1. 

Prokuratury w Niemczech i Austrii są, odpowiednio, organami wydającym i wykonującym europejskie nakazy dochodzeniowe (zwane dalej „END”), rozpatrywane zgodnie z dyrektywą 2014/41/UE ( 2 ).

2. 

W niniejszej sprawie Staatsanwaltschaft Hamburg (prokuratura w Hamburgu, Niemcy) wydała END, aby Staatsanwaltschaft Wien (prokuratura w Wiedniu, Austria) udzieliła jej pewnych informacji dotyczących rachunku bankowego w Austrii. Ze względu na to, że w celu udzielenia takich informacji prawo Austrii wymaga uprzedniej zgody sądu, prokuratura w Wiedniu zwróciła się z wnioskiem o nią do Landesgericht für Strafsachen Wien (sądu krajowego do spraw karnych w Wiedniu).

3. 

Sąd ten zwraca się zasadniczo do Trybunału z pytaniem, czy orzecznictwo dotyczące niezależności prokuratury w ramach europejskich nakazów aresztowania (zwanych dalej „ENA”), które są objęte decyzją ramową 2002/584/WSiSW, można zastosować do END ( 3 ).

4.

Artykuł 1 („Europejski nakaz dochodzeniowy i obowiązek jego wykonania”) stanowi:

„1.   Europejski nakaz dochodzeniowy (END) to orzeczenie sądowe wydane lub zatwierdzone przez organ wymiaru sprawiedliwości jednego państwa członkowskiego (zwanego dalej »państwem wydającym«) w celu wezwania innego państwa członkowskiego (zwanego dalej »państwem wykonującym«) do przeprowadzenia jednej lub kilku określonych czynności dochodzeniowych w celu uzyskania materiału dowodowego zgodnie z niniejszą dyrektywą.

END można także wydać w celu uzyskania materiału dowodowego, którym właściwe organy państwa wykonującego już dysponują.

2.   Państwa członkowskie wykonują END, stosując zasadę wzajemnego uznawania i przestrzegając przepisów niniejszej dyrektywy.

3.   O wydanie END wnosić może podejrzany lub oskarżony lub prawnik działający w imieniu takiej osoby w ramach mającego zastosowanie prawa do obrony wynikającego z przepisów krajowych oraz zgodnie z krajową procedurą karną.

4.   Niniejsza dyrektywa nie ma wpływu na obowiązek poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych zapisanych w art. 6 TUE, w tym prawa do obrony osób objętych postępowaniem karnym, ani nie wpływa na obowiązki ciążące w tym względzie na organach wymiaru sprawiedliwości”.

5.

Zgodnie z brzmieniem art. 2 („Definicje”):

„Na użytek niniejszej dyrektywy stosuje się następujące definicje:

6.

Artykuł 6 („Warunki wydawania i przekazywania END”) stanowi:

„1.   Organ wydający może wydać END jedynie wówczas, gdy spełnione są następujące warunki:

2.   Każdorazowej oceny spełnienia warunków, o których mowa w ust. 1, dokonuje organ wydający.

3.   Gdy organ wykonujący ma powody sądzić, że warunki, o których mowa w ust. 1, nie zostały spełnione, może przeprowadzić konsultacje z organem wydającym w sprawie celowości wykonania END. Po takich konsultacjach organ wydający może podjąć decyzję o wycofaniu END”.

7.

Paragraf 146 stanowi:

„Urzędnicy prokuratury są zobowiązani wykonywać polecenia służbowe przełożonych”.

8.

Paragraf 147 stanowi:

„Prawo nadzoru i kierownictwa przysługuje:

1.   federalnemu ministrowi sprawiedliwości i ochrony konsumentów wobec federalnego prokuratora generalnego i prokuratorów federalnych;

2.   administracji wymiaru sprawiedliwości kraju związkowego wobec wszystkich urzędników prokuratury danego kraju związkowego;

3.   najwyższemu rangą urzędnikowi prokuratury przy wyższych sądach krajowych oraz sądach krajowych wobec wszystkich urzędników prokuratury ich okręgu”.

9.

Paragraf 4 ust. 1 przyznaje prokuraturze zadanie prowadzenia dochodzeń w sprawach karnych.

10.

Przy wykonywaniu tego zadania prokuratura musi uzyskać uprzednią zgodę sądu na przeprowadzenie niektórych czynności dochodzeniowych stanowiących szczególną ingerencję (§§ 101 i 105).

11.

Czynności te obejmują uzyskanie informacji na temat rachunków i transakcji bankowych (§ 109 ust. 4 w związku z § 116 ust. 4).

12.

Paragraf 55c stanowi, że do wykonania END właściwa jest prokuratura, w której okręgu ma zostać dokonana wnioskowana czynność.

13.

