KOMISJA EUROPEJSKA

Bruksela, dnia 7.12.2022

COM(2022) 696 final

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO

Droga do umocnienia unijnego systemu rozliczeniowego

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO BANKU CENTRALNEGO I EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO

Droga do umocnienia unijnego systemu rozliczeniowego

1.Wprowadzenie

Bezpieczny, solidny i konkurencyjny ekosystem rozliczeniowy w UE stanowi zasadniczy element prawidłowo funkcjonującej unii rynków kapitałowych. Rozliczanie centralne wspiera obrót na rynkach kapitałowych – w przypadku gdy transakcje są rozliczane centralnie, kontrahent centralny (CCP) pośredniczy między stronami transakcji i staje się nabywcą dla każdego sprzedawcy i sprzedawcą dla każdego nabywcy, gwarantując wykonanie kontraktów. Może to zapewnić dzięki systemowi gwarancji, które uzyskuje od stron. Dzięki rozliczeniom każda strona posiada jedną ekspozycję netto wobec CCP zamiast złożonej sieci ekspozycji dwustronnych wobec poszczególnych kontrahentów. W ten sposób CCP przyczyniają się do zwiększenia przejrzystości i efektywności rynku, a także pozwalają ograniczyć ryzyko na rynkach finansowych, w szczególności w odniesieniu do instrumentów pochodnych. CCP odgrywają kluczową rolę w ekosystemie rozliczeniowym, który obejmuje zarówno podmioty bezpośrednio uczestniczące w CCP (jako „członkowie rozliczający”), takie jak duże banki i firmy inwestycyjne, jak i podmioty pośrednio uczestniczące w CCP (tj. za pośrednictwem członków rozliczających), takie jak fundusze inwestycyjne, mniejsze banki, zakłady ubezpieczeń i przedsiębiorstwa. Jeśli rozliczanie nie funkcjonuje efektywnie, instytucje finansowe, przedsiębiorstwa i inwestorzy są narażeni na większe ryzyko i wyższe koszty.

Przepisy UE dotyczące rozliczania i CCP określono w rozporządzeniu w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR) 1 , uzupełnionym rozporządzeniem ustanawiającym ramy na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do kontrahentów centralnych 2 . W EMIR przewidziano solidne ramy dotyczące zarządzania ryzykiem i przejrzystości na rynkach usług rozliczeniowych. Pojawiły się jednak nowe wyzwania.

Po pierwsze, zdolność rozliczeniowa stanowi ważny wymiar unii rynków kapitałowych: z tego względu UE potrzebuje konkurencyjnego i nowoczesnego systemu rozliczeniowego. Celem unii rynków kapitałowych jest utworzenie głębokich i płynnych unijnych rynków kapitałowych odpowiadających potrzebom obywateli, przedsiębiorstw i instytucji finansowych w UE. Komisja kontynuuje wdrażanie planu działania na rzecz unii rynków kapitałowych z 2020 r. 3 Wraz z niniejszym komunikatem Komisja przyjmuje wniosek ustawodawczy mający na celu zmniejszenie obciążeń dla przedsiębiorstw w zakresie notowania na giełdach publicznych i pozyskiwania na nich kapitału („akt prawny w sprawie notowania na giełdzie”). Komisja przedkłada również wniosek dotyczący harmonizacji kluczowych aspektów prawa upadłościowego przedsiębiorstw, rozwiązujący jeden z najważniejszych problemów dla inwestycji transgranicznych w UE. Prawdziwa unia rynków kapitałowych musi jednak opierać się na konkurencyjnych infrastrukturach rynku. W ramach unii rynków kapitałowych Komisja zaproponowała już przegląd rozporządzenia w sprawie rynków instrumentów finansowych 4 oraz ram regulacyjnych dotyczących centralnych depozytów papierów wartościowych 5 . Aby wzmocnić unię rynków kapitałowych, UE musi również zwiększyć swoje zdolności rozliczeniowe.

