–

w imieniu JS eK – A. Meisterernst, Rechtsanwalt,

–

w imieniu Komisji Europejskiej – E. Schmidt, F. van Schaik i H. van Vliet, w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 8 ust. 3 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/40/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zbliżenia przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich w sprawie produkcji, prezentowania i sprzedaży wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów oraz uchylającej dyrektywę 2001/37/WE (Dz.U. 2014, L 127, s. 1).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu pomiędzy Pro Rauchfrei eV a JS eK, dotyczącego wykorzystywania przez JS dystrybutorów paczek papierosów powodujących, że ostrzeżenia zdrowotne umieszczone na opakowaniach papierosów były ukryte przed konsumentem.

3

Artykuł 1 dyrektywy 2014/40, zatytułowany „Przedmiot”, stanowi:

„Celem niniejszej dyrektywy jest zbliżenie przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych państw członkowskich dotyczących:

[…]

[…]

w celu ułatwienia prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów, mając na celu wysoki poziom ochrony zdrowia, zwłaszcza młodych ludzi, i wypełnienie obowiązków Unii wynikających z [ramowej konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o ograniczeniu użycia tytoniu]”.

4

Zgodnie z art. 2 wspomnianej dyrektywy, zatytułowanym „Definicje”:

„Do celów niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

[…]

[…]

[…]”.

5

Tytuł II tej dyrektywy, pod nazwą „Wyroby tytoniowe”, zawiera rozdział II – „Etykietowanie i opakowania”, w którym znajduje się art. 8, zatytułowany „Przepisy ogólne”. Artykuł ten stanowi w ust. 1, 3 i 8:

„1.   Na każdym opakowaniu jednostkowym wyrobu tytoniowego i opakowaniu zbiorczym zamieszcza się ostrzeżenia zdrowotne, określone w niniejszym rozdziale w języku bądź językach urzędowych państwa członkowskiego, w którym wyrób jest wprowadzany do obrotu.

[…]

3.   Państwa członkowskie zapewniają, aby podczas wprowadzania wyrobów tytoniowych do obrotu ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniu jednostkowym i na opakowaniu zbiorczym były nadrukowane w sposób nieusuwalny, były trwałe i w pełni widoczne, w tym by nie były one częściowo lub całkowicie ukryte lub zasłonięte przez znaki akcyzy, oznaczenia ceny, zabezpieczenia, osłony, obwoluty, pudełka lub inne elementy. Na jednostkowych opakowaniach wyrobów tytoniowych innych niż papierosy i na torebkach z tytoniem do samodzielnego skręcania papierosów ostrzeżenia zdrowotne mogą zostać umieszczone w formie nalepek, pod warunkiem że są one nieusuwalne. Ostrzeżenia zdrowotne nie mogą zostać naruszone na skutek otwarcia opakowania jednostkowego, z wyjątkiem opakowań, których wieczko otwierane jest do góry (typu »flip-top«). W tym ostatnim przypadku ostrzeżenia zdrowotne mogą zostać podzielone na skutek otwarcia opakowania, ale jedynie w sposób zapewniający spójność graficzną i widoczność tekstu, fotografii i informacji o zaprzestaniu palenia.

[…]

8.   Wygląd opakowań jednostkowych i opakowań zbiorczych, przeznaczonych dla konsumentów w Unii, jest zgodny przepisami niniejszego rozdziału”.

6

JS, prowadzący dwa supermarkety w Monachium (Niemcy), od dnia 20 maja 2017 r. zainstalował dystrybutory paczek papierosów przy kasach tych supermarketów. Paczki papierosów były umieszczone wewnątrz tych dystrybutorów, tak że nie były one widoczne dla klientów. Przyciski wyboru wspomnianych dystrybutorów umożliwiały wprawdzie rozpoznanie różnych marek papierosów poprzez przedstawienie graficzne, jednakże nie zawierały wymaganych prawem ostrzeżeń zdrowotnych.

7

Klient chcący kupić paczkę papierosów musiał zwrócić się o odblokowanie dystrybutora do pracowników kas. Następnie musiał samodzielnie nacisnąć przycisk odpowiadający wybranej paczce papierosów, która była następnie przesyłana bezpośrednio na taśmę przenośnika kasy, aby umożliwić klientowi dokonanie płatności.