Paragraf 55e stanowi, że postanowienie prokuratury o wykonaniu END musi zawierać: i) informacje dotyczące wyznaczenia prokuratora, określenie tożsamości podejrzanego, w miarę możliwości opis okoliczności faktycznych i ich kwalifikację, jak również informacje o prawach osoby, której dotyczy czynność; ii) opis czynności, która ma zostać przeprowadzona; iii) uzasadnienie zgodności z prawem postanowienia; oraz iv) kopię END.

14.

Prokuratura w Hamburgu prowadzi postępowanie karne przeciwko A oraz innym, nieustalonym osobom ( 7 ), w ramach którego w celu wyjaśnienia okoliczności faktycznych, a w szczególności w celu ustalenia tożsamości sprawców przekazała ona END prokuraturze w Wiedniu. Prokuratura w Hamburgu wezwała do przekazania kopii różnych dokumentów dotyczących austriackiego rachunku bankowego za okres od 1 czerwca do 30 września 2018 r.

15.

Na podstawie § 109 ust. 4 i § 116 StPO prokuratura w Wiedniu zwróciła się do Landesgericht für Strafsachen Wien (krajowego sądu do spraw karnych w Wiedniu, Austria) o wydanie zgody na dostęp do informacji o rachunkach i transakcjach bankowych w celu nakazania instytucji bankowej przekazania dokumentów wymienionych w END.

16.

Sąd ten, przed wydaniem zgody, wskazuje, że ponieważ prokuratura niemiecka jest narażona na ryzyko podlegania, bezpośrednio lub pośrednio, instrukcjom lub indywidualnym poleceniom ze strony władzy wykonawczej, zgodnie ze stanowiskiem Trybunału nie może zostać uznana za organ sądowy wydający ENA ( 8 ). Dodaje on, że ten sam wniosek można by przedstawić w celu odmowy wykonania END wydanego przez prokuraturę w Hamburgu.

17.

Mimo że dyrektywa 2014/41 wymienia prokuratora jako organ wydający, nie wszystkie prokuratury w państwach członkowskich spełniłyby wymóg niezależności oczekiwanej od sądów. Gdyby orzecznictwo Trybunału dotyczące ENA miało zastosowanie do END, pojęcie „prokuratora”, o którym mowa w art. 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy 2014/41, należałoby interpretować w ten sposób, że nie obejmuje ono prokuratur narażonych na ryzyko otrzymania indywidualnych poleceń od władzy wykonawczej, takich jak ta w Hamburgu ( 9 ).

18.

W związku z powyższym sąd odsyłający przedłożył Trybunałowi następujące pytanie prejudycjalne:

„Czy termin »organ wymiaru sprawiedliwości« w rozumieniu art. 1 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych i termin »prokurator« w rozumieniu art. 2 lit. c) ppkt (i) wyżej wymienionej dyrektywy należy interpretować w ten sposób, że obejmują one również prokuratury państwa członkowskiego, które w ramach podejmowania decyzji w sprawie wydania europejskiego nakazu dochodzeniowego narażone są na ryzyko podlegania, bezpośrednio lub pośrednio, instrukcjom lub indywidualnym poleceniom ze strony organu władzy wykonawczej, takiego jak Justizsenator (minister sprawiedliwości) w Hamburgu?”.

19.

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wpłynął do Trybunału w dniu 2 sierpnia 2019 r., wraz z wnioskiem o rozpoznanie go w trybie przyspieszonym, który został rozstrzygnięty pozytywnie.

20.

Uwagi na piśmie zostały złożone przez rządy: niemiecki, austriacki, hiszpański, niderlandzki i polski oraz przez Komisję Europejską.

21.

Sąd odsyłający musi rozstrzygnąć, czy wyraża zgodę na przeprowadzenie czynności dochodzeniowej, o którą wnosi prokuratura w Wiedniu. Gdyby prokuratura niemiecka nie brała udziału w powstawaniu tego wniosku, nie wydaje się, aby w świetle prawa krajowego istniały jakiekolwiek trudności w jego dopuszczeniu i, w stosownych przypadkach, w jego uwzględnieniu.

22.

Z zastrzeżeniem oceny sądu odsyłającego mogę jedynie zakładać, że gdyby prokuratura w Wiedniu złożyła ten sam wniosek w wyniku inicjatywy policji austriackiej (to znaczy organu podlegającego władzy wykonawczej), czynnik ten sam w sobie nie stanowiłby przeszkody dla jego rozpatrzenia przez rzeczony sąd.

23.

W takim wypadku nie jest dla mnie jasne, na czym polegałby problem – nawet jeśli nie można by uznać prokuratury niemieckiej (ze względu na brak niezależności od władzy wykonawczej) za „organ wymiaru sprawiedliwości” – w orzeczeniu przez sąd odsyłający w przedmiocie wniosku pochodzącego od prokuratury w Hamburgu, a bezpośrednio od prokuratury w Wiedniu (działającej jako „organ wykonujący” zgodnie z prawem krajowym), który mu przedłożono.

24.

Co więcej, prokuratura austriacka również nie jest niezależna od władzy wykonawczej, co Trybunał miał już okazję stwierdzić ( 10 ). Jak się wydaje, nie stoi to na przeszkodzie, aby prokuratura austriacka kierowała do sądu odsyłającego wnioski o przeprowadzenie czynności dochodzeniowych, jakie uzna za stosowne, jeżeli wystąpią okoliczności określone w § 109 ust. 4 i § 116 StPO.

25.

To samo dotyczy policji lub innych organów administracji ( 11 ). Powstaje zatem pytanie, czy brak niezależności prokuratury austriackiej doprowadziłby do odmówienia przez sąd wykonania wniosku o udzielenie dostępu do dokumentów dotyczących rachunku bankowego, który byłby do niego kierowany przez prokuraturę w Wiedniu z inicjatywy policji lub innych organów administracji.

26.

W rzeczywistości zasadnicze znaczenie dla wydania przez sąd odsyłający orzeczenia (o wydaniu zgody na przeprowadzenie czynności dochodzeniowej lub odmowie wydania tej zgody) ma nie tyle pochodzenie wniosku, co własna funkcja orzecznicza owego sądu. Jeżeli nawet wydany przez austriackiego prokuratora (który nie jest niezależny od władzy wykonawczej) ENA może być skuteczny, po jego zatwierdzeniu przez właściwy sąd krajowy ( 12 ), kontrolujący jego proporcjonalność, ta sama zasada może a fortiori mieć zastosowanie do czynności dochodzeniowych, których wpływ na życie danej osoby jest znacznie mniejszy niż skutki wynikające z ENA.

27.

Dodam wreszcie, że prawo Unii zawiera przepisy, które nakładają na organy administracji państw członkowskich obowiązek wzajemnej współpracy w celu uzyskania od instytucji finansowych niektórych informacji na temat otwartych w nich rachunków bankowych ( 13 ). Ten obowiązek współpracy nie wymaga, aby organ wnioskujący był niezależny od władzy wykonawczej.

28.

Prawo Unii dopuszcza zatem, by organy administracji państwa członkowskiego (które z definicji nie są niezależne) zwracały się do swoich odpowiedników w innym państwie członkowskim o konkretne informacje na temat rachunków bankowych, których te ostatnie co do zasady zobowiązane są im udzielić. Z tego punktu widzenia nie ma zasadniczych przeszkód, aby to samo kryterium miało zastosowanie do stosunków między prokuraturami we wspomnianej dziedzinie, gdy działają one jako organy wydające lub wykonujące END.

29.

Dyrektywa 2014/41 została przyjęta na mocy art. 82 ust. 1 TFUE, który stanowi, że współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych opiera się na zasadzie wzajemnego uznawania.

30.

END jest zdefiniowany jako orzeczenie sądowe wydane lub zatwierdzone przez organ wymiaru sprawiedliwości jednego państwa członkowskiego („państwa wydającego”) w celu wezwania innego państwa członkowskiego („państwa wykonującego”) do przeprowadzenia jednej lub kilku określonych czynności dochodzeniowych w celu uzyskania materiału dowodowego ( 14 ).

31.

Dyrektywa 2014/41, która zastępuje różne konwencyjne instrumenty wzajemnej pomocy prawnej ( 15 ), ma na celu stać się jedynym instrumentem normatywnym dla przeprowadzania czynności dochodzeniowych i gromadzenia materiału dowodowego w przestrzeni europejskiej. Jej celem jest ułatwienie i przyspieszenie gromadzenia materiału dowodowego i jego przekazywania w ramach Unii, a także zwiększenie skuteczności postępowań dochodzeniowych.

32.

Najważniejszą cechą END, która ma znaczenie dla niniejszego odesłania prejudycjalnego, jest to, że dyrektywa 2014/41 przewiduje dwie kategorie „organów wydających”:

33.

Artykuł 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy 2014/41 wyraźnie wymienia prokuratora jako jeden z organów (wymiaru sprawiedliwości) wydających END. Dotychczas nie było wątpliwości, że ta jednoznaczna wzmianka pozwalała właściwym prokuratorom (zgodnie z ich ustawodawstwem krajowym) na bezpośrednie wydawanie takich nakazów.

34.

Wątpliwości sądu odsyłającego wynikają, jak wskazałem, z wyroku OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) w odniesieniu do pojęcia „organu sądowego” w ramach decyzji ramowej 2002/584. Ze względu na to, iż w wyroku tym stwierdzono, że prokuratura niemiecka nie posiadała niezależności wymaganej do wydania ENA, sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy posiada ona ową niezależność do celów wydania END, ponieważ nie ma statusu niezależnego organu wymiaru sprawiedliwości ( 19 ).

