52012DC0253

KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2011

Wprowadzenie

Rok 2011 był rokiem niepokojów. W niektórych państwach strefy euro kryzys finansowy przekształcił się w kryzys zadłużeniowy, zagrażając sektorowi bankowemu oraz stabilności budżetowej wielu rządów europejskich. Wywarł on również bardzo niekorzystny wpływ na przepływy kredytowe do gospodarki realnej.

W tym kontekście gospodarczym zapewnienie uczciwej konkurencji pozostaje niezbędnym warunkiem pełnego urzeczywistnienia rynku wewnętrznego oraz kluczowym składnikiem wspólnej strategii na rzecz ożywienia gospodarki europejskiej i zapewnienia jej dobrego prosperowania na poziomie globalnym.

W niniejszym komunikacie zaprezentowano, w jaki sposób w 2011 r. Komisja wykorzystywała politykę konkurencji jako narzędzie do zwalczania kryzysu finansowego i kryzysu zadłużeniowego oraz w jaki sposób, w ujęciu ogólnym, prowadzona polityka konkurencji i działania w zakresie wdrażania przepisów prawa ochrony konkurencji podjęte w ciągu tego roku przyczyniły się do osiągnięcia szerszych celów politycznych wyznaczonych w strategii „Europa 2020” oraz do wspierania wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i konkurencyjności gospodarki UE.

Niniejszy komunikat, przygotowany w nowym formacie, przedstawia niewyczerpujący przegląd działań w obszarze polityki konkurencji podjętych przez Komisję w 2011 r., ze szczególnym uwzględnieniem sektora usług finansowych, sektora spożywczego oraz sektora lotniczego. Celem nowej struktury jest lepsze wyjaśnienie tego, w jaki sposób Komisja wdraża politykę konkurencji oraz w jaki sposób polityka ta przyczynia się do rozwoju gospodarki europejskiej i do zwiększania dobrobytu obywateli UE.

W specjalnej sekcji poświęconej stosunkom międzyinstytucjonalnym przedstawiono informacje na temat nieustannego dialogu z Parlamentem Europejskim oraz reakcji Komisji na wnioski zgłaszane przez Parlament. Dalsze informacje można znaleźć w bardziej szczegółowym dokumencie roboczym służb Komisji oraz na stronie internetowej Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji.

1. POLITYKA KONKURENCJI W OBECNYM KONTEKśCIE GOSPODARCZYM

Delikatne symptomy ożywienia gospodarczego obserwowane w 2010 i na początku 2011 r. nie utrzymały się do końca roku. W ostatnich miesiącach roku nastąpił wzrost niestabilności i utrudnień w sektorze publicznym. Państwa członkowskie w dalszym ciągu udzielały pomocy instytucjom finansowym, z których wiele musiało skorzystać z pomocy banków centralnych na utrzymanie płynności finansowej. Deficyty publiczne stały się źródłem obaw związanych z ryzykiem długu państwowego, co doprowadziło do zaburzeń na rynkach finansowych.

Kryzys finansowy spowodował ograniczenie udzielania pożyczek gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom, co miało dramatyczne konsekwencje dla gospodarki realnej i na zasadzie efektu domina wywarło poważny wpływ na inwestycje i poziom zatrudnienia. Zamiast podejmować dalsze inwestycje w środki służące ożywieniu gospodarki szereg państw członkowskich musiało wprowadzić programy oszczędnościowe i dokonać cięć w wydatkach publicznych.

Niedługo po wybuchu kryzysu UE uzgodniła europejski pakiet środków na rzecz pobudzenia gospodarki. UE stosowała zasady systemu pomocy państwa w stanowczy, a zarazem elastyczny sposób, aby uniknąć zaburzeń konkurencji, zmuszając jednocześnie banki do przeprowadzenia restrukturyzacji i usunięcia braków wykrytych w ich modelach biznesowych. Po wprowadzeniu pierwszego pakietu środków „nadzwyczajnych” Komisja uruchomiła program reform służących rozwiązaniu większej liczby problemów strukturalnych w sektorze finansowym poprzez wdrożenie zestawu jasno określonych, kompleksowych i spójnych środków, dla którego określono harmonogram i termin realizacji[1]. Program ten jest powiązany z ogólną strategią Komisji na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia, ponieważ stabilność sektora finansowego została wyraźnie wskazana jako jeden z kluczowych celów w rocznej analizie wzrostu gospodarczego[2]. Ponadto Komisja rozpoczęła następnie realizację inicjatyw regulacyjnych na rzecz wprowadzenia zmian w otoczeniu regulacyjnym sektora finansowego. Inicjatywy te koncentrują się na ukierunkowaniu aktywności sektora na działania związane z jego podstawową funkcją: zaspokajaniem potrzeb finansowych przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

