—

w imieniu rządu greckiego przez G. Kanellopoulosa i S. Papaioannou, działających w charakterze pełnomocników,

—

w imieniu Komisji Wspólnot Europejskich przez J. Schieferera i C. Cattabrigę, działających w charakterze pełnomocników,

1

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy proporcjonalności art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia Komisji (EWG) nr 536/93 z dnia 9 marca 1993 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania opłaty dodatkowej w sektorze mleka i przetworów mlecznych (Dz.U. L 57, str. 12), zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1001/98 z dnia 13 maja 1998 r. (Dz.U. L 142, str. 22) (zwanego dalej „rozporządzeniem nr 536/93”).

2

Wniosek ten został złożony w ramach sporu między Campina GmbH & Co., dawniej TUFFI Campina emzett GmbH (zwaną dalej „Campiną”), sukcesora uniwersalnego przedsiębiorstwa przetwarzania i skupu mleka Meierei-Zentrale GmbH (zwanego dalej „MZ”), a Hauptzollamt Frankfurt (Oder) w przedmiocie niewielkiego przekroczenia terminu przekazania zestawienia zbiorczego (zwanego dalej „zestawieniem”).

3

Artykuł 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 536/93 stanowi:

„Przed dniem 15 maja każdego roku podmioty skupujące przekazują właściwemu organowi państwa członkowskiego zbiorcze zestawienia w odniesieniu do każdego producenta lub w zależności od decyzji państwa członkowskiego dane dotyczące ilości całkowitej, ilości skorygowanej zgodnie z art. 2 ust. 2, średniej zawartości tłuszczu w mleku lub ekwiwalencie mleka dostarczonego przez producentów oraz sumy indywidualnych ilości referencyjnych i średniej reprezentatywnej zawartości tłuszczu w produktach tych producentów”. [tłumaczenie nieoficjalne, podobnie jak wszystkie tłumaczenia tego rozporządzenia poniżej]

4

Artykuł 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 w brzmieniu pierwotnym stanowił:

„W przypadku przekroczenia terminu skupujący jest zobowiązany do zapłaty kary w kwocie równej należnej opłacie dodatkowej za przekroczenie o 0,1% ilości mleka i ekwiwalentu mleka dostarczonego mu przez producentów. Kara ta nie może przekraczać 20000 ECU”.

5

Ten ostatni przepis został uznany za nieproporcjonalny wyrokiem Trybunału z dnia 6 lipca 2000 r. w sprawie C-356/97 Molkereigenossenschaft Wiedergeltingen, Rec. str. I-5461.

6

Wcześniej Komisja Wspólnot Europejskich przyjęła rozporządzenie nr 1001/98, którego art. 1 stanowi:

„Artykuł 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 zostaje zmieniony w sposób następujący:

»W przypadku przekroczenia terminu podmiot skupujący jest zobowiązany do zapłaty kary obliczanej w sposób następujący:

[…]«” [tłumaczenie nieoficjalne].

7

Artykuł 5 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1392/2001 z dnia 9 lipca 2001 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3950/92 ustanawiającego opłatę dodatkową w sektorze mleka i przetworów mlecznych (Dz.U. L 187, str. 19) stanowi:

„[…]

3.   […] nabywcy, którzy nie stosują się do terminów określonych w ust. 2, będą zobowiązani do wpłaty kwoty równej opłacie za przekroczenie o 0,01% ilości mleka oraz ekwiwalentu mleka, dostarczonych im przez producentów za każdy jeden dzień kalendarzowy spóźnienia. […] Kwota przypadająca do zapłaty nie może być mniejsza niż 100 EUR i większa niż 100000 EUR.

[…]”.

8

Artykuł 2 ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia Rady (WE, Euratom) nr 2988/95 z dnia 18 grudnia 1995 r. w sprawie ochrony interesów finansowych Wspólnot Europejskich (Dz.U. L 312, str. 1) stanowi:

„Jeśli po dokonaniu nieprawidłowości nastąpi zmiana przepisów nakładających kary administracyjne i zawartych w zasadach Wspólnoty, stosowane będą z mocą wsteczną mniej surowe przepisy”.