35.

Przyjęcie tego argumentu oznaczałoby, że w Niemczech prokuratorzy nie mogliby zostać uznani za organ wydający w rozumieniu art. 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy 2014/41 i że wydane przez nich END wymagałyby zatwierdzenia. Innymi słowy – oznaczałoby to objęcie ich ppkt (ii). Dodatkowo, w przeciwieństwie do brzmienia tego samego ppkt (ii), prokuratorzy ci nie mogliby również działać jako organ zatwierdzający END wydane przez inne organy (administracyjne).

36.

W kolejnych punktach przedstawię pogląd, że wyrażenie „organ wymiaru sprawiedliwości” nie musi być koniecznie interpretowane w ten sam sposób w każdym z aktów dotyczących współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych.

37.

Uważam, że nie istnieje żaden wymóg wynikający z prawa pierwotnego Unii, aby ta wykładnia była jednolita. Można by sądzić, że jednolita definicja tego pojęcia, obowiązująca we wszystkich dziedzinach współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, ułatwiłaby zadanie przezwyciężenia trudności w wykładni. Uważam jednak, że efekt byłby odwrotny: poddanie się tej pokusie związanej z wykładnią spowodowałoby więcej problemów niż te, które wydaje się ona rozwiązywać.

38.

Prawodawca Unii może włączyć do tego pojęcia – pod warunkiem poszanowania jego zasadniczej treści, to znaczy pod warunkiem, że nie rozszerzy go na podmioty niezwiązane ze sprawowaniem wymiaru sprawiedliwości – wybrane z instytucji biorących udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Wszystko będzie zależeć od kontekstu prawnego, w jaki wpisuje się każdy rodzaj współpracy wymiarów sprawiedliwości.

39.

W wyroku tym Trybunał zdefiniował pojęcie „organu sądowego” jedynie w odniesieniu do decyzji ramowej 2002/584, w związku z czym:

40.

W mojej opinii w tej samej sprawie wskazałem już, że „zasady udziału prokuratury w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości są zróżnicowane i nie należy mechanicznie lub automatycznie przenosić rozwiązań przewidzianych dla określonych działań na inne działania o odmiennym charakterze” ( 25 ).

41.

Przytoczyłem w szczególności przykład art. 2 dyrektywy 2014/41, który włączył prokuratora do grona organów uprawnionych do wydawania END. Przypomniałem ponadto opinię w sprawie Özçelik, aby podkreślić, że „nie można zrównać działania prokuratury w jednym i drugim obszarze (tzn. tym dotyczącym wolności, która zostaje odebrana na drodze aresztowania, oraz tym dotyczącym uzyskania materiału dowodowego). […] [U]znanie prokuratury za organ sądowy w rozumieniu dyrektywy 2014/41/UE w odniesieniu do nakazów dochodzeniowych niekoniecznie oznacza, że takie uznanie winno być rozszerzone na decyzję ramową w odniesieniu do europejskich nakazów aresztowania” ( 26 ).

42.

W wyroku OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) potwierdzono, że niemiecka prokuratura jest „organem sądowym” ( 27 ). Powody odmowy uznania jej za organ wydający ENA dotyczą braku jej niezależności w związku z możliwym otrzymywaniem poleceń władzy wykonawczej w konkretnych sprawach. Jednakże co do istoty opierają się one na okoliczności, że naturalny zakres ENA odpowiada poważnej ingerencji władzy publicznej w życie człowieka, jaką jest pozbawienie wolności (tymczasowe lub na podstawie prawomocnego wyroku), chronionej na mocy art. 6 karty, które w taki czy inny sposób powinno być zastrzeżone dla niezależnych sądów w ścisłym tego słowa znaczeniu ( 28 ).

43.

Przyjmując powyższe założenie (z którym się zgadzam i które zaproponowałem już w mojej opinii w tej sprawie), pragnę podkreślić, że sformułowanie przyjęte w kontekście art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 niekoniecznie musi mieć zastosowanie w sposób automatyczny do dyrektywy 2014/41.

44.

Co więcej, brzmienie art. 1 ust. 1 w związku z art. 2 lit. c) dyrektywy 2014/41, z uwzględnieniem innych elementów pozwalających na lepsze zrozumienie jej treści, przemawia za uznaniem, że prokuratura (każda prokuratura państwa członkowskiego) ma charakter „organu wymiaru sprawiedliwości” jako „organu uczestniczącego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych”.

45.

W dalszej części postaram się przedstawić niektóre z powodów, dla których system prawny END nie może być utożsamiany z systemem prawnym ENA.

46.

Różnice między systemem prawnym ENA a systemem prawnym END są liczne, co odpowiada ich odmiennemu charakterowi i różnorodnej funkcjonalności w dziedzinie współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych. Ograniczę się jednak do podkreślenia tych różnic, które dotyczą organów właściwych do wydawania i wykonywania ENA i END.

