, jeżeli mieszkają oddzielnie, nie tworzą wspólnego gospodarstwa domowego i w związku z tym nie jest on w posiadaniu tych danych”.

6.

Artykuł 10 ustawy o godzeniu interesów, zatytułowany „Jawność danych dotyczących interesów prywatnych”, stanowił:

„Są podawane do wiadomości publicznej i zamieszczane na stronie internetowej głównej komisji, zgodnie z procedurami przez nią określonymi, dane zawarte w oświadczeniach wybranych przedstawicieli i osób zajmujących stanowiska polityczne, urzędników i innych pracowników państwowych; sędziów, dyrektorów i zastępców dyrektorów instytucji państwowych lub samorządowych; urzędników i innych osób (osobistego) zaufania politycznego; urzędników służby cywilnej działających jako dyrektorzy i zastępcy dyrektorów pododdziałów instytucji lub zakładów; dyrektorów i zastępców dyrektorów przedsiębiorstw publicznych i organów budżetowych państwa lub jednostek samorządu terytorialnego; dyrektorów i zastępców dyrektorów stowarzyszeń publicznych lub zakładów otrzymujących środki z budżetu lub funduszy państwowych lub samorządowych; pracowników Banku Litwy posiadających uprawnienia administracji publicznej (w zakresie nadzoru rynków finansowych, pozasądowego rozstrzygania sporów między konsumentami a uczestnikami rynku finansowego oraz inne funkcje administracji publicznej); członków rad nadzorczych lub zarządów oraz dyrektorów i zastępców dyrektorów spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których państwo lub jednostka samorządu terytorialnego posiada akcje lub udziały dające ponad połowę praw głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub wspólników; członków zarządów przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych; przewodniczących i wiceprzewodniczących partii politycznych; nieodpłatnych konsultantów, asystentów i doradców wybranych przedstawicieli i osób zajmujących stanowiska polityczne; ekspertów zatwierdzonych przez komisje parlamentu Republiki Litewskiej; członków kolegiów ministerialnych; członków Rady ds. obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego; nieodpłatnych doradców Rady ds. obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego; członków narodowego centrum zdrowia; lekarzy, dentystów i farmaceutów pracujących w organach budżetowych lub publicznych państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, w państwowych lub samorządowych przedsiębiorstwach publicznych lub w przedsiębiorstwach, w których państwo lub jednostka samorządu terytorialnego posiada akcje lub udziały dające więcej niż połowę praw głosu na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy lub wspólników; posiadaczy zezwolenia na prowadzenie zakładu opieki zdrowotnej lub apteki; a także członków komisji zamówień publicznych; osób, którym dyrektor instytucji zamawiającej powierzył zadanie udzielania zamówień w procedurze uproszczonej, oraz biegłych biorących udział w postępowaniach o udzielenie zamówienia publicznego (z wyjątkiem danych zawartych w oświadczeniach osób, których dane są niejawne z mocy prawa lub które prowadzą działalność wywiadowczą, kontrwywiadowczą lub śledczą w sprawach karnych). Jeżeli osoba, której dane są jawne, traci status składającego oświadczenie, główna komisja, na wniosek zainteresowanej osoby, usuwa oświadczenie ze swojej strony internetowej.

2.   Następujące dane podane w oświadczeniu nie mogą być upubliczniane: numer identyfikacji osoby fizycznej, numer ubezpieczenia społecznego, szczególne dane osobowe oraz inne informacje, których ujawnienie jest zabronione przez prawo. Ponadto dane drugiej strony transakcji, w przypadku gdy jest ona osobą fizyczną, nie są publikowane”.

7.

Główna komisja ds. etyki urzędowej (zwana dalej „główną komisją”) jest organem publicznym odpowiedzialnym za zapewnienie stosowania ustawy o godzeniu interesów, a w szczególności za gromadzenie oświadczeń o interesach prywatnych i zapewnienie ich kontroli.

8.

OT zajmuje stanowisko dyrektora QP, instytucji publicznej prawa litewskiego działającej w dziedzinie ochrony środowiska.

9.

Decyzją z dnia 7 lutego 2018 r. główna komisja uznała, że OT, nie składając swojego oświadczenia o interesach prywatnych, do czego zobowiązywała go ustawa o godzeniu interesów, naruszył art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 1 tej ustawy.

10.

W dniu 6 marca 2018 r. OT odwołał się do sądu odsyłającego, domagając się stwierdzenie nieważności powyższej decyzji. Podnosi on, po pierwsze, że nie jest osobą podlegającą obowiązkowi złożenia oświadczenia o interesach prywatnych na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów, a po drugie, że publikacja treści jego oświadczenia na stronie internetowej głównej komisji naruszyłaby zarówno jego prawo do poszanowania życia prywatnego, jak i prawo innych osób, które w razie potrzeby byłby zobowiązany wymienić w swoim oświadczeniu.

11.

Główna komisja argumentuje, że OT był zobowiązany do złożenia oświadczenia o interesach prywatnych jako osoba dysponująca uprawnieniami administracji publicznej w ramach QP, organu publicznego otrzymującego środki z funduszy strukturalnych Unii i budżetu państwa litewskiego. Główna komisja przyznaje, że chociaż publikacja takiego oświadczenia może stanowić ingerencję w życie prywatne danej osoby i jej współmałżonka, jest ona przewidziana w ustawie o godzeniu interesów.

12.

Sąd odsyłający uważa, że dane osobowe zawarte w oświadczeniu o interesach prywatnych, zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów, stanowią integralną część życia prywatnego osoby składającej oświadczenie i innych zainteresowanych osób, a ich ujawnienie, w odniesieniu do danych szczególnie chronionych, takich jak sytuacja rodzinna lub orientacja seksualna, mogłoby spowodować znaczne utrudnienia w życiu tych osób. Wyjątki przewidziane w art. 10 tej ustawy są zdaniem tego sądu niewystarczające do zapewnienia ochrony takich danych. Ponadto publikacja w Internecie danych dotyczących okoliczności mogących mieć wpływ na podejmowanie decyzji w ramach sprawowania funkcji publicznych nie jest konieczna do osiągnięcia celu wspomnianej ustawy, jakim jest wprowadzenie w życie zasady przejrzystości w sektorze publicznym. Przekazanie głównej komisji danych osobowych zawartych w spornym oświadczeniu oraz nadzór powierzony organom, o których mowa w art. 22 tej ustawy, stanowią wystarczające środki do zapewnienia realizacji tego celu.

13.

Mając wątpliwości co do zgodności systemu przewidzianego w ustawie o godzeniu interesów z przepisami RODO, Vilniaus apygardos administracinis teismas (okręgowy sąd administracyjny w Wilnie, Litwa) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

14.

Na mocy art. 101 regulaminu postępowania przed Trybunałem Trybunał zwrócił się do sądu odsyłającego o udzielenie wyjaśnień, który to sąd udzielił odpowiedzi pismem wpisanym do rejestru w dniu 12 maja 2021 r. Uwagi na piśmie zostały złożone przez Komisję Europejską oraz przez rządy litewski, fiński i włoski. Rząd litewski udzielił odpowiedzi na pytania Trybunału zadane na piśmie pismem złożonym w dniu 30 lipca 2021 r.

15.

Zarówno z brzmienia, jak i systematyki art. 267 TFUE wynika, że warunkiem zastosowania procedury prejudycjalnej jest rzeczywiste trwanie przed sądami krajowymi sporu, w ramach którego sądy te będą obowiązane wydać orzeczenie, które będzie mogło uwzględniać orzeczenie Trybunału wydane w trybie prejudycjalnym. Istnienie sporu przed sądem w postępowaniu głównym Trybunał może zatem badać z urzędu ( 7 ).

16.

W odpowiedzi na pytanie Trybunału dotyczące oczywistego wyłączenia skarżącego w postępowaniu głównym z zakresu podmiotowego stosowania ustawy o godzeniu interesów w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 stycznia 2020 r. sąd odsyłający wskazał na konieczność udzielenia przez Trybunał odpowiedzi w celu rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym w świetle przepisów krajowych obowiązujących w dniu wydania spornej decyzji głównej komisji. Sąd ten dodał, że zainteresowany jest nadal prawdopodobnie jedną z osób objętych wspomnianą ustawą w jej obecnym brzmieniu.

17.

Ten sam sąd wyjaśnił, również na wezwanie Trybunału, że wyrok litewskiego sądu konstytucyjnego z dnia 20 września 2018 r., uznający za niedopuszczalny jego wniosek o ocenę konstytucyjności art. 10 ustawy o godzeniu interesów ze względu na brak zastosowania tego przepisu do sporu w postępowaniu głównym, nie ma wpływu na kontynuację postępowania prejudycjalnego. Sąd odsyłający wskazał, że nawet jeśli kwestią wymagającą rozstrzygnięcia jest, jak wskazał sąd konstytucyjny, ewentualne naruszenie art. 3 ust. 2 i art. 4 ust. 1 tej ustawy z powodu niedopełnienia przez skarżącego w postępowaniu głównym obowiązku złożenia oświadczenia o interesach prywatnych, sprawdzenie zgodności z prawem zaskarżonej decyzji wymaga rozważenia wynikających z zastosowania art. 10 tej ustawy konsekwencji takiego złożenia, a mianowicie publicznego ujawnienia niektórych danych zawartych w oświadczeniu na stronie internetowej głównej komisji.

18.

W świetle wskazówek przedstawionych przez sąd odsyłający należy stwierdzić, że spór w postępowaniu głównym przed tym sądem wciąż pozostaje w toku i że odpowiedź Trybunału na przedstawione pytania będzie nadal użyteczna dla rozstrzygnięcia tego sporu. Ponadto przypominam, że w ramach odpowiedzi na wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym do Trybunału nie należy orzekanie w przedmiocie wykładni przepisów krajowych ( 8 ) oraz że pytania dotyczące wykładni prawa Unii postawione przez sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie sąd ten jest odpowiedzialny, korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. W niniejszej sprawie nie jest oczywiste, że wykładnia prawa Unii, o którą się zwrócono, nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub z przedmiotem sporu w postępowaniu głównym ani że pytania przedłożone Trybunałowi mają charakter hipotetyczny ( 9 ).