Po drugie, unijny ekosystem rozliczeniowy musi być bezpieczny i odporny. Należy wzmocnić unijny nadzór, aby zapewnić właściwe monitorowanie i kontrolę ryzyka transgranicznego w UE, które pojawia się wraz ze wzrostem wolumenu rozliczeń. Aby zbudować odporność, należy wziąć pod uwagę wnioski wyciągnięte z niedawnych wydarzeń na rynkach energii, tj. problemów z płynnością doświadczanych przez szereg przedsiębiorstw energetycznych w związku z korzystaniem z instrumentów pochodnych. Wydarzenia te uwidoczniły konieczność zwiększenia skuteczności EMIR tak, aby ryzyko dla stabilności finansowej UE nadal było ograniczone w świetle nowych wyzwań. Oznacza to budowanie bezpiecznego i solidnego unijnego ekosystemu rozliczeniowego odpornego na wstrząsy gospodarcze. Ekosystem ten powinien umożliwiać szerokiemu gronu uczestników, w tym przedsiębiorstwom energetycznym, efektywne i bezpieczne zabezpieczanie się przed ryzykiem, lepsze przewidywanie wezwań do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego, a tym samym skuteczniejsze zarządzanie swoimi potrzebami w zakresie płynności.

Po trzecie, konkurencyjni, odpowiednio rozwinięci i odporni CCP z UE stanowią warunek wstępny otwartej strategicznej autonomii UE. Kluczowe znaczenie ma utrzymanie otwartości UE na światowe rynki finansowe, aby przyciągnąć inwestorów i wspierać konkurencyjność europejskich przedsiębiorstw na arenie światowej. W związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z UE ogromna liczba denominowanych w euro kontraktów rozliczanych przez CCP ze Zjednoczonego Królestwa spowodowała powstanie ryzyka dla stabilności finansowej Unii oraz dla transmisji i prowadzenia polityki pieniężnej Unii. Budowanie solidnych zdolności rozliczeniowych w UE zmniejsza ryzyko wynikające z nadmiernych ekspozycji wobec CCP z państw trzecich.

Aby osiągnąć ten cel, 7 grudnia 2022 r. Komisja przedstawiła wnioski ustawodawcze zmieniające EMIR i inne akty prawne, aby uczynić z UE atrakcyjniejsze, w tym pod względem kosztów, miejsce dokonywania rozliczeń oraz wyeliminować potencjalne podatności na zagrożenia. Środki te będą miały wpływ zarówno na podaż usług rozliczeniowych, jak i na popyt na nie. Pomogą one rozszerzyć zakres rozwiązań rozliczeniowych oferowanych przez CCP z UE i zwiększyć ich płynność, zachęcając większą liczbę uczestników rynku do dokonywania rozliczeń za ich pośrednictwem.

Wnioski te są wynikiem szeroko zakrojonych konsultacji, w tym z posłami i posłankami do Parlamentu Europejskiego, przedstawicielami państw członkowskich i ich organów, Europejskich Urzędów Nadzoru (EUN), Europejskiej Rady ds. Ryzyka Systemowego (ERRS), Europejskiego Banku Centralnego (EBC) i Jednolitego Mechanizmu Nadzorczego, a także z szerokim gronem zainteresowanych stron z branży 6 . Skutki tych działań nie zależą jedynie od wprowadzenia zmian legislacyjnych, ale również od zaangażowania i oddania wszystkich zainteresowanych podmiotów, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Organy regulacyjne i decydenci mogą stworzyć warunki sprzyjające poprawie sytuacji w zakresie rozliczania w UE. Jednak w ostatecznym rozrachunku to uczestnicy rynku muszą skorzystać z możliwości wynikających z rozporządzenia. Organy publiczne w UE mogą również odegrać ważną rolę, dając przykład i przyczyniając się do stworzenia bezpieczniejszego, bardziej odpornego i konkurencyjnego ekosystemu rozliczeniowego w Unii Europejskiej.

2.Konkurencyjny i nowoczesny system rozliczeniowy w UE

a.W odniesieniu do CCP

CCP są katalizatorami stabilności finansowej i muszą być w stanie dynamicznie reagować na zmiany na rynkach. EMIR stanowi solidne ramy rozliczania centralnego. Mimo to niektóre obszary obecnie obowiązujących ram nadzorczych okazały się nadmiernie skomplikowane. Stosowane przez organy nadzoru procedury zatwierdzania nowych usług i rodzajów działalności rozliczeniowej planowanych przez CCP z UE mogą być niepotrzebnie długie i uciążliwe, co utrudnia wprowadzanie nowych produktów na rynek. Podobne wyzwania wiążą się ze zmianami w modelach ryzyka CCP. Zatwierdzenie nowego produktu nie powinno trwać latami, a zmiany w modelach należy wprowadzać szybko, aby odzwierciedlić zmieniającą się sytuację rynkową i gospodarczą. Opóźnienia w zatwierdzaniu skutkują wzrostem kosztów i spadkiem konkurencyjności CCP z UE, zmniejszając tym samym atrakcyjność UE jako miejsca prowadzenia interesów. Dlatego też konieczne jest usunięcie tych przeszkód.

b.W odniesieniu do uczestników sektora finansowego

Uczestnicy finansowi korzystający z usług CCP, np. fundusze inwestycyjne i zakłady ubezpieczeń, powinni również odnieść korzyści z ograniczenia kosztów przy korzystaniu z usług rozliczeniowych. W następstwie reform przeprowadzonych po kryzysie z 2008 r. i przejścia na rozliczenia scentralizowane dokonano również korekt ram bankowych, umożliwiając bankom korzystanie z preferencyjnego traktowania kapitałowego, w przypadku gdy dokonują rozliczeń za pośrednictwem CCP, który posiada zezwolenie lub jest uznany 7 , a nie zawierają transakcji dwustronnych 8 . Jest to dobre rozwiązanie, ponieważ rozliczanie przez CCP redukuje ryzyko kredytowe kontrahenta. Zmiany w zasadach ostrożnościowych, których muszą przestrzegać banki, nie znalazły jednak pełnego odzwierciedlenia w innych aktach prawnych dotyczących sektora finansowego. Na przykład obowiązujące przepisy dotyczące limitów ekspozycji kontrahenta w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych określone w dyrektywie UCITS 9 nie odzwierciedlają w pełni ograniczającego ryzyko charakteru rozliczania centralnego w przypadku zarządzających funduszem inwestycyjnym. Niespójności istnieją również w ramach określonych dyrektywą Wypłacalność II w przypadku ubezpieczycieli 10 .

Ten brak spójności stał się bardziej problematyczny, ponieważ CCP z UE zaczęli oferować nowe sposoby dostępu do rozliczeń, które zasadniczo stanowią ułatwienie dla funduszy i zakładów ubezpieczeń. Na przykład zgodnie z ramami określonymi w dyrektywie Wypłacalność II związane z CCP ekspozycje zakładów ubezpieczeń, które chcą zostać bezpośrednimi członkami CCP, mogą podlegać wyższym wymogom kapitałowym niż w przypadku, gdy ubezpieczyciele pełnią rolę pośrednich uczestników rozliczających. Wyższe wymogi kapitałowe zniechęcają do korzystania z nowych modeli dostępu. W niektórych unijnych systemach programów emerytalnych, które zostaną objęte obowiązkiem rozliczania w czerwcu 2023 r., stosowanie nowych modeli dostępu właśnie się rozpoczyna lub już się rozpoczęło. Wraz ze wzrostem liczby podmiotów w systemie zwiększają się płynność i możliwości zawierania transakcji.

3.Bezpieczny i odporny ekosystem rozliczeniowy

a.Zapewnienie solidnego i wspólnego nadzoru

Rozwój unijnego ekosystemu rozliczeniowego może spowodować powstanie dodatkowego zagrożenia w UE ze względu na zwiększony wolumen rozliczeń. Aby odpowiednio zarządzać takim ryzykiem, CCP z UE muszą podlegać szczegółowemu nadzorowi zarówno na poziomie krajowym, jak i na szerszym poziomie unijnym. Ze względu na kluczową rolę rozliczania w systemie finansowym UE ryzyko wynikające z uchybień w zakresie nadzoru wykracza poza granice państw.

Niedawny rozwój sytuacji na rynku potwierdził również potrzebę bardziej holistycznego monitorowania i kontroli ryzyka: CCP znajdują się w środku złożonego łańcucha współzależności, przy czym rozliczanie centralne nie należy wyłącznie do działalności CCP i niektórych dużych banków, lecz obejmuje różne rodzaje podmiotów gospodarczych w różnych państwach członkowskich. Niedawny rozwój sytuacji na rynku uwypuklił potrzebę przekazywania lepszych informacji na temat powiązań i współzależności w całym łańcuchu rozliczeniowym: nawet jeśli kontrahenci centralni są solidni, problemy z płynnością uczestników rynku mogą wytworzyć podatność na zagrożenia, którą należy zidentyfikować i wyeliminować.

Oznacza to, że UE musi wzmocnić ramy umożliwiające organom skuteczną współpracę w wymiarze praktycznym, wymianę wiedzy i spostrzeżeń oraz oddolny rozwój wspólnej kultury nadzoru. Pojawić się musi ekosystem, w którym organy UE uczestniczą w monitorowaniu łańcuchów rozliczeniowych przebiegających przez różne państwa członkowskie i rynki. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji nadzwyczajnych 13 , w których decyzje należy podejmować na podstawie pełnego obrazu sytuacji, co leży w interesie zarówno UE, jak i gospodarek państw członkowskich.

Cele te można osiągnąć w oparciu o obecny system nadzoru w UE. Rozwiązania nadzorcze dotyczące CCP zreformowano w 2019 r.: mimo że krajowe organy nadzoru nad CCP zachowują ostateczną odpowiedzialność za nadzór nad CCP mającymi siedzibę na ich terytorium, zwiększono rolę ESMA przez ustanowienie komitetu nadzorczego ds. CCP, w którego skład wchodzą organy nadzoru nad CCP z UE, trzech niezależnych członków zarządu i banki centralne w przypadku niektórych dyskusji. Komitet nadzorczy sprawuje nadzór nad CCP o znaczeniu systemowym z państw trzecich, natomiast w odniesieniu do CCP z UE jego rola polega głównie na promowaniu konwergencji.

b.Solidniejsze ramy rozliczania towarowych instrumentów pochodnych

Rynki towarowych instrumentów pochodnych umożliwiają przedsiębiorstwom, w tym producentom, dostawcom i dystrybutorom energii, zarządzanie ryzykiem związanym ze zmiennością cen oraz oferowanie klientom długoterminowych umów stałych. Skoki cen i skrajna zmienność na rynkach instrumentów pochodnych na produkty energetyczne, które miały miejsce latem, doprowadziły do problemów z płynnością przedsiębiorstw energetycznych. Ci uczestnicy rynku doświadczyli presji na płynność z powodu wezwań do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego w związku ze wzrostem cen. W ramach pakietu środków nadzwyczajnych w dziedzinie energetyki Komisja zaproponowała na przykład rozszerzenie wykazu aktywów, które można przekazać jako zabezpieczenie dla CCP z UE 14 .

Niemniej jednak poza środkami nadzwyczajnymi niedawne zmiany sytuacji na rynku uwidoczniły już obszary, w których należy wprowadzić ulepszenia strukturalne ram EMIR. W istocie należy uważnie przeanalizować szersze skutki ostatnich zmian na rynku, jak zasugerował również ESMA w niedawnym piśmie do Komisji 15 . Zabezpieczanie ekspozycji na energię stało się dla niektórych uczestników większym wyzwaniem, ponieważ wzrosła zmienność cen towarów, a CCP wezwali do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego. W scenariuszach warunków skrajnych wzrost depozytów zabezpieczających odzwierciedla wyższe ryzyko, na jakie narażeni są uczestnicy rynku. W ten sposób rozliczenia centralne zwiększają konieczność zapewnienia właściwego zarządzania płynnością przez wszystkich uczestników rozliczających w celu realizacji wezwań do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego. Ponadto w kontekście niedawnych zmian sytuacji na rynku zwrócono uwagę na sposób, w jaki przedsiębiorstwa niefinansowe, takie jak korporacje, uzyskują dostęp do CCP, ponieważ trudności z płynnością mogą być większe w przypadku, gdy przedsiębiorstwo ma bezpośredni dostęp do CCP bez pośrednictwa finansowego członka rozliczającego, takiego jak bank. Unijny ekosystem rozliczeniowy powinien umożliwiać unijnym przedsiębiorstwom efektywne i bezpieczne zabezpieczanie się przed ryzykiem, chroniąc jednocześnie stabilność finansową. W ten sposób rozliczanie centralne może i będzie wspierać unijną gospodarkę.

4. Ekosystem rozliczeniowy wspierający otwartą strategiczną autonomię UE

Rozliczanie to działalność o charakterze globalnym, a uczestnicy rynku z Unii korzystają z usług szeregu CCP na całym świecie. Prace w dziedzinie równoważności CCP prowadzone w ciągu ostatnich kilku lat wyraźnie pokazują zaangażowanie UE na rzecz otwartego systemu finansowego, który wspiera standardy międzynarodowe i współpracę międzynarodową. Komisja przyjęła decyzje o równoważności CCP dla ponad 20 jurysdykcji, co umożliwiło otwarcie rynku UE dla ponad 40 CCP z państw trzecich. Oznacza to stworzenie możliwości dla CCP z państw trzecich oraz dla uczestników rynku UE, którzy często towarzyszą przedsiębiorstwom europejskim na rynkach zagranicznych.

Jednocześnie „otwarta strategiczna autonomia” 16 oznacza, że UE musi być w stanie przeciwdziałać zagrożeniom dla stabilności finansowej, które mogą powstać, gdy uczestnicy rynku UE są nadmiernie narażeni na działania podmiotów z państw trzecich, ponieważ może to być źródłem ich podatności. W szczególności Zjednoczone Królestwo odgrywa kluczową rolę jako ośrodek rozliczania centralnego: w pierwszej połowie 2021 r. w Zjednoczonym Królestwie rozliczono 91 % wszystkich transakcji swapów stóp procentowych denominowanych w euro 17 .

Aby ograniczyć ryzyko wynikające z potencjalnego nagłego wstrzymania dostępu uczestników rynku UE do CCP z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa z UE, Komisja przyjęła tymczasowe decyzje o równoważności obejmujące ramy regulacyjne i nadzorcze, które odnoszą się do tych CCP 18 . Obecnie obowiązująca tymczasowa decyzja o równoważności obejmująca ramy prawne dla CCP z siedzibą w Zjednoczonym Królestwie wygasa 30 czerwca 2025 r. 

Jednocześnie w związku z potencjalnym ryzykiem uwzględnionym w scenariuszu warunków skrajnych Komisja wezwała uczestników rynku UE do ograniczenia nadmiernych ekspozycji na infrastruktury o znaczeniu systemowym znajdujące się w państwie trzecim. W przypadku wystąpienia warunków skrajnych nadmierna zależność uczestników rynku UE od CCP z siedzibą w państwach trzecich utrudnia unijnym organom regulacyjnym i organom nadzoru eliminację ryzyka dla stabilności finansowej UE. Jak wspomniał ESMA 19 , w czasie kryzysu zmiany w uznanych zabezpieczeniach, depozytach zabezpieczających lub redukcjach wartości mogłyby wywrzeć niekorzystny wpływ na rynki obligacji skarbowych co najmniej jednego państwa członkowskiego, a w szerszym ujęciu – na stabilność finansową UE. Ponadto zakłócenia na kluczowych rynkach istotnych dla wdrażania polityki pieniężnej banków centralnych UE mogą utrudniać prawidłowe funkcjonowanie mechanizmu transmisji tej polityki. W czasie kryzysu organy UE nie byłyby w stanie podjąć odpowiednich decyzji.

Ważne jest, aby przygotować się na wydarzenia stanowiące wysokie ryzyko, ale o niskim prawdopodobieństwie wystąpienia. Zwiększenie zdolności rozliczeniowych w UE i wzmocnienie ekosystemu rozliczeniowego zmniejszy w perspektywie średnioterminowej nadmierną ekspozycję uczestników rynku UE wobec CCP z państw trzecich, wspierając tym samym otwartą strategiczną autonomię UE 20 .

5. Rola organów publicznych

Organy nadzoru, banki centralne, inne organy i podmioty publiczne, zarówno na szczeblu krajowym, jak i unijnym, mają do odegrania ważną rolę, aby stworzyć konkurencyjny ekosystem rozliczeniowy.

Podmioty publiczne, np. urzędy ds. zarządzania długiem publicznym, są zwolnione z obowiązku rozliczania swoich instrumentów pochodnych przez CCP na mocy EMIR. Jest to uzasadnione celem umożliwienia tym organom realizacji ich misji w interesie publicznym. Na przestrzeni lat niektóre podmioty publiczne zdecydowały się rozpocząć rozliczanie swoich kontraktów centralnie na zasadzie dobrowolności. Rozliczanie centralne oferuje większe zabezpieczenia w zakresie ryzyka kredytowego kontrahenta, poprawia płynność rynków i zwiększa ich przejrzystość. Komisja zdecydowanie zachęca organy publiczne w UE do rozliczania przez CCP z UE, jeśli organy publiczne zdecydują się one na rozliczanie centralne i jeśli wspomniane produkty są dostępne. Ze swojej strony Komisja zobowiązuje się do rozliczania większości swoich rozliczanych centralnie pozycji przez CCP z UE, jeżeli dostępne są wspomniane produkty.

Wkład krajowych organów publicznych może być przydatny w dziedzinie zasad rachunkowości. Istnieją pewne wątpliwości dotyczące stosowania niektórych przepisów krajowych w dziedzinie rachunkowości zabezpieczeń 23 , które w praktyce mogłyby zniechęcać do przenoszenia pozycji z CCP z państw trzecich do CCP z UE. Komisja zachęca organy krajowe do uwzględnienia krajowych zasad rachunkowości i usunięcia lub zmniejszenia wszelkich przeszkód w przenoszeniu ekspozycji 24 .