47.

Artykuł 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 odnosi się, w przypadku ENA, jedynie do „organ[u] sądow[ego] wydającego nakaz państwa członkowskiego”. Natomiast traktowanie organu wydającego END w dyrektywie 2014/41 jest zupełnie odmienne, ponieważ dyrektywa ta zawiera katalog organów wymiaru sprawiedliwości (w wyjaśnionym powyżej znaczeniu) uprawnionych do wydawania END, wśród których prokurator jest wymieniony z nazwy ( 29 ).

48.

O ile włączenie lub wyłączenie prokuratury pozostało nierozstrzygnięte w ramach procedury opracowywania decyzji ramowej 2002/584 ( 30 ), o tyle wyraźna (i potwierdzająca) decyzja prawodawcy Unii o przyznaniu jej statusu organu wydającego END w 2014 r. nie może zostać uznana za przypadkową lub niezamierzoną.

49.

Decyzja ta była celowa i miała obejmować w sposób jednoznaczny, tak aby nie było żadnych wątpliwości, wszystkie organy wymiaru sprawiedliwości (w sposób szczególny prokuratora), które w środowisku proceduralnym państw członkowskich uczestniczą w dochodzeniu w sprawach karnych, kierują nim lub występują w nim w znaczący sposób.

50.

W uzasadnieniu inicjatywy Królestwa Belgii, Republiki Bułgarii, Republiki Estońskiej, Królestwa Hiszpanii, Republiki Austrii, Republiki Słowenii i Królestwa Szwecji na rzecz dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych ( 31 ) wśród celów szczegółowych wymienia się zachowanie specyfiki systemów i kultury prawnej poszczególnych państw.

51.

W uzasadnieniu tym podkreślono, że obszar gromadzenia dowodów jest jednym z tych obszarów, na których istnieją spore różnice między systemami krajowymi, a różnice te są często głęboko zakorzenione w kulturze prawnej oraz w historii danego państwa członkowskiego. Sprawą zasadniczą jest taka poprawa współpracy w dziedzinie gromadzenia dowodów, która nie wpłynie negatywnie na podstawowe aspekty systemów krajowych i na różnice między nimi.

52.

Nie jest zatem przypadkiem, że w art. 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy 2014/41, po wyliczeniu organów wymiaru sprawiedliwości wydających END, użyto sformułowania „właściwego w danej sprawie”. Nie jest także przypadkiem, że w kolejnych przepisach tej dyrektywy powtórzono sformułowanie „zgodnie z prawem krajowym” lub inne podobne sformułowania w celu odniesienia się do niektórych aspektów organizacji i postępowania.

53.

Za pomocą tych sformułowań prawodawca Unii zamierzał wykluczyć wszelkie próby ujednolicenia przepisów dotyczących postępowań karnych w państwach członkowskich, szanując ich swobodę w zakresie organizowania swoich systemów instytucjonalnych zgodnie z własnymi przepisami krajowymi.

54.

Wyliczenie organów zawarte w art. 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy 2014/41 jest zgodne z tym kryterium, gdyż obejmuje ono, na równych zasadach, „sędziego, sąd, sędziego śledczego lub prokuratora”. To właśnie te podmioty są odpowiedzialne za kierowanie dochodzeniami w sprawach karnych w różnych państwach członkowskich.

55.

W związku z tym, biorąc pod uwagę, że prawodawca Unii jest świadomy wielości prokuratur istniejących w niektórych państwach członkowskich, włączenie prokuratora do kategorii uprawnionych organów wydających może być rozumiane jedynie jako wynik świadomej woli objęcia wszystkich rodzajów prokuratorów odpowiedzialnych za dochodzenia w sprawach karnych w tych państwach, niezależnie od stopnia ich powiązania z władzą wykonawczą.

56.

Oczywiście ten (zmienny) stopień powiązania nie mógł zostać niezauważony przez prawodawcę Unii, który wiedział, że większość państw członkowskich, które powierzyły prokuraturze funkcje dochodzeniowe w postępowaniach karnych, zachowała związek między nią a władzą wykonawczą.

57.

Dyrektywa 2014/41 została przyjęta w celu przyspieszenia gromadzenia i przekazywania materiału dowodowego o wymiarze ponadnarodowym poprzez uproszczenie obowiązujących dotychczas ram prawnych, które są fragmentaryczne i złożone ( 32 ). Wcześniejsze instrumenty współpracy wymiarów sprawiedliwości nie wymagały niezależności prokuratury od władzy wykonawczej w odniesieniu do pełnionych przez nią funkcji w dziedzinie dochodzenia, a wręcz przeciwnie, nic nie wskazuje na to, że prawodawca europejski zdecydował się ustanowić taki (nowy) wymóg. Podobnie jak w przypadku istniejących wcześniej instrumentów współpracy w sprawach karnych w tej dziedzinie, prawodawca europejski wolał respektować struktury dochodzeń w sprawach karnych w różnych państw członkowskich.

58.

Dyrektywę 2014/41 i decyzję ramową 2002/584 łączy możliwość odmowy wykonania przez organ wykonujący tego, o co się do niego zwrócono, nawet jeśli dzieje się tak z różnych powodów. Szczególny charakter dyrektywy 2014/41 polega na tym, że przyznaje ona ponadto organowi wykonującemu szeroką gamę mechanizmów konsultacji ( 33 ) i dostosowania zakresu czynności dochodzeniowej.

59.

Artykuł 10 dyrektywy 2014/41, w przeciwieństwie do decyzji ramowej 2002/584, uprawnia organ wykonujący do zastosowania czynności dochodzeniowych innych niż wskazane w END. Organ wykonujący może to zrobić, w przypadku gdy wspomniane czynności „nie istniej[ą] w prawie państwa wykonującego […] albo nie był[y]by dopuszczaln[e] w podobnej sprawie krajowej” ( 34 ) (ust. 1) lub gdy organ wykonujący może wybrać inną czynność, która „będzie miała taki sam rezultat […] przy użyciu mniej inwazyjnych środków” (ust. 3).

60.

Decyzja ramowa 2002/584 nie zapewnia takiej swobody działania, lecz raczej ściśle warunkuje działanie organu wykonującego ENA. Środkiem ciężkości ENA, jeśli można użyć tego wyrażenia, jest organ wydający, którego niezależność instytucjonalna ( 35 ) jako taka daje organowi wykonującemu gwarancję ( 36 ), że ograniczenie wolności osobistej z tego punktu widzenia nie budzi sprzeciwu.

61.

Natomiast w dziedzinie END nie jest konieczne, aby organ wydający nakaz wykazywał taki sam stopień niezależności, aby mógł zwracać się do organu wykonującego. Oprócz domniemania wynikającego z zasady wzajemnego uznawania organ wykonujący ma, jak już wskazałem, szereg możliwości stwierdzenia braku nieprawidłowości.

62.

Rozbieżność systemów prawnych między ENA a END znajduje potwierdzenie w objęciu END, jako wiodącą zasadą postępowania organów wykonujących, nie tylko dyrektywą 2014/41, lecz również „procedurami mającymi zastosowanie w podobnych sprawach krajowych” [art. 2 lit. d)].

63.

Z powyższego założenia wynika konsekwencja, wydająca mi się istotna w niniejszej sprawie, do której odnosi się ten sam art. 2 lit. d) in fine dyrektywy 2014/41, a do której powrócę w dalszej części: „[p]rocedury takie mogą wymagać zatwierdzenia przez sąd w państwie wykonującym, jeśli przewiduje to prawo krajowe” ( 37 ).

64.

W przypadku gdy czynność dochodzeniowa wymaga zgodnie z prawem krajowym państwa wykonującego (tak jest w przypadku Austrii) zgody sądu, zgoda ta staje się dodatkowym czynnikiem gwarancji sądowej sensu stricto. Wydanie takiej zgody należy do sędziego lub sądu wyznaczonego zgodnie z przepisami państwa wykonującego.

65.

Skuteczne wykonanie END zależy zatem w tych okolicznościach od sądu państwa wykonującego, niezależnie od tego, jakie są organy wydający i wykonujący. Dyrektywa 2014/41 nie określa oczywiście, w których państwach członkowskich krajowe przepisy proceduralne wymagają takiej zgody sądu do wykonania czynności dochodzeniowej.

66.

Sąd odsyłający wskazuje na ochronę praw podstawowych i innych praw procesowych zainteresowanych osób, powołując się na pkt 67 i nast. wyroku OG i PI (Prokuratury w Lubece i w Zwickau) jako dodatkowy argument jego postanowienia odsyłającego.

67.

Ochrona praw podstawowych oraz innych praw procesowych osób, wobec których prowadzone są dochodzenia w sprawie działalności przestępczej, jest przedmiotem troski, która pojawiła się od czasu prac przygotowawczych do dyrektywy 2014/41 i została odzwierciedlona w tej dyrektywie ( 38 ).

68.

W uzasadnieniu wskazano, jako szczególny cel, utrzymanie wysokiego poziomu ochrony praw podstawowych i innych praw procesowych osób, których dotyczy dochodzenie. Cel ten (a następnie jego odzwierciedlenie w prawie pozytywnym) wynika z faktu, że gromadzenie materiału dowodowego w innym państwie członkowskim nie powinno mieć wpływu na gwarancje osoby, której dotyczy dochodzenie, w szczególności w odniesieniu do prawa do rzetelnego procesu. Z tego względu dyrektywa 2014/41 wiąże się z innymi dyrektywami dotyczącymi praw procesowych w postępowaniu karnym ( 39 ).

