12.11.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 327/52

1.1

Najważniejsi w integracji europejskiej są obywatele. W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE podkreśla się, że obywatelstwo UE wiąże się z nowymi prawami i możliwościami. Zwraca się w nim uwagę na to, że prawo, z którym osoby mieszkające w państwach członkowskich identyfikują się najbardziej, to prawo do swobody przemieszczania się po UE i mieszkania w UE: możliwość przemieszczania się między państwami członkowskimi i przebywania w nich krócej lub dłużej, możliwość pracowania, studiowania, szkolenia się, odbywania podróży służbowych lub robienia zakupów ponad granicami (1).

1.2

W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE za rok 2013 zaprezentowano dwanaście nowych działań w następujących sześciu dziedzinach, skierowanych na usuwanie przeszkód, które stoją obywatelom na drodze do pełnego korzystania z praw UE, w tym prawa do swobodnego przemieszczania się przez granice. Obejmują one (2):

1.3

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji Europejskiej dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie promowania swobodnego przepływu obywateli i przedsiębiorstw poprzez uproszczenie określonych dokumentów urzędowych w Unii Europejskiej i zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1024/2012: COM(2013) 228 final, 2013/0119 (COD).

1.4

Wniosek jest zgodny ze sprawozdaniem na temat obywatelstwa UE, jako że wprowadza środki, które ułatwią obywatelom UE faktyczne korzystanie z kwintesencji praw związanych ze statusem obywatela UE.

1.5

Mimo że w Traktacie z Lizbony i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej umocniono prawa obywateli UE zdefiniowane w Traktacie z Maastricht, w tym prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium UE, nie zreformowano jednocześnie procesów administracyjnych wspierających korzystanie z tego prawa. Wszak przedstawianie apostille – wymóg formalny w oparciu o haską konwencję o apostille z 1961 r., który miał ułatwiać przekraczanie granic międzynarodowych w świecie pozbawionym technologii – nie odzwierciedla faktu, że wewnątrz UE nie ma granic, a zatem utrudnia raczej niż ułatwia korzystanie z prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się wewnątrz UE.

1.6

Przedstawione we wniosku uproszenie wymienionych poniżej dokumentów urzędowych w UE stanowi istotny środek, który zaowocuje spójniejszymi ramami prawnymi, co ułatwi korzystanie z prawa przemieszczania się wewnątrz UE:

Uproszczenie tych dokumentów urzędowych niewątpliwie ułatwi korzystanie z prawa obywateli i przedsiębiorstw do swobodnego przepływu, przyczyni się do rozwoju handlu w ramach wspólnego rynku oraz zdecydowanie uprości pozyskiwanie takich dokumentów przez obywateli wszystkich państw członkowskich.

1.7

Wprowadzenie uproszczonych ram przyjmowania określonych dokumentów urzędowych aż do lokalnego szczebla administracji publicznej jest ważnym instrumentem politycznym, m.in. dlatego, że:

1.8

EKES wyraża ubolewanie, że reformy wprowadzane na mocy wniosku, których celem jest ułatwienie obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się wewnątrz UE, są przedstawione 20 lat po obywatelstwie UE i 42 lata po konwencji haskiej. UE nie działała równolegle do postępu technologicznego, który można było wykorzystać do ograniczenia lub zlikwidowania przeszkód utrudniających obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się. Komitet podkreśla, że system wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI) jest ważnym narzędziem, które powinno być znacznie intensywniej wykorzystywane do umożliwiania obywatelom UE korzystania z ich praw podstawowych.

1.9

W związku z powyższym EKES dochodzi do wniosku, że przedstawione prze KE zalecenie polityczne:

1.10

EKES zaleca:

2.1

W programie sztokholmskim – „Otwarta i bezpieczna Europa dla dobra i ochrony obywateli” z 2009 r. (6) podkreślono znaczenie rzeczywistego korzystania z obywatelstwa unijnego i umieszczono obywateli w centrum polityki UE w dziedzinie sprawiedliwości. Działania te znalazły swoje potwierdzenie w powiązanym z programem planie działań (7), który stanowił, że dobrze działająca przestrzeń sądowa „ma służyć obywatelom i przedsiębiorstwom poprzez wspieranie działalności gospodarczej na jednolitym rynku (…)”. W odpowiedzi Komisja Europejska potwierdziła swoje zobowiązanie do ułatwienia swobodnego przepływu dokumentów urzędowych w UE w swoim sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE – 2010 r., a w grudniu 2010 r. przedstawiła opinii publicznej konkretną wizję w zielonej księdze „Ograniczenie formalności administracyjnych w stosunku do obywateli – swobodny przepływ dokumentów urzędowych i uznawanie skutków powodowanych przez akty stanu cywilnego” (8).

2.2

Jednocześnie przyjęto „Akt o jednolitym rynku” (9), którego celem jest wzmocnienie zaufania obywateli UE do rynku wewnętrznego i maksymalne wykorzystanie potencjału tego rynku jako ważnej siły napędowej gospodarki UE. Oznaczało to m.in. wyeliminowanie nieproporcjonalnych barier utrudniających korzystanie ze swobód rynku wewnętrznego przez obywateli i przedsiębiorstwa. Wspieranie transgranicznej mobilności obywateli i przedsiębiorstw w ramach UE jest również jednym z fundamentów Aktu o jednolitym rynku II (10).

2.3

Opracowany przez Komisję „Plan działania – Europejskie prawo spółek i ład korporacyjny” (11) koncentruje się na wspieraniu europejskich przedsiębiorstw, w szczególności pod względem zwiększania pewności prawa na potrzeby ich działań transgranicznych. Europejska agenda cyfrowa (12) odnosi się do proponowanych przepisów w sprawie identyfikacji elektronicznej i podpisów elektronicznych (13), które obejmują wprowadzenie regulacji dotyczących wspólnych narzędzi administracyjnych związanych z elektroniczną identyfikacją obywateli i przedsiębiorstw.

2.4

W opracowanym niedawno „Planie działania na rzecz przedsiębiorczości do 2020 r.” (14) zaakcentowano, że ograniczanie nadmiernego obciążenia regulacyjnego pozostaje jednym z najważniejszych elementów programu politycznego Komisji. W planie działania wzywa się do wyeliminowania lub ograniczenia biurokracji zawsze, gdy jest to możliwe, w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw, a szczególnie mikroprzedsiębiorstw. W związku z tym zmniejszenie formalności administracyjnych, uproszczenie procedur transgranicznego stosowania i uznawania dokumentów urzędowych w kontaktach między państwami członkowskimi oraz ujednolicenie powiązanych przepisów przyczyniają się do realizacji wszystkich działań mających na celu tworzenie Europy obywateli i sprawnie funkcjonującego jednolitego rynku dla przedsiębiorstw UE.

2.5

W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE podkreśla się, że obywatelstwo UE wiąże się z nowymi prawami i możliwościami. Zwraca się w nim uwagę na to, że prawo, z którym osoby mieszkające w państwach członkowskich identyfikują się najbardziej, to prawo do swobody przemieszczania się po UE i mieszkania w UE: możliwość przemieszczania się między państwami członkowskimi i przebywania w nich krócej lub dłużej, możliwość pracowania, studiowania, szkolenia się, odbywania podróży służbowych lub robienia zakupów ponad granicami. W sprawozdaniu na temat obywatelstwa UE za rok 2013 zaprezentowano dwanaście nowych działań w następujących sześciu dziedzinach, skierowanych na usuwanie przeszkód, które stoją obywatelom na drodze do pełnego korzystania z praw UE, w tym prawa do swobodnego przemieszczania się i prowadzenia działalności gospodarczej przez granice UE. Obejmują one (15):

2.6

Mimo że w Traktacie z Lizbony i Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej umocniono prawa obywateli UE zdefiniowane w Traktacie z Maastricht, w tym prawo do swobodnego przemieszczania się i przebywania na terytorium UE, nie zreformowano jednocześnie procesów administracyjnych wspierających korzystanie z tego prawa. W dalszym ciągu bowiem ramy prawne w UE są rozczłonkowane, a państwa członkowskie w dalszym ciągu stosują formalności administracyjne, takie jak przedstawianie apostille na potwierdzenie kopii i tłumaczeń – wymóg formalny w oparciu o haską konwencję o apostille z 1961 r., który miał ułatwiać przekraczanie granic międzynarodowych Jest to formalność, która nie odzwierciedla faktu, że wewnątrz UE nie ma granic, a zatem utrudnia raczej niż ułatwia korzystanie z prawa obywateli UE do swobodnego przemieszczania się wewnątrz UE

2.7

Przykładowo: obecnie obywatel, który przeprowadza się do innego państwa członkowskiego, musi przeznaczyć sporo czasu i pieniędzy, aby zapewnić autentyczność swych dokumentów urzędowych z państwa pochodzenia. Faktem jest, że przedsiębiorstwa i obywatele bezsprzecznie skorzystają na wprowadzeniu spójnych i przejrzystych zasad dotyczących określonych dokumentów urzędowych, istotnych dla sprawnego przepływu dóbr, usług i obywateli w obrębie UE i wspólnego rynku.

2.8

UE nie działała równolegle do postępu technologicznego, który można wykorzystać do ograniczenia lub zlikwidowania przeszkód utrudniających obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się. EKES uważa, że system IMI, aplikacja sieciowa, która umożliwia władzom krajowym, regionalnym i lokalnym szybką i łatwą komunikację z partnerami za granicą, jest odpowiednią platformą ICT, która ułatwi współpracę administracyjną po wdrożeniu wniosku. System IMI będzie również działał jako ważne repertorium wzorów najczęściej używanych krajowych dokumentów urzędowych w UE, z tłumaczeniem na wszystkie języki urzędowe UE, po to by pomóc organom nieposiadającym wystarczających kompetencji językowych w ocenie prawidłowości i jakości tłumaczeń przedstawianych im dokumentów urzędowych (16).

2.9

EKES wyraża ubolewanie, że reformy wprowadzane na mocy wniosku, których celem jest ułatwienie obywatelom i przedsiębiorstwom korzystanie z prawa do przemieszczania się wewnątrz UE, są przedstawione 20 lat po obywatelstwie UE i 42 lata po konwencji haskiej.

3.1.1

Komitet zgadza się z tym, że definicja dokumentów urzędowych w art. 3 ust. 1 przedłożonego wniosku obejmuje najważniejsze dokumenty urzędowe związane z prawami UE przysługującymi obywatelom UE i przedsiębiorstwom.

3.1.2

EKES podkreśla, że dokumenty urzędowe wymienione we wniosku powinny de facto być pierwszymi z całej serii dokumentów urzędowych, które objęto by procesem uproszczenia z myślą o zwiększeniu mobilności w obrębie UE i działalności transgranicznej oraz o poprawie wspólnego rynku UE.

3.1.3

EKES zwraca uwagę, że w dalszym procesie upraszczania dokumentów urzędowych należy skupić się na ważnych dokumentach związanych z mobilnością pracowników wewnątrz UE (co ma kluczowe znaczenie dla rozwijania transgranicznych przedsiębiorstw i handlu) a także osób niepełnosprawnych, o ile dokumenty te nie zostały jeszcze uwzględnione w innych dyrektywach UE. Takie dokumenty urzędowe mogą obejmować np. krajowe świadectwa zdobytego wykształcenia albo zaświadczenia o ubezpieczeniu społecznym.

3.2.1

EKES podkreśla, że obecne wymogi dotyczące przedstawienia apostille odpowiadają procedurom międzynarodowym i nie nadążają za rozwojem UE jako wspólnego rynku. Tymczasem około 12,5 mln obywateli UE mieszka w innym państwie członkowskim niż kraj, skąd pochodzą, i ponad 380 tys. unijnych mikro-, małych i średnich przedsiębiorstw, praktykuje podwykonawstwo w kontekście transgranicznym pomiędzy państwami członkowskimi. Przy przeprowadzce lub przeniesieniu działalności do innego państwa członkowskiego stale napotykają oni przeszkody w postaci zbędnej biurokracji. Stan obecny zupełnie nie odpowiada realiom Unii bez granic.

3.2.2

Dlatego EKES zgadza się z celami wniosku KE, by dokumenty urzędowe wyłączyć z wymogów prawnych i administracyjnych obowiązujących w państwach członkowskich. EKES uważa to za pierwszy etap ciągłego programu upraszczania dokumentów urzędowych.

3.2.3

EKES zgadza się, że należy wprowadzić przepisy, które zapewnią niezbędny poziom weryfikacji w przypadkach uzasadnionych wątpliwości. EKES zdaje sobie sprawę z tego, że niekiedy potrzebne będzie administracyjne skoordynowanie pomiędzy państwami członkowskimi, aby zagwarantować autentyczność danego dokumentu urzędowego lub jego poświadczonej kopii.

3.2.4

EKES zdecydowanie popiera zasadę, że obywatelowi lub przedsiębiorstwu należy zapewnić maksymalny stopień pewności, jeśli chodzi o zakres, w którym dokumenty urzędowe są zwolnione z jakiejkolwiek formy legalizacji czy innych tego typu formalności. Taka pewność pozwoli obywatelom i przedsiębiorstwom aktywnie planować ich działania, i w efekcie przyniesie te materialne i niematerialne korzyści, które Komisja prognozowała w ocenie skutków (17).

3.2.5

EKES stwierdza, że 99 % spośród 1,4 mln apostille wydawanych rocznie w ramach obecnego systemu dla działalności w obrębie UE nie nastręcza żadnych trudności. Dlatego EKES jest zadania, że przedstawiona przez Komisję opcja polityczna dotycząca współpracy administracyjnej, która w przypadku uzasadnionych wątpliwości co do autentyczności dokumentów urzędowych opiera się na systemie wymiany informacji na rynku wewnętrznym (IMI) i której towarzyszą wielojęzyczne formularze, powinna prowadzić do jeszcze lepszych efektów.

3.2.6

EKES zaleca, by definicję „uzasadnionych wątpliwości”, przedstawioną we wniosku Komisji sformułować jednoznacznie, dzięki czemu usunięto by niejasności. W związku z tym EKES proponuje wprowadzić następujące poprawki:

3.2.7

W sytuacji, gdy państwo członkowskie, zgodnie z nową definicją, chce w związku z uzasadnionymi wątpliwościami wystosować oficjalne zapytanie do uprawnionych organów państwa, w którym dany dokument został wystawiony, wówczas musi ono jasno poinformować tę osobę o powodach takiego zapytania.

3.2.8

EKES jest przekonany, że gdy państwa członkowskie wdrożą IMI i w regularnych sprawozdaniach z postępów zacznie się odnotowywać stabilność i funkcjonalność tego systemu, a urzędnicy administracji krajowej posiądą już niezbędną wiedzę, to koordynacja administracyjna pomiędzy państwami członkowskimi okaże się znacznie bardziej wydajna niż miałoby to miejsce w przypadku zaproponowanego przez Komisję maksymalnego terminu 1 miesiąca. EKES zaleca Komisji, by skróciła ten maksymalny termin do dwóch tygodni, gdy system przyniesie widoczną poprawę rezultatów. Będzie to jasną informacją dla obywateli i przedsiębiorstw, że UE naprawdę realizuję koncepcję obywatelstwa UE i nadaje obywatelom centralne miejsce w politykach UE.

3.2.9

EKES przywiązuje dużą wagę do wyważonego systemu sprawozdawczości, który oceniałby zakres skutecznego wdrożenia wniosku Komisji przez państwa członkowskie. Dlatego zaleca, by Komisja przeprowadzała pod tym kątem doroczną analizę porównawczą państw członkowskich.

3.6.1

EKES zgadza się z tym, że wymiana i przekazywanie informacji oraz dokumentów przez państwa członkowskie służy celowi polegającemu na umożliwieniu weryfikacji autentyczności dokumentów urzędowych za pośrednictwem systemu wymiany informacji na rynku wewnętrznym (art. 19). Komitet zgadza się również z tym, że państwa członkowskie informują Komisję o wyznaczeniu organów centralnych i o wszelkich późniejszych zmianach dotyczących tych informacji, a Komisja udostępnia takie informacje (art. 20). Komitet zgadza się wreszcie z tym, by Komisja przedkładała najpóźniej co trzy lata Parlamentowi Europejskiemu sprawozdanie ze stosowania niniejszego rozporządzenia (art. 21).

3.6.2

Komitet podkreśla, że art. 19 zatytułowany „Ochrona danych” musi zagwarantować, że wymiana i przekazywanie informacji i dokumentów przez państwa członkowskie na mocy przepisów wniosku odzwierciedla unijne zasady ochrony danych.