Kluczową rolę odgrywają również banki centralne. W kontekście konsultacji publicznych przeprowadzonych przez Komisję na początku 2022 r. podkreślono szerokie poparcie zainteresowanych stron dla dalszych postępów w zakresie europejskich systemów płatności, w szczególności systemu TARGET2. TARGET2 jest jedynym w swoim rodzaju systemem płatności, który przeprowadza rozrachunek na zasadzie brutto w czasie rzeczywistym dla swojej społeczności uczestników i stanowi kluczową infrastrukturę wspierającą euro. Wielu uczestników rynku, zarówno banki, jak i CCP, wyraziło pogląd, że godziny pracy systemu są zbyt krótkie, co oznacza, że niektóre wezwania CCP z UE do uzupełnienia depozytów zabezpieczających w walutach obcych, takich jak dolar amerykański, mają miejsce o późnych godzinach dnia roboczego. Zdaniem uczestników rynku sytuacja ta stwarza trudności zarówno dla CCP, którzy muszą być w stanie inwestować dolary amerykańskie otrzymane na rynku odkupu, jak i dla członków rozliczających i klientów, od których wymaga się posiadania niezbędnej ilości dolarów amerykańskich dostępnych na potrzeby spełnienia wezwań do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego. Może to stanowić problem zwłaszcza w warunkach skrajnych, kiedy wezwania CCP do uzupełnienia depozytu mogą mieć miejsce o późniejszych godzinach i różnić się wysokością. Komisja chce uniknąć sytuacji, w której uczestnicy rynku UE byliby uzależnieni od płynności w walucie obcej, aby spełnić wezwania CCP z UE do uzupełnienia depozytu, w szczególności w warunkach skrajnych. Komisja zachęca zatem banki i kontrahentów centralnych do podjęcia współpracy z Eurosystemem w tym zakresie i omówienia wszystkich możliwych sposobów wykorzystania systemu. Komisja jest przekonana, że uczestnicy rynku, we współpracy z Eurosystemem, przeanalizują kwestie poruszone podczas ukierunkowanych konsultacji z 2022 r. i znajdą dla nich rozwiązanie.

Inny aspekt, na który zwrócono uwagę Komisji, jest związany z zasadami banków centralnych dotyczącymi dostępu CCP do depozytów i instrumentów wsparcia płynności. Ze sprawozdania Międzynarodowego Funduszu Walutowego z 2018 r. 25 wynika, że Eurosystem ustalił ogólne zasady dostępu dla CCP. Ze względu na mnogość tych zasad MFW wydał określone zalecenie dla EBC/Eurosystemu, aby zbadać możliwość harmonizacji wszystkich odpowiednich zasad dostępu dla CCP. Eurosystem przeprowadza dogłębną analizę wspomnianych kwestii. Należy zauważyć, że zasady dotyczące dostępu do depozytów i instrumentów wsparcia płynności banku centralnego wchodzą w zakres mandatu i zadań Eurosystemu, które są realizowane zgodnie z zasadą niezależności banków centralnych.

5. Podsumowanie

Reformy przeprowadzone po światowym kryzysie finansowym z 2008 r. umożliwiły unijnym rynkom finansowym stawienie czoła niedawnym wydarzeniom na rynku z pozycji znacznie silniejszej niż przed 2008 r. Kluczowym elementem tych reform jest rozliczanie centralne. Rozliczanie centralne ma zasadnicze znaczenie dla obrotu i dobrze rozwiniętych rynków kapitałowych. Odgrywa ono fundamentalną rolę w budowie unii rynków kapitałowych. Doświadczenia związane z obecnymi ramami unijnymi ujawniły jednak szereg obszarów wymagających poprawy.

Jednym z ważnych aspektów jest zwiększenie zdolności rozliczeniowych w UE w celu wzmocnienia rynków kapitałowych, zapewnienia przedsiębiorstwom z UE większej liczby wariantów rozliczania oraz zagwarantowania utrzymania stabilności finansowej przy jednoczesnym zachowaniu otwartego charakteru rynków kapitałowych UE.

Przegląd unijnych ram rozliczeń będzie również dotyczył kwestii, które pojawiły się przy rozliczaniu instrumentów pochodnych przez przedsiębiorstwa energetyczne, które obecnie zmagają się z bezprecedensowymi wstrząsami. Silny system rozliczeniowy umożliwia przedsiębiorstwom efektywne zabezpieczenie się przed ryzykiem i lepsze przewidywanie wezwań do uzupełnienia depozytu zabezpieczającego. Ponadto w ramach tego systemu przedsiębiorstwa są właściwie przygotowane do udziału w rozliczeniach centralnych i odpowiednio nadzorowane.

Środki ukierunkowane na CCP i inne aspekty systemu rozliczeniowego opisane powyżej w niniejszym komunikacie nie będą skuteczne, jeśli będą wprowadzane w oderwaniu od innych działań, ponieważ rozliczenia mają tendencję do koncentracji. Muszą im towarzyszyć wyraźne środki ukierunkowane na kwestię popytu na usługi rozliczeniowe i zachęcające do przekierowania tego popytu w stronę CCP z UE. Większy popyt na rozliczenia za pośrednictwem CCP z UE doprowadzi do większej płynności tych CCP.

Ponadto umocniony unijny system rozliczeniowy może odegrać główną rolę we wspieraniu otwartej strategicznej autonomii UE. Nie można mówić o otwartej strategicznej autonomii, jeśli UE nie rozwinie zdolności rozliczeniowych i nie wyeliminuje swoich podatności na zagrożenia. Ma to również zasadnicze znaczenie dla umożliwienia UE pełnego odegrania swojej roli w kontekście globalnym i przyczynienia się do światowej stabilności finansowej poprzez oferowanie większej liczby wariantów rozliczania.

Taki pakiet środków może utorować drogę do silniejszego, bezpieczniejszego i bardziej konkurencyjnego ekosystemu rozliczeniowego w UE w nadchodzących latach. Biorąc pod uwagę znaczenie przedmiotowego pakietu i obecną sytuację, Komisja popiera podjęcie przez Parlament Europejski i Radę szybkich działań zmierzających do uchwalenia proponowanych środków i jest gotowa ułatwić negocjacje międzyinstytucjonalne. Zdecydowane zaangażowanie wszystkich stron będzie miało kluczowe znaczenie dla osiągnięcia sukcesu.

(1)

   Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 648/2012 z dnia 4 lipca 2012 r. w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, kontrahentów centralnych i repozytoriów transakcji, Dz.U. L 201 z 27.7.2012, s. 1.

(2)

   Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/23 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ram na potrzeby prowadzenia działań naprawczych oraz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji w odniesieniu do kontrahentów centralnych, Dz.U. L 22 z 22.1.2021, s. 1.

(3)

     Komunikat Komisji, „Unia rynków kapitałowych dla obywateli i przedsiębiorstw – nowy plan działania”, COM(2020) 590 final.

(4)

     Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 600/2014 w odniesieniu do zwiększenia przejrzystości danych rynkowych, usuwania przeszkód w powstawaniu systemów publikacji informacji skonsolidowanych, optymalizacji obowiązków obrotu oraz zakazu otrzymywania płatności za przekazywanie zleceń klientów, COM(2021) 727 final.

(5)

     Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 909/2014 w odniesieniu do dyscypliny rozrachunku, transgranicznego świadczenia usług, współpracy w zakresie nadzoru, świadczenia bankowych usług pomocniczych oraz wymogów dotyczących centralnych depozytów papierów wartościowych z państw trzecich, COM(2022) 120 final.

(6)

     W 2021 r. Komisja kierowała grupą roboczą ds. możliwości i wyzwań związanych z przenoszeniem rozliczania instrumentów pochodnych ze Zjednoczonego Królestwa do CCP z UE, a w 2022 r. przeprowadziła ukierunkowane konsultacje oraz spotkania z przedstawicielami państw członkowskich i Parlamentu Europejskiego.

(7)

     CCP posiadający zezwolenie oznacza CCP posiadającego siedzibę w państwie członkowskim, który uzyskał zezwolenie na podstawie EMIR (art. 14). Uznany CCP to CCP z państwa trzeciego uznany przez ESMA do celów świadczenia usług rozliczeniowych na rzecz członków rozliczających i systemów obrotu w UE zgodnie z EMIR (art. 25).

(8)

     Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych oraz zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, Dz.U. L 176 z 27.6.2013, s. 379.

(9)

     Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/65/WE z dnia 13 lipca 2009 r. w sprawie koordynacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (UCITS), Dz.U. L 302 z 17.11.2009, s. 32.

(10)

     Rozporządzenie delegowane (UE) 2015/35, Dz.U. L 12 z 17.1.2015, s. 1.

(11)

   Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/1131 z dnia 14 czerwca 2017 r. w sprawie funduszy rynku pieniężnego, Dz.U. L 169 z 30.6.2017, s. 8.

(12)

     W ramach przeglądu dyrektywy Wypłacalność II Komisja stwierdziła, że do osiągnięcia wszystkich celów przeglądu konieczne będą dodatkowe zmiany w rozporządzeniu delegowanym (UE) 2015/35 (zob. COM(2021) 580). W tym kontekście Komisja rozpoczęła rozmowy na temat ewentualnej treści zmian rozporządzenia delegowanego (UE) 2015/35.

(13)

     Sytuacje nadzwyczajne obejmują np. sytuacje mające wpływ na rzetelność lub odporność CCP lub zmiany na rynkach finansowych, które mogą mieć niekorzystny wpływ np. na stabilność systemu finansowego w państwach członkowskich, w których ma siedzibę dany CCP lub jeden z jego członków rozliczających (zob. art. 24 rozporządzenia, którego dotyczy wniosek).

(14)

     Komunikat Komisji, „Kryzys energetyczny – wspólne przygotowania, zakupy i ochrona UE”, COM(2022) 553 final.

(15)

     Pismo ESMA do Komisji Europejskiej z 22 września 2022 r.  https://www.esma.europa.eu/file/125192/download?token=6iK84Onz

(16)

     Zob. komunikat Komisji pt. „Europejski system gospodarczy i finansowy: wspieranie otwartości, wytrzymałości i odporności”, COM(2021) 32 final.

(17)

     Zob. Centrum Studiów nad Polityką Europejską, „Setting EU CCP policy – much more than meets the eye” [„Ustalanie polityki dotyczącej CCP z UE – znacznie więcej niż się wydaje”], 2021.

(18)

     Decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2018/2031 z dnia 19 grudnia 2018 r., decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/544 z dnia 3 kwietnia 2019 r., decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2019/2211 z dnia 19 grudnia 2019 r., decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2020/1308 z dnia 21 września 2020 r. oraz decyzja wykonawcza Komisji (UE) 2022/174 z dnia 8 lutego 2022 r.

(19)

   Zob. sprawozdanie ESMA z grudnia 2021 r.: https://www.esma.europa.eu/press-news/esma-news/esma-publishes-results-its-assessment-systemically-important-uk-central  

(20)

     Zob. oświadczenie komisarz Mairead McGuinness w sprawie kierunków rozwoju w dziedzinie rozliczeń centralnych:  https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/en/STATEMENT_21_5905

(21)

     Instrumenty pochodne na stopę procentową denominowane w euro i w złotych polskich, krótkoterminowe kontrakty terminowe na stopę procentową oraz swapy ryzyka kredytowego denominowane w euro.

(22)

     Środki te będą stanowiły dla nadzorowanych podmiotów (instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych) zachętę do ograniczania nadmiernego ryzyka koncentracji, na przykład poprzez dywersyfikację/ograniczanie swoich ekspozycji. Właściwy organ będzie mógł wdrożyć środki nadzorcze w takim zakresie, w jakim uzna, że działania podejmowane przez nadzorowany przez niego podmiot są niewystarczające do ograniczenia tego ryzyka.

(23)

     Celem rachunkowości zabezpieczeń jest przedstawienie w sprawozdaniu finansowym konsekwencji prowadzonych przez jednostkę – z wykorzystaniem instrumentów finansowych do zarządzania ekspozycjami wynikającymi z określonych rodzajów ryzyka – działań w zakresie zarządzania ryzykiem, które mogłyby wpływać na wynik finansowy.

(24)

     Komisja jest gotowa udzielić wsparcia technicznego państwom członkowskim i ich organom publicznym, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/240 z dnia 10 lutego 2021 r., aby ułatwić organom publicznym rozliczanie u CCP z UE, jeśli zdecydują się one na rozliczanie, a także dokona przeglądu krajowych zasad rachunkowości, aby usunąć przeszkody w przenoszeniu ekspozycji lub je złagodzić.

(25)

     Międzynarodowy Fundusz Walutowy, sprawozdanie krajowe nr 18/226, lipiec 2018 r.: https://www.imf.org/~/media/Files/Publications/CR/2018/cr18226.ashx