69.

Również w tym obszarze decyzja ramowa 2002/584 i dyrektywa 2014/41 podlegają odmiennej logice:

70.

Czynności dochodzeniowe, których stosowanie jest dozwolone w dyrektywie 2014/41, obejmują bowiem niezwykle zróżnicowany zakres: od takich, które nie mają charakteru „inwazyjnego” ( 42 ) (motyw 16 i art. 10 ust. 2), po takie, które mają charakter „inwazyjny” i mogą zatem oznaczać mniejszą lub większą „ingerencję” w niektóre prawa podstawowe (motyw 10).

71.

Możliwe jest nawet, że zarządzone zostaną czynności na wniosek podejrzanego lub oskarżonego (art. 1 ust. 3), a zatem na jego korzyść, co wyklucza jakikolwiek negatywny wpływ na jego sferę praw i interesów.

72.

W świetle powyższych założeń sądzę, że warto odrębnie rozpatrzyć sposób ochrony praw osób, których dotyczy dochodzenie, na etapie wydawania i wykonywania END, ze szczególnym uwzględnieniem interwencji prokuratury na obu tych etapach.

73.

Organ wydający musi zapewnić, aby prawa podejrzanego lub oskarżonego były przestrzegane: jest to określone w motywie 12 dyrektywy 2014/41 ( 43 ) i w jej art. 6 ust. 1 i 2.

74.

Dyrektywa 2014/41 opiera się na domniemaniu przestrzegania przez inne państwa członkowskie prawa Unii, w szczególności praw podstawowych ( 44 ). Ponadto formularz dotyczący END zawarty w załączniku A do tej dyrektywy (zwany dalej „formularzem”) jest opatrzony nagłówkiem, w którym organ wydający sam musi poświadczyć między innymi, że END jest konieczny i proporcjonalny oraz że prawa podejrzanego lub oskarżonego zostały w nim uwzględnione.

75.

Działając jako gwarant legalności, a więc również praw jednostek, w przypadku gdy działa ona jako organ wydający, prokuratura musi przestrzegać tych wymogów. Formularz powinien zatem zostać wypełniony w sposób najwłaściwszy do tego, aby organ wykonujący nakaz, który go otrzymuje, nie powziął wątpliwości co do spełnienia warunków określonych w art. 6 ust. 1 dyrektywy 2014/41.

76.

Ustawa krajowa, ustanawiając prokuraturę jako organ wydający, może powierzyć sądowi uprawnienie do wyrażania zgody na przyjęcie określonych środków (zwłaszcza jeśli mają one charakter inwazyjny). Dyrektywa 2014/41 nie przewiduje konieczności uzyskania takiej zgody przed wydaniem END, ale nic nie stoi na przeszkodzie temu, aby ustawodawstwo tego państwa tego wymagało. W takich przypadkach ochrona praw podejrzanego lub oskarżonego byłaby podwójnie zapewniona, już od samego początku w państwie wydającym ( 45 ).

77.

Gwarancja praw podstawowych w państwie wykonującym jest wymieniona w motywie 19 ( 46 ) dyrektywy 2014/41 i skonkretyzowana w jej art. 11 ust. 1 lit. f), zgodnie z którym „[b]ez uszczerbku dla art. 1 ust. 4 odmowa uznania lub wykonania END w państwie wykonującym może nastąpić, jeżeli […] istnieją istotne przesłanki uznania, że wykonanie czynności […] byłoby nie do pogodzenia ze spoczywającymi na państwie wykonania obowiązkami wynikającymi z art. 6 TUE i z Karty praw podstawowych”.

78.

Wyrażenie „[b]ez uszczerbku dla art. 1 ust. 4” ( 47 ) wskazuje na znaczenie tego przepisu dyrektywy 2014/41, który staje się jedną z ogólnych klauzul mających regulować działalność organów wydających lub wykonujących END.

79.

W związku z tym w państwach członkowskich, które wyznaczyły prokuraturę jako organ wykonujący, jej obowiązkiem jest przestrzeganie owych wymogów, które mogą nawet doprowadzić do odmowy uznania lub wykonania END.

80.

Nie prowadząc do tak drastycznego rozwiązania, dyrektywa 2014/41 przyznaje prokuraturze, jeżeli wyznaczono ją jako organ wykonujący, uprawnienie do dostosowania wykonania END: albo na mocy art. 10 (czynności dochodzeniowe inne niż wskazane w nakazie) albo w ramach mechanizmu konsultacji z organem wydającym (art. 6 ust. 3 i art. 9 ust. 6).

81.

Podsumowując: do chwili wykonania END ochrona praw podstawowych i innych praw procesowych podejrzanego lub oskarżonego przeszła już szereg filtrów i „gwarancji” ( 48 ), które pomagają rozwiać wszelkie wątpliwości w tym względzie.

82.

Zakres ochrony tych praw zwieńcza w systemie dyrektywy 2014/41 wprowadzenie obowiązku ustanowienia „środków odwoławczych”, o których mowa w motywie 22 ( 49 ) i które zostały określone w art. 14.

83.

Rzeczone środki odwoławcze, zarówno w państwie wydającym, jak i w państwie wykonującym ( 50 ), wypełniają niejako lukę, którą można było dostrzec w decyzji ramowej 2002/584 i która doprowadziła do powstania pytań prejudycjalnych przedłożonych przez inne sądy, na które Trybunał musiał udzielić odpowiedzi. W związku z powyższym obawy wyrażone w tym względzie w postanowieniu odsyłającym nie odpowiadają brzmieniu dyrektywy 2014/41.

84.

Zgodnie z art. 2 lit. d) dyrektywy 2014/41 wykonanie END odbywa się „zgodnie z niniejszą dyrektywą oraz z procedurami mającymi zastosowanie w podobnych sprawach krajowych. Procedury takie mogą wymagać zatwierdzenia przez sąd w państwie wykonującym, jeśli przewiduje to prawo krajowe”.

85.

W niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy wyrażenie zgody na czynność, o którą wnioskowała prokuratura w Wiedniu, ponieważ tak przewiduje StPO. Interwencja sądu odsyłającego nie jest zatem wymagana przez dyrektywę 2014/41, chociaż dyrektywa ta, ze względu na poszanowanie procedur krajowych, nie stoi na przeszkodzie jej realizacji. Owa interwencja nie czyni jednak z tego sądu organu wykonującego ( 51 ).

86.

Zgodnie z logiką dyrektywy 2014/41 przy ocenie wniosku o wydanie zgody właściwy sąd nie zastępuje organu wykonującego tego państwa członkowskiego. Zastosowanie czynności będącej przedmiotem wniosku dotyczy jedynie owego organu (w niniejszej sprawie prokuratury w Wiedniu).

87.

Sąd odsyłający, który powinien wydać zgodę na dostęp do informacji dotyczących rachunku bankowego, nie musi zatem badać, jakie były powiązania prokuratury w Hamburgu (która działała jako organ wydający) z władzą wykonawczą państwa wydającego. W przeciwnym razie sąd ten wprowadziłby dodatkowy wymóg, nieprzewidziany w dyrektywie 2014/41, którego nie nakłada ona nawet na krajowe organy dochodzeniowe.

88.

Innymi słowy, wracając do początku tej analizy – logika dyrektywy 2014/41 oznacza, że sąd odsyłający powinien rozpatrywać, dla celów jego dopuszczenia, END pochodzący pośrednio z prokuratury w Hamburgu, a bezpośrednio z prokuratury w Wiedniu w taki sposób, jakby rozpatrywał wniosek o wydanie zgody na czynności złożony przez prokuraturę austriacką w ramach austriackiego dochodzenia w sprawie karnej.

89.

Dyrektywa 2014/41 zawiera kompletne uregulowanie stosunków między organami wydającymi i organami wykonującymi END. W uregulowaniu tym uwzględniono stałe poszanowanie praw podstawowych i innych praw procesowych podejrzanego lub oskarżonego. Oprócz domniemania nieodłącznie związanego z zasadą wzajemnego uznawania system współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych zapewnia w tej dziedzinie wystarczające gwarancje ochrony praw wspomnianych osób.

90.

Te ramy regulacyjne są na tyle szerokie, że obejmują, jako organy wydające, prokuratury wszystkich państw członkowskich, niezależnie od ich sytuacji instytucjonalnej w stosunku do władzy wykonawczej. W każdym przypadku organ wykonujący musi rozważyć, czy w żądanym END spełnione są przesłanki dotyczące jego wykonania. Dyrektywa 2014/41 przewiduje odpowiednie środki odwoławcze na drodze sądowej od decyzji rzeczonego organu.

91.

Okoliczność, że prokuratura państwa członkowskiego może otrzymywać indywidualne polecenia od władzy wykonawczej, nie wystarcza zatem, aby systemowo odmawiać wykonania wydanych przez nią END. W przeciwnym razie:

92.

W związku z powyższym proponuję, aby Trybunał Sprawiedliwości odpowiedział Landesgericht für Strafsachen Wien (krajowemu sądowi do spraw karnych w Wiedniu, Austria) w następujący sposób:

Prokuratury państw członkowskich, w których wprowadzono takie uregulowanie, mogą być uznane za organy wydające wymiaru sprawiedliwości w rozumieniu art. 2 lit. c) ppkt (i) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2014/41/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie europejskiego nakazu dochodzeniowego w sprawach karnych.