9

MZ przekazał, używając formularza podpisanego w dniu 17 maja 1999 r., który wpłynął w tym samym dniu do Hauptzollamt Cottbus (zwanego dalej „HZA”), zbiorcze zestawienie ilości mleka dostarczonych mu przez producentów w roku gospodarczym 1998–1999.

10

Na odwrocie tego formularza zawarta jest informacja, że zestawienie to powinno wpłynąć do HZA najpóźniej w dniu 14 maja. Z powodu otrzymania tego zestawienia z trzydniowym opóźnieniem HZA zdecydował na podstawie art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93, że przekroczenie wyznaczonego terminu wymaga nałożenia kary w wysokości opłaty należnej za przekroczenie o 0,1% ilości mleka oraz ekwiwalentu mleka dostarczonych przez producentów. Na podstawie przedstawionych przez MZ danych dotyczących ilości dostarczonego mleka i uwzględniając limit 20000 ECU, nałożona kara opiewała na 39116,60 DEM.

11

MZ wniósł odwołanie od tej decyzji wraz z wnioskiem o wstrzymanie jej wykonania. MZ stwierdził, że współpracownik, któremu powierzył przygotowanie oraz wysłanie zestawienia, był w dniu 14 maja 1999 r. przeciążony pracą, ponieważ musiał dotrzymać również innych ważnych terminów. Ponieważ 14 maja 1999 r. wypadał w piątek, zestawienie zostało wysłane do HZA w następnym dniu roboczym, tj. w poniedziałek 17 maja 1999 r.

12

Zdaniem MZ, nawet jeżeli HZA nie otrzymał zestawienia w wyznaczonym terminie, przekroczenie było niewielkie, ponieważ HZA mógł je rozpatrzyć najwcześniej dopiero w dniu 17 maja 1999 r., i w konsekwencji nie miało ono żadnego znaczenia. MZ stwierdził na tej podstawie, że nałożona na niego kara była nieproporcjonalna względem stwierdzonego przekroczenia terminu.

13

Odmówiwszy wstrzymania wykonania swojej decyzji, HZA zawiesił postępowanie odwoławcze do czasu wydania przez Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich wyroku w ww. sprawie Molkereigenossenschaft Wiedergeltingen.

14

Następnie decyzją z dnia 4 lipca 2001 r. HZA oddalił odwołanie MZ jako bezzasadne. Opierając się na art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93, HZA podkreślił z jednej strony, że w rozumieniu tego przepisu w odniesieniu do zestawień złożonych po 14 maja 1999 r. i przed 1 czerwca tego roku kara wynosi 0,1% ilości mleka i ekwiwalentu mleka dostarczonego przez producentów, przy czym nie może być ona niższa niż 500 ECU i wyższa niż 20000 ECU, oraz z drugiej strony, że zgodnie z tym rozporządzeniem ewentualne zawinienie po stronie MZ nie ma w tym przypadku znaczenia.

15

Campina wniosła skargę o stwierdzenie nieważności tej decyzji.

16

W odniesieniu do argumentacji HZA opartej na art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 Campina stwierdziła, że rozporządzenie to jest w tym zakresie nieważne i tym samym pozbawione skuteczności, ponieważ nie przewidziało ono mechanizmu uwzględnienia zakresu przekroczenia i zawinienia danego przedsiębiorstwa w sytuacji nałożenia kary na podstawie tego rozporządzenia. Właśnie to zostało zakwestionowane przez Trybunał w ww. wyroku w sprawie Molkereigenossenschaft Wiedergeltingen w odniesieniu do pierwotnej wersji tego przepisu.

17

Hauptzollamt Frankfurt (Oder) wniósł o oddalenie skargi, twierdząc, że art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 w wystarczający sposób uwzględnia zakres czasowy przekroczenia, stopniując kary w zależności od czasu przekroczenia. Dodał on, że w tekście rozporządzenia nie ma mowy o kryteriach zawinienia czy rzeczywistej szkody.

18

Sąd krajowy uważa, że system kar pieniężnych przewidziany w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 jest nieproporcjonalny, ponieważ w przypadku niewielkiego opóźnienia nie przynosi on poprawy sytuacji podmiotu skupującego mleko względem systemu wynikającego z art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 w brzmieniu pierwotnym, którego nieważność została stwierdzona przez Trybunał w ww. wyroku Molkereigenossenschaft Wiedergeltingen.

19

Sąd krajowy wyjaśnia, że przynajmniej okres od 15 maja do 1 czerwca jest zbyt długi i wywołuje skutki nieproporcjonalne, ponieważ prowadzi do nałożenia kary pieniężnej w pełnej wysokości nawet za przekroczenie nie dłuższe niż 1 dzień roboczy, jak ma to miejsce w omawianym przypadku, które nie wywarło przy tym widocznych skutków na płatność opłaty dodatkowej, którą podmiot skupujący zobowiązany jest dokonać na podstawie art. 3 ust. 4 rozporządzenia nr 536/93 przed dniem 1 września. Ponadto rzeczona mleczarnia nie jest zobowiązana do uiszczenia opłaty dodatkowej.

20

W końcu sąd krajowy stwierdza, że kara pieniężna nie uwzględnia tego, czy spóźnione przekazanie zestawienia miało wpływ na postępowanie administracyjne, w szczególności na termin płatności 1 września. W tym względzie wyjaśnia on, że minimalne niewielkie przekroczenie terminu 15 maja nie zagroziło uiszczeniu opłaty dodatkowej przed dniem 1 września (zob. ww. wyrok w sprawie Molkereigenossenschaft Wiedergeltingen, pkt 41).

21

W tych okolicznościach Finanzgericht des Landes Brandenburg postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy system kar przewidziany w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia [nr 536/93] […] jest sprzeczny z zasadą proporcjonalności w przypadkach, w których ma miejsce jedynie niewielkie przekroczenie terminu, które ponadto nie wywarło żadnych odczuwalnych skutków?”.

22

Rząd grecki uważa, że zachowanie terminu 15 maja w rozpatrywanej sprawie jest konieczne dla właściwego funkcjonowania systemu opłaty dodatkowej, jak również wspólnej organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych, ponieważ opóźnienie złożenia zestawienia, o którym mowa w art. 3 ust. 2 akapit pierwszy rozporządzenia nr 536/93, zagraża obliczeniu tej opłaty.

23

Rząd ten wyjaśnia, że kary pieniężne przewidziane w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 są zróżnicowane w zależności od rozmiaru opóźnienia i wagi naruszenia, co pozwala zmotywować podmioty skupujące do zachowania terminu 15 maja oraz uniknąć sytuacji, w której mleczarnie niezobowiązane do uiszczenia opłaty dodatkowej nie przestrzegałyby tego terminu. W końcu przedział czasowy około 15 dni przewidziany w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 nie jest zdaniem rządu greckiego środkiem w oczywisty sposób nieodpowiednim dla realizacji zamierzonego celu.

24

Zdaniem Komisji zgodnie z zasadą stosowania z mocą wsteczną kary pieniężnej, która jest mniej surowa względem naruszenia, którego dotyczy spór przed sądem krajowym, należy zastosować rozporządzenie nr 1392/2001.

25

Komisja podkreśla, że rozporządzenie to ustala stawkę 0,01% za każdy dzień kalendarzowy opóźnienia wobec 0,1% przewidzianej w rozporządzeniu nr 536/93 oraz zmniejsza karę minimalną do 100 EUR. Jej zdaniem zastosowaniu rozporządzenia nr 1392/2001 nie może stać na przeszkodzie fakt, że na skarżącą w postępowaniu przed sądem krajowym została już nałożona kara pieniężna oparta na rozporządzeniu nr 536/93, ponieważ decyzja, którą nałożono tę karę, została zaskarżona. Nałożona w ten sposób kara nie jest zatem prawomocna.

26

Jeżeli chodzi o zasadę proporcjonalności w odniesieniu do przepisów art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93, Komisja przypomina, że w dziedzinie polityki rolnej przysługuje jej szeroki zakres swobodnego uznania.

27

Mając taki zakres swobodnego uznania nie była ona zobowiązana do ustalenia dziennej stawki kary pieniężnej i w konsekwencji mogła przyjąć system, którego dotyczy spór przed sądem krajowym, na podstawie którego podmioty skupujące, które nie zachowały terminu 15 maja, zostały zmotywowane do przekazania zestawienia przed rozpoczęciem następnego okresu, aby uniknąć wyższej kary. Komisja uważa, że przyjmując przedział czasowy wynoszący około 15 dni dla każdej fazy przekroczenia tego terminu, nie przekroczyła w sposób oczywisty granic przysługującego jej swobodnego uznania.

28

Poza tym nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 nie wykracza ponad to, co jest konieczne i odpowiednie dla osiągnięcia zamierzonego celu, tj. zmotywowania podmiotów skupujących do przekazania zestawienia we właściwym czasie.

29

W końcu Komisja utrzymuje, że każde przekroczenie terminu przez podmioty skupujące skraca termin, który właściwe władze krajowe mają na obliczenie opłaty dodatkowej, więc stanowi zagrożenie dla właściwego funkcjonowania tego systemu. Obowiązek wykazania, czy przekroczenie terminu miało wpływ na postępowanie administracyjne, zagroziłoby działaniu odstraszającemu i skuteczności kar pieniężnych.

30

W ramach ustanowionej w art. 234 WE procedury współpracy między sądami krajowymi a Trybunałem, do tego ostatniego należy udzielenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, która umożliwi mu rozstrzygnięcie zawisłego przed nim sporu. Mając to na uwadze, Trybunał musi w razie potrzeby przeformułować przedłożone mu pytania (wyrok z dnia 4 maja 2006 r. w sprawie C-286/05 Haug, Zb.Orz. str. I-4121, pkt 17 i przywołane orzecznictwo).

31

Ponadto należy przypomnieć, że zadaniem Trybunału jest dokonanie wykładni wszelkich przepisów prawa wspólnotowego, których potrzebują sądy krajowe w celu rozstrzygnięcia zawisłych przed nimi sporów, nawet jeżeli przepisy te nie są wyraźnie wskazane w pytaniach skierowanych do niego przez te sądy (wyrok z dnia 11 grudnia 1997 r. w sprawie C-42/96 Immobiliare SIF, Rec. str. I-7089, pkt 28 i przywołane orzecznictwo).

32

Należy przypomnieć, że zasada stosowania z mocą wsteczną kary łagodniejszej należy do tradycji konstytucyjnych wspólnych państwom członkowskich, wobec czego należy uznać ją za ogólną zasadę prawa wspólnotowego, nad której przestrzeganiem czuwa Trybunał i którą sąd krajowy obowiązany jest zachować (zob. podobnie wyrok z dnia 3 maja 2005 r. w sprawach połączonych C-387/02, C-391/02 i C-403/02 Berlusconi i in., Zb.Orz. str. I-3565, pkt 67–69).

33

Zasada ta znajduje swój wyraz w szczególności w art. 2 ust. 2 zdanie drugie rozporządzenia nr 2988/95, zgodnie z którym właściwe władze zobowiązane są do stosowania wobec danego zachowania z mocą wsteczną kar przewidzianych w rozporządzeniu sektorowym, ponieważ są one mniej surowe (zob. podobnie wyrok z dnia 1 lipca 2004 r. w sprawie C-295/02 Gerken, Zb.Orz. str. I-6369, pkt 61).

34

Z postanowienia odsyłającego wynika, że sprawa przed sądem krajowym dotyczy niewielkiego przekroczenia terminu 15 maja, ponieważ zestawienie wpłynęło do właściwego organu krajowego w pierwszym następującym po nim dniu roboczym.

35

W celu udzielenia sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi należy zatem określić, czy w odniesieniu do szczególnej sytuacji, takiej jak w zawisłej przed nim sprawie, charakteryzującej się niewielkim przekroczeniem terminu 15 maja, rozporządzenie nr 1392/2001 należy uznać za ustanawiające mniej surowy system kar pieniężnych niż rozporządzenie nr 536/93.

36

Zgodnie z art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 1392/2001 kara pieniężna za niezachowanie terminu 15 maja w taki sposób, jak miało to miejsce w rozpatrywanej tu sprawie, odpowiada z jednej strony wysokości opłaty należnej za przekroczenie ilości referencyjnej dla „sprzedaży bezpośredniej”, którą dysponuje podmiot skupujący, wynoszącej 0,01% za każdy dzień kalendarzowy opóźnienia, a z drugiej strony kwota ta nie może być niższa niż 100 EUR ani wyższa niż 100000 EUR.

37

Natomiast na podstawie art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93 kara pieniężna za niezachowanie terminu 15 maja w taki sposób, jak miało to miejsce w rozpatrywanej tu sprawie, z jednej strony odpowiada 0,1% ilości mleka i ekwiwalentu mleka dostarczonych podmiotowi skupującemu przez producentów, a z drugiej strony nie może być niższa niż 500 ECU ani wyższa niż 20000 ECU.

38

Należy zatem stwierdzić, że — jak słusznie zaznaczyła Komisja w uwagach przedłożonych Trybunałowi — jeżeli chodzi o niewielkie przekroczenie terminu 15 maja jak w niniejszym przypadku, system kar pieniężnych na podstawie art. 5 ust. 3 rozporządzenia nr 1392/2001 jest mniej surowy niż system przewidziany w art. 3 ust. 2 akapit drugi tiret pierwsze rozporządzenia nr 536/93.

39

Uwzględniając powyższą wykładnię, nie ma potrzeby rozstrzygania w przedmiocie proporcjonalności systemu kar pieniężnych przewidzianego w art. 3 ust. 2 akapit drugi rozporządzenia nr 536/93.

40

Wobec powyższego na zadane pytanie należy odpowiedzieć, że:

41

Dla stron postępowania przed sądem krajowym niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed tym sądem, do niego zatem należy rozstrzygnięcie o kosztach. Koszty poniesione w związku z przedstawieniem uwag Trybunałowi, inne niż poniesione przez strony postępowania przed sądem krajowym, nie podlegają zwrotowi.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Przy nakładaniu kary za zachowanie niezgodne z przepisami wspólnotowymi sąd krajowy jest zobowiązany do przestrzegania zasady stosowania z mocą wsteczną kary łagodniejszej.

Jeżeli chodzi o niewielkie przekroczenie wyznaczonego terminu, takie jak będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym, system kar pieniężnych przewidziany w art. 5 ust. 3 rozporządzenia Komisji (WE) nr 1392/2001 z dnia 9 lipca 2001 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (EWG) nr 3950/92 ustanawiającego opłatę dodatkową w sektorze mleka i przetworów mlecznych jest mniej surowy niż system przewidziany w art. 3 ust. 2 akapit drugi tiret pierwsze rozporządzenia Komisji (EWG) nr 536/93 z dnia 9 marca 1993 r. ustanawiającego szczegółowe zasady stosowania opłaty dodatkowej w sektorze mleka i przetworów mlecznych, zmienionego rozporządzeniem Komisji (WE) nr 1001/98 z dnia 13 maja 1998 r.