19.

W tym względzie uważam za bezpodstawne twierdzenie rządu litewskiego, że drugie pytanie prejudycjalne ma charakter „teoretyczny” z tego względu, że nie można zidentyfikować danych szczególnie chronionych, których dotyczyła publikacja, ponieważ skarżący w postępowaniu głównym nie złożył wcześniej oświadczenia o interesach prywatnych. Pragnę zauważyć, że krajowe ramy prawne przedstawione przez sąd odsyłający pozwalają na określenie charakteru danych, które należy zawrzeć w tym oświadczeniu, oraz na względnie precyzyjne określenie danych, które nie podlegają opublikowaniu na stronie internetowej głównej komisji. Wydaje mi się, że Trybunał dysponuje danymi na temat stanu faktycznego i prawnego niezbędnymi do udzielenia odpowiedzi użytecznej do celów skutecznego rozwiązania sporu.

20.

Z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że sąd odsyłający wyraźnie uznaje za oczywiste, że sporne przepisy krajowe są objęte zakresem stosowania RODO, zarówno rationae materiae, jak i rationae temporis, które to stanowisko moim zdaniem zasługuje na kilka uwag.

21.

Zgodnie z art. 2 ust. 1 RODO rozporządzenie to znajduje zastosowanie do przetwarzania danych osobowych w sposób całkowicie lub częściowo zautomatyzowany oraz do przetwarzania w sposób inny niż zautomatyzowany danych osobowych stanowiących część zbioru danych lub mających stanowić część zbioru danych, czyli zakres przedmiotowy RODO jest identyczny z zakresem dyrektywy 95/46, która została uchylona i zastąpiona tym rozporządzeniem.

22.

Na wstępie należy stwierdzić, że dane zawarte w oświadczeniu o interesach prywatnych, które powinny zostać opublikowane na stronie internetowej głównej komisji, a w szczególności nazwiska niektórych osób fizycznych, są „danymi osobowymi” w rozumieniu art. 4 ust. 1 RODO lub art. 2 lit. a) dyrektywy 95/46, ponieważ stanowią one „informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej”, przy czym okoliczność, iż dana informacja, jak w niniejszym przypadku, wpisuje się w ramy działalności zawodowej, nie może odebrać jej miana „danych osobowych” ( 10 ). Zarówno ich gromadzenie przez ten podmiot publiczny, jak i ich rozpowszechnianie w formie zamieszczania na wspomnianej stronie internetowej posiada zatem znamiona „przetwarzania danych osobowych” w rozumieniu art. 4 ust. 2 tego rozporządzenia lub art. 2 lit. b) tej dyrektywy ( 11 ).

23.

Należy podkreślić fakt, że skoro RODO, z jego bardzo szeroką definicją zakresu, stanowi do pewnego stopnia powszechne prawo ochrony danych osobowych w Unii, to inne normy sektorowe, które je precyzują i uzupełniają, zostały przyjęte jako lex specialis. Tak jest w przypadku dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/680 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych i wykonywania kar, w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylającej decyzję ramową Rady 2008/977/WSiSW ( 12 ).

24.

W tym względzie art. 2 ust. 2 lit. d) RODO stanowi, że rozporządzenie to nie ma zastosowania do przetwarzania danych osobowych dokonywanego „przez właściwe organy do celów zapobiegania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania i ścigania czynów zabronionych lub wykonywania kar, w tym ochrony przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa publicznego i zapobiegania takim zagrożeniom”. Ten wyjątek od stosowania RODO powinien, podobnie jak inne wyjątki przewidziane w jego art. 2 ust. 2, podlegać wykładni ścisłej. Jak wynika z motywu 19 wspomnianego rozporządzenia, wyjątek ten jest uzasadniony tym, że przetwarzanie danych osobowych w takich celach i przez właściwe organy podlega szczególnemu aktowi prawnemu Unii, a mianowicie dyrektywie 2016/680 ( 13 ).

25.

Ta ostatnia została przyjęta tego samego dnia co RODO i definiuje w art. 3 ust. 7, co należy rozumieć przez „właściwy organ”, a definicję tę należy stosować przez analogię do art. 2 ust. 2 lit. d) tego rozporządzenia. W tym względzie Trybunał orzekł, że z motywu 10 dyrektywy 2016/680 wynika, iż pojęcie „właściwego organu” należy rozumieć w związku z ochroną danych osobowych w dziedzinie współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, z uwzględnieniem zmian, które mogą okazać się niezbędne ze względu na szczególny charakter tych dziedzin ( 14 ). Ponadto motyw 11 tej dyrektywy mówi o tym, że RODO ma zastosowanie do przetwarzania danych osobowych dokonywanego przez „właściwy organ” w rozumieniu art. 3 ust. 7 tej dyrektywy, lecz do celów innych niż w niej przewidziane ( 15 ).

26.

Tymczasem w postępowaniu głównym, zgodnie z informacjami przekazanymi przez sąd odsyłający i rząd litewski, sporne uregulowanie krajowe ma na celu godzenie prywatnych interesów osób zatrudnionych w sektorze publicznym z interesami społeczeństwa, zapewnienie pierwszeństwa interesu publicznego przy podejmowaniu decyzji, zagwarantowanie bezstronności tych decyzji oraz „zapobieganie powstawaniu i rozwojowi korupcji w sektorze publicznym”. Korupcja może, między innymi, odpowiadać działaniu osoby pełniącej funkcję publiczną, która zabiega o korzyść lub ją przyjmuje w celu wykonania lub powstrzymania się od wykonania czynności związanej z jej urzędem ( 16 ), co może obejmować pojęcie „czynu zabronionego” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. d) RODO.

27.

Zgodnie ze swoim ogólnym zadaniem polegającym na zapewnieniu właściwego stosowania ustawy o godzeniu interesów główna komisja gromadzi oświadczenia o interesach prywatnych od osób pracujących w sektorze publicznym i publikuje niektóre informacje w nich zawarte na swojej stronie internetowej. Artykuł 22 ustawy o godzeniu interesów ujawnia, że w przypadku uzasadnionych informacji, iż dana osoba nie spełnia wymogów prawnych, główna komisja jest uprawniona do wszczęcia dochodzenia w sprawie postępowania danej osoby, skorygowania wyników dochodzenia, przeprowadzenia dochodzenia we własnym zakresie oraz wydania decyzji. Wobec braku szczegółowych informacji w aktach sprawy przedłożonych Trybunałowi nie jest znany dokładny charakter decyzji, jaką może wydać główna komisja, przy czym sprawa rozpatrywana w postępowaniu głównym wskazuje co najmniej na uprawnienie tego organu do stwierdzenia niezgodnego z prawem niezłożenia oświadczenia o interesach prywatnych, co nieuchronnie wiąże się z ciążącym na zainteresowanym obowiązkiem usunięcia tego uchybienia.

28.

W świetle tych elementów, które odzwierciedlają czysto krajowy charakter ram regulacyjnych i wewnętrzny zakres działania przetwarzania danych przeprowadzonego przez główną komisję, której głównym celem jest powstrzymanie niezgodnego z prawem postępowania osób pracujących w litewskim sektorze publicznym w związku z wykonywaniem ich obowiązków, nie wydaje się, aby organ ten mógł być uznany za „właściwy organ” w rozumieniu art. 3 ust. 7 dyrektywy 2016/680, a tym samym aby taka działalność mogła być objęta wyjątkiem przewidzianym w art. 2 ust. 2 lit. d) RODO. W związku z tym opublikowanie przez główną komisję na jej stronie internetowej danych osobowych zawartych w oświadczeniach o interesach prywatnych osób pracujących w sektorze publicznym wchodzi w zakres przedmiotowy RODO.

29.

Jak zostanie wyjaśnione poniżej, udzielenie przez Trybunał użytecznej odpowiedzi na pytania prejudycjalne oznacza, że odnosi się ona zarówno do RODO, jak i do dyrektywy 95/46. W tym względzie pragnę zauważyć, że art. 2 ust. 2 lit. d) RODO wpisuje się częściowo w logikę art. 3 ust. 2 tiret pierwsze dyrektywy 95/46, zgodnie z którym przetwarzanie danych dotyczące bezpieczeństwa publicznego, obronności, bezpieczeństwa państwa (w tym dobrej kondycji gospodarczej państwa, jeśli przetwarzanie to związane jest z bezpieczeństwem państwa) oraz działalności państwa w obszarach prawa karnego jest wyłączone z zakresu stosowania dyrektywy, który to wyjątek należy interpretować ściśle. Wydaje mi się jasne, że celem przetwarzania danych osobowych przez główną komisję nie jest zapewnienie bezpieczeństwa publicznego, obronności lub bezpieczeństwa państwa. Ponadto nawet jeśli nie można wykluczyć wykorzystania wspomnianych danych w kontekście postępowań karnych, które mogłyby zostać wszczęte w przypadku podejrzenia popełnienia przestępstwa o charakterze korupcji czynnej lub biernej, nie wydaje się, żeby dane, których dotyczy postępowanie główne, były zgromadzone w szczególnym celu prowadzenia takich postępowań karnych lub w ramach działalności państwa w obszarach prawa karnego ( 17 ).

30.

Należy zauważyć, że oba pytania skierowane do Trybunału dotyczą wykładni przepisów RODO, które zaczęło obowiązywać w dniu 25 maja 2018 r. i uchyliło dyrektywę 95/46 ze skutkiem od tego samego dnia ( 18 ). Tymczasem decyzja będąca przedmiotem postępowania głównego została wydana w dniu 7 lutego 2018 r., a zatem przed dniem 25 maja 2018 r., co musi prowadzić do wniosku, że do sporu w postępowaniu głównym zastosowanie ratione temporis ma wspomniana dyrektywa.

31.

Jednakże z akt sprawy przedłożonych Trybunałowi wynika również, że główna komisja stwierdziła w swej decyzji, że nie składając oświadczenia o interesach prywatnych, skarżący w postępowaniu głównym naruszył ustawę o godzeniu interesów, co postawiło go w sytuacji obowiązku złożenia takiego oświadczenia. Jednak żaden element akt sprawy nie wskazuje, że takie przekazanie miało miejsce przed dniem 25 maja 2018 r., nie jest więc wykluczone, że w niniejszym przypadku RODO znajduje zastosowanie ratione temporis. W tych okolicznościach, aby umożliwić Trybunałowi udzielenie użytecznej odpowiedzi na pytania przedstawione przez sąd odsyłający, należy odpowiedzieć na te pytania na podstawie zarówno dyrektywy 95/46, jak i RODO ( 19 ). Podkreślam, że ze względu na to, że RODO uchyliło i zastąpiło dyrektywę 95/46, a właściwe przepisy tego rozporządzenia mają co do istoty zakres identyczny jak właściwe przepisy tej dyrektywy, orzecznictwo Trybunału dotyczące wspomnianej dyrektywy znajduje również co do zasady zastosowanie w odniesieniu do tego rozporządzenia ( 20 ).

32.

W postanowieniu odsyłającym, w którym wyrażone są wątpliwości sądu krajowego co do zgodności z prawem Unii przetwarzania danych osobowych przez główną komisję, w ramach dwóch odrębnych pytań prejudycjalnych zwrócono się do Trybunału o wykładnię art. 6 ust. 1 i art. 9 ust. 1 RODO. Wydaje mi się, że nie nadają się one do wspólnego rozpatrywania ze względu na specyfikę przedmiotu drugiego pytania. Podniesiona kwestia dotyczy ustalenia zakresu pojęcia „szczególnych kategorii danych osobowych” w rozumieniu art. 9 ust. 1 RODO oraz art. 8 ust. 1 dyrektywy 96/46 w kontekście przepisów krajowych, które wyraźnie zakazują ujawniania danych należących do tych kategorii.

33.

Te ostatnie rozważania różnią się zatem od rozważań dotyczących zgodności z prawem przetwarzania danych ( 21 ), o którym mowa w pierwszym pytaniu prejudycjalnym dotyczącym wykładni art. 6 ust. 1 RODO, a który powtarza ze zmianami art. 7 dyrektywy 95/46. W tym względzie z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że sąd odsyłający dąży do ustalenia w sposób bardziej ogólny, czy rozpatrywane w postępowaniu głównym przetwarzanie danych osobowych może zostać uznane za zgodne z prawem w świetle wszelkich zasad dotyczących przetwarzania danych osobowych, a w szczególności zasady proporcjonalności. Wynika z tego, że w odpowiedzi, jakiej należy udzielić temu sądowi, należy uwzględnić także zasady określone w art. 5 ust. 1 wspomnianego rozporządzenia i w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, a w szczególności zasadę „minimalizacji danych”, zgodnie z którą przetwarzane dane osobowe muszą być adekwatne, stosowne oraz ograniczone do tego, co jest niezbędne z punktu widzenia celów, w jakich są przetwarzane, i która wyraża wspomnianą zasadę proporcjonalności ( 22 ).

34.

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający zmierza zasadniczo do ustalenia, czy art. 5 i 6 RODO w świetle art. 7 i 8 karty należy interpretować w ten sposób, że stoją one na przeszkodzie przepisom krajowym, zgodnie z którymi część danych osobowych zawartych w oświadczeniu o interesach prywatnych, które musi złożyć każdy dyrektor instytucji publicznej otrzymującej środki publiczne, należy opublikować na stronie internetowej organu państwowego odpowiedzialnego za zbieranie tych oświadczeń i kontrolę ich treści.

35.

Zgodnie z treścią motywu 10 i art. 1 dyrektywy 95/46 oraz motywu 4 i art. 1 RODO obie te normy mają na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony podstawowych praw i wolności osób fizycznych, a szczególnie prawa do prywatności w zakresie przetwarzania ich danych osobowych ( 23 ). Prawa te, zapisane, odpowiednio, w art. 7 i 8 karty, z których ten drugi artykuł jest ściśle związany z pierwszym, nie są prerogatywami bezwzględnymi, lecz należy je postrzegać w kontekście ich funkcji społecznej i wyważyć je z innymi prawami podstawowymi. Artykuł 8 ust. 2 karty zezwala zatem na przetwarzanie danych osobowych, jeżeli spełnione są pewne warunki, a mianowicie dane te „muszą być przetwarzane rzetelnie, w określonych celach i za zgodą osoby zainteresowanej lub na innej uzasadnionej podstawie przewidzianej ustawą”. Ponadto art. 52 ust. 1 karty dopuszcza wprowadzenie ograniczeń w wykonywaniu praw takich jak prawa ustanowione w art. 7 i 8 karty, o ile są one przewidziane ustawą, szanują istotę praw podstawowych i wolności oraz, z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności, są one konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób. Powinny one mieścić się w granicach tego, co absolutnie konieczne, a uregulowanie dotyczące ingerencji musi zawierać jasne i precyzyjne zasady regulujące zakres i stosowanie danego środka ( 24 ).

36.

Jak wynika w szczególności z celu RODO i dyrektywy 95/46, jeżeli są spełnione określone w tych normach warunki zgodnego z prawem przetwarzania danych osobowych, takie przetwarzanie uznaje się również za spełniające wymogi art. 7 i 8 karty. Niektóre z wymogów określonych w ust. 2 tego ostatniego artykułu zostały faktycznie wdrożone poprzez art. 6 i 7 dyrektywy 95/46 oraz w art. 5 i 6 RODO ( 25 ). W tym względzie należy przypomnieć, że z zastrzeżeniem dozwolonych odstępstw na mocy art. 13 tej dyrektywy oraz art. 23 tego rozporządzenia każde przetwarzanie danych osobowych musi być zgodne z jednej strony z wyrażonymi w art. 6 dyrektywy 95/46 lub art. 5 RODO zasadami odnoszącymi się do charakteru danych, a z drugiej strony z jednym z kryteriów legalności przetwarzania danych wymienionych w art. 7 owej dyrektywy oraz art. 6 owego rozporządzenia, przy czym te dwa ostatnie przepisy przewidują zamknięty i wyczerpujący wykaz przypadków, w których przetwarzanie danych osobowych może zostać uznane za zgodne z prawem ( 26 ).

37.

Ściślej rzecz ujmując – zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. b) i c) dyrektywy 95/46 lub art. 5 ust. 1 lit. b) i c) RODO dane osobowe z jednej strony muszą być gromadzone do określonych, jednoznacznych i zgodnych z prawem, jak również odpowiednich celów oraz muszą być adekwatne i nieprzetwarzane dalej w sposób niezgodny z tymi celami, a z drugiej strony muszą być istotne i ograniczone do tego, co jest konieczne z punktu widzenia tych celów. Ponadto zgodnie z art. 7 lit. c) i e) tej dyrektywy oraz art. 6 ust. 1 lit. c) i e) tego rozporządzenia przetwarzanie danych osobowych jest legalne, jeżeli „jest konieczne dla wykonania zobowiązania prawnego, któremu administrator danych podlega” lub jeżeli „przetwarzanie danych jest konieczne dla realizacji zadania wykonywanego w interesie publicznym lub dla wykonywania władzy publicznej przekazanej administratorowi danych lub osobie trzeciej, przed którą ujawnia się dane” ( 27 ).

38.

Należy podkreślić, że zarówno RODO, jak i dyrektywa 95/46 stanowią, że państwa członkowskie mogą odstąpić od stosowania między innymi, odpowiednio, art. 5 i art. 6 ust. 1 tych aktów, w stosownych przypadkach dla zabezpieczenia niektórych ważnych celów leżących w ogólnym interesie publicznym, w tym, jak w przypadku będącym przedmiotem niniejszej sprawy – zapobiegania i wykrywania przestępczości, prowadzenia postępowań przygotowawczych, wykrywania lub ścigania czynów zabronionych lub wykonywania kar, w tym ochrony przed zagrożeniami dla bezpieczeństwa publicznego i zapobiegania takim zagrożeniom. Artykuł 23 ust. 1 lit. d) RODO, który powtarza z pewnymi zmianami przepisy zawarte poprzednio w art. 13 ust. 1 lit. d) dyrektywy 95/46, stanowi bowiem, że prawo Unii i prawa państw członkowskich mogą aktem prawnym ograniczyć zakres obowiązków i praw tu przewidzianych, jeżeli takie ograniczenie nie narusza istoty podstawowych praw i wolności oraz jest w demokratycznym społeczeństwie środkiem niezbędnym i proporcjonalnym, służącym określonym ważnym celom leżącym w ogólnym interesie, takim jak wymienione powyżej ( 28 ).

39.

Tak więc art. 23 RODO i art. 13 dyrektywy 95/46 nie mogą być interpretowane w ten sposób, że przyznają one państwom członkowskim uprawnienie do naruszenia poszanowania życia prywatnego z naruszeniem art. 7 karty ani też innych gwarancji w niej przewidzianych. W szczególności, podobnie jak w przypadku art. 13 ust. 1 dyrektywy 95/46, uprawnienie przyznane państwom członkowskim na mocy art. 23 ust. 1 RODO może być wykonywane wyłącznie z poszanowaniem wymogu proporcjonalności, zgodnie z którym odstępstwa od ochrony danych osobowych i jej ograniczenia muszą ograniczać się do tego, co ściśle niezbędne ( 29 ).

40.

Zwracam uwagę, że w świetle postanowienia odsyłającego nie wydaje się możliwe ustalenie, czy przepisy ustawy o godzeniu interesów odpowiadają implementacji art. 13 dyrektywy 95/46 lub art. 23 RODO. W tych okolicznościach zgodność z prawem przedmiotowego przetwarzania należy zbadać w świetle art. 5 i 6 RODO oraz art. 6 i 7 dyrektywy 95/46, przy czym należy zauważyć, że poniższe rozważania byłyby również istotne w przypadku przepisów krajowych wynikających z wykonania art. 23 RODO lub art. 13 dyrektywy 95/46.

41.

Wymóg, by każde przetwarzanie danych osobowych było zgodne z prawem, o którym mowa w art. 6 ust. 1 dyrektywy 95/46 i art. 5 ust. 1 RODO, został skonkretyzowany, odpowiednio, w art. 7 i 6 tych aktów, które wymieniają różne możliwe podstawy prawne zapewniające tę zgodność z prawem.

42.

Przetwarzanie danych jest zatem zgodne z prawem – zgodnie z art. 7 lit. c) tej dyrektywy lub art. 6 ust. 1 lit. c) tego rozporządzenia – jeżeli jest konieczne dla wykonania zobowiązania prawnego, któremu administrator danych podlega. W tym względzie wydaje mi się, że zamieszczenie takich danych na stronie internetowej głównej komisji wyraźnie wchodzi w zakres stosowania tego właśnie przepisu, a nie art. 7 lit. e) wspomnianej dyrektywy lub art. 6 ust. 1 lit. e) wspomnianego rozporządzenia, na które powołuje się sąd odsyłający.

43.

Podając do publicznej wiadomości na swojej stronie internetowej niektóre dane zawarte w uprzednio zebranych oświadczeniach o interesach prywatnych, główna komisja, jako administrator danych, realizuje szczególny obowiązek nałożony na nią przez art. 10 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów. Jak zauważył rząd litewski w swoich uwagach, obowiązek ten zawarty jest w bezwzględnie obowiązującym przepisie ustawodawczym, który przyznaje głównej komisji szczególny status, przejawiający się tym, że nie ma ona wyboru co do tego, czy się zastosować do tego obowiązku, czy nie. Różni się to od sytuacji, o której mowa w art. 7 lit. e) dyrektywy 95/46 lub art. 6 ust. 1 lit. e) RODO, które nie wymagają od administratora danych działania w ramach obowiązku prawnego ( 30 ). W każdym wypadku o ile wystarczy, jak potwierdza brzmienie art. 6 ust. 1 RODO, który zastępuje art. 7 dyrektywy 95/46, aby zaistniała jedna uzasadniona podstawa legalności, o tyle Trybunał przyjął, że jeden i ten sam fakt przetwarzania może spełniać kilka kryteriów legalności ( 31 ).

44.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. b) dyrektywy 95/46 lub art. 5 ust. 1 lit. b) RODO dane osobowe muszą być przetwarzane w celach zgodnych z prawem. Należy podkreślić, że w RODO wyjaśniono, że podstawę prawną przetwarzania takich danych w celu wywiązania się z obowiązku nałożonego na administratora danych określa prawo Unii lub prawo danego państwa członkowskiego, które musi spełniać „cel leżący w interesie publicznym i być proporcjonalne do wyznaczonego, prawnie uzasadnionego celu” ( 32 ).

45.

Jak już zostało wspomniane powyżej, publiczne ujawnienie przez główną komisję części danych osobowych zawartych w oświadczeniach o interesach prywatnych jest konieczne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na tym organie. Obowiązek ten opiera się na ogólnym celu określonym w art. 1 ustawy o godzeniu interesów, którego uzasadniony charakter wydaje się obiektywnie niepodważalny. Zapewnienie przewagi interesu publicznego w procesie podejmowania decyzji przez osoby zatrudnione w sektorze publicznym, zagwarantowanie bezstronności tych decyzji i zapobieganie konfliktom interesów oraz pojawieniu się i wzrostowi korupcji w sektorze publicznym stanowią bowiem cele interesu publicznego, które są w sposób oczywisty zgodne z prawem ( 33 ) w rozumieniu art. 6 ust. 3 RODO i mogą w związku z tym pozwolić na ograniczenie wykonywania praw zagwarantowanych w art. 7 i 8 karty.

46.

Nie ulega wątpliwości, że w sytuacji gdy gromadzenie i publiczne ujawnianie danych osobowych zawartych w oświadczeniach o interesach prywatnych jest przewidziane w ustawie o godzeniu interesów, ingerencję w prawo do prywatności, jaką ono stanowi, należy uznać za formalnie przewidzianą przez ustawę w rozumieniu art. 8 ust. 2 i art. 52 ust. 1 karty. Jednakże zgodnie z art. 52 ust. 3 karty wymóg pewności prawa powinien mieć taki sam zakres jak ten określony przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w ramach wykładni art. 8 ust. 2 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., który obejmuje brak lub niedostateczną precyzję prawa ( 34 ).

47.

W tym względzie pragnę zauważyć, że w motywie 41 RODO stwierdza się, że podstawa prawna przetwarzania lub określający ją akt prawny powinny jednak być jasne i precyzyjne, a ich zastosowanie przewidywalne dla osób im podlegających, zgodnie z orzecznictwem Trybunału i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Orzecznictwo Trybunału ( 35 ) rzeczywiście odzwierciedla ten wymóg przewidywalności, który ma na celu, między innymi, zapewnienie, by przepisy regulujące zakres i sposób stosowania rozpatrywanego środka były wystarczająco jasne i precyzyjne ( 36 ), tak by umożliwić osobie, której dane dotyczą, zrozumienie, jakie rodzaje danych będą przetwarzane, w jaki sposób i do jakich celów ( 37 ).

48.

W niniejszej sprawie o ile przedmiotowe przepisy krajowe wydają mi się spełniać wymóg przewidywalności w odniesieniu do określenia rodzaju dokonywanego przetwarzania i jego celów, o tyle mam wątpliwości co do określenia danych, które są przedmiotem tego przetwarzania. Określenie to zakłada łączną analizę art. 6 ustawy o godzeniu interesów, opisującego treść oświadczenia o interesach prywatnych, oraz art. 10 tej ustawy, wymieniającego dane „podane w tym oświadczeniu”, które nie mogą być ujawnione na stronie internetowej głównej komisji. Oprócz kwestii wyboru techniki legislacyjnej, która odsuwa na bok pozytywne określenie we wspomnianym oświadczeniu danych, które muszą być opublikowane, jestem zdania, że zrozumienie dokładnego zakresu art. 10 wspomnianej ustawy rodzi prawdziwe trudności. Z wyjątkiem bowiem wyraźnej wzmianki w ust. 2 o numerach identyfikacji osoby fizycznej i ubezpieczenia społecznego w dalszej części artykułu znajduje się ogólne odniesienie do „szczególnych danych osobowych”, jak również do „innych informacji, których ujawnienie jest zabronione przez prawo” ( 38 ).

49.

Na wniosek Trybunału sąd odsyłający sprecyzował, że chodzi tu a priori o dane określone w art. 2 ust. 8 litewskiej ustawy o ochronie prawnej danych osobowych, a mianowicie dane dotyczące pochodzenia rasowego lub etnicznego, poglądów politycznych, wyznania, przekonania światopoglądowego lub innych, przynależności do związków zawodowych, stanu zdrowia, orientacji seksualnej, jak również informacje dotyczące wyroku skazującego, czyli o definicję zbliżoną do definicji zawartej w prawie Unii ( 39 ). Sąd ten stwierdził również, że ustawodawstwo litewskie zabrania ujawniania znacznej części informacji, i odniósł się do kilku przepisów wyżej wymienionej ustawy zabraniających ujawniania różnych rodzajów danych, z których niektóre są już wymienione w art. 10 ust. 2 ustawy o godzeniu interesów, a inne nie są przewidziane a priori w oświadczeniu o interesach prywatnych, które należy złożyć głównej komisji. Sam sąd odsyłający zastanawiał się, czy wyrażenie „inne informacje, których ujawnienie jest zabronione przez prawo” nie odnosi się ostatecznie jedynie do informacji zawartych w oświadczeniach osób, których dane są ustawowo niejawne lub które prowadzą działalność wywiadowczą, kontrwywiadowczą lub śledczą w sprawach karnych, o których mowa w art. 10 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów ( 40 ).

50.

Wynika stąd, że osoba pracująca w litewskim sektorze publicznym, która jest wezwana do złożenia oświadczenia o interesach prywatnych przed główną komisją, staje przed koniecznością przeprowadzenia analizy i badań, aby spróbować określić wyłączenia, o których mowa w art. 10 ustawy o godzeniu interesów, a tym samym dane, które mogą być ostatecznie „ujawnione”, bez żadnej pewności co do wyniku swojej oceny.

51.

Uważam również za wątpliwe, w odniesieniu do wymogu przewidywalności, by art. 6 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów wymagał od składającego oświadczenie wskazania w oświadczeniu „bliskich krewnych lub innych znanych [mu] osób lub danych, których obecność mogłaby spowodować konflikt interesów”. Składający oświadczenie stoi zatem przed niemożliwym lub co najmniej niebezpiecznym zadaniem określenia, zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą i przekonaniem, tego, co uważa za mające a priori taki charakter, że może to wpłynąć lub wydawać się, że może wpłynąć na niezależne i obiektywne wykonywanie jego funkcji, wiedząc, że każde pominięcie w tym względzie może zostać później mu zarzucone. Stwierdzenie ewentualnego konfliktu interesów należy wyłącznie do ustawodawcy, a nie do danego obywatela.

52.

W tym kontekście należy przypomnieć, że ochrona podstawowego prawa do poszanowania życia prywatnego wiąże się między innymi z tym, aby każda osoba fizyczna mogła upewnić się, iż dotyczące jej dane osobowe są prawidłowe i przetwarzane zgodnie z prawem ( 41 ). Celem wymogu przewidywalności jest w szczególności umożliwienie tej osobie zrozumienia dokładnego zakresu przetwarzania jej danych oraz podjęcia, w stosownych przypadkach, decyzji o skorzystaniu z prawa do złożenia skargi do organu kontroli lub odwołania do sądu przeciwko administratorowi danych, jeśli uzna ona, że przetwarzanie jej danych stanowi naruszenie RODO ( 42 ). Do sądu odsyłającego należy sprawdzenie, w świetle prawa krajowego, czy podstawa prawna spornego przetwarzania spełnia wymóg przewidywalności ( 43 ).

53.

Uważam, że konieczne jest odniesienie się do uwag rządów litewskiego i fińskiego podkreślających margines uznania pozostawiony państwom członkowskim przy określaniu przetwarzania danych osobowych, jak wyraźnie uznano w art. 6 ust. 3 RODO. Nie ulega wątpliwości, że ustawodawstwo krajowe może, na mocy tego ostatniego, zawierać przepisy szczegółowe dostosowujące stosowanie tego rozporządzenia, które mogą, między innymi, odnosić się do ogólnych warunków zgodności z prawem przetwarzania, rodzaju przetwarzanych danych i osób, których dane dotyczą. Niemniej art. 6 ust. 3 tego rozporządzenia stanowi, że jeżeli dane te są przetwarzane na mocy obowiązku prawnego, któremu podlega administrator danych, prawo danego państwa członkowskiego musi służyć interesowi publicznemu i być proporcjonalne do wyznaczonego zgodnego z prawem celu. Ponadto Trybunał wyraźnie stwierdził, że aby przetwarzanie danych osobowych było zgodne z prawem, musi spełniać podwójny wymóg, a mianowicie być zgodne z jednym z kryteriów legalności przetwarzania danych, wymienionych w art. 7 dyrektywy 95/46 lub w art. 6 tego RODO, a także z zasadami odnoszącymi się do charakteru danych, wymienionymi w art. 6 tej dyrektywy lub w art. 5 tego rozporządzenia, które stanowią wyraz zasady proporcjonalności ( 44 ).

54.

W celu spełnienia warunków określonych w wyżej wymienionych przepisach konieczne jest, aby zamieszczenie części informacji zawartych w oświadczeniach o interesach prywatnych na stronie internetowej głównej komisji skutecznie spełniało cel interesu ogólnego określony w art. 1 ustawy o godzeniu interesów, nie wykraczając poza to, co jest konieczne do osiągnięcia tego celu. Jak podkreślono w motywie 39 RODO, ów wymóg konieczności nie jest spełniony, jeżeli zamierzony cel interesu ogólnego można racjonalnie osiągnąć w sposób równie skuteczny za pomocą innych środków, w mniejszym stopniu naruszających prawa podstawowe osób, których dane dotyczą, w szczególności prawa do poszanowania życia prywatnego i do ochrony danych osobowych zagwarantowane w art. 7 i 8 karty, ponieważ odstępstwa i ograniczenia zasady ochrony takich danych powinny być stosowane w granicach tego, co jest ściśle konieczne ( 45 ). Ponadto nie można dążyć do celu interesu ogólnego bez uwzględnienia okoliczności, że należy pogodzić go z prawami podstawowymi, których dotyczy środek, dokonując zbilansowanego wyważenia między celem a rozpatrywanymi interesami i prawami ( 46 ).

55.

Wymóg proporcjonalności wyraża związek między wyznaczonymi celami a środkami użytymi do ich osiągnięcia, stąd bezwzględna jest potrzeba jasnego i precyzyjnego określenia tych celów ( 47 ). Zarówno sąd odsyłający, jak i uczestnicy postępowania podnoszą, że sporne przepisy krajowe mają na celu zapewnienie przejrzystości w zarządzaniu sektorem publicznym, aby wzmocnić zaufanie obywateli do działań publicznych i umożliwić im sprawowanie skutecznej kontroli nad wykorzystaniem przez decydentów funduszy państwowych oddanych do ich dyspozycji.

56.

Jak już wskazano, cele przedmiotowego środka są określone w art. 1 ustawy o godzeniu interesów i polegają na zapobieganiu sytuacjom konfliktu interesów i korupcji w sektorze publicznym poprzez wzmocnienie rzetelności i bezstronności jego przedstawicieli. Zgodnie z informacjami zawartymi w postanowieniu odsyłającym w przepisie tym nie ma zatem wyraźnego odniesienia do celu przejrzystości ( 48 ). Można się zatem zastanawiać, czy publikacja w Internecie danych imiennych dotyczących treści oświadczenia o interesach prywatnych jest środkiem, który rzeczywiście może służyć wyłącznie celom oficjalnie zadeklarowanym w ustawodawstwie krajowym, ponieważ skuteczność kontroli społecznej dostępnej dla ogółu społeczeństwa wywołanej przez to powszechne upublicznienie wydaje mi się dyskusyjna ( 49 ).

57.

W związku z tym wydaje mi się rozsądne, aby uznać, że ogólny cel przejrzystości, jak opisano w poprzednich punktach niniejszej opinii, stanowi w niniejszym przypadku cel podstawowy, w sposób dorozumiany, ale nieodzowny wynikający z art. 1 ustawy o godzeniu interesów ( 50 ). Przypominam, że zasada przejrzystości jest zapisana w art. 1 i 10 TUE, jak również w art. 15 TFUE, i pozwala między innymi zapewnić większą prawowitość, skuteczność i odpowiedzialność administracji względem obywateli w systemie demokratycznym. W kontekście wyraźnego wskazania przez przepisy, że ich celem jest zwiększenie przejrzystości wykorzystania funduszy wspólnotowych oraz poprawa należytego zarządzania finansami poprzez wzmocnienie kontroli publicznej nad wykorzystaniem tych kwot, Trybunał uznał, że publikacja w Internecie danych imiennych dotyczących zainteresowanych beneficjentów oraz dokładnych kwot przez nich otrzymanych może zwiększyć przejrzystość wykorzystania przedmiotowej pomocy rolnej. Trybunał wskazał, że udostępnienie takich informacji obywatelom wzmacnia publiczną kontrolę wykorzystania danych kwot i przyczynia się do optymalnego wykorzystania funduszy publicznych ( 51 ).

58.

Środek jest konieczny, kiedy zamierzony uzasadniony cel nie może zostać osiągnięty poprzez łagodniejszy, równie zdatny środek. Innymi słowy: czy możliwe jest osiągnięcie celów publikacji elektronicznej narzuconej przez ustawę o godzeniu interesów za pomocą innych środków, które są równie skuteczne, ale nie naruszają w takim stopniu prawa składających oświadczenie do ochrony prawnej życia prywatnego i do ochrony danych osobowych? Odpowiedź na to pytanie musi być moim zdaniem twierdząca z kilku powodów.

59.

Po pierwsze, zgadzam się z podejściem sądu odsyłającego, że składanie oświadczeń o interesach prywatnych w głównej komisji oraz kontrola, jaką ma sprawować ten organ, stanowią właściwe środki wystarczające do osiągnięcia celu zamierzonego przez ustawę o godzeniu interesów. Mam świadomość, że odchodzę od doxa ambiante w odniesieniu do wymogu przejrzystości, który został opisany jako „nieodparty” i „neurotyczny” ( 52 ) i stał się celem samym w sobie oraz absolutną cnotą demokratyczną. Ze swojej strony uważam, że interes publiczny niekoniecznie pokrywa się z interesem odbiorców ( 53 ) i że zabezpieczenie działań publicznych poprzez unikanie konfliktów interesów i korupcji jest zasadniczo obowiązkiem państwa, które nie może, w imię dogmatu przejrzystości, zlecać obywatelom kontroli nad uregulowaniem mającym na celu zapewnienie rzetelności i bezstronności przedstawicieli publicznych.

60.

Mówiąc konkretniej – należy podkreślić, że przedmiotowe uregulowanie krajowe ma przede wszystkim cel prewencyjny. W tym kontekście obowiązek składania oświadczeń o interesach prywatnych przed organem władzy publicznej odpowiedzialnym za ich kontrolę ma taki charakter, że gwarantuje pożądany skutek odstraszający w odniesieniu do podlegających mu decydentów, niezależnie od ewentualnego ogólnego upublicznienia części treści tych oświadczeń.

61.

Ponadto mimo że obowiązek składania oświadczeń o interesach prywatnych jest już wyrazem przejrzystości, ta ostatnia zostałaby zwiększona poprzez publiczne i regularne sprawozdania z działalności niezależnego organu administracyjnego odpowiedzialnego, za przykładem głównej komisji, za zapewnienie właściwego stosowania mechanizmu oświadczeń o interesach prywatnych. Możliwość opublikowania sprawozdania zawierającego informacje o udowodnionych przypadkach konfliktu interesów, niezłożenia oświadczeń i oświadczeń niezgodnych z prawdą oraz o działaniach podjętych w związku z tymi sytuacjami wzmocniłaby zaufanie obywateli do działań publicznych w takim samym stopniu, jeśli nie bardziej, niż informacje pochodzące z internetowej prezentacji neutralnych danych zawartych w oświadczeniach.

62.

Należy również przypomnieć, że zgodnie z art. 86 RODO dane osobowe zawarte w dokumentach urzędowych, które posiada organ publiczny, mogą zostać przez ten organ ujawnione zgodnie z prawem Unii lub prawem państwa członkowskiego, któremu on podlega. W tych okolicznościach właściwe wydaje się uwzględnienie tego, co opinia publiczna może uzyskać od głównej komisji, organu publicznego, który przechowuje dokumenty urzędowe, takie jak oświadczenia o interesach prywatnych, na mocy krajowych przepisów dotyczących publicznego dostępu do dokumentów, który to dostęp należy pogodzić z prawami podstawowymi do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych, jak zresztą wyraźnie tego wymaga wspomniany art. 86 ( 54 ).

63.

Faktem jest, że podejście to, zgodnie z którym uzasadniony cel przepisów krajowych może być bezpośrednio zrealizowany poprzez kontrolę oświadczeń o interesach prywatnych przez główną komisję, zakłada, że dysponuje ona zasobami ludzkimi, materialnymi i prawnymi, aby skutecznie wypełniać swoją misję ( 55 ). Kwestia proporcjonalności dotyczy przede wszystkim, moim zdaniem, środków udostępnionych organom publicznym odpowiedzialnym za monitorowanie sytuacji osób składających oświadczenia, a to z uwagi na ich liczbę. W tych okolicznościach do sądu odsyłającego należy zbadanie, w świetle powyższych rozważań, czy cel przepisów krajowych będących przedmiotem postępowania głównego nie mógłby zostać osiągnięty w równie skuteczny sposób poprzez obowiązkowe przekazywanie głównej komisji oświadczeń o interesach prywatnych oraz ich kontrolę, a także, bardziej ogólnie, tych przepisów przez ten organ.

64.

Na wypadek odpowiedzi negatywnej pragnę zauważyć, po drugie, że powstaje pytanie o proporcjonalność przedmiotowego przetwarzania w odniesieniu do rodzaju publikowanych danych. W tym względzie należy przypomnieć, że przesłankę, aby przetwarzanie było konieczne, należy zbadać łącznie z zasadą tzw. minimalizacji danych, zapisaną w art. 6 ust. 1 lit. c) dyrektywy 95/46 i w art. 5 ust. 1 lit. c) RODO, zgodnie z którą dane osobowe muszą być „prawidłowe, stosowne oraz nienadmierne ilościowo w stosunku do celów, dla których zostały zgromadzone lub dalej przetworzone” ( 56 ).

65.

Jak wspomniano powyżej, jedynie część danych osobowych zawartych w oświadczeniach o interesach prywatnych ma być publikowana w formie elektronicznej zgodnie z art. 10 przedmiotowego uregulowania krajowego. Z zastrzeżeniem wykładni tego przepisu dokonanej przez sąd odsyłający opublikowane mogą zostać w Internecie między innymi nazwisko i imiona współmałżonka, konkubenta lub partnera osoby składającej oświadczenie oraz dane „bliskich krewnych lub innych znanych składającemu oświadczenie osób lub danych, których obecność mogłaby spowodować konflikt interesów”.

66.

O ile w kontekście celu unikania konfliktów interesów i korupcji w sektorze publicznym istotne jest wymaganie, aby w ramach treści oświadczeń o interesach prywatnych wymagane były informacje dotyczące sytuacji i działalności współmałżonka, konkubenta lub partnera składającego oświadczenie, o tyle podanie do publicznej wiadomości danych imiennych dotyczących tego ostatniego oraz wskazanie bliskich krewnych lub innych osób znanych składającemu oświadczenie, których obecność może wywołać konflikt interesów, wydaje mi się wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne ( 57 ). Moim zdaniem cel interesu publicznego, do którego osiągnięcia dąży omawiane uregulowanie litewskie, mógłby zostać osiągnięty poprzez odwołanie się w oświadczeniu o interesach prywatnych jedynie do ogólnego pojęcia współmałżonka, konkubenta lub partnera, w zależności od przypadku, w powiązaniu z odpowiednim wskazaniem interesów dotyczących ich w związku z ich działalnością.

67.

Przypominam ponadto, że art. 25 RODO wymaga od administratorów danych zarówno przy określaniu sposobów przetwarzania, jak i w czasie samego przetwarzania, wdrażania odpowiednich środków technicznych i organizacyjnych, takich jak pseudonimizacja ( 58 ), zaprojektowanych w celu skutecznej realizacji zasad ochrony danych, jak przykładowo minimalizacja danych, oraz w celu nadania przetwarzaniu niezbędnych zabezpieczeń, tak by spełnić wymogi tego rozporządzenia oraz chronić prawa osób, których dane dotyczą. Pseudonimizacja mogłaby być stosowana do oznaczenia współmałżonka, konkubenta lub partnera.

68.

Uważam również, że publiczne ujawnianie informacji o prezentach otrzymanych w ciągu ostatnich 12 miesięcy kalendarzowych, których wartość przekracza 150 EUR, a także informacji o transakcjach zawartych w tym samym okresie lub będących w trakcie realizacji, jeżeli ich wartość przekracza 3000 EUR, wykracza poza granice tego, co jest ściśle niezbędne, jako że takie informacje obejmują wskazanie charakteru prezentów i celu danej transakcji. Takie przetwarzanie wydaje się nieproporcjonalne, ponieważ prowadzi do rozpowszechnienia informacji o majątku posiadanym przez składającego oświadczenie i przez jego bliskich, który może mieć znaczną wartość (dzieła sztuki, biżuteria itp.), a tym samym naraża osoby, których dotyczy, na ryzyko doświadczenia zachowań przestępczych ( 59 ). Również w tym przypadku samo wymienienie darczyńców lub drugiej strony transakcji, oprócz osób fizycznych już wyłączonych na mocy art. 10 ust. 2 ustawy o godzeniu interesów, może wydawać się wystarczające do osiągnięcia pożądanego celu.

69.

Po trzecie, proporcjonalność przedmiotowego środka należy rozważyć z punktu widzenia określenia osób składających oświadczenie podlegających obowiązkowi publikowania swoich danych w Internecie.

70.

Należy podkreślić, że zgodnie z omawianym ustawodawstwem krajowym wykaz osób podlegających obowiązkowi złożenia oświadczenia o interesach prywatnych nie odpowiada bardziej restrykcyjnemu wykazowi osób, których dane są następnie umieszczane w Internecie. Zgodnie z ustawą o godzeniu interesów w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania zaskarżonej decyzji w postępowaniu głównym do tej drugiej kategorii należą dyrektorzy i zastępcy dyrektorów stowarzyszeń lub zakładów publicznych finansowanych z budżetu lub funduszy państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. To właśnie w świetle tego statusu, który czyni go funkcjonariuszem publicznym, skarżący w postępowaniu głównym został uznany za objętego zakresem podmiotowym tej ustawy.

71.

W ten sposób zainteresowany znajduje się na tym samym poziomie co przedstawiciele wyłonieni w wyborach, urzędnicy i pracownicy państwowi, sędziowie, dyrektorzy spółek akcyjnych lub spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, w których państwo lub jednostka samorządu terytorialnego posiadają udziały dające ponad połowę praw głosu, członkowie zarządu państwowych lub samorządowych przedsiębiorstw publicznych lub przewodniczący i wiceprzewodniczący partii politycznych. Taka sytuacja charakteryzuje się moim zdaniem nieproporcjonalnym traktowaniem osób, ponieważ nie wprowadza rozróżnienia w stosunku do uczestników, w szerokim znaczeniu, działań publicznych, którzy nie są narażeni na ryzyko konfliktu interesów lub korupcji o tym samym stopniu lub zaangażowani w relację o tej samej intensywności ze społeczeństwem, którego zaufanie do funkcjonariuszy publicznych ma być zachowane lub nawet wzmocnione.

72.

Wyłącznie istnienie poważnego ryzyka konfliktu interesów lub korupcji w zarządzaniu sprawami publicznymi dotyczącymi ogółu społeczeństwa może uzasadniać zamieszczenie w Internecie danych osobowych osób składających oświadczenia, które z racji pełnionej funkcji z wyboru lub działalności zawodowej są narażone na takie ryzyko. Cel polegający na zwiększeniu gwarancji rzetelności i bezstronności innych osób składających oświadczenia, zapobieganiu konfliktom interesów i korupcji w sektorze publicznym oraz wzmocnieniu zaufania publicznego do urzędników publicznych jest bezpośrednio realizowany poprzez kontrolę oświadczeń o interesach prywatnych przez główną komisję. Z uwagi na ogromną różnorodność możliwych sytuacji wydaje mi się, że niemożliwe jest określenie wyczerpujących obiektywnych kryteriów pozwalających określić istnienie takiego ryzyka lub dokonać systematycznie odpowiedniej kategoryzacji decydentów publicznych ( 60 ).

73.

Do sądu odsyłającego należy zatem zbadanie, czy w okolicznościach sprawy w postępowaniu głównym, w tym w szczególności ze względu na charakter i zakres działalności danego podmiotu publicznego wobec społeczeństwa, uprawnienia decyzyjne skarżącego w sprawie w postępowaniu głównym w zakresie zaciągania zobowiązań lub zarządzania środkami publicznymi oraz wysokość przyznanych środków wpisanych do budżetu tej instytucji, można uznać, że funkcje pełnione przez daną osobę narażają ją na poważne ryzyko wystąpienia sytuacji konfliktu interesów i korupcji mogących poważnie naruszyć interes publiczny ( 61 ).

74.

W świetle powyższych rozważań nie wydaje mi się, aby cele, jakimi są zapobieganie konfliktom interesów i korupcji w sektorze publicznym, zwiększenie gwarancji rzetelności i bezstronności decydentów publicznych oraz wzmocnienie zaufania obywateli do działań publicznych, nie mogły zostać osiągnięte równie skutecznie za pomocą innych, mniej inwazyjnych środków. Konieczność publikacji w Internecie danych osobowych osób składających oświadczenie, aby zapewnić osiągnięcie tych celów, nie może zatem zostać uznana za wykazaną ( 62 ).

75.

Nawet przy założeniu, że przedmiotowe przetwarzanie można było zakwalifikować jako odpowiednie i konieczne (quod non) do osiągnięcia zamierzonych celów, nie można by go jednak uznać za zgodne z prawem. Należy również sprawdzić, czy prawa podstawowe osoby, której dane dotyczą, nie przeważają nad słusznym interesem administratora danych, przy czym ocena tego warunku wymaga wyważenia wchodzących w grę praw i interesów zgodnie z konkretnymi okolicznościami danego przypadku, w którym należy uwzględnić znaczenie praw osoby, której dane dotyczą, wynikających z art. 7 i 8 karty ( 63 ). Trybunał jasno stwierdził w tym względzie, że celowi przejrzystości nie można przyznać automatycznego pierwszeństwa przed prawem do ochrony danych osobowych ( 64 ).

76.

Kryterium odnoszące się do powagi naruszenia praw i wolności osoby, której dane dotyczą, stanowi zasadniczy element wyważenia interesów w konkretnym przypadku. W tym względzie należy uwzględnić między innymi charakter odnośnych danych osobowych, a w szczególności potencjalnie szczególnie chroniony charakter tych danych, jak również charakter i szczególne warunki ich przetwarzania, w szczególności liczbę osób mających do nich dostęp oraz zasady tego dostępu. Dla celów tego wyważenia istotne są również uzasadnione oczekiwania osoby, której dane dotyczą, że jej dane osobowe nie będą przetwarzane, jeżeli w okolicznościach danej sprawy nie może ona racjonalnie spodziewać się dalszego przetwarzania. Czynniki te należy wyważyć w świetle znaczenia dla ogółu społeczeństwa uzasadnionego interesu realizowanego w niniejszej sprawie przez sporne przepisy krajowe, w zakresie, w jakim ich głównym celem jest zapewnienie rzetelności i bezstronności podmiotów sektora publicznego oraz zapobieganie konfliktom interesów i korupcji w tym sektorze ( 65 ).

77.

W odniesieniu do powagi naruszenia należy przede wszystkim podkreślić, że przedmiotowa operacja przetwarzania danych odnosi się nie tylko do danej osoby składającej oświadczenie, której dotyczy indywidualnie i bezpośrednio jako decydenta publicznego, lecz również jej współmałżonka, partnera lub konkubenta oraz, w stosownych przypadkach, bliskich krewnych lub innych znanych składającemu oświadczenie osób, których obecność może wywołać konflikt interesów w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów. Można sobie wyobrazić, że pojęcie „bliskich” może obejmować między innymi dzieci i rodziców składającego oświadczenie, co może potencjalnie prowadzić do publikacji w Internecie nazwisk wszystkich członków rodziny, wraz z dokładnymi szczegółami ich działalności.

78.

Następnie nie ulega wątpliwości, że przedmiotowe przetwarzanie skutkuje udostępnieniem danych osobowych wyżej wymienionych osób nieokreślonej liczbie osób. Po zamieszczeniu na stronie internetowej głównej komisji dane te mogą być swobodnie przeglądane przez użytkowników Internetu, a w stosownych przypadkach zatrzymywane lub rozpowszechniane przez te osoby. Ponadto dokonywane za pomocą wyszukiwarek internetowych porządkowanie i łączenie w całości publikowanych w Internecie informacji w celu ułatwienia jego użytkownikom dostępu do nich może – w sytuacji gdy prowadzą oni wyszukiwanie, przyjmując za punkt wyjścia imię i nazwisko osoby fizycznej – prowadzić do tego, że użytkownicy ci otrzymają, w postaci listy wyników wyszukiwania, ustrukturyzowany przegląd dotyczących tej osoby informacji, jakie można znaleźć w Internecie, umożliwiających im sporządzenie mniej lub bardziej szczegółowego profilu danej osoby ( 66 ). Taki reżim ujawniania informacji może prowadzić do sytuacji, w której dane te są ujawniane osobom, które ze względów niezwiązanych z celem interesu ogólnego, jakim jest zapobieganie konfliktom interesów i korupcji w sektorze publicznym, będą chciały uzyskać informacje na temat sytuacji materialnej składającego oświadczenie i członków jego rodziny w zakresie posiadanych akcji, inwestycji finansowych, majątku ruchomego lub nieruchomego, które to informacje mogą być zawarte w oświadczeniu o braku konfliktu interesów, które ma zostać opublikowane ( 67 ). Takie ujawnienie może narazić zainteresowane osoby na powtarzające się reklamy ukierunkowane, akwizycję handlową lub nawet ryzyko doświadczenia zachowań przestępczych.

79.

W tych okolicznościach przetwarzanie danych, o którym mowa, wydaje mi się stanowić poważną ingerencję w prawa podstawowe do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych osób, których dane dotyczą. Stwierdzenie to może uzasadniać wniosek, że rozpatrywane przepisy krajowe nie zachowują a priori właściwej równowagi w zakresie uwzględniania wchodzących w grę praw i interesów. Rząd litewski słusznie jednak podkreśla, że wyważenie wchodzących w grę praw i interesów musi uwzględniać poziom korupcji obserwowany w sektorze publicznym, co uzasadnia przyjęcie przez każde państwo członkowskie środków, które uzna ono za najbardziej odpowiednie do walki z tym zjawiskiem. Należy stwierdzić, że interes publiczny w dostępie do informacji może się różnić nawet w obrębie Unii, w poszczególnych jej państwach członkowskich, w związku z czym wynik wymaganego wyważenia między wspomnianym prawem dostępu do informacji a przysługującymi osobie, której dane dotyczą, prawami do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych nie musi wcale być taki sam we wszystkich państwach członkowskich ( 68 ). W niniejszej sprawie rzeczywistość i zakres korupcji w sektorze publicznym jest, moim zdaniem, kwestią szczególnych okoliczności postępowania głównego, których ocena należy do tego sądu ( 69 ).

80.

Należy pamiętać, że art. 10 ust. 2 ustawy o godzeniu interesów zawiera ogólny zakaz publikowania danych osobowych należących do szczególnych kategorii, bez wprowadzania jakichkolwiek ograniczeń w odniesieniu do tego zakazu. Zdaniem sądu odsyłającego wykonanie tego przepisu rodzi trudności, co prowadzi ten sąd do skierowania do Trybunału pytania co do zasady o zakres w prawie Unii pojęcia „szczególnych kategorii danych osobowych”, o którym mowa w art. 9 ust. 1 RODO.

81.

Artykuł ten, który powtarza z pewnymi zmianami treść art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46, stanowi, że zabrania się przetwarzania danych osobowych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe lub przynależność do związków zawodowych oraz przetwarzania danych genetycznych, danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej lub danych dotyczących zdrowia, seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby ( 70 ).

82.

Sąd odsyłający uważa, że nawet jeśli dane należące sensu stricto do szczególnych kategorii nie zostały opublikowane na stronie internetowej głównej komisji, internauta może wywnioskować z niektórych danych, które powinny zostać opublikowane zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o godzeniu interesów, informacje o charakterze szczególnie chronionym, takie jak poglądy polityczne, przynależność do związków zawodowych lub orientacja seksualna składającego oświadczenie ( 71 ). W tym względzie bezsporne jest, że chociaż dane imienne dotyczące współmałżonka, konkubenta lub partnera składającego oświadczenie nie stanowią same w sobie danych szczególnie chronionych, to ich umieszczenie w Internecie może ujawnić opinii publicznej życie seksualne lub orientację seksualną składającego oświadczenie i jego współmałżonka, konkubenta lub partnera.

83.

Powstaje zatem pytanie, czy art. 9 ust. 1 RODO lub art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46 należy interpretować w ten sposób, że obejmują one przetwarzanie danych osobowych, które a priori nie są szczególnie chronione, umożliwiające, poprzez intelektualny proces kojarzenia lub dedukcji, pośrednie poznanie danych o takim charakterze. Rząd litewski sprzeciwia się takiej interpretacji, ponieważ bardzo utrudniłaby ona, jeśli nie uniemożliwiła, przetwarzanie niektórych danych, a tym samym osiągnięcie zamierzonego prawnie uzasadnionego celu, takiego jak publikacja danych dotyczących współmałżonka, konkubenta lub partnera w celu zapobiegania konfliktom interesów i korupcji w sektorze publicznym. Jedynie operacje przetwarzania, których wyraźnym celem jest przetwarzanie danych osobowych należących ze swej istoty do szczególnych kategorii, wchodziłyby w zakres art. 9 ust. 1 RODO lub art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46 ( 72 ), przy czym w niniejszym przypadku takie przetwarzanie byłoby wyłączone przez zakaz publikacji danych szczególnie chronionych w art. 10 ust. 2 ustawy o godzeniu interesów.

84.

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy uwzględniać nie tylko jego brzmienie, lecz także jego kontekst oraz cele regulacji, której część on stanowi ( 73 ).

85.

W pierwszej kolejności – z brzmienia art. 9 ust. 1 RODO wynika, że rozróżnia on trzy działania przetwarzania w zależności od rodzaju danych, których dotyczą, a mianowicie: i) przetwarzanie danych ujawniających pochodzenie rasowe lub etniczne, poglądy polityczne, przekonania religijne lub światopoglądowe, przynależność do związków zawodowych; ii) przetwarzanie danych genetycznych oraz danych biometrycznych w celu jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej; oraz iii) przetwarzanie danych „dotyczących” zdrowia lub danych „dotyczących” seksualności lub orientacji seksualnej tej osoby. Sformułowanie to jest częściowo oparte na art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46, zgodnie z którym państwa członkowskie zabraniają przetwarzania danych osobowych „ujawniających” pochodzenie rasowe lub etniczne, opinie polityczne, przekonania religijne lub filozoficzne, przynależność do związków zawodowych, jak również przetwarzania danych „dotyczących” zdrowia i życia seksualnego. Użycie czasownika „ujawnić” jest spójne z rozważaniem działania przetwarzania, które nie tylko dotyczy danych ze swej natury szczególnie chronionych, ale które pośrednio pozwala na ich ujawnienie w wyniku operacji dedukcji intelektualnej lub kontroli krzyżowej. Wydaje mi się, że inaczej jest w przypadku wyrażenia „dotyczący”, równoważnego wyrażeniu „odnoszący się do”, które w sposób bardziej bezpośredni i natychmiastowy wiąże przetwarzanie z konkretnymi danymi, z uwzględnieniem ich immanentnego charakteru ( 74 ). Taka analiza egzegetyczna wydaje się prowadzić mnie do wniosku o zmiennej definicji przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych, z uwzględnieniem rodzaju danych szczególnie chronionych, co nie wydaje mi się pożądane ( 75 ).

