I. Wprowadzenie

II. Ramy prawne

A. Prawo Unii

1. Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej

2. Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego

B. Prawo łotewskie

1. Kodeks postępowania karnego

2. Ustawa o banku Łotwy

3. Ustawa o urzędzie zapobiegania i zwalczania korupcji

III. Okoliczności powstania sporu

IV. Postępowania przed Trybunałem i żądania stron

V. Ocena

A. W przedmiocie zakresu skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC

1. W przedmiocie charakteru skargi

a) Brzmienie i geneza

b) Wykładnia systemowa i celowościowa

2. W przedmiocie pozwanego w ramach skargi

3. Wniosek częściowy

B. W przedmiocie właściwości Trybunału do rozpoznania środków zapobiegawczych nałożonych na I. Rimšēvičsa przez KNAB

1. W przedmiocie właściwości Trybunału

2. Środki nałożone na I. Rimšēvičsa jako zwolnienie z urzędu zgodnie z art. 14.2 statutu ESBC i EBC

C. Co do istoty

1. W przedmiocie naruszenia art. 14.2 statutu ESBC i EBC

a) Uwagi wstępne

b) W przedmiocie pojęcia warunków niezbędnych do wykonywania funkcji prezesa banku centralnego i pojęcia poważnego uchybienia

c) W przedmiocie dowodów wymaganych w celu wykazania, że przesłanki zwolnienia prezesa z urzędu są spełnione

1) Orzeczenie co do istoty sprawy wydane przez niezawisły sąd

2) Dowody wystarczające do umożliwienia Trybunałowi uzyskania pewności co do prawdziwości czynów

d) Wniosek częściowy

2. W przedmiocie zarzucanego naruszenia protokołu w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej

3. W przedmiocie zarzucanego naruszenia prawa łotewskiego

D. Wniosek częściowy

VI. W przedmiocie kosztów

VII. Wnioski

1.

Pod jakimi warunkami państwa członkowskie Unii Europejskiej mogą zwalniać z urzędu prezesów swoich banków centralnych?

2.

Oto pytanie, jakie należy rozstrzygnąć w niniejszej sprawie w odniesieniu do Ilmārsa Rimšēvičsa, prezesa Latvijas Banka (banku Łotwy), który został zawieszony w pełnieniu obowiązków na mocy decyzji Korupcijas novēršanas un apkarošanas birojs (urzędu zapobiegania i zwalczania korupcji, Łotwa) (zwanego dalej „KNAB”), ponieważ jest oskarżony o płatną protekcję na rzecz łotewskiego banku Trasta Komercbanka ( 2 ).

3.

Trybunał ma zająć się tym zagadnieniem po raz pierwszy na podstawie kompetencji wynikających z art. 14.2 protokołu nr 4 do traktatu FUE w sprawie statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego ( 3 ) (zwanego dalej „statutem ESBC i EBC”) do kontrolowania decyzji zwalniających z urzędu prezesów banków centralnych państw członkowskich z ich stanowisk.

4.

Kompetencja ta opiera się między innymi na fakcie, że prezesi krajowych banków centralnych państw członkowskich, których walutą jest euro, choć powoływani i zwalniani przez państwa członkowskie, są również członkami organu instytucji Unii, mianowicie Rady Prezesów Europejskiego Banku Centralnego (zwanej dalej „Radą Prezesów”). Jest ona głównym organem decyzyjnym EBC i Eurosystemu ( 4 ) i odgrywa również ważną rolę w zakresie nadzoru ostrożnościowego nad instytucjami kredytowymi w Unii ( 5 ).

5.

Niezależność prezesów krajowych banków centralnych, podobnie jak EBC, podlega zatem szczególnej ochronie, zwłaszcza dlatego, że stanowi podstawowy warunek stabilności cen, będącej głównym celem polityki gospodarczej i walutowej Unii ( 6 ), której znaczenie podkreśla odniesienie znajdujące się w art. 3 traktatu UE ( 7 ).

6.

Artykuły 129–131 TFUE stanowią:

„Artykuł 129

1.   ESBC jest kierowany przez organy decyzyjne Europejskiego Banku Centralnego, którymi są Rada Prezesów i Zarząd.

2.   Statut Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego, zwany dalej »statutem ESBC i EBC«, jest ustanowiony w Protokole dołączonym do Traktatów.

[…]

Artykuł 130

W wykonywaniu uprawnień oraz zadań i obowiązków, które zostały im powierzone Traktatami i statutem ESBC i EBC, ani Europejski Bank Centralny, ani krajowy bank centralny, ani członek któregokolwiek z ich organów decyzyjnych nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od instytucji, organów ani jednostek organizacyjnych Unii, rządów państw członkowskich, ani jakiegokolwiek innego organu. Instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii, jak również rządy państw członkowskich zobowiązują się szanować tę zasadę i nie dążyć do wywierania wpływu na członków organów decyzyjnych Europejskiego Banku Centralnego lub krajowych banków centralnych przy wykonywaniu ich zadań.

Artykuł 131

Każde państwo członkowskie zapewnia zgodność swojego ustawodawstwa krajowego, w tym statutu krajowego banku centralnego, z Traktatami i statutem ESBC i EBC”.

7.

Artykuły 282 i 283 TFUE brzmią następująco:

„Artykuł 282

1.   Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne stanowią Europejski System Banków Centralnych (ESBC). Europejski Bank Centralny i krajowe banki centralne państw członkowskich, których walutą jest euro, tworzące Eurosystem, prowadzą politykę pieniężną Unii.

[…]

Artykuł 283

1.   Rada Prezesów Europejskiego Banku Centralnego składa się z członków Zarządu Europejskiego Banku Centralnego i prezesów krajowych banków centralnych państw członkowskich, których walutą jest euro.

[…]”.

8.

Artykuł 14 statutu ESBC i EBC zatytułowany jest „Krajowe banki centralne” i stanowi:

„14.1.   Zgodnie z art. 131 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej każde państwo członkowskie zapewnia zgodność swojego ustawodawstwa, w tym statutu krajowego banku centralnego, z Traktatami i niniejszym statutem.

14.2.   Statuty krajowych banków centralnych przewidują w szczególności, że kadencja prezesa krajowego banku centralnego nie będzie krótsza niż pięć lat.

Prezes może zostać zwolniony z urzędu wyłącznie wówczas, gdy nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia. Decyzja w tej sprawie może być zaskarżona do Trybunału Sprawiedliwości przez prezesa, którego dotyczy, lub Radę Prezesów z powodu naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej dotyczącej ich stosowania. Skargi takie powinny być wniesione w terminie dwóch miesięcy, stosownie do przypadku, od daty publikacji decyzji lub jej notyfikowania skarżącemu lub, w razie ich braku, od daty powzięcia przez niego wiadomości o tej decyzji.

14.3.   Krajowe banki centralne są integralną częścią ESBC i działają zgodnie z wytycznymi i instrukcjami EBC. Rada Prezesów podejmuje kroki niezbędne w celu zapewnienia poszanowania wytycznych i instrukcji EBC oraz wymaga, aby dostarczano jej wszelkich niezbędnych informacji.

[…]”.

9.

Artykuł 249 ust. 1 Kriminālprocesa likums (kodeksu postępowania karnego, Łotwa) brzmi następująco:

„(1)   Jeżeli w trakcie obowiązywania środka zapobiegawczego jego uzasadnienie stanie się bezprzedmiotowe lub ulegnie zmianie, czy też zmianie ulegną przesłanki jego zastosowania, zachowanie odnośnej osoby lub inne okoliczności, które miały decydujące znaczenie przy wyborze środka zapobiegawczego, organ prowadzący postępowanie wydaje postanowienie o zmianie lub wycofaniu tego środka”.

10.

Artykuł 262 ust. 1 pkt 2, 3 oraz ust. 2–5 kodeksu postępowania karnego mają następujące brzmienie:

„(1)   W postępowaniu przygotowawczym zażalenie na postanowienie wydane przez organ prowadzący postępowanie może zostać wniesione przeciwko:

[…]

[…]

(2)   Zażalenie na postanowienie, o którym mowa w ust. 1 niniejszego artykułu, może zostać wniesione tylko wtedy, gdy osoba, wobec której zastosowano środek zapobiegawczy, jest w stanie dowieść, że nie można względem niej wykonać warunków określonych w tym postanowieniu. Zażalenie do sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka wnosi odnośna osoba, jej obrońca lub jej przedstawiciel w ciągu siedmiu dni od daty otrzymania odpisu postanowienia o nałożeniu środka zapobiegawczego.

(3)   Sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka rozpatruje zażalenie w postępowaniu pisemnym w terminie trzech dni roboczych. W razie potrzeby sędzia wzywa funkcjonariusza prowadzącego śledztwo lub osobę, która złożyła zażalenie, do przedstawienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i wyjaśnień.

(4)   W postanowieniu sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka może oddalić zażalenie lub zobowiązać funkcjonariusza prowadzącego śledztwo do zmiany zastosowanego środka zapobiegawczego lub niektórych z jego postanowień w terminie trzech dni roboczych, lub ustalić wysokość kaucji.

(5)   Odpis postanowienia wydanego przez sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka doręcza się funkcjonariuszowi prowadzącemu śledztwo, danej osobie, wobec której zarządzono środek zapobiegawczy, oraz osobie, która złożyła zażalenie. Od tego postanowienia nie przysługuje zażalenie”.

11.

Artykuł 375 ust. 1 kodeksu postępowania karnego stanowi:

„(1)   W trakcie postępowania karnego materiały zawarte w aktach sprawy objęte są tajemnicą postępowania, przy czym mogą się z nimi zapoznać funkcjonariusze działający w ramach postępowania karnego oraz osoby, którym okazują oni rzeczone materiały zgodnie z warunkami postępowania określonymi w niniejszej ustawie”.

12.

Artykuł 22 likums par Latvijas Banku (ustawy o banku Łotwy) stanowi:

„Prezes banku Łotwy jest mianowany przez Parlament na podstawie rekomendacji co najmniej dziesięciu posłów.

Wiceprezes i członkowie zarządu banku Łotwy są mianowani przez Parlament na podstawie rekomendacji prezesa banku Łotwy.

Mandat prezesa, wiceprezesa i członków zarządu banku Łotwy wynosi sześć lat. W przypadku rezygnacji członka zarządu przed upływem jego kadencji nowy członek zarządu banku Łotwy zostaje mianowany na okres sześciu lat.

Parlament może zwolnić z urzędu prezesa, wiceprezesa lub członków zarządu banku Łotwy przed końcem kadencji przewidzianej w akapicie trzecim niniejszego artykułu wyłącznie w następujących przypadkach:

W przypadku, o którym mowa w pkt 2 akapit czwarty niniejszego artykułu, Parlament może zadecydować o zwolnieniu z urzędu prezesa, wiceprezesa i członków zarządu banku Łotwy po uprawomocnieniu się wyroku skazującego.

Prezes banku Łotwy może wnieść skargę na decyzję Parlamentu o zwolnieniu go z urzędu zgodnie z procedurą określoną w art. 14.2 [statutu ESBC i EBC]. Wiceprezes lub członek zarządu banku Łotwy mogą zaskarżyć uchwałę Parlamentu o zwolnieniu ich z urzędu do sądu określonego przez kodeks postępowania administracyjnego”.

13.

Zgodnie z art. 2 ust. 1, 2 Korupcijas novēršanas un apkarošanas biroja likum (ustawy o urzędzie zapobiegania i zwalczania korupcji):

„(1)   Urząd jest organem administracji bezpośredniej, który wykonuje funkcje zapobiegania i zwalczania korupcji przewidziane w niniejszej ustawie […]

(2)   Kontrolę nad urzędem sprawuje Rada Ministrów. Rada Ministrów sprawuje kontrolę instytucjonalną za pośrednictwem Prezesa Rady Ministrów. Kontrola obejmuje prawo Prezesa Rady Ministrów do kontroli legalności decyzji administracyjnych podjętych przez szefa Urzędu i uchylania decyzji bezprawnych, a w przypadku stwierdzenia bezprawnego zaniechania działania, do polecenia wydania decyzji. Prawo kontroli przysługujące Radzie Ministrów nie obejmuje decyzji podjętych przez Urząd w ramach wykonywania funkcji określonych w artykułach 7, 8, 9 i 91 niniejszej ustawy”.

14.

Artykuł 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o urzędzie zapobiegania i zwalczania korupcji ma następujące brzmienie:

„(1)   W ramach zwalczania korupcji urząd wykonuje następujące funkcje:

[…]

15.

W dniu 31 października 2013 r. Ilmārs Rimšēvičs został ponownie mianowany na stanowisko prezesa banku Łotwy decyzją Parlamentu na kolejne 6 lat, od dnia 21 grudnia 2013 r. do dnia 21 grudnia 2019 r.

16.

W dniu 17 lutego 2018 r. I. Rimšēvičs został aresztowany w następstwie wszczęcia w dniu 15 lutego 2018 r. postępowania przygotowawczego prowadzonego przez KNAB, ponieważ był podejrzewany o to, że jako prezes banku Łotwy popełnił przestępstwo podżegania i przyjęcia łapówki.

17.

W dniu 19 lutego 2018 r. I. Rimšēvičs został zwolniony za kaucją. W tym samym dniu zastępca kierownika działu śledczego KNAB wydał postanowienie w sprawie uznania I. Rimšēvičsa za podejrzanego, wyszczególniając zarzucane mu czyny i dostępne dowody, a także postanowienie nakładające na niego szereg środków zapobiegawczych, w szczególności, poza kaucją, zakaz wykonywania niektórych czynności urzędowych, w szczególności zajmowania urzędu prezesa banku Łotwy, zakaz zbliżania się do określonych osób i zakaz opuszczania kraju bez uprzedniego zezwolenia. Wyjaśniono, że rzeczone środki zapobiegawcze powinny zostać utrzymane w mocy w toku postępowania przygotowawczego do czasu, aż zostaną zmienione lub uchylone.

18.

W dniu 27 lutego 2018 r. sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze, Łotwa) oddalił zażalenie wniesione przez I. Rimšēvičsa przeciwko dwóm środkom zapobiegawczym nałożonym przez KNAB, mianowicie zakazowi wykonywania niektórych czynności urzędowych i zakazowi opuszczania kraju bez zezwolenia.

19.

W dniu 1 czerwca 2018 r. zastępca szefa działu śledczego KNAB wydał nowe postanowienie w sprawie uznania I. Rimšēvičsa za podejrzanego, uzupełnione o nowe czyny.

20.

W dniu 28 czerwca 2018 r. prokurator Prokuratury Generalnej Republiki Łotewskiej podjął decyzję o pociągnięciu I. Rimšēvičsa do odpowiedzialności karnej (postawieniu mu zarzutów).

21.

W dniu 20 lipca 2018 r. wiceprezes Trybunału nakazał Republice Łotewskiej podjęcie niezbędnych środków w celu zawieszenia, aż do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑238/18, środków zapobiegawczych przyjętych wobec I. Rimšēvičsa w zakresie, w jakim środki te uniemożliwiają mu wyznaczenie osoby, która zastąpi go w charakterze członka Rady Prezesów EBC ( 8 ).

22.

W dniu 25 lipca 2018 r. prokurator Prokuratury Generalnej Republiki Łotewskiej wydał postanowienie w sprawie zmiany warunków środków zapobiegawczych zastosowanych wobec I. Rimšēvičsa. W dniu 1 sierpnia 2018 r. I. Rimšēvičs złożył zażalenie kwestionujące zmienione środki zapobiegawcze. W dniu 22 sierpnia 2018 r. sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas pilsētas Vidzemes priekšpilsētas tiesa (sądzie rejonowym dla dzielnicy Vidzeme miasta Rygi, Łotwa) częściowo uwzględnił zażalenie I. Rimšēvičsa. W dniu 28 sierpnia 2018 r. prokurator Prokuratury Generalnej Republiki Łotewskiej wydał postanowienie zmieniające po raz kolejny środki zapobiegawcze zastosowane wobec I. Rimšēvičsa.

23.

Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 16 marca 2018 r. I. Rimšēvičs wniósł skargę w sprawie C‑202/18.

24.

Ilmārs Rimšēvičs wnosi do Trybunału o:

25.

W odpowiedzi na skargę w sprawie C‑202/18 Republika Łotewska wnosi do Trybunału o oddalenie w całości skargi I. Rimšēvičsa.

26.

Pismem złożonym w sekretariacie Trybunału w dniu 3 kwietnia 2018 r. EBC wniósł skargę w sprawie C‑238/18.

27.

EBC wnosi do Trybunału o:

28.

Ponadto odrębnymi pismami złożonymi w sekretariacie Trybunału tego samego dnia EBC zwrócił się do Trybunału o rozpoznanie sprawy C‑238/18 w trybie przyspieszonym na podstawie art. 53 § 4 i art. 133 regulaminu postępowania i złożył wniosek o zastosowanie środków tymczasowych na podstawie art. 279 TFUE i art. 160 regulaminu postępowania, zarejestrowany pod sygnaturą C‑238/18 R.

29.

W odpowiedzi na skargę w sprawie C‑238/18 Republika Łotewska wnosi do Trybunału o oddalenie w całości skargi EBC.

30.

Postanowieniami z dnia 12 czerwca 2018 r., Rimšēvičs/Łotwa ( 9 ) i EBC/Łotwa ( 10 ), prezes Trybunału zdecydował o rozpoznaniu spraw C‑202/18 i C‑238/18 w trybie przyspieszonym zgodnie z art. 133 regulaminu postępowania.

31.

Postanowieniem w przedmiocie środków tymczasowych z dnia 20 lipca 2018 r., EBC/Łotwa ( 11 ), wiceprezes Trybunału nakazał Republice Łotewskiej podjęcie niezbędnych środków w celu zawieszenia, aż do wydania orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie C‑238/18, środków zapobiegawczych przyjętych w dniu 19 lutego 2018 r. przez KNAB wobec I. Rimšēvičsa w zakresie, w jakim środki te uniemożliwiają mu wyznaczenie osoby, która zastąpi go w charakterze członka Rady Prezesów EBC. Wniosek o zastosowanie środka tymczasowego został oddalony w pozostałym zakresie, a koszty pozostawiono do rozstrzygnięcia w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

32.

Wspólna rozprawa w sprawach C‑202/18 i C‑238/18 odbyła się w dniu 25 września 2018 r.

33.

Na wspólnej rozprawie Trybunał zwrócił się do Republiki Łotewskiej o przedłożenie w terminie ośmiu dni wszelkich niezbędnych dokumentów uzasadniających środki zapobiegawcze zastosowane wobec I. Rimšēvičsa oraz postanowienie o postawieniu mu zarzutów karnych.

34.

W dniu 2 października 2018 r. Republika Łotewska przedłożyła postanowienie o postawieniu zarzutów karnych I. Rimšēvičsowi z dnia 28 czerwca 2018 r. oraz 43 inne dokumenty. Dokumenty te zostały przekazane I. Rimšēvičsowi i EBC, którzy złożyli swoje uwagi w dniu 19 października 2018 r.

35.

Niniejsze sprawy są pierwszymi sprawami, które zostały wniesione na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC. Należy zatem omówić pewne zagadnienia dotyczące zakresu skarg wniesionych na podstawie tego przepisu (część A), a następnie zbadać dopuszczalność (część B) i materialnoprawne aspekty (część C) skarg wniesionych w niniejszej sprawie przez I. Rimšēvičsa i EBC.

36.

Środek zaskarżenia przysługujący na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC stanowi środek sui generis w systemie środków zaskarżenia przed sądami Unii, ponieważ daje EBC i prezesowi krajowego banku centralnego ( 12 ) możliwość wystąpienia bezpośrednio do Trybunału o kontrolę aktu przyjętego przez organ krajowy.

37.

Krajowe banki centralne mają bowiem do odegrania, co prawda, kluczową rolę w ramach ESBC oraz we wdrażaniu polityki pieniężnej Unii. Jednakże w odniesieniu do ich składu i zasad ich działania nadal podlegają one kompetencjom krajowym, podobnie jak inne organy państw członkowskich odpowiedzialne za wdrażanie prawa Unii. W ramach ustanowionych przez art. 131 TFUE i art. 14 statutu ESBC i EBC określanie i stosowanie zasad regulujących powoływanie prezesów banków centralnych państw członkowskich na urząd oraz ich zwalnianie z urzędu należy zatem do kompetencji państw członkowskich.

38.

Czy środek zaskarżenia z art. 14.2 statutu ESBC i EBC należy zatem analizować jako skargę o stwierdzenie nieważności, mimo że w systemie środków zaskarżenia TFUE skarga o stwierdzenie nieważności jest zasadniczo zastrzeżona do podważania aktów organów Unii? ( 13 ) Czy też należy ją rozumieć, podobnie jak skargę o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jako skargę zmierzającą do stwierdzenia, że państwo członkowskie uchybiło ciążącym na nim zobowiązaniom, chociaż zasadniczo prawo wniesienia skargi do sądu Unii w sprawie takiego uchybienia przysługuje Komisji Europejskiej i pozostałym państwom członkowskim? ( 14 )

39.

Poza tymi wyzwaniami teoretycznymi nie są bez znaczenia praktyczne skutki odpowiedzi na pytanie o rodzaj skargi: Gdyby Trybunał stwierdził nieważność postanowienia KNAB nakładającego sporne środki zapobiegawcze na I. Rimšēvičsa, mógłby on wrócić na urząd z chwilą ogłoszenia wyroku Trybunału. Natomiast gdyby Trybunał stwierdził jedynie niezgodność rozpatrywanych środków ze statutem ESBC i EBC, to Republika Łotewska miałaby obowiązek podjęcia niezbędnych środków w celu zapewnienia wykonania wyroku Trybunału w swym wewnętrznym porządku prawnym.

40.

Jak wynika ze sposobu sformułowania ich żądań i jak to zostało potwierdzone na rozprawie, I. Rimšēvičs i EBC dążą do uzyskania od Trybunału orzeczenia deklaratoryjnego, stwierdzającego, że nakładając sporne środki zapobiegawcze na I. Rimšēvičsa, Republika Łotewska naruszyła art. 14.2 statutu ESBC i EBC. W następstwie takiego deklaratoryjnego orzeczenia Trybunału władze łotewskie będą miały obowiązek podjęcia niezbędnych działań z myślą o uwzględnieniu go na poziomie krajowym.

41.

W celu ustalenia charakteru skargi ustanowionej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC oraz roli Trybunału rozpoznającego sprawę na podstawie tego przepisu należy uwzględnić nie tylko jego brzmienie, lecz również ogólną systematykę i kontekst regulacji, której część on stanowi, cele i zadania realizowane przez ów przepis ( 15 ), jak i jego genezę ( 16 ).

42.

Na wstępie należy stwierdzić, że brzmienie art. 14.2 statutu ESBC i EBC nie precyzuje charakteru skargi przewidzianej do celów kontroli przez Trybunał decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa banku centralnego.

43.

Wprawdzie w kilku wersjach językowych, w tym w języku francuskim, art. 14.2 statutu ESBC i EBC przewiduje skargę „na” decyzję o zwolnieniu prezesa z urzędu, podobnie jak art. 263 akapit czwarty TFUE przewiduje skargę „na akty […]” ( 17 ). Ponadto w większości wersji językowych art. 14.2 statutu ESBC i EBC przepis określający przesłankę wszczęcia postępowania, mówiący o tym, że skargę można wnieść „z powodu naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej dotyczącej ich stosowania”, i ostatnie zdanie dotyczące terminu są niemal identyczne jak analogiczne sformułowania w art. 263 akapity drugi i szósty TFUE.

44.

Niemniej jednak gdy wziąć pod uwagę genezę art. 14.2 statutu ESBC i EBC, elementy terminologiczne nie wydają się odzwierciedlać świadomego wyboru prawodawcy co do kategoryzacji skargi przewidzianej przez ten przepis jako skargi o stwierdzenie nieważności.

45.

I tak, po pierwsze, statut ESBC i EBC przeznaczony do włączenia do traktatu z Maastricht został sporządzony przez prezesów krajowych banków centralnych wyłącznie w języku angielskim ( 18 ).

46.

Tymczasem propozycje przedstawione w tym kontekście zawierały jedynie sformułowanie, nadal istniejące w wersji angielskiej, zgodnie z którym decyzja o zwolnieniu prezesa z urzędu „may be referred to the Court of Justice” ( 19 ). Dotyczy to również propozycji prezydencji konferencji międzyrządowej w sprawie unii gospodarczej i walutowej z dnia 30 października 1991 r. ( 20 ).

47.

W rezultacie okoliczność, że kilka wersji językowych art. 14.2 statutu ESBC i EBC zawiera skargę „na” decyzję o zwolnieniu z urzędu, wynika z różnorodności tłumaczenia. Nie może ona zatem odzwierciedlać decyzji prawodawcy o zaplanowaniu środka zaskarżenia przewidzianego w tym przepisie jako skargi o stwierdzenie nieważności. Analizę tę potwierdza brak w wielu wersjach językowych art. 14.2 statutu ESBC i EBC sformułowania przypominającego brzmienie art. 263 akapit czwarty TFUE ( 21 ).

48.

Po drugie, w wersji art. 14.2 statutu ESBC i EBC zawartej w traktacie z Maastricht, przyjętej podczas konferencji Rady Europejskiej w Maastricht w dniach 9–11 grudnia 1991 r. i podpisanej w lutym 1992 r., znajduje się z kolei zapis, zgodnie z którym skarga może zostać wniesiona „z powodu naruszenia traktatów i jakiejkolwiek reguły prawnej związanej z ich stosowaniem” [tłumaczenie nieoficjalne], oraz ostatnie zdanie dotyczące terminu na wniesienie skargi.

49.

Te dwa elementy wydają się oczywiście, nawet w wersji angielskiej, „zapożyczone” z poprzednika art. 263 akapit drugi i szósty TFUE. Jednakże uwagi załączone do kolejnych wersji statutu ESBC i EBC, a także relacje z rozmów ich dotyczących ( 22 ) nie zawierają nawet śladu dyskusji o charakterze przewidzianej skargi na decyzję o zwolnieniu z urzędu prezesa banku centralnego.

50.

W konsekwencji nie ma żadnych wskazówek pozwalających wywnioskować, że wprowadzenie w ostatniej chwili ( 23 ) dwóch elementów wymienionych w poprzednich punktach tłumaczy dokonany przez prawodawcę wybór koncepcji skargi na rzecz skargi o stwierdzenie nieważności wzorowany na rozwiązaniu przyjętym w art. 263 TFUE. Istnieje możliwość, że ustanowienie terminu odpowiada raczej trosce o szybkość postępowania i pewność prawa w przypadku zakwestionowania zwolnienia z urzędu prezesa banku centralnego.

51.

Taka wykładnia znajduje potwierdzenie w braku w art. 14 statutu ESBC i EBC przepisu równoznacznego z art. 264 TFUE, który określa obowiązki sądu w postępowaniu ze skargi przewidzianej w art. 263 TFUE, stanowiąc, że jeżeli skarga jest zasadna, sąd orzeka o nieważności danego aktu.

52.

W zakresie, w jakim brzmienie i geneza art. 14.2 statutu ESBC i EBC nie pozwalają udzielić Trybunałowi wyjaśnienia charakteru skargi przewidzianej w tym przepisie, należy przyjrzeć się ogólnej systematyce i kontekstowi regulacji, której część on stanowi, jak również celom realizowanym przez tę ostatnią.

53.

Otóż mając na względzie konstrukcję systemu środków zaskarżenia ustanowionego w traktatach, należy konsekwentnie rozumieć środek zaskarżenia z art. 14.2 statutu ESBC i EBC nie jako skargę o stwierdzenie nieważności, lecz jako środek podobny do skargi w sprawie stwierdzenia uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

54.

System środków zaskarżenia przed sądem Unii obejmuje dwie sfery, wprawdzie powiązane, lecz jednak oddzielne. Pierwsza to sfera instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii, których akty podlegają kontroli pod kątem zgodności z prawem i przysługującej sądom Unii kompetencji stwierdzenia ich nieważności. W przypadku wykonania owej kompetencji do stwierdzenia nieważności porządek prawny sfery aktów prawnych Unii zostaje zmieniony w sposób bezpośredni: akt, którego nieważność stwierdzono, natychmiast traci swą skuteczność. Fakt, że art. 266 TFUE przewiduje, iż wykonanie wyroku może obejmować inne środki, do których podjęcia zobowiązana jest instytucja będąca autorem aktu, którego nieważność została stwierdzona, w niczym nie umniejsza tej konstytutywnej konsekwencji skargi o stwierdzenie nieważności.

55.

Natomiast w drugiej sferze, sferze państw członkowskich oraz ich organów i instytucji, działanie sądu Unii nie polega na bezpośrednim kształtowaniu krajowego porządku prawnego, lecz jedynie na stwierdzaniu niezgodności aktu lub sytuacji prawnej w prawie krajowym z prawem Unii i obowiązkami spoczywającymi na państwie członkowskim na mocy Traktatów. Ów odmienny charakter interwencji sądowej odzwierciedla różnicę systemową między sferą instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii i analogiczną sferą państw członkowskich: o ile sąd Unii należy bezpośrednio do tej pierwszej sfery i działa w niej jako instytucja Unii, o tyle pozostaje poza drugą sferą, stanowiącą w przypadku każdego państwa członkowskiego system, w którym za wykonanie jego wyroków odpowiedzialne są organy krajowe, w tym sądy. W sferze państw członkowskich to te ostatnie instytucje zmieniają krajowy porządek prawny, wyciągając konsekwencje z wyroków Trybunału co do istnienia w sensie prawnym rozpatrywanych aktów prawa krajowego.

56.

Ponadto fakt, że do Trybunału w ramach art. 14.2 statutu ESBC i EBC wnoszona jest skarga na decyzję państwa członkowskiego zwalniającą prezesa banku centralnego z urzędu, a nie skarga tego państwa członkowskiego zmierzająca do tego, by Trybunał sam zwolnił go z urzędu, jest zgodny z koncepcją rozdziału obu tych sfer. Inaczej niż w przypadku uregulowań dotyczących członków instytucji Unii ( 24 ) Trybunał nie jest bowiem właściwy do orzekania bezpośrednio w przedmiocie zwolnienia z urzędu prezesów krajowych banków centralnych, ponieważ mogą ich mianować na urząd i z niego zwalniać tylko organy krajowe ( 25 ).

57.

W konsekwencji spójne jest również to, że art. 14.2 statutu ESBC i EBC jako przesłankę wniesienia skargi przewiduje wyłącznie naruszenie Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej dotyczącej ich stosowania, a nie, jak w art. 263 akapit drugi TFUE, również brak kompetencji, naruszenie istotnych wymogów proceduralnych lub nadużycie władzy. Te trzy ostatnie przesłanki nie mają bowiem znaczenia dla kontroli decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa banku centralnego przez Trybunał. Decyzja ta należy w odniesieniu do swej legalności formalnej i kompetencji organu, który ją wydał, do sfery państw członkowskich, mianowicie przepisów prawa krajowego i kontroli sądów krajowych. Kontrola Trybunału dotyczy jedynie kwestii tego, czy spełnione są przesłanki ustanowione w art. 14.2 statutu ESBC i EBC w odniesieniu do zwolnienia prezesa z urzędu ( 26 ).

58.

Realizacja kompetencji sądu Unii do stwierdzenia nieważności w ramach skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC prowadziłaby do zatarcia granic między sferami Unii i państw członkowskich.

59.

Oczywiście przyznanie Trybunałowi kompetencji do unieważniania decyzji niesłusznie zwalniającej prezesa z urzędu byłoby bardzo skutecznym środkiem ochrony celu art. 14.2 statutu ESBC i EBC, czyli utrzymania niezależności prezesów krajowych banków centralnych.

60.

Jednakże stwierdzenie nieważności aktu przyjętego przez organ władzy krajowej stanowiłoby ingerencję nie tylko wyjątkową, ale również bardzo głęboką w zakres kompetencji i autonomii proceduralnej państw członkowskich. A ze względu na konstytucyjne znaczenie zasad pomocniczości i przyznania kompetencji, zapisanych w artykułach 4 i 5 TUE, możliwość takiej ingerencji powinna być wyraźnie ustanowiona w traktatach.

61.

Ponadto fakt, że do sądu Unii wystąpiono o wydanie jedynie orzeczenia deklaratoryjnego, a nie rozstrzygnięcia stwierdzającego nieważność, w niczym nie umniejsza mocy prawnej jego ingerencji: Państwa członkowskie są w takim samym stopniu jak instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii zobowiązane do przestrzegania jego wyroków.

62.

Tym samym, jeżeli w ramach skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC Trybunał stwierdzi niedopuszczalność decyzji o zwolnieniu prezesa z urzędu, a nie jej nieważność, państwa członkowskie są tak samo zobowiązane do natychmiastowego zapewnienia wykonania rozstrzygnięcia Trybunału. W przeciwnym razie Komisja może wszcząć procedurę przewidzianą w art. 258–260 TFUE, która stanowi przewidziany w traktatach sposób skłonienia państw członkowskich do wywiązywania się z ich zobowiązań.

63.

Traktowanie skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC jako skargi o ustalenie, analogicznej do skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego, jest również spójne z wymogami praktycznego wykonania takiego orzeczenia.

64.

I tak, art. 14.2 statutu ESBC i EBC nie precyzuje, kto jest pozwanym w ramach ustanowionej przezeń skargi.

65.

W tych okolicznościach przyjęcie za wzór skargi o stwierdzenie uchybienia zobowiązaniom pozwala uznać, że skarga dotycząca decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa krajowego banku centralnego musi zostać skierowana przeciwko całemu danemu państwu członkowskiemu, któremu należy przypisać działania wszystkich jego organów i urzędów. Zatem to do państwa członkowskiego należy obrona decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa jego banku centralnego oraz zapewnienie wykonania późniejszego wyroku Trybunału w swoich wewnętrznych stosunkach prawnych.

66.

Trudno bowiem wyobrazić sobie, że partnerem Trybunału nie jest państwo członkowskie w całości, lecz jedynie organ odpowiedzialny za przyjęcie spornego środka – jak byłoby w przypadku skargi analogicznej do skargi o stwierdzenie nieważności. Czyżby Trybunał miał obowiązek wskazania na poziomie krajowym autora decyzji zwalniającej prezesa z urzędu, a nawet wskazania, czy organ krajowy ma na mocy prawa krajowego osobowość prawną odrębną od państwa członkowskiego, która umożliwia pozwanie go przed sąd? A co by się stało, gdyby decyzja o zwolnieniu z urzędu prezesa banku centralnego nie została podjęta przez administrację rządową, lecz przez parlament danego państwa członkowskiego lub przez sąd krajowy? Te rozważania wskazują na niepraktyczny charakter bezpośredniego pozwania organu krajowego przed Trybunał w celu stwierdzenia nieważności jednego z jego aktów.

67.

Z powyższego wynika, że I. Rimšēvičs i EBC słusznie wnieśli skargi przeciwko Republice Łotewskiej.

68.

Z powyższego wynika, że skargę należy rozpatrywać jako skargę do Trybunału o stwierdzenie, że przyjmując wobec I. Rimšēvičsa środki zapobiegawcze uniemożliwiające mu sprawowanie urzędu prezesa banku Łotwy, Republika Łotewska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

69.

Ponieważ art. 14.2 statutu ESBC i EBC odnosi się do „Trybunału Sprawiedliwości”, skarga ustanowiona przez ten przepis w obrębie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej należy do właściwości Trybunału, a nie Sądu.

70.

Zgodnie bowiem z art. 19 TUE terminy „Trybunał Sprawiedliwości” i „Sąd” oznaczają dwa sądy, z których składa się instytucja „Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej”. Statut ESBC i EBC jest zgodny z tą terminologią, ponieważ jego art. 35 i 36 odnoszą się w zakresie postępowań EBC przed sądami Unii, innych niż postępowanie przewidziane w art. 14.2 statutu lub inne postępowania szczególne, do „Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej”. W efekcie w przypadku ogólnych postępowań sądowych EBC przed sądami Unii normalne zastosowanie mają zwykłe zasady podziału właściwości.

71.

Ponadto przyznanie właściwości do rozpoznania skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC Trybunałowi jest uzasadnione w świetle konstytucyjnego znaczenia niezależności prezesów banków centralnych ( 27 ) i delikatnego politycznie charakteru kwestii związanych z ich zwalnianiem z urzędu. Wreszcie konieczność szybkiego rozstrzygnięcia sporu dotyczącego decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa w celu zapewnienia prawidłowego działania ESBC i EBC przemawia przeciw wprowadzeniu dwuinstancyjnego postępowania sądowego w sprawie skargi dotyczącej takiej decyzji.

72.

Republika Łotewska podnosi, że Trybunał nie jest właściwy do rozpoznania na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC środków zapobiegawczych nałożonych na I. Rimšēvičsa przez KNAB, ponieważ nie stanowią one zwolnienia z urzędu w rozumieniu tego przepisu. Środki te mają wyłącznie na celu umożliwienie sprawnego przebiegu śledztwa, mają charakter tymczasowy i obowiązują przez ograniczony czas. Na podstawie bowiem art. 249 ust. 1 łotewskiego kodeksu postępowania karnego ( 28 ) środki te mogą zostać w każdej chwili zmienione lub uchylone, a zgodnie z art. 389 ust. 1 pkt 4 tego kodeksu nie mogą one przekraczać okresu 22 miesięcy. Natomiast pojęcie zwolnienia z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC wymaga zerwania więzi prawnej i instytucjonalnej pomiędzy danym urzędnikiem i odnośną instytucją. Tymczasem jej zerwanie w odniesieniu do I. Rimšēvičsa może zostać przeprowadzone wyłącznie przez parlament łotewski na mocy art. 22 ustawy o banku Łotwy ( 29 ).

73.

EBC i I. Rimšēvičs twierdzą natomiast, że środki zapobiegawcze nałożone na tego ostatniego przez KNAB skutecznie uniemożliwiają mu sprawowanie urzędu prezesa banku Łotwy i członka Rady Prezesów EBC. Tym samym w celu nadania skuteczności art. 14.2 statutu ESBC i EBC, którego celem jest zapewnienie niezależności prezesów krajowych banków centralnych od wszelkich nacisków ze strony państw członkowskich, należy uznać, że sporne środki mogą podlegać kontroli Trybunału na podstawie wspomnianego przepisu.

74.

Argumentacja ta jest przekonująca.

75.

Zatem bez konieczności zaproponowania przez Trybunał w niniejszym przypadku wyczerpującej definicji pojęcia zwolnienia z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC wystarczy stwierdzić, że przepis ten zostałby pozbawiony swojej skuteczności (effet utile), gdyby środki takie jak nałożone na I. Rimšēvičsa przez KNAB postanowieniem z dnia 19 lutego 2018 r. nie należały do jego zakresu stosowania.

76.

Jak już wspomniano, art. 14.2 statutu ESBC i EBC ma na celu ochronę niezależności prezesów krajowych banków centralnych i Rady Prezesów EBC, czyli jego głównego organu decyzyjnego, będącej niezbędnym warunkiem stabilności cen – głównego celu polityki gospodarczej i pieniężnej Unii i ESBC ( 30 ). Otóż skuteczna ochrona niezależności prezesów krajowych banków centralnych wymaga kontroli zasadności środka krajowego przez Trybunał, jeżeli środek ten prowadzi do praktycznego uniemożliwienia prezesowi sprawowania jego urzędu, niezależnie od jego formalnej klasyfikacji w prawie krajowym. Zgodnie z tym, co zostało powiedziane powyżej w odniesieniu do przesłanek wniesienia skargi, o której mowa w art. 14.2 statutu ESBC i EBC ( 31 ), nie należy też do Trybunału zbadanie, czy środek wpływający na wykonywanie funkcji przez prezesa krajowego banku centralnego odpowiada formalnie zwolnieniu z urzędu w prawie krajowym ani czy procedury przewidziane w tym względzie zostały zachowane ( 32 ).

77.

Pojęcie zwolnienia z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC – bez konieczności opracowania jego wyczerpującej definicji – jest jednak pojęciem autonomicznym prawa Unii, w przypadku którego, jeśli chodzi o przesłankę jego stosowania, istotna jest nie tyle forma tego środka i jego status w prawie krajowym, co jego istota i konkretne skutki.

78.

W tym względzie wersje francuska i łotewska art. 14.2 statutu ESBC i EBC, podobnie jak inne wersje językowe tego przepisu, posługują się co prawda terminami, które sugerują zakończenie wykonywania funkcji lub sprawowania urzędu, lub wykonywania mandatu przez danego prezesa ( 33 ). Stwierdzenia tego nie zmienia jednak, jak proponuje EBC, fakt, że postanowienia Traktatu dotyczące przymusowego zakończenia pracy członków niektórych instytucji lub organów Unii odnoszą się do „dymisji”, a nie „zwolnienia z urzędu”, co zdaniem BCE podkreśla bardziej ogólny charakter tego ostatniego pojęcia ( 34 ). Ten ostatni argument nie znajduje zresztą oparcia we wszystkich wersjach językowych.

79.

Jednakże tymczasowy charakter środka ani fakt, że nie skutkuje on ostatecznym zerwaniem więzi prawnej i instytucjonalnej pomiędzy prezesem i krajowym bankiem centralnym, nie mogą stanowić przeszkody dla zakwalifikowania tego środka jako zwolnienia z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC, jeśli faktycznie konsekwencją owego środka jest uniemożliwienie prezesowi sprawowania jego urzędu. W przeciwnym przypadku państwa członkowskie mogłyby obejść zakaz ustanowiony w tym przepisie poprzez przyjęcie środków, które formalnie nie byłyby kwalifikowane jako zwolnienie z urzędu, ale takie w praktyce miałyby skutki. Ponadto, jak słusznie wskazuje EBC, środek, który wydaje się tymczasowy, może okazać się ostateczny, jeśli jego skutki będą występować do czasu zakończenia kadencji prezesa, którego dotyczy. Następnie, jak zauważają zarówno EBC, jak I. Rimšēvičs, nawet czasowa przeszkoda w sprawowaniu urzędu stanowi presję na prezesa krajowego banku centralnego, a tym samym zagrożenie dla jego niezależności, któremu art. 14.2 statutu ESBC i EBC ma właśnie zapobiegać.

80.

Z powyższego wynika, że środki zapobiegawcze przyjęte w niniejszej sprawie przez KNAB przeciwko I. Rimšēvičsowi postanowieniem z dnia 19 lutego 2018 r., mianowicie zakaz sprawowania urzędu prezesa banku Łotwy, jak również zakaz opuszczania kraju bez uprzedniej zgody (w zakresie, w jakim skutkuje uniemożliwieniem I. Rimšēvičsowi uczestniczenia w posiedzeniach Rady Prezesów EBC), należy uznać za zwolnienie z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC. W tym względzie okoliczność, na którą powołuje się Republika Łotewska, że zakazy nałożone na I. Rimšēvičsa nie utrudniły funkcjonowania banku Łotwy – o ile zostanie dowiedziona – jest bez znaczenia. Artykuł 14.2 statutu ESBC i EBC ma na celu ochronę niezależności instytucjonalnej i osobistej prezesów krajowych banków centralnych oraz stanowisk, które zajmują w ESBC i EBC, a nie tylko skuteczne codzienne funkcjonowanie krajowych banków centralnych.

81.

Gwoli kompletności należy zauważyć, że Republika Łotewska nie może skutecznie powoływać się na art. 276 TFUE w celu podważenia jurysdykcji Trybunału w niniejszej sprawie. Zgodnie z art. 276 TFUE przy wykonywaniu swoich kompetencji dotyczących postanowień rozdziałów 4 („Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych”) oraz 5 („Współpraca policyjna”) tytułu V części trzeciej TFUE, dotyczącej przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie jest właściwy w zakresie kontroli ważności lub proporcjonalności działań policji lub innych organów ścigania w państwie członkowskim ani wykonywania przez państwa członkowskie obowiązków dotyczących utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego.

82.

Tymczasem sporne środki nie należą, jak już stwierdził wiceprezes Trybunału ( 35 ), ani do współpracy wymiarów sprawiedliwości państw członkowskich w sprawach karnych, ani do ich współpracy policyjnej. W związku z tym art. 276 TFUE nie sprzeciwia się temu, aby Trybunał zbadał w ramach niniejszych spraw środki zapobiegawcze nałożone na I. Rimšēvičsa przez KNAB w świetle kryteriów ustanowionych w art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

83.

Wreszcie, argumenty Republiki Łotewskiej, że uznanie w niniejszej sprawie właściwości Trybunału sprowadza się do przyznania immunitetu karnego odnośnemu prezesowi banku centralnego, a także ingerencji w krajowe postępowanie karne, należy również oddalić. Nie chodzi tu bowiem w żaden sposób o przyznanie I. Rimšēvičsowi immunitetu karnego ( 36 ) ani o uniemożliwienie KNAB czy innemu łotewskiemu organowi ścigania prowadzenia śledztwa. Niniejsza sprawa wymaga jedynie zbadania, czy środki zapobiegawcze, które zostały nałożone na I. Rimšēvičsa w celu zapewnienia prawidłowego przebiegu śledztwa KNAB, są uzasadnione w świetle kryteriów określonych w art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

84.

Prawdą jest, że jeśli Trybunał uzna, że tak nie jest, może być zobowiązany do stwierdzenia niezgodności środka nałożonego w celu zapewnienia sprawnego przebiegu śledztwa z art. 14.2 statutu ESBC i EBC. Jednakże można zasadnie przypuszczać, że – o ile nie zostało wykazane, że prezes krajowego banku centralnego nie spełnia już warunków koniecznych do sprawowania swych funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia – śledztwo dotyczące innych czynów może odbywać się bez konieczności uniemożliwienia prezesowi sprawowania urzędu. Natomiast jeśli okaże się, że prawidłowy przebieg postępowania karnego przeciwko niemu wymaga, aby prezes banku centralnego nie sprawował urzędu, prawdopodobnie zostanie również wykazane, iż nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia.

85.

W każdym razie prawdopodobne jest, że w większości przypadków czyny oznaczające, że prezes nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub że dopuścił się poważnego uchybienia, są istotne również w świetle krajowego prawa karnego. W konsekwencji wydaje się bardzo prawdopodobne, że śledztwo krajowe toczyć się będzie równolegle do postępowania z art. 14.2 statutu ESBC i EBC. Jest tak tym bardziej, gdy przyjmiemy zasadę, że prezes musi zostać zawieszony w sprawowaniu urzędu nawet w przypadku braku wyroku skazującego, jeżeli istnieją dowody prowadzące do wniosku, że spełnione zostały przesłanki zwolnienia go z urzędu ( 37 ).

86.

Stąd wniosek, że Republika Łotewska nie może też twierdzić, iż udostępnienie dowodów zawartych w aktach śledztwa Trybunałowi do celów postępowania z art. 14.2 statutu ESBC i EBC stałoby na przeszkodzie prawidłowemu przebiegowi owego śledztwa. I tak art. 375 ust. 1 łotewskiego kodeksu postępowania karnego stanowi wprawdzie, że dowody zawarte w aktach sprawy objęte są tajemnicą postępowania i nie mogą być przekazywane osobom innym niż wskazane we wspomnianym kodeksie ( 38 ). Jednak dokonując jego wykładni zgodnie z prawem Unii, należy zrównać Trybunał wykonujący uprawnienia przyznane mu na mocy art. 14.2 statutu ESBC i EBC z osobą, której akta śledztwa mogą zostać udostępnione. Trybunał bowiem nie jest osobą trzecią, ale sądem rozpatrującym zgodność środków krajowych, skutkujących uniemożliwieniem prezesowi banku centralnego sprawowania urzędu, z rzeczonym statutem. Ponadto Republika Łotewska nie wykazała, w jaki konkretnie sposób udostępnienie Trybunałowi dowodów z akt śledztwa krajowego może zakłócić prawidłowy przebieg tego śledztwa.

87.

Z powyższych rozważań wynika, że Trybunał jest właściwy do orzekania na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC w sprawie środków zapobiegawczych nałożonych na I. Rimšēvičsa przez KNAB postanowieniem z dnia 19 lutego 2018 r.

88.

Zgodnie z art. 14.2 statutu ESBC i EBC prezes krajowego banku centralnego może zostać zwolniony z urzędu wyłącznie wówczas, gdy nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub jeżeli dopuścił się poważnego uchybienia. Innymi słowy, a contrario, państwa członkowskie nie mogą zwolnić z urzędu prezesów swych banków centralnych, jeżeli przesłanki te – lub przynajmniej jedna z nich – nie są spełnione.

89.

Z tej zasady wynikają zarówno zarzuty, jakie można podnieść na poparcie skargi wniesionej na decyzję zwalniającą z urzędu prezesa, jak i rola Trybunału rozpatrującego taką skargę.

90.

Zatem zarówno prezes, jak i EBC powinni podnieść na poparcie skargi wniesionej na mocy art. 14.2 statutu ESBC i EBC, że państwo członkowskie nie wykazało spełnienia przesłanek zwolnienia prezesa z urzędu. Rola Trybunału polega zatem na ustaleniu, czy dane państwo członkowskie wykazało w wymagany prawem sposób, że przesłanki te zostały spełnione.

91.

Oczywiście, jak już wspomniano, art. 14.2 statutu ESBC i EBC stanowi, że skarga na decyzję o odwołaniu prezesa z urzędu może zostać wniesiona „z powodu naruszenia Traktatów lub jakiejkolwiek reguły prawnej dotyczącej ich stosowania” ( 39 ). Jednak nie wiadomo, jakie postanowienia traktatu lub przepisy prawa miałyby zostać naruszone, aby naruszenie to można było podnieść w ramach skargi na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC, poza naruszeniem tego właśnie artykułu. Można by ewentualnie rozważyć przepisy, których naruszenie podnosi I. Rimšēvičs w niniejszej sprawie, a które mają na celu ochronę prezesów przed wszelkimi naciskami ze strony państw członkowskich ( 40 ) (ponieważ niesłuszne zwolnienie prezesa z urzędu stanowi właśnie taką presję). Ponadto, jak zasugerował EBC, w grę mogą wchodzić przepisy związane z funkcjonowaniem Rady Prezesów i Eurosystemu oraz, ogólnie rzecz biorąc, zasady horyzontalne prawa Unii, takie jak obowiązek lojalnej współpracy między instytucjami i państwami członkowskimi.

92.

W każdym razie w niniejszej sprawie nie ma konieczności określenia w sposób wyczerpujący przepisów i postanowień, których naruszenie można podnieść na poparcie skargi wniesionej na mocy art. 14.2 statutu ESBC i EBC. Wystarczy bowiem stwierdzić, że w ramach niniejszych spraw zarówno I. Rimšēvičs, jak i EBC zarzucają w istocie Republice Łotewskiej brak wykazania, iż ustanowione przez ten przepis przesłanki zwolnienia prezesa z urzędu zostały w odniesieniu do I. Rimšēvičsa spełnione (zob. pkt 1 poniżej). Gwoli kompletności należy zastanowić się nad tym, czy istotne dla sprawy są dwa pozostałe uregulowania, których naruszenie zarzuca ten ostatni, a mianowicie, po pierwsze, protokół (nr 7) TFUE w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej (zob. pkt 2 poniżej), a po drugie, niektóre przepisy prawa łotewskiego (zob. pkt 3 poniżej).

93.

I. Rimšēvičs i EBC twierdzą, że Republika Łotewska nie przedstawiła dowodów, które mogłyby uzasadniać postawione I. Rimšēvičsowi zarzuty korupcji. Tym samym Republika Łotewska nie wykazała, że w niniejszej sprawie przewidziane w art. 14.2 statutu ESBC i EBC przesłanki zwolnienia prezesa banku centralnego z urzędu zostały spełnione.

94.

Jak rzecznik generalny L.A. Geelhoed wskazał w sprawie Komisja/Cresson ( 41 ), ze stanowiskami członków instytucji UE i z najwyższymi stanowiskami publicznymi w państwach członkowskich nieodzownie łączy się fakt, że osoby zajmujące te stanowiska nie podlegają żadnej kontroli hierarchicznej ani nie mogą być zwolnione z przyczyn odnoszących się do wykonywania ich funkcji. W związku z tym uprawnienia represyjne, służące ukaraniu ewentualnego nadużycia władzy ze strony osoby zajmującej takie stanowisko, zasadniczo przysługują albo instytucji, do której ona należy, albo do innej instytucji o równorzędnym statusie w kategoriach konstytucjonalnych.

95.

W tym względzie, jak już wskazano, członków instytucji Unii może odwołać z ich funkcji wyłącznie Trybunał, w stosownych przypadkach (czyli z wyłączeniem członków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej) na wniosek ich instytucji lub instytucji o równoważnym statusie konstytucyjnym ( 42 ). O ile zatem ciężar dowodu uchybienia przez daną osobę jej obowiązkom spoczywa na instytucji, która się na nie powołuje, o tyle wyłącznie do Trybunału należy kwalifikacja prawna, a także ustalenie prawdziwości materialnej rozpatrywanych czynów, w ramach pełni przysługujących Trybunałowi uprawnień dyskrecjonalnych. W związku z tym Trybunał może oczywiście uwzględnić stwierdzenia poczynione w wyroku sądu krajowego w ramach badania tych czynów, ale nie jest on związany kwalifikacją prawną czynów dokonaną w takim wyroku ( 43 ).

96.

Jak zauważył EBC, powód, dla którego Trybunał nie jest właściwy do wypowiadania się bezpośrednio w przedmiocie zwalniania z urzędu prezesów krajowych banków centralnych, wiąże się z tym, że owych prezesów mianuje się i można ich zwalniać jedynie zgodnie z procedurami obowiązującymi w poszczególnych państwach członkowskich ( 44 ). Tym samym w ramach procedury ustanowionej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC Trybunał Sprawiedliwości nie podejmuje bezpośrednio decyzji o zwolnieniu z urzędu osoby go sprawującej na wniosek instytucji, ale bada, czy dane państwo członkowskie słusznie zwolniło z urzędu prezesa jego banku centralnego. Powyższa różnica w porównaniu do procedur umożliwiających zwolnienie z urzędu członków instytucji Unii ma jednak charakter jedynie proceduralny – z materialnoprawnego punktu widzenia kryteria badania są identyczne, ponieważ w obu przypadkach dochodzi do ustalenia, czy spełnione są przesłanki, od których uzależnione jest zwolnienie z urzędu.

97.

Do Trybunału należy zatem, w pierwszej kolejności, kwalifikacja prawna czynów zarzucanych prezesowi, czyli ustalenie, czy owe czyny są tej natury, że prezes nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji, lub czy stanowią one poważne uchybienie w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC [zob. lit. b) poniżej]. W przypadku udzielenia odpowiedzi twierdzącej Trybunał, w drugiej kolejności, w świetle dowodów przedstawionych przez zainteresowane państwo członkowskie oraz, w stosownych przypadkach, na mocy uprawnień dochodzeniowych nadanych mu w jego regulaminie postępowania powinien zbadać prawdziwość czynów zarzucanych danemu prezesowi [zob. lit. c) poniżej].

98.

Artykuł 14.2 statutu ESBC i EBC stanowi, nie definiując jednak bliżej tych pojęć, że prezes banku centralnego może zostać zwolniony z urzędu wyłącznie wówczas, gdy nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia.

99.

W niniejszej sprawie, jak wynika z postanowienia KNAB z dnia 19 lutego 2018 r. w sprawie uznania I. Rimšēvičsa za podejrzanego ( 45 ), zarzuca mu się podżeganie do wręczenia łapówki i przyjęcie łapówki w wysokości co najmniej 100000 EUR od członka zarządu banku i w zamian za to zobowiązanie się do tego, aby nie utrudniać działalności tego banku oraz wspierać go poradami i zaleceniami w zakresie jego współpracy z łotewską komisją ds. rynków finansowych i kapitałowych (Finanšu un kapitāla tirgus komisija). I. Rimšēvičs zobowiązał się również do działania w tym zakresie w ramach wykonywania obowiązków służbowych i dzięki swojemu wpływowi na działalność komisji ds. rynków finansowych i kapitałowych i informacjom, którymi dysponował ze względu na swoje funkcje.

100.

W obliczu takich zarzutów nie jest konieczne, by Trybunał określił w sposób wyczerpujący pojęcia warunków koniecznych do wykonywania funkcji prezesa banku centralnego i poważnego uchybienia w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC. Wystarczy bowiem stwierdzić, że w niniejszej sprawie czyny zarzucane I. Rimšēvičsowi przez KNAB, a mianowicie korupcja w ramach wykonywania obowiązków służbowych, a także nadużywanie tych obowiązków w interesie organizacji prywatnej, w każdym razie stanowiłyby – gdyby ich popełnienie zostało stwierdzone – nie tylko poważne uchybienie odnośnego prezesa, ale pokazywałyby również, że nie spełnia on już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji. W konsekwencji, wbrew temu, co twierdzi EBC, niniejsza sprawa nie dotyczy tylko drugiego, ale również pierwszego przypadku przewidzianego w art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

101.

Po pierwsze, nawet nie starając się zdefiniować w sposób wyczerpujący warunków koniecznych do pełnienia funkcji prezesa banku centralnego, należy stwierdzić, że niezależność jest w każdym razie ich nienaruszalnym jądrem ( 46 ). Jak bowiem wskazano już dwukrotnie, niezależność krajowych banków centralnych należących do ESBC, a także członków Rady Prezesów EBC, jako głównego organu decyzyjnego tego banku i Eurosystemu jest zapisana w traktacie FUE jako niezbędny czynnik stabilności cen, będącej głównym celem polityki gospodarczej i pieniężnej Unii i ESBC ( 47 ). Z tego względu art. 130 TFUE oraz art. 7 statutu ESBC i EBC stanowią wyraźnie, że członkowie któregokolwiek z organów decyzyjnych EBC ani krajowe banki centralne przy wykonywaniu uprawnień oraz zadań i obowiązków, które zostały im powierzone traktatami i statutem ESBC i EBC, nie zwracają się o instrukcje ani ich nie przyjmują od jakichkolwiek organów.

102.

Ponadto niezależność to najważniejsza cecha wymagana od członków wszystkich instytucji UE ( 48 ). Jak stwierdził Trybunał w stosunku do członków Komisji, ze względu na istotne zadania, jakie zostały im powierzone, ważne jest, by przestrzegali oni jak najbardziej rygorystycznych norm postępowania, co oznacza, między innymi, obowiązek działania w sposób w pełni niezależny i w ogólnym interesie Unii i stawianie go ponad interes osobisty ( 49 ).

103.

Wynika z tego, że prezes banku centralnego, który został skazany za czyny takie jak zarzucane I. Rimšēvičsowi w niniejszej sprawie, nie daje również rękojmi niezależności wymaganej do wykonywania jego funkcji.

104.

Z drugiej strony, jak słusznie wskazuje EBC, pojęcie poważnego uchybienia oznacza w przepisach prawa dyscyplinarnego Unii bezprawne zachowanie osoby zajmującej stanowisko, które ma wystarczająco poważny charakter, aby uzasadnić odwołanie sprawcy tego zachowania ( 50 ).

105.

Czyny korupcyjne zarzucane w rozpatrywanej sprawie I. Rimšēvičsowi, które stanowiłyby – gdyby ich popełnienie zostało udowodnione – naruszenie art. 320 ust. 4 łotewskiego kodeksu karnego, mają – biorąc pod uwagę kluczowe znaczenie zasady niezależności prezesów banków centralnych – charakter na tyle poważny, że uzasadniają zwolnienie z urzędu prezesa i stanowią w efekcie poważne uchybienie w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

106.

Z powyższych rozważań wynika, że jeżeli zostanie wykazana prawdziwość zarzutów stawianych I. Rimšēvičsowi, należy uznać, że określone w art. 14.2 statutu ESBC i EBC warunki zwolnienia go z urzędu są spełnione. Należy zatem zbadać, czy Republika Łotewska wykazała w sposób wymagany prawem prawdziwość czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi.

107.

Jak słusznie zauważył EBC, aby Trybunał mógł uznać czyny takie, jak opisywane w niniejszej sprawie przez Republikę Łotewską, za dowiedzione do celów stosowania art. 14.2 statutu ESBC i EBC, ich prawdziwość powinna być zasadniczo potwierdzona przez orzeczenie co do istoty sprawy wydane przez niezawisły sąd (zob. pkt 1 poniżej). W przypadku braku takiego wyroku Trybunał musi posiadać wystarczające dowody na wyrobienie sobie silnego przekonania, że czyny zarzucane danemu prezesowi miały miejsce (zob. pkt 2 poniżej).

108.

W przypadku, gdyby istniało orzeczenie co do istoty sprawy wydane przez niezależny sąd, potwierdzające prawdziwość czynów zarzucanych temu prezesowi, do owego prezesa należałoby przedstawienie dowodów mogących wykazać, że z powodu systemowych lub rozpowszechnionych nieprawidłowości w dziedzinie niezależności władzy sądowniczej danego państwa członkowskiego oraz jego sytuacji osobistej istnieją ważkie i dowiedzione podstawy, aby twierdzić, że jego prawo do rzetelnego procesu sądowego zostało naruszone i że wyrok w tej kwestii opiera się na błędnych ustaleniach faktycznych ( 51 ). W braku takich dowodów Trybunał może, zgodnie z zasadą wzajemnego zaufania do przestrzegania przez wszystkie państwa członkowskie prawa Unii i uznanych w nim praw podstawowych ( 52 ), uznać czyny, których prawdziwość jest potwierdzona wyrokiem, za udowodnione, bez przeprowadzenia własnej oceny dowodów.

109.

W niniejszym przypadku czyny zarzucane I. Rimšēvičsowi przez KNAB nie były jednak jeszcze przedmiotem prawomocnego wyroku co do istoty wydanego przez niezależny sąd. W tych okolicznościach nie ma potrzeby rozstrzygania kwestii podniesionej przez EBC, czy dla celów ustalenia czynów podniesionych w ramach art. 14.2 statutu ESBC i EBC wystarczający będzie nieprawomocny wyrok sądu pierwszej instancji.

110.

W każdym razie w niniejszym przypadku środki zapobiegawcze nałożone na I. Rimšēvičsa przez KNAB decyzją z dnia 19 lutego 2018 r. ( 53 ) były wprawdzie przedmiotem zażalenia wniesionego przez I. Rimšēvičsa do sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) oraz orzeczenia wydanego przez ów sąd w dniu 27 lutego 2018 r. ( 54 ), które stanowi jedną z informacji przekazanych Trybunałowi. Z orzeczenia tego wynika jednak, że zażalenie to zostało wniesione na podstawie art. 262 łotewskiego kodeksu postępowania karnego, który zezwala na wniesienie zażalenia na środki zapobiegawcze, takie jak rozpatrywane w niniejszej sprawie, z powodu niemożliwości przestrzegania rzeczonych środków przez daną osobę ( 55 ).

111.

Niemniej jednak zgodnie ze stanowiskiem I. Rimšēvičsa oraz EBC kognicja sądu, do którego wniesiono taką skargę, obejmuje jedynie adekwatność i proporcjonalność środków zapobiegawczych w stosunku do zarzucanego przestępstwa i do zamierzonego celu (czyli, na przykład, prawidłowego przebiegu śledztwa lub zapobieżenia innym utrudnieniom), a także ochronę praw podstawowych zainteresowanego. Natomiast nie zostaną zbadane ani zasadność zarzutów sformułowanych wobec niego, ani prawdziwość okoliczności faktycznych będących podstawą tych zarzutów. Uzasadnienie orzeczenia sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r. dotyczy w rzeczywistości jedynie zasadności środków zapobiegawczych w stosunku do zarzutów ciążących na I. Rimšēvičsu, ale w żaden sposób nie dotyczy zasadności tych zarzutów w świetle ewentualnych dowodów.

112.

Wprawdzie z art. 262 ust. 3 łotewskiego kodeksu postępowania karnego wynika, że sąd rozpatrujący zażalenie wniesione na podstawie tego przepisu może zażądać przedstawienia dokumentów znajdujących się w aktach sprawy, będących podstawą śledztwa, oraz wyjaśnień od funkcjonariusza prowadzącego śledztwo lub od osoby, która wniosła zażalenie. Ponadto orzeczenie sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r. zawiera sformułowanie „w świetle dowodów zawartych w aktach śledztwa nr […]” ( 56 ). W konsekwencji nie można wykluczyć, że sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) rozpatrujący odnośne zażalenie zapoznał się z dowodami znajdującymi się w aktach postępowania karnego.

113.

Niemniej jednak w orzeczeniu sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r. nie ma żadnego odniesienia do oceny dowodów ani potwierdzenia prawdziwości czynów na podstawie takich dowodów. Orzeczenie to odnosi się bowiem jedynie do „informacji na temat czynów, pochodzących z dokumentów procesowych zawartych w aktach [śledztwa]” ( 57 ). Nie można zatem wykluczyć, że materiały zawarte w aktach śledztwa przesłanych do sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) obejmują, podobnie jak materiały przekazane Trybunałowi ( 58 ), jedynie dokumenty procesowe sporządzone przez organy śledcze, zawierające opis okoliczności faktycznych z wyłączeniem jakiegokolwiek dowodu mogącego wykazać prawdziwość tych okoliczności.

114.

Co więcej, Republika Łotewska, mimo iż została wyraźnie o to poproszona podczas rozprawy, nie przedstawiła żadnego dowodu mogącego obalić twierdzenia I. Rimšēvičsa i EBC, zgodnie z którymi kontrola sądowa przeprowadzona przez sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) w odniesieniu do środków zapobiegawczych nie dotyczyła zasadności zarzutów postawionych I. Rimšēvičsowi ani prawdziwości czynów stanowiących podstawę tych zarzutów. Republika Łotewska nie przedstawiła również dowodów lub przynajmniej wyjaśnienia w celu poparcia swego stanowiska, zgodnie z którym Trybunał mógłby uznać, że w orzeczeniu sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r. wykazano prawdziwość czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi, i w konsekwencji nie przeprowadzać własnej oceny dowodów i prawdziwości tych czynów.

115.

Dla Trybunału orzeczenie sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r. jest tym mniej użyteczne do ustalenia prawdziwości czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi, że twierdzi on, że w momencie wydania rzeczonego orzeczenia nie miał dostępu do dowodów stanowiących podstawę zarzutów wobec niego i sytuacja taka trwa do dzisiaj. Republika Łotewska nie obaliła tego twierdzenia. W rezultacie, zakładając nawet, że sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym) w Rydze miał dostęp do pewnych dowodów zawartych w aktach śledztwa, nie jest możliwe ustalenie, czy ocenił je w trakcie postępowania kontradyktoryjnego, gwarantującego zachowanie prawa do obrony I. Rimšēvičsa.

116.

Środki zapobiegawcze nałożone na I. Rimšēvičsa były ponadto przedmiotem orzeczenia sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas pilsētas Vidzemes priekšpilsētas tiesa (sądzie rejonowym dla dzielnicy Vidzeme miasta Rygi) z dnia 22 sierpnia 2018 r. ( 59 ). Orzeczenie to było następstwem skargi I. Rimšēvičsa, w której zakwestionował on sposób, w jaki władze łotewskie wykonały postanowienie w przedmiocie środka tymczasowego wiceprezesa Trybunału z dnia 20 lipca 2018 r., EBC/Łotwa ( 60 ). Sędzia właściwy do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas pilsētas Vidzemes priekšpilsētas tiesa (sądzie rejonowym dla dzielnicy Vidzeme miasta Rygi) uwzględnił częściowo tę skargę, stwierdzając, że ze względu na sprzeczności w sformułowaniach dotyczących środków zapobiegawczych nałożonych na I. Rimšēvičsa nie mogły one zostać wykonane. W rezultacie władze łotewskie wydały nowe postanowienie, zmieniające omawiane środki zapobiegawcze ( 61 ).

117.

Tymczasem, jak wynika z orzeczenia sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas pilsētas Vidzemes priekšpilsētas tiesa (sądzie rejonowym dla dzielnicy Vidzeme miasta Rygi) z dnia 22 sierpnia 2018 r., przeprowadzona przezeń kontrola również ograniczyła się do możliwości wykonania spornych środków zapobiegawczych. W konsekwencji, nawet jeśli sędzia ten otrzymał dokumenty znajdujące się w aktach śledztwa, nie wydaje się, aby przeprowadził kontrolę zasadności czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi.

118.

W tych okolicznościach Trybunał nie może opierać się ani na orzeczeniu sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas rajona tiesa (sądzie rejonowym w Rydze) z dnia 27 lutego 2018 r., ani na orzeczeniu sędziego właściwego do kontroli poszanowania praw człowieka przy Rīgas pilsētas Vidzemes priekšpilsētas tiesa (sądzie rejonowym dla dzielnicy Vidzeme miasta Rygi) z dnia 22 sierpnia 2018 r. w celu ustalenia prawdziwości czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi.

119.

Jak słusznie podnosi EBC, orzeczenie co do istoty sprawy przez niezależny sąd nie jest jednak jedynym sposobem, w jaki państwo członkowskie może w ramach postępowania na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC udowodnić czyny, które jego zdaniem uzasadniają zwolnienie z urzędu prezesa banku centralnego.

120.

I tak, art. 14.2 statutu ESBC i EBC – przewidując możliwość zwolnienia prezesa banku centralnego z urzędu w ściśle określonych przypadkach – nie tylko chroni niezależność prezesów krajowych banków centralnych, ale również prawidłowe funkcjonowanie ESBC i EBC. W istocie okoliczność, że prezes banku centralnego winny czynów takich jak zarzucane I. Rimšēvičsowi w dalszym ciągu zajmuje swoje stanowisko, uczestniczy w podejmowaniu decyzji i ma dostęp do informacji w obrębie swojego banku centralnego, ESBC i Rady Prezesów EBC, stanowiłaby poważne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania tych instytucji. Tymczasem śledztwo i postępowanie prowadzące do wydania wyroku skazującego co do istoty przez sąd może okazać się czasochłonne.

121.

Dlatego w celu utrzymania prawidłowego funkcjonowania ESBC i EBC powinna istnieć możliwość czasowego zawieszenia prezesa w oczekiwaniu na wynik postępowania karnego, jeżeli istnieją dowody pozwalające wykazać, same w sobie, a nie tylko poprzez domysły, popełnienie zarzucanych czynów. Dowody takie muszą być wystarczająco precyzyjne i spójne, by wytworzyć silne przekonanie, że czyny te rzeczywiście miały miejsce ( 62 ).

122.

Wynika stąd, że w wyjątkowych okolicznościach, takich jak podnoszone przez Republikę Łotewską w niniejszej sprawie, Trybunał może stwierdzić, że przesłanki zwolnienia z urzędu prezesa banku centralnego są spełnione, jeżeli państwo członkowskie przedstawi mu dowody, że prezes dopuścił się czynów wskazujących, iż przestał spełniać warunki konieczne do wykonywania jego funkcji lub dopuścił się poważnego uchybienia w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

123.

Tymczasem trzeba na wstępie stwierdzić, że w niniejszej sprawie Republika Łotewska nie przedstawiła takich dowodów. Trybunał nie dysponuje więc żadnymi dowodami pozwalającymi mu zweryfikować zasadność zarzutów podniesionych wobec I. Rimšēvičsa przez KNAB.

124.

Republika Łotewska na pierwszym etapie nie przedstawiła żadnego dowodu na poparcie swych pism wstępnych w sprawach C‑202/18 i C‑238/18 ( 63 ). W rezultacie Trybunał wezwał ją podczas wspólnej rozprawy w tych sprawach do przedstawienia w terminie ośmiu dni wszelkich dokumentów niezbędnych do uzasadnienia środków zapobiegawczych zastosowanych wobec I. Rimšēvičsa ( 64 ). Formułując swoje żądanie, Trybunał wyraźnie podkreślił, jak ważne było przedstawienie tych dokumentów dla wyjaśnienia i wykazania zasadności rozpatrywanego postanowienia. Trybunał zatem zarekomendował Republice Łotewskiej, aby z dużą starannością wybrała dokumenty przedstawiane Trybunałowi.

125.

W rezultacie Republika Łotewska przekazała Trybunałowi 44 dokumenty liczące łącznie około 270 stron, obejmujące, po pierwsze, wszystkie dokumenty procesowe dotyczące uznania I. Rimšēvičsa za podejrzanego, ustanowienia w stosunku do niego środków zapobiegawczych i postawienia mu zarzutów ( 65 ), a po drugie, korespondencję między KNAB, bankiem Łotwy, Europejskim Bankiem Centralnym oraz organami niemieckimi na temat działalności I. Rimšēvičsa w EBC, a także jego decyzje dotyczące banku, na rzecz którego I. Rimšēvičs miał rzekomo działać. Pośród tych dokumentów niektóre bardzo obszerne materiały zostały przedstawione w duplikacie oraz w różnych wersjach językowych.

126.

Oprócz dwóch przeanalizowanych już orzeczeń sędziów właściwych do kontroli poszanowania praw człowieka ( 66 ) i zwykłych dokumentów administracyjnych materiały przekazane przez Republikę Łotewską były więc wyłącznie dokumentami sporządzonymi przez organy administracyjne na temat roli I. Rimšēvičsa i zarzucanych mu działań.

127.

Dokumenty te zawierają wprawdzie wykaz zarzutów sformułowanych przez władze łotewskie i opis czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi. Pozwalają też Trybunałowi prześledzić tok wydarzeń i postępowań, które miały miejsce na Łotwie od aresztowania I. Rimšēvičsa w dniu 17 lutego 2018 r., oraz komunikację między łotewskimi organami dochodzeniowymi, bankiem Łotwy i EBC na poziomie szczegółowości aż do pism przewodnich towarzyszących wymianie dokumentów między organami, przypisu tłumacza i różnych zleceń na tłumaczenia.

128.

Jednakże dokumenty te nie zawierają żadnych dowodów faktycznych na poparcie twierdzeń władz łotewskich i w związku z tym na popełnienie czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi.

129.

Zgodnie z postanowieniem KNAB z dnia 19 lutego 2018 r. w sprawie uznania I. Rimšēvičsa za podejrzanego ( 67 ) dowody na poparcie sformułowanych zarzutów obejmują nagrania dźwiękowe i transkrypcje rozmów telefonicznych, zeznania, zajęte przedmioty, jak również protokoły kontroli. Należy stwierdzić, że żaden z dowodów tego rodzaju nie został przekazany Trybunałowi.

130.

Jak słusznie zauważył EBC, przedłożone dokumenty nie pozwalają zatem w żaden sposób stwierdzić, nawet w drodze domniemania, że czyny zarzucane I. Rimšēvičsowi, streszczone w pkt 99 powyżej, miały miejsce. Zakładając, że dowody mogące potwierdzić prawdziwość tych zarzutów istnieją, nie znalazły się one wśród dokumentów przekazanych Trybunałowi przez Republikę Łotewską.

131.

W tych okolicznościach, i to nawet bez potrzeby określania warunków dopuszczalności dowodów ani sposobu ich oceny przez Trybunał w ramach procedury przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC, należy stwierdzić, że Trybunał nie jest w stanie zweryfikować, czy określone w tym przepisie przesłanki zwolnienia z urzędu prezesa banku centralnego są spełnione. W braku jakichkolwiek dowodów Trybunał nie może zweryfikować prawdziwości twierdzeń przedstawionych przez Republikę Łotewską w celu uzasadnienia, że I. Rimšēvičs dopuścił się poważnego uchybienia i w rezultacie nie spełnia już warunków koniecznych do wykonywania swych funkcji.

132.

Jak Trybunał stwierdził już w innych dziedzinach, skuteczność kontroli sądowej w porządku prawnym Unii wymaga poinformowania właściwego sędziego o uzasadnieniu każdej niekorzystnej decyzji, aby mógł on w pełni wykonać kontrolę ( 68 ). Skuteczność kontroli sądowej wymaga sprawdzenia okoliczności faktycznych podnoszonych w uzasadnieniu, które leży u podstaw wspomnianej decyzji, tak aby kontrola sądowa nie ograniczała się do oceny abstrakcyjnego prawdopodobieństwa przywołanych powodów, ale dotyczyła tego, czy powody te są wykazane ( 69 ).

133.

W konsekwencji w niniejszym przypadku Republika Łotewska, aby umożliwić Trybunałowi dokonanie kontroli, powinna była przekazać mu nie tylko dokumenty sporządzone dla celów śledztwa i oskarżenia I. Rimšēvičsa przez władze łotewskie, ale również dowody bezpośrednio potwierdzające popełnienie zarzucanych czynów. Samego toczącego się postępowania karnego, które nie zaowocowało jeszcze ustaleniami faktycznymi poczynionymi w orzeczeniu sądowym, nie można zrównać z ustalonymi okolicznościami faktycznymi ( 70 ).

134.

Trybunał nie może bowiem uznać za udowodnione okoliczności, których wystąpienie jest podnoszone tylko przez organy administracyjne, inaczej niż w przypadku okoliczności faktycznych ustalonych w orzeczeniu co do istoty sprawy wydanym przez niezależny sąd ( 71 ). Organy te nie korzystają z takich samych gwarancji niezależności systemowej i funkcjonalnej co sędziowie i nie podejmują decyzji po przeprowadzeniu postępowania kontradyktoryjnego z gwarancjami skutecznych środków odwoławczych ( 72 ). Przyjęcie czynów zarzucanych przez organ administracyjny za udowodnione, bez przeprowadzenia kontroli ich prawdziwości, prowadziłoby zatem do pozbawienia zainteresowanych jednostek prawa do skutecznej kontroli sądowej, a w niniejszej sprawie do bezprzedmiotowości i bezskuteczności skargi przewidzianej w art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

135.

Nawet jeśli Republika Łotewska podnosi w swych pismach okoliczności, które mogłyby wykazać pewną niezależność KNAB w wykonywaniu swoich zadań, nie ulega wątpliwości, że KNAB jest częścią władzy wykonawczej i nie można go uznać za niezależny sąd ( 73 ). Nie wykazano ani nawet nie twierdzono, że sytuacja wygląda inaczej w przypadku Biura Prokuratora Generalnego Republiki Łotewskiej. Ten zresztą, jak podkreśla I. Rimšēvičs, wydał dotąd jedynie postanowienia o postawieniu zarzutów, ale jeszcze nie zakończył śledztwa ani nie wniósł do sądu aktu oskarżenia.

136.

Należy zatem stwierdzić, że Republika Łotewska nie przedłożyła Trybunałowi niezbędnych dowodów w celu uzasadnienia środków zastosowanych wobec I. Rimšēvičsa.

137.

Ponadto, jak już wspomniano, Republika Łotewska nie może powoływać się na poufność materiałów z akt śledztwa jako uzasadnienie nieprzedstawienia Trybunałowi dowodów na poparcie swoich twierdzeń w odniesieniu do I. Rimšēvičsa ( 74 ). Co więcej, podczas rozprawy Trybunał poinformował Republikę Łotewską, że w innych dziedzinach istnieje możliwość, wyjątkowa i ściśle ograniczona, niezawiadamiania danej osoby o dowodach przedstawionych przed sądem Unii ( 75 ). Podobnie EBC stwierdził, że jest gotowy zrezygnować ze swojego prawa dostępu do akt, jeżeli integralność śledztwa wymagałaby poufnego traktowania ewentualnych informacji, które Republika Łotewska przekazałaby Trybunałowi. Jednak Republika Łotewska nie wyciągnęła żadnych wniosków z przywołania możliwości ubiegania się o zachowanie poufności ewentualnych dowodów przekazywanych Trybunałowi, nie mówiąc już o przedstawieniu nadrzędnych względów mogących uzasadniać takie traktowanie poufne.

138.

Wreszcie, art. 24–30 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz art. 64 regulaminu postępowania dają wprawdzie Trybunałowi do dyspozycji cały wachlarz środków dochodzeniowych, obejmujących, w szczególności, poza wezwaniem do udzielenia informacji i przedstawienia dokumentów, również osobiste stawiennictwo stron, zeznania świadków, czy nawet oględziny. Jednakże Trybunał nie jest zobowiązany z urzędu do zastosowania takich środków wobec braku jakichkolwiek wniosków dowodowych czy nawet jakichkolwiek wskazówek w tym względzie ze strony danego państwa członkowskiego. Tymczasem w niniejszej sprawie Republika Łotewska nie zasugerowała Trybunałowi przydatności jakiegokolwiek środka dowodowego.

139.

Ponadto zgodnie z tym, co zostało powiedziane powyżej w przedmiocie charakteru niniejszej skargi oraz faktu, że stroną pozwaną jest państwo członkowskie traktowane jako całość ( 76 ), Trybunał nie może też zwrócić się bezpośrednio do podmiotów należących do tego państwa członkowskiego, jak, przykładowo, w niniejszej sprawie KNAB, z bezpośrednią prośbą o przekazanie informacji. Przynajmniej zatem w ramach procedury z art. 14.2 statutu ESBC i EBC podmiotów niższego szczebla niż państwo nie można zrównać z instytucjami, organami czy jednostkami organizacyjnymi, od których Trybunał może żądać wszelkich informacji, jakie uzna za niezbędne, zgodnie z art. 24 statutu Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

140.

Z powyższych rozważań wynika, że czyny zarzucane I. Rimšēvičsowi mogłyby wskazywać, gdyby zostały dowiedzione, że określone w art. 14.2 statutu ESBC i EBC przesłanki zwolnienia z urzędu prezesa banku centralnego są spełnione.

141.

Niemniej jednak Republika Łotewska nie przedstawiła żadnych dowodów mogących potwierdzić prawdziwość tych zarzutów. W konsekwencji Trybunał nie jest w stanie zbadać, czy określone w art. 14.2 statutu ESBC i EBC przesłanki zwolnienia I. Rimšēvičsa z urzędu są spełnione.

142.

Wynika stąd, że Republika Łotewska naruszyła art. 14.2 statutu ESBC i EBC, zwalniając I. Rimšēvičsa z urzędu bez wykazania, że przesłanki określone w tym przepisie zostały spełnione. Zarzut podniesiony przez I. Rimšēvičsa i EBC, wywodzony z naruszenia art. 14.2 statutu ESBC i EBC przez Republikę Łotewską, należy zatem uwzględnić.

143.

I. Rimšēvičs twierdzi, że zwolnienie go z urzędu prezesa banku Łotwy stanowi naruszenie immunitetu, z którego korzysta jako członek Rady Prezesów EBC na podstawie Protokołu nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej, który znajduje zastosowanie, zgodnie ze swym art. 22 akapit pierwszy, zarówno do EBC, jak i członków jego organów i jego personelu.

144.

Zgodnie z art. 11 lit. a) Protokołu nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej urzędnicy i inni pracownicy Unii korzystają na terytorium każdego państwa członkowskiego z immunitetu jurysdykcyjnego co do dokonanych przez nich czynności służbowych, obejmującego również słowa wypowiedziane lub napisane. Nawet jeśli przepis ten odnosi się jedynie do „immunitetu jurysdykcyjnego” ( 77 ), nie można wykluczyć, że ów immunitet, przynajmniej w przypadku członków kadry kierowniczej wyższego szczebla, obejmuje też ochronę przed ściganiem tych ostatnich ( 78 ). Biorąc pod uwagę znaczenie niezależności członków Rady Prezesów EBC ( 79 ), wydaje się ponadto logiczne, że nie mogą być przedmiotem ścigania karnego, obejmującego środki takie jak przyjęte przez KNAB wobec I. Rimšēvičsa, mianowicie tymczasowego aresztowania lub kontroli ( 80 ), bez decyzji o uchyleniu immunitetu przez Radę Prezesów.

145.

Immunitet przyznany członkom Rady Prezesów w Protokole nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej należy odróżnić od ochrony przed zwolnieniem z urzędu, z której korzystają prezesi krajowych banków centralnych zgodnie ze statutem ESBC i EBC. Zatem jeżeli chodzi o zwolnienie prezesa z urzędu, jego niezależność wynika z art. 14.2 rzeczonego statutu, który przeważa jako lex specialis nad ogólnymi postanowieniami Protokołu nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej. Jeżeli przesłanki ustanowione w art. 14.2 statutu ESBC i EBC są spełnione – czego ustalenie należy ewentualnie do Trybunału – prezes może zostać zwolniony z urzędu bez konieczności podejmowania decyzji w sprawie uchylenia jego immunitetu. Z tego względu naruszenia postanowień Protokołu nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej nie można podnosić, jako takiego, przeciwko decyzji o zwolnieniu z urzędu prezesa w ramach skargi na podstawie art. 14.2 statutu ESBC i EBC.

146.

Jednakże immunitet przyznany prezesom w Protokole nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej chroni ich przed ściganiem wszczętym niezależnie od decyzji o zwolnieniu z urzędu, przed jej przyjęciem ( 81 ) lub też w przypadku wycofania takiej decyzji w wyniku jej zaskarżenia przed Trybunałem. W rezultacie taki immunitet może mieć istotne znaczenie w ramach skargi dotyczącej decyzji o zwolnieniu prezesa z urzędu, jeśli dowody przedstawione przez to państwo członkowskie na poparcie owej decyzji zostały uzyskane z naruszeniem tegoż immunitetu.

147.

W niniejszej sprawie oczywiście nie ma potrzeby zastanawiania się nad dopuszczalnością dowodów, które zostałyby ewentualnie uzyskane z naruszeniem immunitetu I. Rimšēvičsa przed zwolnieniem go z urzędu, ponieważ Republika Łotewska nie przedstawiła żadnych dowodów, tak że nie ma potrzeby orzekania w przedmiocie zarzutu I. Rimšēvičsa dotyczącego naruszenia Protokołu nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej.

148.

Natomiast immunitet przyznany I. Rimšēvičsowi na mocy tego protokołu mógłby znów być istotny w przypadku przywrócenia go na urząd w następstwie wyroku Trybunału stwierdzającego, że nie zostały spełnione przesłanki zwolnienia go z urzędu.

149.

W tym względzie EBC podnosi co prawda, że immunitet przyznany I. Rimšēvičsowi przez Protokół nr 7 w sprawie przywilejów i immunitetów Unii Europejskiej dotyczy wyłącznie czynności dokonanych przezeń w charakterze członka zarządu EBC, podczas gdy czynów zarzucanych mu przez władze łotewskie I. Rimšēvičs dokonał jako prezes banku Łotwy. W szczególności bank, na rzecz którego I. Rimšēvičs miał rzekomo działać, czyli Trasta Komercbanka, był poddany bezpośredniemu nadzorowi ostrożnościowemu komisji ds. rynków finansowych i kapitałowych Łotwy. W związku z tym bank ów nie był przedmiotem żadnej decyzji nadzorczej EBC z wyjątkiem decyzji w sprawie cofnięcia jego zezwolenia, przyjętej w 2016 r. Ponadto decyzja ta została przygotowana przez Radę Prezesów i została wydana przez nią wyłącznie w ramach procedury braku sprzeciwu, która nie wymaga wyraźnej zgody jej członków ( 82 ).

150.

Jednak Rada Prezesów EBC jest, zgodnie z rozporządzeniem nr 1024/2013 i pomimo sprzeciwu EBC przytoczonego w poprzednim punkcie, przynajmniej związana z nadzorem ostrożnościowym nad instytucjami kredytowymi, takimi jak Trasta Komercbanka, i odpowiada za podejmowanie decyzji w sprawie ich zezwoleń. W konsekwencji, mając na względzie czyny zarzucane I. Rimšēvičsowi przez KNAB ( 83 ), nie można z góry wykluczyć, że śledztwo KNAB, a obecnie śledztwo prowadzone przez prokuratora Prokuratury Generalnej Republiki Łotewskiej, dotyczą również czynów popełnionych przez I. Rimšēvičsa w ramach wykonywania obowiązków członka Rady Prezesów EBC.

151.

I. Rimšēvičs podnosi, że ustanawiając wobec niego sporne środki zapobiegawcze decyzją z dnia 19 lutego 2018 r., KNAB naruszył ustawę o banku Łotwy oraz łotewski kodeks postępowania karnego.

152.

Po pierwsze, KNAB naruszył ustawę o banku Łotwy, przyjętą w celu transpozycji odpowiednich postanowień TFUE, ponieważ pozwala ona na zwolnienie z urzędu prezesa banku Łotwy tylko w niektórych ściśle określonych przypadkach i wyłącznie w drodze decyzji przyjętej przez Parlament Republiki Łotewskiej.

153.

Po drugie, KNAB naruszył łotewski kodeks postępowania karnego, ponieważ przesłanki ustanowione dla zastosowania środków zapobiegawczych, czyli ryzyko, że dana osoba będzie utrudniać śledztwo lub popełni inne przestępstwa, nie zostały w odniesieniu do I. Rimšēvičsa spełnione. I. Rimšēvičs od samego początku aktywnie współpracował bowiem ze śledczymi. Ponadto w ramach swoich kompetencji prezesa banku Łotwy I. Rimšēvičs nie ma w żadnym razie uprawnień potrzebnych do wywierania wpływu, jak mu się zarzuca, na korzyść konkretnego banku. Ponadto aresztowanie I. Rimšēvičsa było bezprawne, ponieważ przesłanki przewidziane w kodeksie postępowania karnego, pozwalające na takie zatrzymanie, również nie zostały spełnione.

154.

Na wstępie należy zauważyć na wszelki wypadek, że w niniejszej sprawie Trybunał rozpoznaje jedynie środki zapobiegawcze nałożone przez KNAB na I. Rimšēvičsa decyzją z dnia 19 lutego 2018 r., które nie obejmują jego zatrzymania. W konsekwencji Trybunał nie został wezwany do zbadania prawidłowości aresztowania I Rimšēvičsa ( 84 ).

155.

Następnie, zastrzeżenia oparte na naruszeniu prawa łotewskiego należy oddalić bez konieczności badania przez Trybunał ich zasadności.

156.

Dopuszczalność zwolnienia z urzędu prezesa krajowego banku centralnego należy bowiem oceniać wyłącznie w świetle prawa Unii, a w szczególności przesłanek ustanowionych w art. 14.2 statutu ESBC i EBC, które należy interpretować w sposób autonomiczny, w celu zapewnienia ich jednolitego stosowania ( 85 ).

157.

Tym samym, jeżeli przesłanki określone w tych przepisach są spełnione – czego ustalenie należy ewentualnie do Trybunału – prezes krajowego banku centralnego może zostać zwolniony z urzędu niezależnie od ewentualnych przesłanek ustanowionych przez prawo krajowe dla jego zwolnienia. Jeżeli natomiast przesłanki te nie są spełnione, prezes banku centralnego nie może zostać zwolniony z urzędu, nawet jeśli przesłanki lub procedury ustanowione w tym celu przez prawo krajowe zostały zachowane.

158.

Kwestia tego, czy prezes banku centralnego został odwołany w toku „oficjalnego” postępowania przewidzianego w tym celu przez prawo krajowe, czy też za pomocą innego środka, jest zatem pozbawiona znaczenia dla celów oceny dopuszczalności takiego zwolnienia z urzędu w świetle prawa Unii. Jest tak tym bardziej, że, jak już wspomniano ( 86 ), pojęcie zwolnienia z urzędu w rozumieniu art. 14.2 statutu ESBC i EBC jest autonomicznym pojęciem prawa Unii, które dotyczy nie tyle formy środka czy jego statusu w prawie krajowym, co jego istoty i konkretnych skutków.

159.

Ponadto, jak już wyjaśniono ( 87 ), jeżeli istnieją wystarczające dowody, aby wykazać, że materialnoprawne przesłanki ustanowione w art. 14.2 statutu ESBC i EBC dla zwolnienia prezesa z urzędu są spełnione, to musi istnieć możliwość tymczasowego zawieszenia takiego prezesa w oczekiwaniu na wynik postępowania karnego lub przeprowadzenia „oficjalnej” procedury zwolnienia go z urzędu ustanowionej w prawie krajowym.

160.

Z powyższego wynika, że zastrzeżenie I. Rimšēvičsa dotyczące naruszenia ustawy o banku Łotwy i łotewskiego kodeksu postępowania karnego jest nieistotne dla sprawy i należy je oddalić.

161.

Jak już wspomniano ( 88 ), z analizy obecnych spraw wynika, że Republika Łotewska nie przedłożyła żadnych dowodów mogących wykazać prawdziwość czynów zarzucanych I. Rimšēvičsowi. Trybunał nie jest zatem w stanie zbadać, czy określone w art. 14.2 statutu ESBC i EBC przesłanki zwolnienia I. Rimšēvičsa z urzędu prezesa banku Łotwy są spełnione.

162.

W tych okolicznościach, zgodnie z tym, co odnotowano powyżej w kwestii charakteru niniejszych skarg ( 89 ), należy stwierdzić, że zwalniając I. Rimšēvičsa z urzędu bez wykazania, iż spełnione zostały przesłanki określone w art. 14.2 statutu ESBC i EBC, Republika Łotewska uchybiła zobowiązaniom ciążącym na niej na mocy tego przepisu.

163.

Zgodnie z art. 138 § 1 regulaminu postępowania kosztami zostaje obciążona, na żądanie strony przeciwnej, strona przegrywająca sprawę.

164.

Z powyższego uzasadnienia opinii wynika, że Republika Łotewska przegrała spór w niniejszych sprawach.

165.

Ponadto w sprawie C‑238/18 EBC wniósł o obciążenie Republiki Łotewskiej kosztami postępowania. Należy zatem orzec, że Republika Łotewska pokrywa własne koszty oraz koszty poniesione przez EBC w sprawie C‑238/18. Dotyczy to również kosztów poniesionych w ramach postępowania w przedmiocie środka tymczasowego, które doprowadziło do wydania postanowienia wiceprezesa Trybunału z dnia 20 lipca 2018 r. (C‑238/18 R, niepublikowanego, EU:C:2018:581), w którym koszty pozostawiono do rozstrzygnięcia w wyroku.

166.

Natomiast w sprawie C‑202/18 I. Rimšēvičs nie wniósł o obciążenie Republiki Łotewskiej kosztami postępowania ani też Republika Łotewska nie wniosła o obciążenie kosztami postępowania I. Rimšēvičsa. Tym samym, jeżeli strony nie żądają zwrotu kosztów, należy orzec, że w sprawie C‑202/18 każda ze stron pokrywa własne koszty ( 90 ).

167.

W świetle powyższych rozważań proponuję, by Trybunał wydał następujące orzeczenie w sprawie C‑202/18:

168.

Ponadto proponuję Trybunałowi wydanie następującego orzeczenia w sprawie C‑238/18: