Konwencja genewska w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości

 

STRESZCZENIE DOKUMENTÓW:

Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości

Decyzja 81/462/EWG w sprawie zawarcia Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości

JAKIE SĄ CELE KONWENCJI I DECYZJI?

• Na mocy Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości strony (tj. kraje, które ją ratyfikowały) zobowiązały się do wspólnej pracy w celu ograniczania i stopniowego zapobiegania emisjom zanieczyszczeń powietrza oraz zmniejszania ich, aby zwalczyć transgraniczne zanieczyszczenia.
• Na mocy decyzji Rady zawiera się konwencję w imieniu UE. Stronami konwencji są również wszystkie państwa członkowskie.

KLUCZOWE ZAGADNIENIA

Transgraniczne zanieczyszczenie powietrza na dalekie odległości definiuje się jako wywołane działalnością człowieka uwalnianie, pośrednie lub bezpośrednie, substancji do atmosfery, mające negatywny wpływ na zdrowie ludzi lub na środowisko w innym kraju, w przypadku którego nie można określić źródła lub źródeł emisji.

Na mocy konwencji opracowano osiem oddzielnych protokołów wymienionych poniżej.

• Protokół z 1984 r. dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie (protokół EMEP): instrument służący podziałowi kosztów programu monitorowania na szczeblu międzynarodowym, który stanowi podstawę przeglądu i oceny zanieczyszczenia powietrza w Europie w kontekście umów w sprawie redukcji emisji gazów cieplarnianych.
• Protokół z 1985 r. w sprawie redukcji emisji siarki lub ich przepływów transgranicznych (protokół helsiński) przynajmniej o 30% w stosunku do poziomów z 1980 r.
• Protokół z 1988 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości dotyczący emisji tlenków azotu (NO_x) lub ich transgranicznego przemieszczania (protokół z Sofii): pierwszy etap obejmuje ustalenie emisji NO_x lub ich transgranicznego przemieszczania na stałych poziomach z1987 r.; drugi etap obejmuje zastosowanie podejścia opartego na efektach w celu dalszej redukcji emisji związków azotu, w tym amoniaku (NH₃) oraz lotnych związków organicznych, z uwagi na to, że przyczyniają się do fotochemicznego zanieczyszczenia, zakwaszenia i eutrofizacji oraz ze względu na to, jaki mają wpływ na zdrowie ludzi, środowisko i materiały, poprzez uwzględnienie wszystkich istotnych źródeł emisji.
• Protokół z 1991 r. dotyczący kontroli emisji lotnych związków organicznych lub ich przepływów o charakterze transgranicznym: związki te odpowiadają za wytwarzanie ozonu w warstwie przyziemnej i strony zdecydowały się na osiągnięcie 1 z 3 celów redukcji emisji do 1999 r.:
  • 30-procentowa redukcja lotnych związków organicznych, której podstawę stanowi jeden rok wypadający w okresie 1984–1990;
  • 30-procentowa redukcja emisji lotnych związków organicznych w obszarze zarządzania ozonem w warstwie przyziemnej określonym w załączniku I do protokołu oraz dopilnowanie, by całkowite poziomy krajowych emisji nie przekraczały poziomów z 1988 r.; lub
  • w przypadku gdy emisje w 1988 r. nie przekroczyły pewnych określonych poziomów, strony mogą zdecydować o stabilizacji tego poziomu emisji.
• Protokół z 1994 r. w sprawie dalszej redukcji emisji siarki (protokół z Oslo): protokół ten został opracowany na podstawie protokołu helsińskiego z 1985 r. i określono w nim pułapy emisji do 2010 r. i później. Strony mają obowiązek podjąć jak najefektywniejsze działania w celu redukcji emisji siarki, w tym:
  • zwiększenie efektywności energetycznej;
  • wykorzystywanie energii ze źródeł odnawialnych;
  • zredukowanie zawartości siarki w paliwie; oraz
  • zastosowanie najlepszych dostępnych technologii kontroli. W protokole zachęca się również do stosowania instrumentów ekonomicznych służących przyjęciu opłacalnego podejścia do redukcji emisji siarki.
• Protokół z 1998 r. w sprawie metali ciężkich (protokół z Aarhus): protokół dotyczy trzech metali – kadmu, ołowiu i rtęci. Strony będą musiały zredukować poziomy emisji tych metali w 1990 r. (lub w innym roku w okresie od 1985 do 1995 r.). Celem protokołu jest ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych, procesów spalania i spalania odpadów. W protokole określono rygorystyczne dopuszczalne wartości emisji ze źródeł stacjonarnych i zasugerowano stosowanie najlepszych dostępnych technologii kontroli odnośnie do tych źródeł, takich jak specjalne filtry lub skrubery w przypadku źródeł spalania lub procesów, w których nie wykorzystuje się rtęci. Na mocy protokołu strony zobowiązane są do wycofania z użycia benzyny ołowiowej. W protokole wprowadzono również środki mające na celu zmniejszenie emisji metali ciężkich z innych produktów, np. rtęci w bateriach, i zaproponowano wprowadzenie środków zarządzania odnośnie do innych produktów zawierających rtęć, takich jak komponenty elektryczne, urządzenia pomiarowe, lampy fluorescencyjne, amalgamat dentystyczny, pestycydy i farby. Protokół zmieniono w 2012 r. wprowadzając bardziej rygorystyczne dopuszczalne wartości emisji cząstek stałych i kadmu, ołowiu oraz rtęci, które mają zastosowanie w przypadku niektórych źródeł spalania i innych źródeł emisji przemysłowej uwalniających je do atmosfery. Kategorie źródeł emisji tych trzech metali ciężkich zostały rozszerzone do produkcji stopów żelazokrzemomanganu, przyczyniając się jednocześnie do rozszerzenia zakresu działań przemysłowych, dla których ustalono dopuszczalne wartości emisji.
• Protokół z 1998 r. w sprawie trwałych zanieczyszczeń organicznych, którego nadrzędnym celem jest wyeliminowanie wszelkich zrzutów, emisji i strat takich substancji zanieczyszczających. W protokole zakazuje się całkowitej produkcji i stosowania niektórych produktów, natomiast pozostałe produkty zostały przeznaczone do eliminacji na późniejszym etapie. W protokole zawarto postanowienia dotyczące postępowania z odpadami zakazanych produktów i zobowiązano strony do ograniczenia poziomów emisji dioksyn, furanów, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i heksachlorobenzenu (HCB) w 1990 r. (lub w innym roku w okresie od 1985 do 1995 r.). W protokole określono szczegółowe wartości dopuszczalne dotyczące spalania odpadów komunalnych, niebezpiecznych i medycznych. W protokole zawarto pierwotnie wykaz 16 substancji, które zostały wyszczególnione zgodnie z uzgodnionymi kryteriami ryzyka. Substancje te obejmowały 11 pestycydów, dwa chemikalia przemysłowe i trzy produkty uboczne/zanieczyszczenia. Protokół zmieniono w 2009 r., wprowadzając siedem nowych substancji: heksachlorobutadien, eter oktabromodifenylowy, pentachlorobenzen, eter pentabromodifenylowy, perfluorooktanosulfonian, polichlorowany naftalen i chloroparafiny krótkołańcuchowe. Strony zrewidowały zobowiązania dotyczące związków DDT, heptachloru, heksachlorobenzenu i pentachlorobenzenu, jak również dopuszczalnych wartości emisji pochodzących ze spalania odpadów. Aby ułatwić ratyfikację protokołu krajom w okresie transformacji gospodarczej, strony zapewniły im elastyczność co do terminów stosowania dopuszczalnych wartości emisji i najlepszych dostępnych technologii kontroli.
• Protokół z 1999 r. w zakresie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej (protokół z Göteborga): określono w nim krajowe pułapy emisji na lata 2010–2020 dla czterech substancji zanieczyszczających: dwutlenku siarki (SO₂), tlenku azotu (NO_x), lotnych związków organicznych i amoniaku (NH₃). W protokole określono również rygorystyczne dopuszczalne wartości dla konkretnych źródeł emisji (tj. obiekt energetycznego spalania, produkcja energii elektrycznej, pranie chemiczne, samochody i ciężarówki) oraz zobowiązano do stosowania najlepszych dostępnych technologii kontroli w celu utrzymania emisji na niskim poziomie. Emisje lotnych związków organicznych z takich produktów, jak farby lub aerozole, również muszą zostać ograniczone, natomiast rolnicy mają obowiązek podjęcia szczególnych środków mających na celu kontrolę emisji NH₃. Protokół zmieniono w 2012 r., zawierając krajowe zobowiązania w zakresie redukcji emisji, które mają zostać zrealizowane do 2020 r. i później (zmiany te zostały ratyfikowane przez UE w decyzji Rady (UE) 2017/1757). Zmieniono szereg załączników technicznych do protokołu, zawierając w nich zaktualizowane zestawy dopuszczalnych wartości emisji zarówno dla najważniejszych źródeł stacjonarnych, jak i źródeł mobilnych. Zmieniony protokół jest pierwszą prawnie wiążącą umową zawierającą zobowiązania w zakresie redukcji emisji pyłu drobnego. Zmieniony protokół obejmuje również w szczególności nietrwały czynnik wpływający na zmianę klimatu – sadzę (BC), jako składnik pyłu drobnego. Redukcja pyłu drobnego (w tym sadzy) dzięki wdrożeniu protokołu ograniczy zanieczyszczenie powietrza, zapewniając jednocześnie dodatkowe korzyści dla klimatu.

Współpraca w zakresie polityki

Konwencja wymaga od umawiających się stron opracowania i wprowadzenia odpowiednich polityk i strategii, w szczególności systemów zarządzania jakością powietrza.

Umawiające się strony zgadzają się na regularne spotkania (co najmniej raz w roku) w celu oceny poczynionego postępu i współpracy w kwestiach związanych z konwencją.

Współpraca naukowa

Strony zgadzają się podejmować wspólne wysiłki w zakresie badań naukowych i rozwoju, w szczególności w celu ograniczenia emisji głównych substancji zanieczyszczających powietrze, monitorowania i mierzenia poziomów emisji i skoncentrowania tych substancji, jak również zdobycia wiedzy dotyczącej efektów tych substancji zanieczyszczających na zdrowie ludzkie i środowisko.

Wymiana informacji

Strony zgadzają się wymieniać informacje, w szczególności w zakresie danych dotyczących:

• emisji głównych substancji zanieczyszczających powietrze (rozpoczynając od SO₂) i ich skutków;
• aspektów, które mogłyby prowadzić do znacznych zmian w transgranicznym zanieczyszczaniu powietrza na dalekie odległości (szczególnie w obrębie krajowych strategii politycznych i rozwoju przemysłowego);
• kontroli technologii dla zmniejszenia zanieczyszczania powietrza; oraz
• krajowych strategii politycznych mających na celu zwalczanie głównych substancji zanieczyszczających powietrze.

Współpraca zakresie monitorowania zanieczyszczenia

• Strony zgadzają się uczestniczyć we wspólnym programie monitoringu i oceny transgranicznego przenoszenia zanieczyszczeń na dalekie odległości w Europie (EMEP). Celem niniejszego programu, którego działania są finansowane w ramach oddzielnego protokołu (protokołu EMEP), jest zapewnienie stronom konwencji:
  • informacji naukowych dotyczących monitorowania atmosfery, modeli komputerowych;
  • oceny emisji; oraz
  • rozwoju prognoz.
• Aby zapewnić powodzenie współpracy konwencja zezwala na:
  • rozszerzenie programu, początkowo skupionego na monitorowaniu SO₂ i substancji powiązanych, o inne główne substancje zanieczyszczające powietrze;
  • monitorowanie składu komponentów podlegających zanieczyszczaniu przez te substancje (woda, gleba i roślinność) oraz wpływów na zdrowie i środowisko;
  • tworzenie danych meteorologicznych i innych danych naukowych związanych z procesami zachodzącymi podczas przenoszenia zanieczyszczeń;
  • stosowanie, tam, gdzie to możliwe, porównywalnych i znormalizowanych metod modelowania;
  • wdrożenie protokołu EMEP do odpowiednich krajowych i międzynarodowych programów;
  • regularną wymianę danych uzyskiwanych podczas monitorowania.

DATA WEJŚCIA W ŻYCIE

Konwencja weszła w życie w dniu 16 marca 1983 r., 90 dni po dacie złożenia 24. instrumentu ratyfikacji, przyjęcia, zatwierdzenia lub przystąpienia.

KONTEKST

• W Konwencji genewskiej w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości ustanawia się system umożliwiający rządom współpracę w celu ochrony zdrowia ludzkiego i środowiska przed zanieczyszczeniami powietrza, które mogą dotyczyć kilku krajów. Konwencja została podpisana w 1979 r. w Genewie w ramach Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ (EKG ONZ) i weszła w życie w 1983 r.
• Aby uzyskać więcej informacji, zob. polityka ochrony środowiska (EKG ONZ).

GŁÓWNE DOKUMENTY

Konwencja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości – Rezolucja w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Dz.U. L 171 z 27.6.1981, s. 13–24)

Decyzja Rady 81/462/EWG z dnia 11 czerwca 1981 r. w sprawie zawarcia Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości (Dz.U. L 171 z 27.6.1981, s. 11–12)

DOKUMENTY POWIĄZANE

Decyzja Rady (UE) 2017/1757 z dnia 17 lipca 2017 r. w sprawie przyjęcia w imieniu Unii Europejskiej zmiany Protokołu z 1999 r. do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości w zakresie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej z 1979 r. (Dz.U. L 248 z 27.9.2017, s. 3–75)

Decyzja Rady (UE) 2016/768 z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie przyjęcia zmian do Protokołu z 1998 r. do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego metali ciężkich (Dz.U. L 127 z 18.5.2016, s. 8–20)

Decyzja Rady (UE) 2016/769 z dnia 21 kwietnia 2016 r. w sprawie przyjęcia zmian do Protokołu z 1998 r. do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych (Dz.U. L 127 z 18.5.2016, s. 21–31)

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/75/UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (zintegrowane zapobieganie zanieczyszczeniom i ich kontrola) (Dz.U. L 334 z 17.12.2010, s. 17–119)

Kolejne zmiany do dyrektywy 2010/75/UE zostały włączone do tekstu pierwotnego. Tekst skonsolidowany ma jedynie wartość dokumentacyjną.

Decyzja Rady 2004/259/WE z dnia 19 lutego 2004 r. dotycząca zawarcia, w imieniu Wspólnoty Europejskiej, Protokołu do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości dotyczącego trwałych zanieczyszczeń organicznych (Dz.U. L 81 z 19.3.2004, s. 35–36)

Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący trwałych zanieczyszczeń organicznych (POP) (Dz.U. L 81 z 19.3.2004, s. 37–71)

Decyzja Rady 2003/507/WE z dnia 13 czerwca 2003 r. w sprawie przystąpienia Wspólnoty Europejskiej do Protokołu do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości z 1979 r. w zakresie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej (Dz. U. L 179 z 17.7.2003, s. 1–2)

Zobacz tekst skonsolidowany.

Protokół do konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości w zakresie przeciwdziałania zakwaszeniu, eutrofizacji i powstawaniu ozonu w warstwie przyziemnej (Dz.U. L 179 z 17.7.2003, s. 3–54)

Decyzja Rady 2001/379/WE z dnia 4 kwietnia 2001 r. dotycząca zatwierdzenia w imieniu Wspólnoty Europejskiej Protokołu do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego metali ciężkich (Dz.U. L 134 z 17.5.2001, s. 40)

Protokół do konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący metali ciężkich (Dz.U. L 134 z 17.5.2001, s. 41–64)

Decyzja Rady 98/686/WE z dnia 23 marca 1998 r. w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Protokołu do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego dalszej redukcji emisji siarki (Dz.U. L 326 z 3.12.1998, s. 34)

Protokół do konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, dotyczący dalszej redukcji emisji siarki (Dz.U. L 326 z 3.12.1998, s. 35–56)

Decyzja Rady 93/361/EWG z dnia 17 maja 1993 r. w sprawie przystąpienia Wspólnoty do Protokołu Konwencji genewskiej z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczącego kontroli emisji tlenków azotu oraz ich przepływu o charakterze transgranicznym (Dz.U. L 149 z 21.6.1993, s. 14–15)

Protokół do Konwencji z 1979 roku w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości dotyczący kontroli emisji tlenków azotu lub ich przepływu o charakterze transgranicznym (Dz.U. L 149 z 21.6.1993, s. 16–26)

Decyzja Rady 86/277/EWG z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie przyjęcia Protokołu do Konwencji w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości z 1979 r., dotyczącego długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP) (Dz.U. L 181 z 4.7.1986, s. 1)

Protokół do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczania powietrza na dalekie odległości, dotyczący długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny przenoszenia zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP) (Dz.U. L 181 z 4.7.1986, s. 2–5)

Ostatnia aktualizacja: 08.09.2020