86.

Pragnę również zauważyć, że przynajmniej w odniesieniu do danych biometrycznych prawodawca Unii zadbał o sprecyzowanie, w motywie 51 i art. 9 ust. 1 RODO, że przetwarzanie fotografii nie powinno być systematycznie uznawane za przetwarzanie szczególnych kategorii danych osobowych, ponieważ wchodzą one w zakres definicji danych biometrycznych tylko wtedy, gdy są przetwarzane w szczególny techniczny sposób „w celu” jednoznacznego zidentyfikowania osoby fizycznej. Wydaje się, że podejście finalistyczne, na które powołuje się rząd litewski, jest tu zapisane wyłącznie w odniesieniu do danych biometrycznych.

87.

W drugiej kolejności uważam, że istotne jest również powiązanie kwestii określenia szczególnych kategorii danych osobowych z definicją „możliwej do zidentyfikowania osoby fizycznej”, którą można bezpośrednio lub „pośrednio” zidentyfikować, w szczególności na podstawie jednego bądź kilku szczególnych czynników określających fizyczną, fizjologiczną, genetyczną, psychiczną, ekonomiczną, kulturową lub społeczną tożsamość osoby fizycznej ( 76 ). Prawodawca europejski wybrał zatem realistyczne podejście, uwzględniając możliwość odtworzenia informacji poprzez kontrolę krzyżową i agregację różnych elementów.

88.

W trzeciej kolejności należy przypomnieć, że – jak wynika z art. 1 i motywu 10 dyrektywy 95/46 oraz art. 1 i motywu 4 RODO – te dwa przepisy mają na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony podstawowych praw i wolności osób fizycznych, a w szczególności ich prywatności, w odniesieniu do przetwarzania dotyczących ich danych osobowych ( 77 ). W przypadku przetwarzania danych szczególnie chronionych dąży się do osiągnięcia szczególnego i wzmocnionego celu ochrony, zważywszy na istotne zagrożenia dla podstawowych praw i wolności nieodłącznie związane z tym rodzajem przetwarzania ( 78 ). Rozwiązania przyjęte przez Trybunał w jego orzeczeniach wydanych w trybie prejudycjalnym odzwierciedlają uwzględnienie tego celu.

89.

I tak na pytanie sądu odsyłającego, czy wskazanie, że dana osoba zraniła się w stopę i przebywa na częściowym zwolnieniu lekarskim, stanowi dane osobowe dotyczące stanu zdrowia w rozumieniu art. 8 ust. 1 dyrektywy 95/46, Trybunał udzielił odpowiedzi twierdzącej, podkreślając, że z uwagi na cel dyrektywy termin „dane dotyczące zdrowia” w art. 8 ust. 1 dyrektywy powinien być interpretowany „szeroko”, tak aby obejmował informacje dotyczące wszystkich aspektów, zarówno fizycznych, jak i psychicznych, zdrowia danej osoby ( 79 ).

90.

Trybunał orzekł, że wykładnia art. 8 ust. 1 i 5 dyrektywy 95/46 lub art. 9 ust. 1 i art. 10 RODO, która wyłączałaby a priori i w sposób ogólny działanie wyszukiwarki ze szczególnych wymogów, które przepisy te ustanawiają w odniesieniu do przetwarzania szczególnych kategorii danych wymienionych w tych przepisach, byłaby sprzeczna z celem tych przepisów, polegającym na zapewnieniu „zwiększonej ochrony” w zakresie takiego przetwarzania, które, ze względu na szczególnie chroniony charakter takich danych, może stanowić, jak wynika również z motywu 33 tej dyrektywy i motywu 51 tego rozporządzenia, szczególnie poważną ingerencję w podstawowe prawa do poszanowania życia prywatnego i ochrony danych osobowych, które są zagwarantowane w art. 7 i 8 karty ( 80 ).

91.

W tych okolicznościach nie można zgodzić się z tym, aby przetwarzanie danych osobowych, które może prowadzić do pośredniego ujawnienia danych szczególnie chronionych dotyczących danej osoby, było wyłączone z obowiązków i gwarancji przewidzianych w dyrektywie 95/46 i RODO, co podważałoby skuteczność tych aktów oraz skuteczną i kompleksową ochronę podstawowych praw i wolności osób fizycznych, którą mają one na celu zapewnić, w szczególności prawa do poszanowania życia prywatnego w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych, do którego akty te przywiązują szczególną wagę, co potwierdzają w szczególności art. 1 ust. 1 i motywy 2 i 10 tej dyrektywy oraz art. 1 ust. 2 i motywy 1 i 4 RODO ( 81 ). Innymi słowy fakt, że ogół społeczeństwa jest pośrednio zapoznawany z informacjami dotyczącymi w szczególności życia lub orientacji seksualnej osoby składającej oświadczenie, jak również jej współmałżonka, konkubenta lub partnera, nie może być uważany za godną pożałowania, lecz dopuszczalną ze względu na cel operacji przetwarzania szkodę uboczną, która to operacja a priori nie dotyczy danych szczególnie chronionych lub nawet wyraźnie zakazuje ich wykorzystywania, jak w niniejszej sprawie.

92.

Rozwiązanie to jest moim zdaniem zgodne z podejściem Trybunału, który wychodząc poza formalne pozory, przeprowadza merytoryczną analizę danego przetwarzania w celu zweryfikowania jego rzeczywistego zakresu w odniesieniu do rodzaju przetwarzanych danych. Oceniając proporcjonalność przepisów krajowych pozwalających organowi państwa na nałożenie na dostawców usług łączności elektronicznej, w celu ochrony bezpieczeństwa narodowego, obowiązku powszechnego i niezróżnicowanego przekazywania danych o ruchu i lokalizacji, Trybunał orzekł, że naruszenie prawa przewidzianego w art. 7 karty, które wiąże się z takim przekazywaniem danych, należy uznać za szczególnie poważne, w szczególności z uwagi na „delikatny charakter informacji, których dane te mogą dostarczyć” ( 82 ).

93.

W swojej opinii na temat zgodności proponowanej umowy między Kanadą a Unią Europejską o przekazywaniu i przetwarzaniu danych dotyczących przelotu pasażera ( 83 ) z art. 16 TFUE oraz art. 7, 8 i 52 ust. 1 karty, Trybunał przeanalizował istnienie ingerencji w podstawowe prawo do ochrony danych osobowych zagwarantowane w art. 8 karty. W tym względzie zauważył, że chociaż niektóre z tych danych, rozpatrywane oddzielnie, nie wydają się ujawniać istotnych informacji o życiu prywatnym danych osób, to jednak rozpatrywane jako całość mogą między innymi ujawniać pełną trasę podróży, nawyki turystyczne, relacje między dwoma osobami lub większą ich liczbą, a także informacje o sytuacji finansowej pasażerów lotniczych, ich zwyczajach żywieniowych lub stanie zdrowia, a nawet „mogą dostarczać o tych pasażerach informacji szczególnie chronionych”. Oceniając konieczność ingerencji spowodowanej proponowaną umową w odniesieniu do objętych nią danych pasażerów lotniczych, Trybunał wskazał, że chociaż żaden z 19 tytułów w załączniku do umowy nie odnosi się wyraźnie do danych szczególnie chronionych, te ostatnie prawdopodobnie podlegałyby jednemu z tych tytułów.

94.

Takie podejście nie jest oczywiście pozbawione trudności. Dlatego szczególnie uważnie trzeba będzie ocenić określenie celów, a przede wszystkim środków operacji przetwarzania, w tym potencjalne przetwarzanie danych szczególnie chronionych (łatwych do zidentyfikowania w postępowaniu głównym). Jest to jednak tylko ochrona danych na etapie projektowania, wymagana już przez art. 25 RODO. Ponadto wydaje mi się, że błędem jest powoływanie się, jak to czyni rząd litewski, na negatywną konsekwencję wynikającą z niemożności przeprowadzenia pewnych zabiegów, takich jak zabieg będący przedmiotem postępowania głównego. Należy podkreślić, że zakaz przetwarzania szczególnych kategorii danych osobowych jest względny, z pewnymi wyjątkami i odstępstwami przewidzianymi w art. 8 ust. 2–4 dyrektywy 95/46 i art. 9 ust. 2 RODO, przy czym ten ostatni wymienia nie mniej niż dziesięć przypadków zgodnego z prawem przetwarzania danych szczególnie chronionych. Pragnę zauważyć w tym względzie, że przedmiotowe przetwarzanie mogło doskonale opierać się na art. 8 ust. 4 dyrektywy 95/46, który został przejęty, z pewnymi zmianami, w art. 9 ust. 2 lit. g) RODO ( 84 ), gdyby ustawodawca litewski nie zdecydował się na wprowadzenie zakazu publikacji danych szczególnie chronionych ( 85 ).

95.

W świetle powyższych rozważań proponuję, aby Trybunał udzielił Vilniaus apygardos administracinis teismas (okręgowemu sądowi administracyjnemu w Wilnie, Litwa) następującej odpowiedzi: