—

w imieniu A. Hamilton przez K.O. Knopsa, Rechtsanwalt,

—

w imieniu Volksbank Filder eG przez M. Siegmanna oraz J. Högera, Rechtsanwälte,

—

w imieniu rządu niemieckiego przez M. Lummę oraz A. Günthera, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu rządu polskiego, przez E. Ośniecką-Tamecką, działającą w charakterze pełnomocnika,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez A. Aresu oraz V. Kreuschitza, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni dyrektywy Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa (Dz.U. L 372, s. 31, zwanej dalej „dyrektywą dotyczącą sprzedaży obwoźnej”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między A. Hamilton a Volksbank Filder eG (zwanym dalej „Volksbank”), dotyczącego wniosku o stwierdzenie nieważności umowy kredytu i zwrotu zapłaconych odsetek.

3

Motyw czwarty dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej stanowi:

„szczególną cechą umów zawieranych poza lokalem przedsiębiorstwa jest to, że, co do zasady, to przedsiębiorca rozpoczyna negocjacje, na które konsument jest nieprzygotowany i które są dla niego zaskoczeniem; często konsument nie ma możliwości porównania jakości oraz ceny oferty z innymi ofertami; ten element zaskoczenia istnieje nie tylko w umowach zawieranych przy okazji sprzedaży obwoźnej, ale także przy innego rodzaju umowach zawieranych przez przedsiębiorcę poza lokalem jego przedsiębiorstwa”.

4

W rozumieniu motywu piątego tej dyrektywy:

„w celu umożliwienia konsumentowi oceny powstałych na mocy umowy zobowiązań, powinien on uzyskać prawo odstąpienia od niej w terminie co najmniej siedmiu dni”.

5

Artykuł 1 ust. 1 rzeczonej dyrektywy stanowi:

„Niniejszą dyrektywę stosuje się do umów, na podstawie których przedsiębiorca dostarcza konsumentowi towary lub świadczy usługi i które są zawierane:

[…]

6

Zgodnie z art. 4 tej dyrektywy:

„W przypadku transakcji objętych zakresem art. 1 przedsiębiorcy są zobowiązani zawiadomić konsumentów na piśmie o przysługującym im prawie do odstąpienia od umowy w terminie wymienionym w art. 5, podając nazwisko i adres osoby, wobec której można dochodzić tego prawa.

Takie zawiadomienie zawiera datę zawarcia umowy i wszelkie dane umożliwiające jej identyfikację. Jest ono dostarczone konsumentowi:

Państwa członkowskie zapewnią ustanowienie właściwych środków ochrony konsumentów w krajowym ustawodawstwie, w przypadku gdy informacje określone w niniejszym artykule nie zostaną dostarczone”.

7

Artykuł 5 dyrektywy dotyczący sprzedaży obwoźnej stanowi:

„1.   Konsument ma prawo do odstąpienia od umowy przez wysłanie zawiadomienia w terminie nie krótszym niż siedem dni od otrzymania zawiadomienia określonego w art. 4, zgodnie z procedurą ustanowioną w ustawodawstwie krajowym.

[…]

2.   Wysłanie przez konsumenta zawiadomienia zwalnia konsumenta z wszelkich zobowiązań wynikających z [rozwiązanej] umowy”.

8

W rozumieniu art. 7 rzeczonej dyrektyw:

„Jeśli konsument skorzysta z prawa do odstąpienia od umowy, skutki prawne takiego odstąpienia regulują krajowe przepisy prawne, zwłaszcza w kwestii zwrotu płatności za towary lub usługi i zwrotu otrzymanych towarów”.

9

Artykuł 8 tej dyrektywy stanowi:

„Niniejsza dyrektywa nie stanowi przeszkody dla wprowadzenia lub utrzymania w mocy przez państwa członkowskie bardziej korzystnych przepisów ochrony konsumentów w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą”.