8

Pro Rauchfrei jest stowarzyszeniem o celach niezarobkowych, które broni praw biernych palaczy. Wniosło ono powództwo do Landgericht München I (sądu krajowego w Monachium I, Niemcy) o zakazanie JS oferowania wyrobów tytoniowych, w szczególności papierosów, na takich warunkach, że ostrzeżenia zdrowotne umieszczone na opakowaniach jednostkowych i na opakowaniach zbiorczych wyrobów tytoniowych przy oferowaniu ich do sprzedaży są ukryte przy użyciu urządzenia takiego jak opisane w pkt 6 niniejszego wyroku. Tytułem żądania ewentualnego Pro Rauchfrei wniosło o zakazanie JS sprzedaży takich wyrobów za pomocą urządzenia, które jedynie odwzorowuje wygląd opakowania jednostkowego papierosów, bez ostrzeżeń zdrowotnych, które powinny się tam znaleźć.

9

Landgericht München I (sąd krajowy w Monachium I) oddalił to powództwo.

10

Pro Rauchfrei wniosło apelację od tego orzeczenia do Oberlandesgericht München (wyższego sądu krajowego w Monachium, Niemcy), który również oddalił apelację. W tych okolicznościach stowarzyszenie to postanowiło wnieść skargę rewizyjną od tego wyroku do sądu odsyłającego, Bundesgerichtshof (federalnego trybunału sprawiedliwości, Niemcy).

11

Uznając, że rozstrzygnięcie tej skargi zależy od wykładni art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze i art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40, sąd ten zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, zarejestrowanym pod numerem C‑370/20, w którym skierował do Trybunału cztery pytania prejudycjalne.

12

W wyroku z dnia 9 grudnia 2021 r., Pro Rauchfrei (C‑370/20, EU:C:2021:988), Trybunał udzielił odpowiedzi na pytania trzecie i czwarte. Orzekł on zatem, po pierwsze, że art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40 należy interpretować w ten sposób, że „wygląd opakowań jednostkowych” w rozumieniu tego przepisu obejmuje ilustrację, która nie jest wiernym odwzorowaniem opakowania jednostkowego papierosów, lecz którą konsument kojarzy z takim opakowaniem jednostkowym ze względu na jej postać, to znaczy jej kontury, proporcje, kolory oraz logo znaku towarowego, a po drugie, że przepis ten należy interpretować w ten sposób, że ilustracja paczki papierosów objęta tym przepisem, ale niezawierająca ostrzeżeń zdrowotnych przewidzianych w tytule II rozdział II tej dyrektywy, jest niezgodna z tymże przepisem, nawet jeśli konsument ma możliwość zobaczenia takich ostrzeżeń na paczce papierosów odpowiadającej tej ilustracji przed jej nabyciem.

13

Trybunał uznał natomiast, że w świetle odpowiedzi udzielonej na pytania trzecie i czwarte nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytania pierwsze i drugie.

14

Tymczasem we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym leżącym u podstaw niniejszej sprawy sąd odsyłający wskazuje, że przepisy proceduralne regulujące spór w postępowaniu głównym zobowiązują go do przestrzegania pierwszeństwa między żądaniem głównym a żądaniem ewentualnym. W zakresie, w jakim zasadność żądania głównego podniesionego przez Pro Rauchfrei zależy od odpowiedzi na pytania pierwsze i drugie, na które Trybunał nie odpowiedział w wyroku z dnia 9 grudnia 2021 r., Pro Rauchfrei (C‑370/20, EU:C:2021:988), a odpowiedź na pytania trzecie i czwarte jest istotna jedynie dla oceny zasadności żądania podniesionego tytułem ewentualnym przez tę stronę, odpowiedź na pytania pierwsze i drugie jest nadal konieczna. Sąd odsyłający ma bowiem wątpliwości co do znaczenia pojęcia „wprowadzania do obrotu” w rozumieniu art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40, a także co do zakresu przewidzianego w tym przepisie zakazu ukrywania ostrzeżeń za pomocą „innych elementów”.

15

W takich okolicznościach Bundesgerichtshof (federalny trybunał sprawiedliwości) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

16

Na wstępie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału skutek wiążący orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie stanowi przeszkody w tym, aby sąd krajowy, do którego wyrok jest skierowany, mógł uznać za konieczne ponowne zwrócenie się do Trybunału przed rozstrzygnięciem sporu przed nim zawisłego, w szczególności gdy przedstawi Trybunałowi nowe elementy oceny mogące skłonić go do udzielenia innej odpowiedzi na zadane już pytanie (wyrok z dnia 6 marca 2003 r., Kaba, C‑466/00, EU:C:2003:127, pkt 39 i przytoczone tam orzecznictwo).

17

Wynika z tego a fortiori, że sąd krajowy, do którego skierowano orzeczenie prejudycjalne Trybunału, może zwrócić się do Trybunału z nowym wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, w którym ponownie zwraca się do Trybunału z pytaniami, na które Trybunał uznał w tym wyroku, że nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi, biorąc pod uwagę odpowiedź udzieloną na inne pytania, o ile sąd ten przedstawi w nowym wniosku elementy, takie jak te wskazane w pkt 14 niniejszego wyroku, z których wynika, że odpowiedź na nierozstrzygnięte pytania jest rzeczywiście niezbędna do rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym.

18

Poprzez pytanie pierwsze sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 należy interpretować w ten sposób, że oferowanie wyrobów tytoniowych do sprzedaży za pośrednictwem dystrybutorów, w których opakowania jednostkowe tych wyrobów są przechowywane w taki sposób, aby nie były widoczne z zewnątrz, wchodzi w zakres pojęcia „wprowadzania do obrotu” w rozumieniu tego przepisu.

19

W tym względzie należy przypomnieć, że pojęcie „wprowadzania do obrotu” zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 40 dyrektywy 2014/40 jako oznaczające „udostępnianie wyrobów, niezależnie od miejsca ich produkcji, konsumentom w Unii, za opłatą lub nieodpłatnie, w tym w drodze sprzedaży na odległość”.

20

Zgodnie ze zwykłym znaczeniem słowa „udostępniać” wyrób tytoniowy należy uznać za podlegający „wprowadzeniu do obrotu” w rozumieniu art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40, gdy konsumenci mogą się w niego zaopatrzyć. W związku z tym, jeżeli wyrób tytoniowy jest dostępny w sprzedaży, to należy przyjąć, że został on wprowadzony do obrotu, nawet przed jego nabyciem i uiszczeniem za niego należności.

21

Ponadto należy uściślić, że jak wynika z brzmienia art. 2 pkt 40 i art. 8 ust. 3 tej dyrektywy, sposoby, za pomocą których wyroby tytoniowe są oferowane konsumentom, nie mają wpływu na znaczenie pojęcia „wprowadzania do obrotu” w rozumieniu wspomnianej dyrektywy.

22

W konsekwencji w niniejszym przypadku okoliczność, że wyroby tytoniowe nie są widoczne wewnątrz dystrybutora, za pośrednictwem którego wyroby te są udostępniane do sprzedaży, nie stoi na przeszkodzie stwierdzeniu, że rzeczone wyroby zostały „wprowadzone do obrotu” w rozumieniu art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40.

23

W świetle powyższego na pytanie pierwsze powinno się odpowiedzieć, że art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 należy interpretować w ten sposób, że oferowanie wyrobów tytoniowych do sprzedaży za pośrednictwem dystrybutorów, w których opakowania jednostkowe tych wyrobów są przechowywane w taki sposób, aby nie były widoczne z zewnątrz, wchodzi w zakres pojęcia „wprowadzania do obrotu” w rozumieniu tego przepisu.

24

Poprzez pytanie drugie sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 należy interpretować w ten sposób, że ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu tytoniowego są „ukrywane” w rozumieniu tego przepisu z tego tylko powodu, że przechowywanie tego wyrobu w dystrybutorze skutkuje tym, że staje się on całkowicie niewidoczny z zewnątrz.

25

Artykuł 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 przewiduje obowiązek państw członkowskich polegający na zapewnieniu, aby podczas wprowadzania wyrobów tytoniowych do obrotu ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniu jednostkowym i na opakowaniu zbiorczym nie były częściowo lub całkowicie ukryte lub zasłonięte przez znaki akcyzy, oznaczenia ceny, zabezpieczenia, osłony, obwoluty, pudełka lub inne elementy.

26

W związku z tym sytuacja wyrobów tytoniowych, które, mimo że posiadają ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniu jednostkowym lub zbiorczym, są zamknięte w pojemniku, takim jak urządzenie będące przedmiotem postępowania głównego, w taki sposób, że nie są widoczne z zewnątrz, nie jest wyraźnie objęta tym przepisem.

27

Należy jednak ustalić, czy w takiej sytuacji ostrzeżenia zdrowotne należy uznać za ukryte za pomocą „innego elementu” w rozumieniu wspomnianego przepisu.

28

W tym względzie należy przypomnieć, że zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału przy dokonywaniu wykładni przepisu prawa Unii należy brać pod uwagę nie tylko jego brzmienie, lecz także kontekst, w jakim został on umieszczony, oraz cele regulacji, której stanowi on część [wyrok z dnia 28 października 2022 r., Generalstaatsanwaltschaft München (Ekstradycja i ne bis in idem), C‑435/22 PPU, EU:C:2022:852, pkt 67 i przytoczone tam orzecznictwo].

29

Jeśli chodzi o brzmienie art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40, dotyczy ono ukrywania w części lub w całości ostrzeżeń zdrowotnych na opakowaniach jednostkowych wyrobów tytoniowych lub na opakowaniach zbiorczych, a nie ukrywania opakowań jednostkowych jako takich.

30

Ponadto, co się tyczy w szczególności odniesienia w art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 do „innych elementów”, które mogą ukryć ostrzeżenia zdrowotne umieszczone na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu tytoniowego, należy stwierdzić, że elementy wymienione w tym przepisie w sposób niewyczerpujący, a mianowicie znaki akcyzy, oznaczenia ceny, zabezpieczenia, osłony, obwoluty lub pudełka, mogą być umieszczone bezpośrednio na opakowaniu jednostkowym wyrobu tytoniowego lub na jego opakowaniu zbiorczym albo obejmować takie opakowanie. Natomiast żaden z tych elementów nie może skutkować tym, że takie opakowanie jednostkowe staje się całkowicie niedostępne i niewidoczne dla odbiorców, jak ma to miejsce w przypadku, gdy jest ono zamknięte w pojemniku takim jak w niniejszym przypadku dystrybutor.

31

Wykładnię tę potwierdza kontekst, w jaki wpisuje się ów art. 8 ust. 3. Kwestia ukrycia ostrzeżeń zdrowotnych na opakowaniach jednostkowych wyrobów tytoniowych, o której mowa w tym przepisie, różni się bowiem od kwestii ewentualnego braku ostrzeżeń zdrowotnych na ilustracjach opakowań jednostkowych wyrobów tytoniowych, które mogą znajdować się na urządzeniu do automatycznej sprzedaży, w którym przechowywane są takie opakowania. To ostatnie pytanie wchodzi w zakres art. 8 ust. 8 dyrektywy 2014/40, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez Trybunał w wyroku z dnia 9 grudnia 2021 r., Pro Rauchfrei (C‑370/20, EU:C:2021:988).

32

Jeśli chodzi o cel, jakiemu służy zakaz ukrywania ostrzeżeń zdrowotnych, przewidziany w art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40, dyrektywa ta zmierza, wedle jej art. 1, do osiągnięcia podwójnego celu polegającego na ułatwieniu prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego wyrobów tytoniowych i powiązanych wyrobów przy uwzględnieniu wysokiego poziomu ochrony zdrowia, zwłaszcza młodych ludzi (wyrok z dnia 9 grudnia 2021 r., Pro Rauchfrei (C‑370/20, EU:C:2021:988, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo).

33

W tym względzie Trybunał wyjaśnił już w pkt 30 wyroku z dnia 9 grudnia 2021 r., Pro Rauchfrei (C‑370/20, EU:C:2021:988), zasadniczo, że ostrzeżenia zdrowotne, które muszą być umieszczone na opakowaniach jednostkowych wyrobów tytoniowych lub na ich opakowaniu, służą przeciwdziałaniu chęci zakupu wzbudzonej u konsumenta przez widok takiego jednostkowego opakowania lub jego ilustracji.

34

Tymczasem osiągnięcie tego celu nie jest zagrożone, jeżeli opakowanie jednostkowe jest zamknięte w pojemniku, takim jak dystrybutor, w taki sposób, że jest ono całkowicie niewidoczne z zewnątrz. W zakresie, w jakim w takiej sytuacji konsument nie może zobaczyć tego opakowania jednostkowego, nie będzie on w związku z tym odczuwał chęci zakupu, jakiej mają przeciwdziałać ostrzeżenia zdrowotne.s

35

W związku z tym na pytanie drugie powinno się odpowiedzieć, że art. 8 ust. 3 zdanie pierwsze dyrektywy 2014/40 należy interpretować w ten sposób, że ostrzeżenia zdrowotne na opakowaniu jednostkowym lub opakowaniu zbiorczym wyrobu tytoniowego nie są „ukryte” w rozumieniu tego przepisu tylko z tego powodu, że przechowywanie tego wyrobu w dystrybutorze skutkuje tym, że staje się on całkowicie niewidoczny z zewnątrz.

36

Dla stron w postępowaniu głównym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem odsyłającym, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniu głównym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje: