WYROK TRYBUNAŁU (wielka izba)

z dnia 27 maja 2019 r. ( *1 )

Odesłanie prejudycjalne – Pilny tryb prejudycjalny – Współpraca policyjna i wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Europejski nakaz aresztowania – Decyzja ramowa 2002/584/WSiSW – Artykuł 6 ust. 1 – Pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” – Europejski nakaz aresztowania wydany przez prokuraturę państwa członkowskiego – Status – Istnienie stosunku podporządkowania organowi władzy wykonawczej – Uprawnienie ministra sprawiedliwości do wydawania indywidualnych instrukcji – Brak gwarancji niezależności

W sprawach połączonych C‑508/18 i C‑82/19 PPU

mających za przedmiot wnioski o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożone przez Supreme Court (sąd najwyższy, Irlandia) postanowieniem z dnia 31 lipca 2018 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 6 sierpnia 2018 r., i przez High Court (wysoki trybunał, Irlandia) postanowieniem z dnia 4 lutego 2019 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 5 lutego 2019 r., w postępowaniach dotyczących wykonania europejskich nakazów aresztowania wydanych przeciwko:

OG (C‑508/18),

PI (C‑82/19 PPU),

TRYBUNAŁ (wielka izba),

w składzie: K. Lenaerts, prezes, R. Silva de Lapuerta, wiceprezes, A. Arabadjiev, A. Prechal, M. Vilaras, T. von Danwitz, C. Toader, F. Biltgen, K. Jürimäe (sprawozdawca) i C. Lycourgos, prezesi izb, L. Bay Larsen, M. Safjan, D. Šváby, S. Rodin i I. Jarukaitis, sędziowie,

rzecznik generalny: M. Campos Sánchez-Bordona,

sekretarz: L. Hewlett, główna administratorka,

zważywszy na wniosek High Court (wysokiego trybunału) z dnia 4 lutego 2019 r., który wpłynął do Trybunału w dniu 5 lutego 2019 r., o rozpoznanie odesłania prejudycjalnego w sprawie C‑82/19 PPU w trybie pilnym na podstawie art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem,

zważywszy na postanowienie czwartej izby z dnia 14 lutego 2019 r. o uwzględnieniu tego wniosku,

uwzględniając pisemny etap postępowania i po przeprowadzeniu rozprawy w dniu 26 marca 2019 r.,

rozważywszy uwagi przedstawione:

w imieniu OG przez E. Lawlora, BL, i R. Lacey, SC, upoważnionych przez M. Moran, solicitor,

w imieniu PI przez D. Redmonda, barrister, R. Munra, SC, upoważnionych przez E. Kinga, solicitor,

w imieniu Minister for Justice and Equality przez J. Quaney, M. Browne, G. Hodge i A. Joyce’a, działających w charakterze pełnomocników, wspieranych przez B.M. Warda, A. Hanrahanama, J. Bensona, BL, i P. Carolla, SC,

w imieniu rządu duńskiego przez P.Z.L. Ngo i J. Nymanna-Lindgrena działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu niemieckiego początkowo przez T. Henzego, J. Möllera, M. Hellmanna i A. Berg, działających w charakterze pełnomocników, a następnie przez M. Hellmanna, J. Möllera i A. Berg, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu francuskiego przez D. Colasa, D. Dubois i E. de Moustier, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu włoskiego przez G. Palmieri, działającą w charakterze pełnomocnika, wspieraną przez S. Faraciego, avvocato dello Stato,

w imieniu rządu litewskiego przez V. Vasiliauskienė, J. Prasauskienė, G. Taluntytė i R. Krasuckaitė, działające w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu węgierskiego przez M.Z. Fehéra i Z. Wagner, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu niderlandzkiego przez M.K. Bulterman i J. Langera, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu austriackiego przez G. Hessego, K. Ibiliego i J. Schmoll, działających w charakterze pełnomocników,

w imieniu rządu polskiego przez B. Majczynę, działającego w charakterze pełnomocnika,

w imieniu Komisji Europejskiej przez R. Troostersa, J. Tomkina i S. Grünheid, działających w charakterze pełnomocników,

po zapoznaniu się z opinią rzecznika generalnego na posiedzeniu w dniu 30 kwietnia 2019 r.,

wydaje następujący

Wyrok

1

Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczą wykładni art. 6 ust. 1 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. 2002, L 190, s. 1), zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. (Dz.U. 2009, L 81, s. 24) (zwanej dalej „decyzją ramową 2002/584”).

2

Wnioski te zostały złożone w ramach wykonania w Irlandii dwóch europejskich nakazów aresztowania wydanych odpowiednio w sprawie C‑508/18 w dniu 13 maja 2016 r. przez Staatsanwaltschaft bei dem Landgericht Lübeck (prokuraturę przy sądzie okręgowym w Lubece, Niemcy) (zwaną dalej„prokuraturą w Lubece”) w celu przeprowadzenia postępowania karnego wszczętego przeciwko OG oraz w sprawie C‑82/19 PPU w dniu 15 marca 2018 r. przez Staatsanwaltschaft Zwickau (prokuraturę w Zwickau, Niemcy) w celu przeprowadzenia postepowania karnego wszczętego przeciwko PI.

Ramy prawne

Prawo Unii

3

Motywy 5, 6, 8 i 10 decyzji ramowej 2002/584 mają następujące brzmienie:

„(5)

Cel Unii, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, prowadzi do zniesienia ekstradycji między państwami członkowskimi i zastąpienia jej systemem przekazywania osób między organami sądowymi. W dalszej perspektywie wprowadzenie nowego, uproszczonego systemu przekazywania osób skazanych bądź podejrzanych, w celach wykonania wyroku lub wszczęcia postępowania prowadzącego do wydania wyroku [lub ścigania] w sprawach karnych, stwarza możliwość usunięcia [umożliwia wyeliminowanie] złożoności obecnych procedur ekstradycyjnych i związanej z nimi możliwości [związanego z nimi ryzyka] przewlekania postępowania. Dominująca do dziś między państwami członkowskimi tradycyjna współpraca w zakresie wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu orzecznictwa sądowego [Dominująca do dziś między państwami członkowskimi tradycyjna współpraca powinna zostać zastąpiona przez system swobodnego przepływu w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości orzeczeń] w sprawach karnych, obejmujący zarówno decyzje prawomocne, jak i nieprawomocne [obejmujący zarówno orzeczenia wydane w toku postępowania, jak i kończące postępowanie].

(6)

Europejski nakaz aresztowania, przewidziany w niniejszej decyzji ramowej, stanowi pierwszy konkretny środek w dziedzinie prawa karnego wprowadzający [w życie] zasadę wzajemnego uznawania, którą Rada Europejska określ[ił]a jako »kamień węgielny« współpracy sądowej.

[…]

(8)

Decyzje w sprawie wykonywania europejskiego nakazu aresztowania należy poddawać należytym kontrolom, co oznacza, że organ sądowy państwa członkowskiego, na terytorium którego osoba, której wniosek dotyczy, została aresztowana [zatrzymana], zobowiązany jest do podjęcia decyzji w sprawie przekazania tej osoby.

[…]

(10)

Mechanizm europejskiego nakazu aresztowania opiera się na wysokim stopniu zaufania w stosunkach między państwami członkowskimi. Jego wykonanie [stosowanie] można zawiesić jedynie w przypadku poważnego i trwałego naruszenia przez jedno z państw członkowskich zasad określonych w art. 6 ust. 1 [UE], ustalonych [stwierdzonego] przez Radę na podstawie art. 7 ust. 1 [UE] ze skutkami określonymi w jego art. 7 ust. 2”.

4

Artykuł 1 decyzji ramowej, zatytułowany „Definicja europejskiego nakazu aresztowania i zobowiązani[e] do jego wykonania”, przewiduje:

„1.   Europejski nakaz aresztowania stanowi decyzję sądową wydaną [orzeczenie sądowe wydane] przez państwo członkowskie w celu aresztowania [zatrzymania] i przekazania przez inne państwo członkowskie osoby, której dotyczy wniosek, w celu przeprowadzenia postępowania karnego lub wykonania kary pozbawienia wolności bądź środka zabezpieczającego [polegającego na pozbawieniu wolności].

2.   Państwa członkowskie wykonują każdy europejski nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami niniejszej decyzji ramowej.

3.   Niniejsza decyzja ramowa nie skutkuje modyfikacją [nie prowadzi do zmiany] obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawa zawartych w art. 6 [UE]”.

5

W art. 3, 4 i 4a wspomnianej decyzji ramowej wymieniono podstawy obligatoryjnej i fakultatywnej odmowy wykonania europejskiego nakazu aresztowania. Artykuł 5 tej samej decyzji ramowej przewiduje gwarancje ze strony wydającego nakaz państwa członkowskiego udzielane w szczególnych przypadkach.

6

Zgodnie z art. 6 decyzji ramowej, zatytułowanym „Właściwe organy sądowe [Określenie właściwych organów sądowych]”:

„1.   Wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.

2.   Wykonującym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wykonującego nakaz państwa członkowskiego, właściw[y] dla wykonania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.

3.   Każde państwo członkowskie powiadamia Sekretariat Generalny Rady o właściwym w świetle jego prawa organie sądowym”.

Prawo irlandzkie

7

European Arrest Warrant Act 2003 (irlandzka ustawa o europejskim nakazie aresztowania z 2003 r.), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporów w postępowaniach głównych (zwana dalej „EAW Act”), transponuje decyzję ramową 2002/584 do prawa irlandzkiego. Artykuł 2 ust. 1 akapit pierwszy EAW Act stanowi:

„»organ sądowy« oznacza sędziego, sędziego pokoju lub inną osobę upoważnioną na mocy prawa danego państwa członkowskiego do pełnienia funkcji takich samych lub podobnych do tych, które są wykonywane na mocy art. 33 przez sąd [Irlandii]”.

8

Artykuł 20 EAW Act stanowi:

„1.   W postępowaniach, w których stosuje się niniejszą ustawę, High Court [wysoki trybunał, Irlandia] może, jeśli uzna, że dokumentacja lub informacje, które zostały mu przekazane, nie są wystarczające do wykonywania przez niego obowiązków na podstawie niniejszej ustawy, zażądać od wydającego nakaz organu sądowego lub państwa wydającego nakaz, w razie potrzeby, przedstawienia mu dodatkowych dokumentów lub informacji w wyznaczonym przez niego terminie.

2.   Organ centralny państwa, jeśli uważa, że dokumentacja lub informacje, które zostały mu przekazane, nie są wystarczające, aby umożliwić mu lub umożliwić High Court [wysokiemu trybunałowi] wykonywanie obowiązków na podstawie niniejszej ustawy, może wymagać od wydającego nakaz organu sądowego lub państwa wydającego, w razie potrzeby, przedstawienia mu dodatkowych dokumentów lub informacji, określonych przez organ i w wyznaczonym przez organ terminie […]”.

Prawo niemieckie

9

Zgodnie z art. 146 Gerichtsverfassungsgesetz (ustawy o ustroju sądów, zwanej dalej „GVG”):

„Urzędnicy prokuratury są zobowiązani wykonywać instrukcje służbowe przełożonych”.

10

Artykuł 147 GVG stanowi:

„Prawo nadzoru i kierownictwa przysługuje:

1)   Bundesminister der Justiz und für Verbraucherschutz [federalnemu ministrowi sprawiedliwości i ds. ochrony konsumentów] wobec federalnego prokuratora generalnego i prokuratorów federalnych;

2)   Landesjustizverwaltung [administracji wymiaru sprawiedliwości kraju związkowego] wobec wszystkich urzędników prokuratury danego kraju związkowego;

3)   najwyższemu rangą urzędnikowi prokuratury przy wyższych sądach krajowych oraz sądach krajowych wobec wszystkich urzędników prokuratury ich okręgu”.

Spory w postępowaniach głównych i pytania prejudycjalne

Sprawa C‑508/18

11

OG jest obywatelem Litwy mieszkającym w Irlandii. W dniu 13 maja 2016 r. został złożony wniosek o jego przekazanie na podstawie europejskiego nakazu aresztowania wydanego przez prokuraturę w Lubece, w celu przeprowadzenia postępowania karnego w związku z czynami, których OG miał się dopuścić w 1995 r. i które prokuratura ta zakwalifikowała jako „zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała”.

12

OG wniósł do High Court (wysokiego trybunału, Irlandia) skargę w celu podważenia ważności europejskiego nakazu aresztowania, powołując się w szczególności na fakt, że prokuratura w Lubece nie jest „organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584.

13

W uzasadnieniu tego twierdzenia OG oparł się na opinii prawnej sporządzonej przez niemieckiego adwokata, z której w szczególności wynikało, że w prawie niemieckim prokuratura nie posiada statusu autonomicznego lub niezależnego od sądu, lecz jest objęta hierarchiczną strukturą administracyjną kierowaną przez ministra sprawiedliwości, w związku z czym istnieje ryzyko ingerencji politycznej w procedury przekazywania osób. Prokuratura nie jest ponadto organem sądowym, który miałby uprawnienia do zarządzenia zatrzymania czy też aresztowania osoby – z wyjątkiem nadzwyczajnych okoliczności. Jedynie sędzia lub sąd posiada taką właściwość. Tylko sędzia lub sąd posiada takie uprawnienie. Prokuratura jest z kolei właściwa do wykonania krajowego nakazu aresztowania wydanego przez sędziego lub sąd, poprzez wydanie w stosownym przypadku europejskiego nakazu aresztowania. W konsekwencji żaden „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 nie był zaangażowany w wydanie europejskiego nakazu aresztowania przeciwko OG.

14

W tych okolicznościach High Court (wysoki trybunał) zwrócił się do prokuratury w Lubece za pośrednictwem irlandzkiego organu centralnego w celu uzyskania dodatkowych informacji dotyczących materiału dowodowego przedstawionego przez OG w odniesieniu do uznania tej prokuratury za „organ sądowy”, w szczególności w świetle wyroków: z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak (C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858), z dnia 10 listopada 2016 r., Özçelik (C‑453/16 PPU, EU:C:2016:860).

15

W dniu 8 grudnia 2016 r. prokuratura w Lubece odpowiedziała na ten wniosek i wskazała, że zgodnie z prawem niemieckim prokuratura jest organem wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych na tej samej podstawie co sądy krajowe oraz że jej zadaniem jest ściganie przestępstw oraz uczestniczenie w postępowaniu karnym. Jej rola polega w szczególności na zapewnieniu zgodności z prawem i prawidłowości przebiegu śledztwa. Prokuratura ustanawia warunki wstępne w zakresie wykonywania władzy sądowniczej i wykonuje orzeczenia sądowe. W przeciwieństwie do sędziów dysponuje on prawem do wszczęcia śledztwa.

16

Jeśli chodzi o powiązania ze Schleswig-Holsteinischer Minister für Justiz (ministrem sprawiedliwości kraju związkowego Szlezwik-Holsztyn, Niemcy), prokuratura w Lubece wskazała, że minister ten nie dysponuje żadnymi uprawnieniami do wydawania jej instrukcji. Zgodnie z prawem krajowym wyłącznie Staatsanwaltschaft beim Schleswig-Holsteinischen Oberlandesgericht (prokurator generalny prokuratury przy wyższym sądzie okręgowym Szlezwiku-Holsztyna, Niemcy) (zwany dalej „prokuratorem generalnym”), który stoi na czele prokuratury tego kraju związkowego, może wydać Leitenden Oberstaatsanwalt der Staatsanwaltschaft Lübeck (pierwszemu prokuratorowi prokuratury w Lubece, Niemcy) instrukcje. Ponadto uprawnienie do wydawania instrukcji jest ograniczone przez ustawę zasadniczą Republiki Federalnej Niemiec i przez zasadę legalności obowiązującą w zakresie postępowania karnego, która to zasada z kolei wynika z zasady państwa prawa. Chociaż wspomniany minister może skorzystać z uprawnienia do wydania instrukcji „zewnętrznych” względem prokuratora generalnego, to ma on obowiązek przestrzegania tych zasad. Ponadto w kraju związkowym Szlezwiku-Holsztynie jest on zobowiązany do poinformowania przewodniczącego Landtag (parlamentu regionalnego, Niemcy), w przypadku gdy wydaje on instrukcje prokuratorowi generalnemu. W niniejszym przypadku, co się tyczy OG, nie zostały wydane żadne instrukcje ani przez ministra prokuratorowi generalnemu, ani przez prokuratora generalnego prokuraturze w Lubece.

17

W dniu 20 marca 2017 r. High Court (wysoki trybunał) oddalił argument OG dotyczący okoliczności, że prokuratura w Lubece nie jest „organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584. Od tego wyroku High Court (wysokiego trybunału, Irlandia) zostało złożone odwołanie do Court of Appeal (sądu apelacyjnego, Irlandia), który utrzymał wspomniany wyrok w mocy.

18

Sąd odsyłający, Supreme Court (sąd najwyższy, Irlandia), zezwolił na wniesienie odwołania od wyroku Court of Appeal (sądu apelacyjnego).

19

Mając na uwadze przedstawione mu dowody, sąd odsyłający powziął wątpliwości co do okoliczności, czy prokuratura w Lubece spełnia wymóg niezależności i wymóg odnoszący się do roli odgrywanej w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, które to wymogi wynikają z orzecznictwa Trybunału zawartego w wyrokach z dnia 29 czerwca 2016 r., Kossowski (C‑486/14, EU:C:2016:483); a także z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak (C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858); z dnia 10 listopada 2016 r., Özçelik (C‑453/16 PPU, EU:C:2016:860); z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas (C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861), tak by mogła ona być uznana za „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584.

20

Zdaniem tego sądu, w świetle sytuacji instytucjonalnej prokuratury niemieckiej wydaje się, że prokuratura w Lubece podlega władzy wykonawczej i otrzymuje od niej instrukcje. Tym samym sąd ten żywi wątpliwości co do tego, czy prokuratura ta spełnia określone w tym orzecznictwie zasady i czy w zawisłej przed nim sprawie można stwierdzić jej niezawisłość z uwagi na sam fakt, że w odniesieniu do europejskiego nakazu aresztowania wydanego przeciwko OG nie zostało wydane żadne polecenie ani żadne instrukcje.

21

Ponadto sąd odsyłający wskazuje, że mimo iż prokuratura pełni w Niemczech kluczową rolę w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, wykonuje ona funkcje inne niż funkcje sądów lub sędziów. I tak, nawet przy założeniu, że wymóg niezależności jest spełniony, nie ma pewności, że prokuratura ta spełnia wymóg dotyczący sprawowania wymiaru sprawiedliwości lub uczestniczenia w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, tak aby można było uznać ją za „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584.

22

W tych okolicznościach Supreme Court (sąd najwyższy) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy o niezależności prokuratury wobec władzy wykonawczej należy rozstrzygać w oparciu o pozycję, jaką zajmuje on we właściwym krajowym systemie prawnym? Jeśli nie, na podstawie jakich kryteriów należy rozstrzygać o niezależności od władzy wykonawczej?

2)

Czy prokuratura, która zgodnie z prawem krajowym bezpośrednio lub pośrednio podlega ewentualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony ministerstwa sprawiedliwości, jest wystarczająco niezależna wobec władzy wykonawczej, aby uznać ją za organ sądowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?

3)

Czy w takim przypadku prokuratura musi być również funkcjonalnie niezależna od władzy wykonawczej i na podstawie jakich kryteriów należy rozstrzygać o funkcjonalnej niezależności?

4)

Czy w wypadku spełnienia przesłanki niezależności od władzy wykonawczej prokuratura, której rola ogranicza się do wszczynania i prowadzenia śledztw oraz zapewnienia ich obiektywności i zgodności z prawem, wszczynania postępowania z oskarżenia publicznego, wykonywania orzeczeń sądowych oraz ścigania przestępstw i która nie wydaje krajowych nakazów aresztowania i nie może pełnić funkcji sędziowskich, jest »organem sądowym« w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?

5)

Czy prokuratura w Lubece jest »organem sądowym« w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?”.

Sprawa C‑82/19 PPU

23

W dniu 15 marca 2018 r. wobec PI, obywatela rumuńskiego, został wydany europejski nakaz aresztowania przez prokuraturę w Zwickau (Niemcy) w celu przekazania go do celów przeprowadzenia postępowania karnego w związku z popełnieniem czynów zakwalifikowanych jako „kradzież zorganizowana oraz kradzież z bronią w ręku”. Nakaz ten został podpisany przez sąd odsyłający, High Court (wysoki trybunał) w dniu 12 września 2018 r. w celu wykonania. PI został zatrzymany w dniu 15 października 2018 r. na podstawie wspomnianego nakazu i od tego dnia przebywa w zakładzie karnym.

24

Sąd odsyłający wyjaśnia, że stoi wobec takiego samego problemu jak problem, który został podniesiony przez Supreme Court (sąd najwyższy) w sprawie C‑508/18.

25

PI sprzeciwił się jego przekazaniu na podstawie dotyczącego go europejskiego nakazu aresztowania w szczególności poprzez powołanie się na fakt, że prokuratura w Zwickau nie jest „organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, właściwym do wydania europejskiego nakazu aresztowania.

26

W uzasadnieniu tego twierdzenia PI oparł się na tej samej opinii prawnej co ta, o której mowa w pkt 13 niniejszego wyroku, na temat prokuratury w Lubece, a także na opinii tego adwokata w odniesieniu do prokuratury w Zwickau.

27

W tych okolicznościach sąd odsyłający zwrócił się do prokuratury w Zwickau za pośrednictwem irlandzkiego organu centralnego w celu uzyskania dodatkowych informacji dotyczących dowodów przedstawionych przez PI w odniesieniu do statusu tej prokuratury.

28

W odpowiedzi z dnia 24 stycznia 2019 r. sąd ten przekazał sądowi odsyłającemu krajowy nakaz aresztowania wydany przez Amtsgericht Zwickau (sąd rejonowy w Zwickau, Niemcy), na którym opiera się europejski nakaz aresztowania, który dotyczy PI, i wyjaśnił, że ten pierwszy nakaz aresztowania został wydany przez niezależny sąd. Ponadto prokuratura w Zwickau wskazała, że zgodnie z art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 jest ona organem właściwym do wydania europejskiego nakazu aresztowania.

29

Do prokuratury w Zwickau skierowano kolejny wniosek w celu ustalenia, czy przyjęła ona takie samo podejście jak podejście prokuratury w Lubece w sprawie C‑508/18. W dniu 31 stycznia 2019 r. prokuratura w Zwickau odpowiedziała w następujący sposób:

„W odpowiedzi na Państwa pismo z dnia 28 stycznia 2019 r., do którego załączyli Państwo dokumenty przekazane przez prokuraturę w Lubece [(Niemcy)], potwierdzam, że podzielam stanowisko prokuratury w Lubece w odniesieniu do statusu prokuratury w ramach porządku prawnego Republiki Federalnej Niemiec. Pragnę dodać, że śledztwo w sprawie oskarżonego jest prowadzone przez prokuraturę w Zwickau w sposób niezależny, bez ingerencji politycznej. Ani [Generalstaatsanwaltschaft Dresden (prokurator generalny w Dreźnie, Niemcy)] ani [Justizminister des Freistaats Sachsen (minister sprawiedliwości kraju związkowego Saksonii, Niemcy)] w żadnym momencie nie wydali żadnych instrukcji”.

30

W tym kontekście High Court (wysoki trybunał) zastanawia się, podobnie jak Supreme Court (sąd najwyższy) w sprawie C‑508/18, nad kryteriami, jakie sąd krajowy powinien stosować w celu ustalenia, czy prokuratura jest „organem sądowym” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584.

31

W tych okolicznościach High Court (wysoki sąd) postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)

Czy o niezależności prokuratury wobec władzy wykonawczej należy rozstrzygać w oparciu o pozycję, jaką zajmuje on we właściwym krajowym systemie prawnym? Jeśli nie, na podstawie jakich kryteriów należy rozstrzygać o jej niezależności od władzy wykonawczej?

2)

Czy prokuratura, która zgodnie z prawem krajowym bezpośrednio lub pośrednio podlega ewentualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony ministerstwa sprawiedliwości, jest wystarczająco niezależna wobec władzy wykonawczej, aby uznać ją za »organ sądowy« w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?

3)

Czy w takim przypadku prokuratura musi być również funkcjonalnie niezależna od władzy wykonawczej i na podstawie jakich kryteriów należy rozstrzygać o funkcjonalnej niezależności?

4)

Czy w wypadku spełnienia przesłanki niezależności od władzy wykonawczej prokuratura, której rola ogranicza się do wszczynania i prowadzenia śledztw oraz zapewnienia ich obiektywności i zgodności z prawem, wszczynania postępowania z oskarżenia publicznego, wykonywania orzeczeń sądowych oraz ścigania przestępstw i który nie wydaje krajowych nakazów aresztowania i nie może pełnić funkcji sędziowskich, jest »organem sądowym« w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?

5)

Czy prokuratura w Zwickau jest organem sądowym w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584?”.

Postępowanie przed Trybunałem

Sprawa C‑508/18

32

Sąd odsyłający w sprawie C‑508/18 zwrócił się o rozpoznanie sprawy w trybie przyspieszonym, na podstawie przepisów art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

33

Wniosek ten został oddalony postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 20 września 2018 r., Minister for Justice and Equality (C‑508/18 i C‑509/18, niepublikowanym, EU:C:2018:766).

34

Postanowieniem prezesa Trybunału sprawa C‑508/18 została poddana rozpoznaniu w pierwszej kolejności.

Sprawa C‑82/19 PPU

35

Sąd odsyłający w sprawie C‑82/19 PPU wystąpił do Trybunału z wnioskiem o zastosowanie pilnego trybu prejudycjalnego, przewidzianego w art. 107 regulaminu postępowania przed Trybunałem.

36

W uzasadnieniu tego wniosku powołał się między innymi na fakt, że PI jest obecnie pozbawiony wolności w oczekiwaniu na jego skuteczne przekazanie organom niemieckim.

37

W pierwszej kolejności należy wskazać, że odesłanie prejudycjalne w tej sprawie dotyczy wykładni decyzji ramowej 2002/584, która wchodzi w zakres dziedziny objętej częścią trzecią traktatu FUE, w jej tytule V, dotyczącym przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. Może ono w konsekwencji podlegać rozpoznaniu w pilnym trybie prejudycjalnym.

38

W drugiej kolejności zgodnie z orzecznictwem Trybunału należy uwzględnić okoliczność, że osoba, której dotyczy postępowanie główne, jest obecnie pozbawiona wolności, a jej pozostanie w areszcie zależy od rozstrzygnięcia sporu w postępowaniu głównym (zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak, C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858, pkt 21 i przytoczone tam orzecznictwo). Zastosowane wobec PI aresztowanie zostało zarządzone, zgodnie z wyjaśnieniami przedstawionymi przez sąd odsyłający, w ramach wykonania wydanego przeciwko niemu europejskiego nakazu aresztowania.

39

W tych okolicznościach w dniu 14 lutego 2019 r. na wniosek sędziego sprawozdawcy i po wysłuchaniu rzecznika generalnego czwarta izba Trybunału postanowiła uwzględnić wniosek sądu odsyłającego o rozpoznanie odesłania prejudycjalnego w sprawie C‑82/19 PPU w trybie pilnym.

40

Ponadto postanowiono przekazać sprawę do Trybunału w celu przydzielenia jej wielkiej izbie.

41

Ze względu na powiązanie spraw C‑508/18 i C‑82/19 PPU należy je połączyć do celów wydania wyroku.

W przedmiocie pytań prejudycjalnych

42

Poprzez swoje pytania, które należy zbadać łącznie, sądy odsyłające zmierzają w istocie do ustalenia, czy pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że obejmuje ono prokuratury państwa członkowskiego, które są właściwe do prowadzenia postępowania karnego i znajdują się w stosunku podległości wobec organu władzy wykonawczej tego państwa członkowskiego, takiego jak minister sprawiedliwości, i mogą podlegać, bezpośrednio lub pośrednio, indywidualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony tego organu przy podejmowaniu decyzji w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania.

43

Na wstępie należy przypomnieć, że zarówno zasada wzajemnego zaufania między państwami członkowskimi, jak i zasada wzajemnego uznawania, która sama w sobie opiera się na wzajemnym zaufaniu między nimi, mają w prawie Unii fundamentalne znaczenie, gdyż umożliwiają one utworzenie i utrzymywanie przestrzeni bez granic wewnętrznych. Dokładniej rzecz ujmując, zasada wzajemnego zaufania wymaga, w szczególności w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, aby każde z tych państw uznawało – z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności – że wszystkie inne państwa członkowskie przestrzegają prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych uznanych w tym prawie [wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Minister for Justice and Equality (nieprawidłowości w systemie sądownictwa),C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, pkt 36, a także przytoczone tam orzecznictwo].

44

W odniesieniu w szczególności do decyzji ramowej 2002/584, z jej motywu 6 wynika, że przewidziany w tej decyzji ramowej europejski nakaz aresztowania stanowi pierwszy konkretny środek w dziedzinie prawa karnego wprowadzający zasadę wzajemnego uznawania.

45

Zasada ta znajduje odzwierciedlenie w art. 1 ust. 2 tej decyzji ramowej, ustanawiającym przepis, zgodnie z którym państwa członkowskie są zobowiązane do wykonania każdego europejskiego nakazu aresztowania w oparciu o wspomnianą zasadę i zgodnie z przepisami wspomnianej decyzji ramowej. Wykonujące nakaz organy sądowe mogą zatem co do zasady odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie w oparciu o przewidziane w art. 3, 4 i 4a tej decyzji ramowej i enumeratywnie wyliczone podstawy odmowy wykonania. Poza tym wykonanie europejskiego nakazu aresztowania można uzależnić wyłącznie od jednego z warunków wyczerpująco określonych w jej art. 5. W konsekwencji wykonanie europejskiego nakazu aresztowania stanowi zasadę, zaś odmowa wykonania, przewidziana jako wyjątek, powinna być interpretowana ściśle [zob. podobnie wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Minister for Justice and Equality (nieprawidłowości w systemie sądownictwa), C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, pkt 41, a także przytoczone tam orzecznictwo].

46

Jednakże zasada wzajemnego uznawania zakłada, że wyłącznie europejskie nakazy aresztowania w rozumieniu art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 powinny być wykonywane zgodnie z jej przepisami. Jak wynika z tego artykułu, taki europejski nakaz aresztowania jest „orzeczeniem sądowym”, co wymaga, by został on wydany przez „organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej decyzji ramowej (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak, C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858, pkt 28; z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 29).

47

Zgodnie z art. 6 ust. 1 wspomnianej decyzji ramowej wydającym nakaz organem sądowym jest organ sądowy wydającego nakaz państwa członkowskiego, właściwy dla wydania europejskiego nakazu aresztowania na mocy prawa obowiązującego w tym państwie.

48

O ile zgodnie z zasadą autonomii proceduralnej państwa członkowskie mogą wyznaczyć na mocy ich prawa krajowego „organ sądowy” właściwy do wydania europejskiego nakazu aresztowania, o tyle znaczenie i zakres tego pojęcia nie mogą zostać pozostawione ocenie każdego z państw członkowskich (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak, C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858, pkt 30, 31; a także z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 31, 32).

49

Wspomniane pojęcie wymaga autonomicznej i jednolitej w całej Unii wykładni, która zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału powinna być dokonana z uwzględnieniem jednocześnie brzmienia art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, kontekstu, w który się on wpisuje, i celu zamierzonego przez tę decyzję ramową (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak, C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858, pkt 32; z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 33).

50

W tym zakresie należy przypomnieć w pierwszej kolejności, że Trybunał już orzekł, iż termin „organ sądowy”, o którym mowa w tym przepisie, nie oznacza wyłącznie sędziów lub sądów państwa członkowskiego, ale może obejmować, w szerszym sensie, organy uczestniczące w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego, w odróżnieniu, w szczególności, od ministerstw lub służb policji, które należą do władzy wykonawczej (zob. podobnie wyroki: z dnia 10 listopada 2016 r., Poltorak, C‑452/16 PPU, EU:C:2016:858, pkt 33, 35; a także z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 34, 36).

51

Z powyższego wynika, że pojęcie „organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 może obejmować organy państwa członkowskiego, które, chociaż niekoniecznie muszą być sądami lub sędziami, uczestniczą w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych tego państwa członkowskiego.

52

Wykładnię tę potwierdza, po pierwsze, kontekst, w jaki wpisuje się art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584. W tym względzie należy wskazać, że wspomniana decyzja ramowa jest instrumentem współpracy wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych, która dotyczy wzajemnego uznawania nie tylko prawomocnych orzeczeń wydanych przez sądy karne, lecz w szerszym zakresie orzeczeń wydanych przez organy sądowe państw członkowskich w ramach postępowania karnego, w tym na etapie ścigania karnego.

53

Przewidziana w art. 31 UE współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, która stanowiła podstawę prawną decyzji ramowej 2002/584, dotyczyła w szczególności współpracy między organami sądowymi państw członkowskich zarówno w zakresie postępowania, jak i wykonywania orzeczeń.

54

Pojęcie „postępowania”, które ma szerokie znaczenie, może obejmować postępowanie karne w całości, czyli etap poprzedzający postępowanie sądowe, samo postępowanie sądowe i etap wykonania prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd karny przeciwko osobie uznanej za winną przestępstwa.

55

Taka wykładnia znajduje potwierdzenie w brzmieniu art. 82 ust. 1 lit. d) TFUE, który zastąpił art. 31 UE i który obecnie stanowi, że współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych dotyczy współpracy między organami sądowymi lub równoważnymi organami państw członkowskich w ramach ścigania karnego i wykonywania orzeczeń.

56

Po drugie, powyższą wykładnię potwierdza również cel, do którego zmierza decyzja ramowa 2002/584, który – jak wynika z jej motywu 5 – polega na ustanowieniu systemu swobodnego przepływu orzeczeń w sprawach karnych, obejmujący zarówno orzeczenia wydane w toku postępowania, jak i kończące postępowanie, w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości.

57

W tym względzie decyzja ramowa 2002/584 ma na celu, poprzez wprowadzenie uproszczonego i skutecznego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwienie i przyspieszenie współpracy sądowej, a tym samym przyczynienie się do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć między państwami członkowskimi, zgodnie z zasadą wzajemnego uznawania (wyrok z dnia 22 grudnia 2017 r., Ardic, C‑571/17 PPU, EU:C:2017:1026, pkt 69 i przytoczone tam orzecznictwo).

58

Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej decyzji ramowej wydanie europejskiego nakazu aresztowania może dotyczyć dwóch odmiennych sytuacji. Wspomniany nakaz aresztowania może zostać wydany albo w celu przeprowadzenia postępowania karnego w wydającym nakaz państwie członkowskim, albo w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności w tym państwie (zob. podobnie wyrok z dnia 21 października 2010 r., B., C‑306/09, EU:C:2010:626, pkt 49).

59

W związku z tym, ponieważ europejski nakaz aresztowania ułatwia swobodny przepływ wydanych w toku postępowania karnego orzeczeń sądowych, należy uznać, że organy, które zgodnie z prawem krajowym są właściwe do wydania takich orzeczeń, są objęte zakresem stosowania wspomnianej decyzji ramowej.

60

Z rozważań przedstawionych w pkt 50–59 niniejszego wyroku wynika, że organ taki jak prokuratura, która w ramach postępowania karnego dysponuje uprawnieniami w zakresie ścigania w odniesieniu do osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa, w celu postawienia jej przed sądem, należy uznać za organ uczestniczący w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości danego państwa członkowskiego.

61

W niniejszej sprawie z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika, że w Republice Federalnej Niemiec prokuratury odgrywają zasadniczą rolę w prowadzeniu postępowania karnego.

62

W tym względzie w swoich uwagach przedstawionych Trybunałowi rząd niemiecki wskazał, że zgodnie z przepisami prawa niemieckiego regulującymi postępowanie karne wszczęcie postępowania z oskarżenia publicznego należy do prokuratur, w związku z czym są one jedynymi organami właściwymi do wszczęcia ścigania. Ponadto, zgodnie z zasadą legalności prokuratury te co do zasady podlegają obowiązkowi wszczęcia śledztwa odnoszącego się do każdej osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa. A zatem z tych informacji wynika, że ogólnie rzecz ujmując, wspomniane prokuratury są zobowiązane do wprowadzenia w ramach postępowania karnego warunków wstępnych wykonywania władzy sądowniczej przez sądy karne tego państwa członkowskiego.

63

W tych okolicznościach takie prokuratury mogą być uznane za organy uczestniczące w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w sprawach karnych w rozpatrywanym państwie członkowskim.

64

W drugiej kolejności, odnosząc się do wymogu niezawisłości sądów, sądy odsyłające żywią wątpliwości co do tego, czy prokuratury, których dotyczą postępowania główne, spełniają ten wymóg w zakresie, w jakim prokuratury te są objęte hierarchiczną strukturą, która podlega ministrowi sprawiedliwości danego kraju związkowego i w ramach której minister dysponuje uprawnieniami w zakresie kontroli i kierowania, a nawet uprawnieniami do wydawania instrukcji w odniesieniu do jednostek, które, tak jak te prokuratury, są mu podporządkowane.

65

W tym zakresie należy przypomnieć, że decyzja ramowa 2002/584 ma na celu ustanowienie uproszczonego systemu przekazywania osób bezpośrednio między organami sądowymi, mającego zastąpić tradycyjną współpracę pomiędzy suwerennymi państwami, która wymaga zaangażowania i oceny ze strony władzy politycznej, w celu zapewnienia swobodnego przepływu orzeczeń sądowych w sprawach karnych w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości (zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 41).

66

W tych ramach w przypadku gdy europejski nakaz aresztowania zostaje wydany w celu zatrzymania i przekazania osoby ściganej przez inne państwo członkowskie w celu przeprowadzenia postępowania karnego, osoba ta już od pierwszego etapu postępowania powinna mieć możliwość korzystania z gwarancji procesowych i praw podstawowych, których ochronę powinny zapewnić organy sądowe wydającego nakaz państwa członkowskiego zgodnie z obowiązującym prawem, w szczególności wydając krajowy nakaz aresztowania (wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 55).

67

W system europejskiego nakazu aresztowania wmontowana jest zatem dwupoziomowa ochrona praw procesowych i podstawowych osoby ściganej, gdyż do ochrony sądowej przysługującej jej na pierwszym poziomie, w trakcie wydawania orzeczenia krajowego, takiego jak krajowy nakaz aresztowania, dochodzi ochrona, jaką należy jej zapewnić na drugim poziomie, w trakcie wydawania europejskiego nakazu aresztowania, które w danym wypadku może nastąpić krótko po wydaniu wspomnianego orzeczenia krajowego (wyrok z dnia 1 czerwca 2016 r., Bob-Dogi, C‑241/15, EU:C:2016:385, pkt 56).

68

W odniesieniu do środka, który, tak jak europejski nakaz aresztowania, może naruszać zapisane w art. 6 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej prawo do wolności zainteresowanej osoby, ochrona ta wymaga, aby decyzja spełniająca wymogi związane ze skuteczną ochroną sądową została wydana przynajmniej na jednym z dwóch poziomów wspomnianej ochrony.

69

Wynika z tego, że w przypadku gdy prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który, chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, to jednak nie jest sędzią ani sądem, orzeczenie krajowe, takie jak krajowy nakaz aresztowania, na którym opiera się europejski nakaz aresztowania, powinno ze swej strony spełniać te wymogi.

70

Spełnienie tych wymogów pozwala w ten sposób na zagwarantowanie wykonującemu nakaz organowi sądowemu, że decyzja o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania do celów ścigania jest oparta na postępowaniu krajowym podlegającym kontroli sądowej oraz że osoba, wobec której wydano ten krajowy nakaz aresztowania, korzystała ze wszystkich gwarancji właściwych dla wydania tego rodzaju decyzji, w szczególności gwarancji wynikających z praw podstawowych i podstawowych zasad prawa, o których mowa w art. 1 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584.

71

Drugi poziom ochrony praw danej osoby, o którym mowa w pkt 67 niniejszego wyroku, oznacza, że właściwy organ sądowy, zgodnie z prawem krajowym, w celu wydania europejskiego nakazu aresztowania kontroluje w szczególności przestrzeganie warunków wymaganych do jego wydania i bada, czy w świetle szczególnych okoliczności danego przypadku wspomniany nakaz ma charakter proporcjonalny (zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 47).

72

To bowiem na „wydającym nakaz organie sądowym”, o którym mowa w art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, czyli podmiocie, który ostatecznie wydaje decyzję o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, spoczywa obowiązek zapewnienia ochrony na tym drugim poziomie, i to nawet wówczas, gdy ten europejski nakaz aresztowania opiera się na orzeczeniu krajowym wydanym przez sędziego lub sąd.

73

W związku z tym „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 powinien być w stanie wypełniać to zadanie w sposób obiektywny, z uwzględnieniem wszystkich dowodów obciążających i odciążających, nie będąc przy tym narażonym na ryzyko, że jego uprawnienia decyzyjne będą podlegały poleceniom lub instrukcjom zewnętrznym, w szczególności ze strony władzy wykonawczej, tak by nie było żadnych wątpliwości co do tego, że decyzja o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania jest podejmowana przez ten organ, a nie ostatecznie przez wspomnianą władzę (zob. podobnie wyrok z dnia 10 listopada 2016 r., Kovalkovas, C‑477/16 PPU, EU:C:2016:861, pkt 42).

74

W konsekwencji wydający nakaz organ sądowy powinien móc dostarczyć wykonującemu nakaz organowi sądowemu zapewnienie, że w świetle gwarancji przewidzianych przez porządek prawny wydającego nakaz państwa członkowskiego działa on w sposób niezależny przy wykonywaniu swoich obowiązków związanych z wydaniem europejskiego nakazu aresztowania. Niezależność ta wymaga, aby istniały przepisy ustawowe i organizacyjne gwarantujące, by wydający nakaz organ sądowy nie był narażony, w ramach podejmowania decyzji o wydaniu takiego nakazu aresztowania, na jakiekolwiek ryzyko, że zostanie poddany w szczególności indywidualnym instrukcjom ze strony władzy wykonawczej.

75

Ponadto, jeżeli prawo wydającego nakaz państwa członkowskiego przyznaje uprawnienie do wydania europejskiego nakazu aresztowania organowi, który, chociaż uczestniczy w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości tego państwa członkowskiego, to jednak sam nie jest sądem, to decyzja o wydaniu takiego nakazu aresztowania, a w szczególności proporcjonalny charakter takiej decyzji, powinny podlegać w tym państwie członkowskim zaskarżeniu, które w pełni spełnia wymogi wynikające ze skutecznej ochrony sądowej.

76

W niniejszej sprawie z informacji zawartych w postanowieniach odsyłających i potwierdzonych przez rząd niemiecki podczas rozprawy przed Trybunałem wynika co prawda, że niemieckie prokuratury są zobowiązane do zachowania obiektywizmu i muszą badać nie tylko dowody obciążające, ale też odciążające. Niemniej jednak według wspomnianych informacji zgodnie z art. 146 i 147 GVG minister sprawiedliwości posiada uprawnienie do wydawania instrukcji „zewnętrznych” w odniesieniu do tych prokuratur.

77

Jak potwierdził wspomniany rząd na rozprawie przed Trybunałem, to uprawnienie do wydawania instrukcji daje temu ministrowi możliwość bezpośredniego wpływania na decyzję prokuratury w sprawie wydania lub, w stosownym przypadku, niewydania europejskiego nakazu aresztowania. Wspomniany rząd wyjaśnił, że to uprawnienie do wydawania instrukcji może w szczególności być wykonywane na etapie badania proporcjonalności wydania takiego europejskiego nakazu aresztowania.

78

Co prawda należy zauważyć, że – jak podniósł rząd niemiecki – prawo niemieckie przewiduje gwarancje pozwalające na ograniczenie uprawnienia do wydawania instrukcji, jakim minister sprawiedliwości dysponuje w odniesieniu do prokuratury, w związku z czym sytuacje, w których uprawnienie to mogłoby być wykonywane, są niezwykle rzadkie.

79

Tak więc po pierwsze, wspomniany rząd wskazał, że zasada legalności, która ma zastosowanie do działania prokuratury, pozwala zagwarantować, że ewentualne indywidualne instrukcje, jakie prokuratura mogłaby otrzymać od ministra sprawiedliwości, nie mogą w żadnym razie wykraczać poza granice ustawy i innych przepisów. Prokuratorzy kraju związkowego Szlezwik-Holsztyn i kraju związkowego Saksonia są ponadto urzędnikami, którzy nie mogą zostać odwołani ze względu na zwykłe niewypełnienie instrukcji. Po drugie, wspomniany rząd wskazał, że w kraju związkowym Szlezwik-Holsztyn instrukcje ministra skierowane do prokuratury powinny być sformułowane na piśmie i przekazane przewodniczącemu parlamentu regionalnego. W kraju związkowym Saksonia umowa koalicyjna rządu tego kraju związkowego przewiduje, że przysługujące ministrowi sprawiedliwości uprawnienie do wydawania instrukcji nie będzie już wykonywane w pewnych konkretnych przypadkach dopóty, dopóki umowa ta będzie obowiązywać.

80

Należy jednak stwierdzić, że takie gwarancje, nawet gdyby zostały potwierdzone, nie pozwalają w każdym razie na całkowite wykluczenie sytuacji, w której decyzja prokuratury, takiej jak prokuratury będące przedmiotem spraw w postępowaniach głównych, o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania może w konkretnym przypadku podlegać instrukcjom ministra sprawiedliwości danego kraju związkowego.

81

Przede wszystkim, o ile zgodnie z zasadą legalności instrukcje ministra, które byłyby oczywiście niezgodne z prawem, nie powinny co do zasady zostać wykonane przez daną prokuraturę, o tyle należy zauważyć, że – jak wynika z pkt 76 niniejszego wyroku – uprawnienie do wydawania instrukcji zostało przyznane temu ministrowi na mocy GVG, która nie określa warunków, na jakich uprawnienie to może być wykonywane. Tak więc istnienie tej zasady nie może samo w sobie uniemożliwić ministrowi sprawiedliwości kraju związkowego wpływu na uprawnienia dyskrecjonalne, jakie przysługują prokuraturom tego kraju związkowego przy wydawaniu decyzji o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania, co zresztą rząd niemiecki potwierdził na rozprawie przed Trybunałem.

82

Następnie, chociaż w niektórych krajach związkowych, takich jak kraj związkowy Szlezwik-Holsztyn, instrukcje należy sformułować na piśmie, to nie zmienia to faktu, że – jak podkreślono w poprzednim punkcie – GVG na nie zezwala. Ponadto z debaty przeprowadzonej podczas rozprawy przed Trybunałem wynika, że w świetle ogólnego sformułowania wspomnianej ustawy nie można w żadnym razie wykluczyć możliwości udzielenia tych instrukcji ustnie.

83

Wreszcie w odniesieniu do kraju związkowego Saksonia, o ile w chwili obecnej władza wykonawcza postanowiła nie korzystać z uprawnienia do wydawania instrukcji w niektórych indywidualnych przypadkach, o tyle należy stwierdzić, że taka gwarancja nie obejmuje wszystkich przypadków. W każdym razie wspomniana gwarancja nie jest przewidziana przez ustawę, w związku z czym nie można wykluczyć, że ta sytuacja może zmienić się w przyszłości na mocy decyzji politycznej.

84

Jak wskazano w pkt 73 niniejszego wyroku, ryzyko, że władza wykonawcza może wywierać taki wpływ na prokuraturę w indywidualnym przypadku, nie pozwala zagwarantować, że w ramach wykonywania swoich obowiązków w celu wydania europejskiego nakazu aresztowania prokuratura ta spełnia gwarancje wskazane w pkt 74 niniejszego wyroku.

85

Stwierdzenia tego nie podważa fakt, że – jak podniósł rząd niemiecki na rozprawie przed Trybunałem – decyzja prokuratur, takich jak prokuratury rozpatrywane w sprawach w postępowaniach głównych, o wydaniu europejskiego nakazu aresztowania może być przedmiotem zaskarżenia przez daną osobę przed właściwymi sądami niemieckimi.

86

W świetle wskazówek dostarczonych przez ten rząd nie wydaje się bowiem, aby istnienie tego środka zaskarżenia mogło samo w sobie chronić prokuratury przed ryzykiem, że ich decyzje będą podlegać indywidualnym instrukcjom ze strony ministra sprawiedliwości w ramach wydania europejskiego nakazu aresztowania.

87

W istocie, o ile taki środek zaskarżenia pozwala na zapewnienie, że wykonywanie zadań prokuratury podlega możliwości kontroli sądowej a posteriori, ewentualne indywidualne instrukcje ze strony ministra sprawiedliwości w odniesieniu do prokuratur przy wydawaniu europejskiego nakazu aresztowania są w każdym razie dozwolone przez prawo niemieckie.

88

Z powyższego wynika, że ponieważ prokuratury, które są rozpatrywane w sprawach w postępowaniach głównych, są narażone na ryzyko podlegania wpływom ze strony władzy wykonawczej przy wydawaniu europejskiego nakazu aresztowania, to wydaje się, że wspomniane prokuratury nie spełniają jednego z wymogów koniecznych to tego, aby można było uznać je za „wydający nakaz organ sądowy” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, a mianowicie wymogu zapewnienia gwarancji działania w sposób niezależny w ramach wydawania takiego nakazu aresztowania.

89

W niniejszej sprawie ze względów przedstawionych w pkt 73 niniejszego wyroku nie ma w tym względzie znaczenia, że w ramach wydawania europejskich nakazów aresztowania, będących przedmiotem sporu w postępowaniach głównych, prokuratury w Lubece i Zwickau nie otrzymały żadnych indywidualnych instrukcji ze strony ministrów sprawiedliwości odnośnych krajów związkowych.

90

W świetle całości powyższych rozważań na przedstawione pytania należy odpowiedzieć, że pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584 należy interpretować w ten sposób, że nie obejmuje ono prokuratur państwa członkowskiego, które są narażone na ryzyko podlegania, bezpośrednio lub pośrednio, indywidualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony organu władzy wykonawczej, takiego jak minister sprawiedliwości, w ramach podejmowania decyzji w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania.

W przedmiocie kosztów

91

Dla stron w postępowaniach głównych niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądami odsyłającymi; do nich zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż koszty stron w postępowaniach głównych, nie podlegają zwrotowi.

 

Z powyższych względów Trybunał (wielka izba) orzeka, co następuje:

 

1)

Sprawy C‑508/18 i C‑82/19 PPU zostają połączone do celów wydania wyroku.

 

2)

Pojęcie „wydającego nakaz organu sądowego” w rozumieniu art. 6 ust. 1 decyzji ramowej Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi, zmienionej decyzją ramową Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r., należy interpretować w ten sposób, że nie obejmuje ono prokuratur państwa członkowskiego, które są narażone na ryzyko podlegania, bezpośrednio lub pośrednio, indywidualnym poleceniom lub instrukcjom ze strony organu władzy wykonawczej, takiego jak minister sprawiedliwości, w ramach podejmowania decyzji w sprawie wydania europejskiego nakazu aresztowania.

 

Podpisy


( *1 ) Język postępowania: angielski.