10

Paragraf 2 ust. 1 zdanie czwarte Gesetz über den Widerruf von Haustürgeschäften und ähnlichen Geschäften (ustawy o prawie odstąpienia od transakcji sprzedaży obwoźnej i podobnych transakcji) z dnia 16 stycznia 1986 r. (BGBl. I 1986 s. 122) w brzmieniu znajdującym zastosowanie w postępowaniu przed sądem krajowym stanowi:

„W braku przekazania takiej informacji prawo klienta do odstąpienia od umowy [(»Widerruf«)] wygasa dopiero po upływie miesiąca po obustronnym całkowitym wykonaniu świadczenia”.

11

Dla celów stosowania tego przepisu błędna informacji jest równoznaczna z brakiem informacji.

12

A. Hamilton w dniu 17 listopada 1992 r. zawarła w swoim miejscu zamieszkania umowę kredytu z bankiem, w którego prawa wstąpił Volksbank w celu sfinansowania nabycia udziałów w funduszu nieruchomości (zwaną dalej „omawianą umową kredytu”).

13

Umowa ta, zgodnie z Verbraucherkreditgesetz (ustawą o kredycie konsumenckim) z dnia 17 grudnia 1990 r. (BGBl. I 1990, s. 2840), zawierała informację dotyczącą prawa do odstąpienia, zgodnie z którą: „[j]eżeli pożyczkobiorca otrzymał pożyczkę, uznaje się, że odstąpienie od umowy nie miało miejsca, gdy nie zwrócił on pożyczki w ciągu dwóch tygodni po złożeniu oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo po wypłaceniu pożyczki”.

14

W dniu 16 grudnia 1992 r. pracownicy banku, w którego prawa wstąpił Volksbank podpisali rzeczoną umowę i bank ten dokonał wypłaty kwoty pożyczki na rzecz A. Hamilton, która następnie rozpoczęła spłatę odsetek z tytułu tej pożyczki.

15

Ponieważ spółka zarządzająca funduszem nieruchomości, w którym A. Hamilton nabyła udziały ogłosiła upadłość w 1997 r., miesięczne wypłaty z tego funduszu, które pokrywały w znacznej części odsetki należne zgodnie z omawianą umową kredytu, uległy istotnemu zmniejszeniu. A. Hamilton postanowiła dokonać restrukturyzacji swego zadłużenia poprzez zawarcie umowy oszczędnościowo-budowlanej i zaciągnięcie pożyczki przejściowej, tak że z końcem kwietnia 1998 r. spłaciła ona w całości pożyczkę zaciągniętą w banku, w którego prawa wstąpił Volksbank, który w konsekwencji zwolnił ją z zabezpieczeń tej pożyczki.

16

W dniu 16 maja 2002 r. A. Hamilton, na podstawie wyroku z dnia 13 grudnia 2001 r. w sprawie C-481/99 Heininger, Rec. s. I-9945, odstąpiła od omawianej umowy kredytu.

17

W dniu 27 grudnia 2004 r. A. Hamilton wnosiła skargę przeciwko Volksbank, po pierwsze, o zwrot odsetek zapłaconych na podstawie omawianej umowy kredytu oraz kwoty pożyczki udzielonej w oparciu o tę umowę i po drugie, o odszkodowanie z tytułu odsetek wpłaconych na rzecz kasy, z którą zawarła ona umowę oszczędnościowo-budowlaną.

18

Zdaniem Oberlandesgericht Stuttgart, omawiana umowa kredytu objęta jest zakresem zastosowania art. 1 ust. 1 tiret drugie lit. i) dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej, gdyż A Hamilton zawarła ją i podpisała w miejscu swojego zamieszkania.

19

Oberlandesgericht Stuttgart zastanawia się, czy § 2 ust. 1 zdanie czwarte Gesetz über den Widerruf von Haustürgeschäften und ähnlichen Geschäften, można uznać za „właściwe środki ochrony konsumentów”, gdyż przewiduje on w przypadku takim jak będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, wygaśnięcie prawa do odstąpienia.

20

W tych okolicznościach Oberlandesgericht Stuttgart postanowił zawiesić postępowanie i skierować do Trybunału następujące pytania prejudycjalne:

W wypadku przeczącej odpowiedzi Trybunału na pytanie pierwsze:

21

Volksbank wyraża wątpliwości co do dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia trybie prejudycjalnym, gdyż jego zdaniem omawiana umowa kredytu nie została zawarta w ramach sprzedaży obwoźnej. Twierdzi on, że w rezultacie przedłożone pytania mają charakter hipotetyczny.

22

Komisja Wspólnot Europejskich uważa natomiast, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ogranicza się do poddania Trybunałowi pod rozwagę kwestii, czy po odstąpieniu przez A. Hamilton od omawianej umowy kredytu poprzez wcześniejszą spłatę pożyczki, możliwe jest ponowne odstąpienie od tej umowy. Komisja dodaje w tym względzie — odwołując się w szczególności do pkt 35 i pkt 69–70 odpowiednio ww. wyroku w sprawie Heininger oraz wyroku z dnia 25 października 2005 r. w sprawie C-350/03 Schulte, Zb.Orz. s. I-9215, jak też do pkt 34 postanowienia odsyłającego — że o ile kwestia odstąpienia od umowy kredytu hipotecznego objęta jest zakresem zastosowania dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej, skutki takiego odstąpienia wchodzą w zakres prawa krajowego, którego wykładni należy jednak dokonywać, w najszerszym możliwym zakresie, w świetle brzmienia i celu rzeczonej dyrektywy. W rezultacie, zdaniem Komisji, wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.

23

Należy przypomnieć w tym względzie, że jedynie do sądu krajowego, który rozstrzyga spór i odpowiada za przyszłą decyzję sądową, należy ocena, czy biorąc pod uwagę szczególne okoliczności sporu orzeczenie prejudycjalne jest konieczne dla wydania przez niego orzeczenia, jak również ocena znaczenia pytań zadanych Trybunałowi. Jednakże Trybunał nie może orzec w kwestii pytania prejudycjalnego zadanego przez sąd krajowy, jeśli w sposób oczywisty wydaje się, że wykładnia prawa wspólnotowego, o którą zwrócił się sąd krajowy, nie ma żadnego związku z rzeczywistością lub przedmiotem sporu przed sądem krajowym, lub gdy problem ma charakter hipotetyczny (zob. ww. wyrok w sprawie Schulte, pkt 43 i przytoczone tam orzecznictwo).

24

Tymczasem z uwagi na fakt, po pierwsze, że pytania prejudycjalne w niniejszej sprawie odnoszą się do wykładni dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej oraz po drugie, że omawiana umowa kredytu, jak zostało przypomniane w pkt 18 niniejszego wyroku, objęta jest zakresem zastosowania art. 1 ust. 1 tiret drugie lit. i) rzeczonej dyrektywy, nie można uznać, iż wskazane pytania są w sposób oczywisty hipotetyczne lub pozostają bez związku z rzeczywistością i przedmiotem sporu przed sądem krajowym.

25

W rezultacie należy stwierdzić, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny.

26

A. Hamilton podnosi, że konsument, który nie został prawidłowo powiadomiony o przysługującym mu prawie do odstąpienia, nie dowiaduje się o tym prawie ani w wyniku całkowitego wykonania jego zobowiązań, ani w terminie jednego miesiąca od tego wykonania. Uregulowania krajowe będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym nie stanowią zatem właściwego środka ochrony konsumentów. Dodaje ona, że dyrektywa dotycząca sprzedaży obwoźnej przewiduje, że przedsiębiorca jest zobowiązany zawiadomić konsumenta o przysługującym mu prawie do odstąpienia oraz że bieg siedmiodniowego terminu ustanowionego w art. 5 ust. 1 rzeczonej dyrektywy rozpoczyna się dopiero w chwili otrzymania przez konsumenta informacji dotyczącej tego prawa od przedsiębiorcy.

27

Volksbank twierdzi, że na podstawie art. 4 akapit trzeci dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej, właściwe środki ochrony konsumentów to środki, które mogą uchronić konsumenta przed ryzykiem związanym z inwestycjami finansowymi, niezależnie od odstąpienia od umowy zawartej w ramach sprzedaży obwoźnej.

28

W każdym razie Volksbank podnosi po pierwsze, że ww. wyrok w sprawie Heininger dotyczy kredytów hipotecznych a nie umów kredytu takich jak ta będąca przedmiotem sprawy w postępowaniu przed sądem krajowym oraz po drugie, że termin na skorzystanie z prawa do odstąpienia biegnie w postępowaniu przed sądem krajowym od chwili całkowitego wykonania omawianej umowy kredytu, a nie od chwili jej zawarcia, jak miało to miejsce w sprawie zakończonej wskazanym wyrokiem.

29

Rząd niemiecki podkreśla, po pierwsze, że ponieważ stosunek umowny będący przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, którego czas trwania wynosił prawie sześć lat przebiegał prawidłowo, przedsiębiorca po zakończeniu wykonania umowy i po upływie miesięcznego terminu od tego wykonania powinien móc uznać, że stosunek ten nie może być przedmiotem późniejszego zaskarżenia. Po drugie, uregulowania krajowe będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym przyznają konsumentowi dostatecznie długi termin, w szczególności podczas całego okresu trwania umowy oraz w miesiąc po jej całkowitym wykonaniu, na podjęcie decyzji o odstąpieniu od umowy zawartej w ramach sprzedaży obwoźnej. Ponadto ograniczenie w czasie tego prawa do odstąpienia jest również przewidziane w niektórych innych dyrektywach, których celem jest ochrona konsumentów.

30

Rząd polski podkreśla, że ograniczenie w czasie prawa do odstąpienia w przypadku umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa w braku informacji lub w przypadku wadliwej informacji co do korzystania z tego prawa, co do zasady, nie jest sprzeczne z dyrektywą dotyczącą sprzedaży obwoźnej. To ograniczenie powinno być jednak ustanowione w taki sposób, aby umożliwić konsumentowi zapoznanie się z przysługującymi mu prawami za pośrednictwem informacji innych niż te przekazane przez przedsiębiorcę. Zdaniem rządu polskiego, rzeczone ograniczenie, które obejmuje również zdefiniowanie okresu czasu, w którym można skorzystać z prawa do odstąpienia, powinno zostać ustanowione, zgodnie z art. 4 akapit trzeci dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej, w ustawodawstwie każdego państwa członkowskiego.

31

Komisja podnosi zasadniczo, że o ile zgodnie z ww. wyrokiem w sprawie Heininger, ograniczenie w czasie prawa do odstąpienia od chwili zawarcia umowy jest niezgodne z prawem, to w przeciwieństwie do tego, uregulowania będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym odnoszą się do ograniczenia tego prawa w czasie od chwili całkowitego wykonania rzeczonej umowy.

32

Należy przede wszystkim przypomnieć, że podstawowym celem dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej jest ochrona konsumenta przed niebezpieczeństwem wynikającym z zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorcy (zob. podobnie ww. wyrok w sprawie Schulte, pkt 66).

33

Motyw piąty dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej stanowi zatem, że w celu umożliwienia konsumentowi oceny powstałych na mocy umowy zobowiązań, powinien on uzyskać prawo do odstąpienia od niej w terminie co najmniej siedmiu dni. Fakt, iż minimalny termin siedmiu dni powinien być liczony od chwili otrzymania przez konsumenta informacji od przedsiębiorcy na temat jego prawa do odstąpienia znajduje swe uzasadnienie w założeniu, że jeśli konsument nie jest świadomy istnienia prawa do odstąpienia, nie może z niego skorzystać (ww. wyrok w sprawie Heininger, pkt 45).

34

Należy jednak zauważyć, po pierwsze, że zgodnie z informacjami przekazanymi przez sąd krajowy, A. Hamilton otrzymała od Volksbank błędną informację dotyczącą przysługującego jej prawa do odstąpienia od omawianej umowy kredytu co oznacza, że zgodnie z uwagami przedstawionymi przez nią na piśmie, była pozbawiona możliwości skorzystania z tego prawa oraz po drugie, że strony postępowania przed sądem krajowym całkowicie wykonały rzeczoną umowę.

35

Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 18 i 19 przedstawionej opinii, przekazanie błędnej informacji dotyczącej korzystania z prawa do odstąpienia powinno zostać zrównane z brakiem informacji w tym względzie, skoro w obydwu przypadkach konsument zostaje tak samo wprowadzony w błąd w przedmiocie przysługującego mu prawa do odstąpienia.

36

W odniesieniu do takich sytuacji dyrektywa dotycząca sprzedaży obwoźnej w art. 4 akapit trzeci stanowi, że „[p]aństwa członkowskie zapewnią ustanowienie właściwych środków ochrony konsumentów w krajowym ustawodawstwie”.

37

W postępowaniu przed sądem krajowym powstaje zatem pytanie, czy środek zgodnie z którym prawo do odstąpienia przewidziane w art. 5 ust. 1 rzeczonej dyrektywy wygasa po upływie miesiąca od całkowitego wykonania przez obie strony zobowiązań wynikających z umowy kredytu długoterminowego, jeżeli konsument otrzymał błędną informację dotyczącą korzystania z rzeczonego prawa, można jednak uznać za właściwy środek ochrony konsumentów, w rozumieniu art. 4 akapit trzeci tej dyrektywy.

38

Należy w związku z tym zauważyć, że pojęcie „właściwych środków ochrony konsumentów”, do którego odsyła art. 4 akapit trzeci dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej wskazuje, że prawodawca wspólnotowy chciał nadać tym środkom jednolity zakres na szczeblu wspólnotowym.

39

Ponadto zwrot „właściwe” występujący w rzeczonym przepisie, wskazuje, że środki te nie mają na celu bezwzględnej ochrony konsumentów. Państwa członkowskie powinny korzystać z przysługującego im swobodnego uznania zgodnie zarówno z podstawowym celem dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej jak i innymi jej przepisami.

40

Jeżeli prawdą jest, jak zostało przypomniane w pkt 32 niniejszego wyroku, że podstawowym celem dyrektyy dotyczącej sprzedaży obwoźnej jest ochrona konsumentów, należy podkreślić, że zarówno ogólna systematyka jak i brzmienie wielu przepisów tej dyrektywy wskazują, że rzeczona ochrona podlega pewnym ograniczeniom.

41

Jeśli chodzi w szczególności o cel terminu wyznaczonego na odstąpienie, motyw piąty rzeczonej dyrektywy stanowi, jak zostało przypomniane w pkt 33 niniejszego wyroku, że wskazany termin umożliwia „konsumentowi ocen[ę] [zobowiązań] powstałych na mocy umowy […]”, zawartej w ramach sprzedaży obwoźnej. Odwołanie zawarte w tym motywie do pojęcia „powstałych na mocy umowy zobowiązań” wskazuje, że konsument może odstąpić od umowy w czasie jej trwania.

42

Ponadto przepis regulujący korzystanie z prawa do odstąpienia, czyli art. 5 ust. 1 dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej stanowi, między innymi, że „[k]onsument ma prawo do odstąpienia od umowy [uchylenia się od skutków swego zobowiązania]”. Posłużenie się w tym przepisie zwrotem „zobowiązanie” wskazuje, jak zauważył Volksbank na rozprawie przed Trybunałem, że skorzystanie z prawa do odstąpienia jest możliwe, chyba że w chwili korzystania z rzeczonego prawa nie istnieje po stronie konsumenta żadne zobowiązanie wynikające z wypowiedzianej umowy. Logika ta wynika z jednej z ogólnych zasad prawa cywilnego stanowiącej, że całkowite wykonanie umowy jest z reguły wynikiem wykonania wzajemnych świadczeń przez strony tej umowy i jej zakończenia.

43

Co więcej, w rozumieniu art. 5 ust. 2 tej dyrektywy, który reguluje skutki skorzystania z prawa do odstąpienia, zawiadomienie o odstąpieniu zwalnia konsumenta „z wszelkich zobowiązań wynikających z umowy”. Odwołanie się we wskazanym przepisie do pojęcia „zobowiązanie” wskazuje, że wystąpienie rzeczonych skutków zakłada, iż konsument skorzystał z prawa do odstąpienia w ramach umowy, która była wykonywana, podczas gdy po całkowitym wykonaniu umowy, zobowiązanie przestaje istnieć.

44

Ponadto w odniesieniu do skutków prawnych odstąpienia, w szczególności jeśli chodzi o zwrot płatności za towary lub usługi oraz zwrot towarów, art. 7 dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej odsyła do uregulowań krajowych.

45

Wynika z tego, że środek, zgodnie z którym całkowite wykonanie przez strony zobowiązań wynikających z umowy kredytu długoterminowego prowadzi do wygaśnięcia prawa do odstąpienia, stanowi „właściwy środek” w rozumieniu art. 4 akapit trzeci dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej.

46

Wykładni tej nie podważa ww. wyrok w sprawie Heininger, ww. wyrok w sprawie Schulte ani wyrok z dnia 25 października 2005 r. w sprawie C-229/04 Crailsheimer Volksbank, Zb.Orz. s. I-9273. Jak wynika bowiem z pkt 16 i 18 ww. wyroku w sprawie Heininger, pkt 26 ww. wyroku w sprawie Schulte oraz pkt 24 ww. wyroku w sprawie Crailsheimer Volksbank, wykładnia dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej dokonana przez Trybunał w tych wyrokach odnosiła się do umów kredytu, które nie zostały całkowicie wykonane. Tymczasem nie ma to miejsca w postępowaniu przed sądem krajowym.

47

Jeśli chodzi w szczególności o ww. wyrok w sprawie Heininger Trybunał uznał, że dyrektywa dotycząca sprzedaży obwoźnej sprzeciwia się temu, by ustawodawca krajowy zastosował jednoroczny termin liczony od momentu zawarcia umowy, w trakcie którego można skorzystać z prawa do odstąpienia ustanowionego przez art. 5 tej dyrektywy, jeśli konsument nie został poinformowany zgodnie z art. 4 rzeczonej dyrektywy. Tymczasem, jak słusznie zauważyli Volksbank, rząd niemiecki oraz Komisja, nie miało to miejsca w sprawie będącej przedmiotem postępowania przed sądem krajowym. W tej sprawie bowiem, ustawodawca krajowy zastosował miesięczny termin od chwili całkowitego wykonania przez strony zobowiązań wynikających z umowy.

48

W odniesieniu do rzeczonego terminu przewidzianego w ustawodawstwie krajowym będącym przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, należy przypomnieć, że zgodnie z art. 8 dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej, dyrektywa ta nie sprzeciwia się wprowadzeniu lub utrzymaniu w mocy przez państwa członkowskie bardziej korzystnych przepisów ochrony konsumentów w dziedzinie objętej tą dyrektywą.

49

W świetle powyższych uwag na przedłożone pytanie pierwsze należy odpowiedzieć, że wykładni dyrektywy dotyczącej sprzedaży obwoźnej należy dokonywać w ten sposób, że ustawodawca krajowy może przewidzieć, że skorzystanie z prawa do odstąpienia, ustanowionego w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy, jest możliwe najpóźniej po upływie miesiąca od całkowitego wykonania przez strony zobowiązań wynikających z umowy kredytu długoterminowego, jeżeli konsument otrzymał błędną informację dotyczącą zasad korzystania z tego prawa.

50

Z uwagi na odpowiedź udzieloną na pytanie pierwsze nie ma potrzeby udzielania odpowiedzi na pytanie drugie.

51

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (pierwsza izba) orzeka, co następuje:

Wykładni dyrektywy Rady 85/577/EWG z dnia 20 grudnia 1985 r. w sprawie ochrony konsumentów w odniesieniu do umów zawartych poza lokalem przedsiębiorstwa należy dokonywać w ten sposób, że ustawodawca krajowy może przewidzieć, że skorzystanie z prawa do odstąpienia, ustanowionego w art. 5 ust. 1 tej dyrektywy, jest możliwe najpóźniej po upływie miesiąca od całkowitego wykonania przez strony zobowiązań wynikających z umowy długoterminowego kredytu, jeżeli konsument otrzymał błędną informację dotyczącą zasad korzystania z tego prawa.