W jaki sposób polityka w zakresie pomocy państwa przyczynia się do zapewnienia stabilności finansowej

Ramy UE w zakresie pomocy państwa pozostają jedynym narzędziem koordynacji na szczeblu UE

Pogłębienie się kryzysu zadłużeniowego w okresie letnim skłoniło państwa członkowskie i Komisję do przyjęcia pakietu środków służących wzmocnieniu kapitału banków i objęciu ich zobowiązań odpowiednimi gwarancjami (pakiet dla bankowości)[3]. W dniu 1 grudnia Komisja przedłużyła okres obowiązywania antykryzysowych środków pomocy państwa dla sektora finansowego, wyjaśniając i aktualizując zasady ustalania odpłatności oraz inne warunki[4]. Gdy tylko sytuacja ulegnie stabilizacji, wprowadzony zostanie bardziej długotrwały zestaw zasad pomocy państwa w odniesieniu do banków.

Od momentu wybuchu kryzysu do dnia 31 grudnia 2011 r. na ratowanie i restrukturyzację banków europejskich przeznaczono 1,6 biliona EUR w postaci środków pomocy państwa. Komisja podjęła 39 decyzji w sprawie restrukturyzacji i sprawuje nadzór nad skutecznym wdrażaniem poszczególnych planów restrukturyzacji. 24 banki są nadal w fazie restrukturyzacji. Komisja zatwierdziła również programy krajowe w 20 państwach członkowskich, wykorzystujące szereg narzędzi udostępnionych w ramach systemu antykryzysowego. Narzędzia te obejmują zastrzyki kapitałowe, wsparcie w zakresie zbywania aktywów o obniżonej jakości oraz gwarancje.

W październiku Rada ECOFIN uznała, że ramy UE w zakresie pomocy państwa w dalszym ciągu powinny stanowić jedyne narzędzie koordynacji działań na szczeblu UE oraz że w perspektywie krótko- i średnioterminowej wprowadzenie kolejnych ram nie będzie konieczne. Komisja zastosowała instrument pomocy państwa w sposób sprzyjający restrukturyzacji banków przy jednoczesnym zachowaniu równych warunków działania na rynku. W warunkach stosowania antykryzysowych zasad pomocy państwa w odniesieniu do banków określono ich potrójny cel, polegający na: zabezpieczeniu stabilności finansowej, utrzymaniu rynku wewnętrznego oraz przeprowadzeniu restrukturyzacji beneficjentów pomocy w celu przywrócenia ich długoterminowej rentowności. Banki zostały zmuszone do rezygnacji ze stosowania nierentownych modeli biznesowych bazujących na nadmiernym wykorzystaniu mechanizmu dźwigni finansowej i zbytnim uzależnieniu od krótkoterminowego finansowania hurtowego i zachęcone do ponownego skoncentrowania się na swojej podstawowej działalności. Komisja jest jedyną instytucją, która wyraźnie nakłada obowiązek podziału obciążeń w odniesieniu do przyznanych środków na ratowanie, co pomaga ograniczyć ryzyko wystąpienia pokusy nadużycia w przyszłości.

W odpowiedzi na wezwanie Parlamentu Europejskiego[5] służby Komisji opracowały dokument roboczy, w którym wyjaśniono, w jaki sposób za pośrednictwem realizowanej polityki pomocy państwa Komisja zareagowała na kryzys finansowy i gospodarczy[6].

W 2011 r. Komisja kontynuowała przyjęte podejście do upadających banków, podejmując szereg istotnych decyzji w sprawie pomocy państwa. Dobrym przykładem jest trudna sytuacja irlandzkiego kredytodawcy Anglo Irish Bank[7] . Komisja zatwierdziła plan przedstawiony przez władze irlandzkie, przewidujący wspólną likwidację Anglo Irish Bank wraz z Irish Nationwide Building Society w ciągu dziesięciu lat. Innym dobitnym przykładem jest sprawa niemieckiego banku Landesbank WestLB [8], który przez długi czas wykazywał poważne trudności finansowe. Bank WestLB zostanie ostatecznie podzielony; pozostałe aktywa i pasywa zostaną przekazane bankowi likwidującemu złe aktywa, który zostanie następnie zlikwidowany. Do dnia 30 czerwca 2012 r. bank WestLB zaprzestanie prowadzenia działalności bankowej i od tego momentu będzie świadczył wyłącznie usługi w zakresie zarządzania aktywami. Na rynku pozostanie tylko niewielka, najbardziej tradycyjna część dotychczasowej działalności banku WestLB, tj. usługi na rzecz małych lokalnych banków oszczędnościowych; działalność tę przejmie jednak bank Landesbank Hessen-Thüringen (Helaba).

Banki, które były w znacznym stopniu uzależnione od pomocy państwa, będą mogły pozostać na rynku, jeżeli istnieje realna możliwość przywrócenia rentowności części prowadzonej przez nie działalności, pod warunkiem że znacznie ograniczą one skalę działalności i wprowadzą istotne zmiany w swoim modelu biznesowym, koncentrując się wyłącznie na podejmowaniu rentownych działań. Dobrym przykładem zastosowania tego podejścia w praktyce jest zatwierdzenie planu restrukturyzacji niemieckiego banku Hypo Real Estate [9]. Bank zmniejszy swój bilans do 15 % jego wartości sprzed wybuchu kryzysu i wycofa się z prowadzenia działalności na wielu polach. Podobnie Komisja zatwierdziła przyznanie pomocy na restrukturyzację na rzecz innego niemieckiego banku, HSH Nordbank [10], w świetle podjętego przez ten bank zobowiązania do zmniejszenia rozmiaru swojego bilansu o 61 % w porównaniu z poziomem sprzed kryzysu dzięki rezygnacji z niektórych linii biznesowych. Komisja stosowała to podejście również w odniesieniu do mniejszych banków. Na przykład duński Eik bank [11] został podzielony na bank likwidujący złe aktywa, który został postawiony w stan likwidacji, podczas gdy rentowna część banku została wystawiona na sprzedaż w ramach procedury przetargowej. Podobną metodę postępowania zastosowano w przypadku austriackiego banku Kommunalkredit [12], który w ramach operacji restrukturyzacyjnej musiał zostać znacjonalizowany. Prowadzoną przez bank działalność podzielono na działalność o charakterze niestrategicznym (przeznaczoną do likwidacji) oraz działalność strategiczną (odpowiadającą około 40 % bilansu banku), która zostanie ponownie sprywatyzowana.

W przypadku ABN Amro Bank [13] konieczność przyznania pomocy państwa wynikała głównie ze specyficznych okoliczności, w jakich przeprowadzano podział: rozdzielenia działalności holenderskiego banku od wykazującej poważne trudności finansowe grupy Fortis oraz od istniejącej wcześniej grupy ABN Amro. Obydwa przedsiębiorstwa zostały pozostawione z kapitałem niewystarczającym do stawienia czoła kryzysowi i sfinansowania ich połączenia. Komisja wzięła pod uwagę fakt, że głównym powodem, dla którego bank potrzebował pomocy, nie było niewłaściwe zarządzanie ani podejmowanie nadmiernego ryzyka, i w związku z tym wystąpiła jedynie o zastosowanie mechanizmów zabezpieczających właściwe działanie (tj. nie dążyła do zbycia części prowadzonej przez bank działalności).

Szczegółowe informacje na temat sytuacji krajów objętych programem

Polityka konkurencji przyczynia się do zapewnienia stabilności finansowej i wspiera reformy strukturalne związane z programami dostosowawczymi

Kryzys doprowadził do powstania poważnych zakłóceń równowagi gospodarczej w większości państw członkowskich i począwszy od 2010 r. niektóre z nich były zmuszone zwrócić się do Komisji Europejskiej i Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW) o udzielenie im pomocy zewnętrznej. Stabilność finansowa ma istotnie kluczowe znaczenie dla Unii Europejskiej, ponieważ trzy z tych państw członkowskich (Grecja, Irlandia i Portugalia) są również członkami szerzej rozumianej strefy euro. W tzw. „krajach objętych programem” wdrażane są gospodarcze programy dostosowawcze. W programach tych nakłada się na objęte nimi państwa szereg różnych warunków, które mogą obejmować restrukturyzację sektora finansowego oraz konieczność przeprowadzenia reform strukturalnych w innych sektorach gospodarki, administracji czy sądownictwa[14]. Ze strukturalno-gospodarczego punktu widzenia programy te mogą obejmować m.in. prywatyzację lub restrukturyzację spółek będących własnością państwa. Tego rodzaju działania mogą prowadzić do powstania problemów w zakresie pomocy państwa, które Komisja będzie musiała bezzwłocznie rozwiązać, aby umożliwić skuteczne wdrożenie programów. Cele prywatyzacyjne mają szczególne znaczenie w przypadku Grecji, Portugalii i Rumunii. Celem programów przewidzianych dla tych państw członkowskich jest również optymalizacja skuteczności i efektywności systemu wdrażania przepisów dotyczących konkurencji – w tym celu krajowe organy ds. konkurencji zwracają się o rozszerzenie przysługujących im uprawnień i przydzielenie im dodatkowych zasobów (ludzkich).

Komisja, we współpracy z MFW oraz Europejskim Bankiem Centralnym (EBC), intensywnie angażuje się w proces restrukturyzacji sektora finansowego w krajach objętych programem w celu dopilnowania, aby ogromne wsparcie konieczne do utrzymania tych instytucji na rynku w trudnym otoczeniu makroekonomicznym nie spowodowało nadmiernych zakłóceń konkurencji. Komisja zatwierdziła przedłużenie istniejących programów gwarancji bankowych i dokapitalizowania w odniesieniu do trzech wspomnianych państw strefy euro. Komisja upewnia się, że przyznaną pomoc państwa ograniczono do niezbędnego minimum oraz że odpowiednio uwzględniono kwestie związane z pokusą nadużycia, w szczególności poprzez zobowiązanie banków nie tylko do uiszczenia opłat z tytułu uzyskania pomocy i jej ostatecznej spłaty, ale również do przyjęcia na siebie części obciążeń restrukturyzacyjnych oraz podjęcia środków służących rozwiązaniu problemów związanych z zakłóceniami konkurencji wywołanymi faktem przyznania pomocy.

Sytuacja w Grecji jest bardzo złożona. Grecki sektor bankowy cierpi nie tylko z powodu głębokiej recesji, ale również z powodu posiadania dużej liczby obligacji skarbowych. Restrukturyzacja banków, którym przyznano pomoc państwa, od 2009 r. jest kontynuowana w tym bardzo trudnym kontekście. Plan restrukturyzacji Banku Rolnego Grecji (ATE) został zatwierdzony w dniu 23 maja. Po przeprowadzeniu odpisów aktualizujących wartość we wrześniu z uwagi na podjętą w lipcu 2011 r. decyzję o uczestnictwie ATE w działaniach sektora prywatnego podejmowanych w ramach programu (ang. Private Sector Involvment , PSI) ATE stanął przed koniecznością uzyskania kolejnego zastrzyku kapitałowego od państwa. Przeprowadzenie tego dokapitalizowania wymaga przedłożenia Komisji zaktualizowanego planu restrukturyzacji. Decyzja Rady Europejskiej z dnia 27 października dotycząca zwiększenia wkładu sektora prywatnego na rzecz ratowania Grecji poprzez wzrost redukcji wartości greckich obligacji z 21 do 50 % wywrze istotny wpływ na greckie banki, który będzie proporcjonalny do ilości posiadanych przez nie obligacji skarbowych. Aby zaspokoić powstałe potrzeby kapitałowe, w budżecie drugiego programu na rzecz Grecji, który został uzgodniony w tym samym dniu, przewidziano znacznie więcej środków na pomoc dla banków, a sposób ich wykorzystania będzie nadzorowany przez Komisję.

W odróżnieniu od Grecji kryzys zadłużeniowy w Irlandii jest konsekwencją ogromnych strat poniesionych przez banki po pęknięciu bańki spekulacyjnej na rynku nieruchomości. Program KE/MFW/EBC z dnia 28 listopada 2010 r. dysponuje budżetem w wysokości 85 mld EUR, z czego 35 mld EUR przeznaczono na pomoc dla sektora finansowego. Podjęto istotne działania służące realizacji celów programu w zakresie dokapitalizowania, restrukturyzacji i delewarowania. W kontekście dokapitalizowania organy przeprowadziły szeroko zakrojoną analizę wymogów kapitałowych czterech pozostałych irlandzkich banków (BOI, AIB/EBS oraz IL&P) za pośrednictwem ostrożnościowego przeglądu adekwatności kapitałowej za 2011 r. Przegląd ten zawierał analizę oczekiwanych strat kredytowych przeprowadzoną przez niezależnych doradców zewnętrznych. Wspomniana analiza zawiera informacje dotyczące oczekiwanego poziomu strat w ramach portfela kredytowego oraz kosztów procesu delewarowania, którego przeprowadzenie jest niezbędne w celu zmniejszenia wielkości banków do możliwego do utrzymania rozmiaru oraz zmniejszenia ich uzależnienia od finansowania ze strony Banku Centralnego. Władze irlandzkie zakończyły proces dokapitalizowania banków przed upływem wyznaczonego w programie terminu przypadającego na dzień 31 lipca. Dzięki przeprowadzonemu przez banki procesowi zarządzania zobowiązaniami oraz zaangażowaniu podmiotów prywatnych w gromadzenie kapitału na rzecz BOI wykorzystano znacznie mniejszą ilość środków niż początkowo przewidziana kwota. W lipcu władze irlandzkie przedstawiły plany restrukturyzacji banków, w których przedstawiły swoje cele w zakresie delewarowania oraz informacje na temat innych działań. Plan dotyczący BOI został zatwierdzony zgodnie z zasadami pomocy państwa w dniu 20 grudnia, natomiast pozostałe plany są obecnie poddawane ocenie.

W maju Rada ECOFIN oraz Rada Wykonawcza MFW uzgodniły pakiet wsparcia na rzecz Portugalii w wysokości 78 mld EUR. W celu zwiększenia poziomu zaufania do sektora finansowego w programie zobowiązuje się banki do przeprowadzenia w sposób uporządkowany procesu delewarowania i wypracowania wyższego poziomu kapitału. W związku z tym wdrożono nowy program dokapitalizowania dysponujący zwiększonym budżetem w wysokości 12 mld EUR (wzrost z poziomu 3 mld EUR). Banki korzystające z tego wsparcia kapitałowego będą zobowiązane do przedłożenia Komisji Europejskiej planu restrukturyzacji zgodnie z zasadami pomocy państwa. W odniesieniu do pomocy przyznanej na rzecz banku BPN (Banco Português de Negócios), który został znacjonalizowany w listopadzie 2008 r., wszczęto formalne postępowanie wyjaśniające w zakresie pomocy państwa; formalna decyzja w tej sprawie miała zostać podjęta wiosną 2012 r.

W jaki sposób wdrażanie prawa ochrony konkurencji sprzyja uczciwej konkurencji i przejrzystości rynków finansowych

Europa potrzebuje przejrzystych, otwartych i innowacyjnych rynków finansowych

Rynki finansowe, podobnie jak wszelkie inne rynki, świadczą usługi w bardziej efektywny sposób, jeżeli są otwarte i konkurencyjne. Komisja dąży do zapewnienia takiej właśnie otwartości i konkurencyjności, prowadząc postępowania wyjaśniające w zakresie ochrony konkurencji w odniesieniu do pozagiełdowego rynku instrumentów pochodnych, sektora usług płatniczych oraz rozpowszechniania danych handlowych i informacji finansowych na rynku.

Instrumenty pochodne będące przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym i swapy ryzyka kredytowego

Brak przejrzystości w odniesieniu do obrotu instrumentami pochodnymi i finansowymi poza rynkiem regulowanym stał się ewidentny w trakcie niedawnego kryzysu finansowego. Czerpiąc z doświadczeń zgromadzonych podczas kryzysu, na szczycie w Pittsburghu w 2009 r. G-20 uznała, że należy poprawić przejrzystość w mniejszym stopniu regulowanych rynków i nadzór nad nimi, ze szczególnym uwzględnieniem rynku instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym. W związku z tym w 2010 r. Komisja zaproponowała zwiększenie poziomu uregulowania swapów ryzyka kredytowego (CDS[15]) oraz innych instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym za pośrednictwem rozporządzenia w sprawie infrastruktury rynku europejskiego (EMIR[16]). Ponadto w październiku 2011 r. Komisja przedstawiła również wnioski dotyczące zmiany dyrektywy w sprawie rynków instrumentów finansowych (MiFID) w celu dalszego zwiększenia przejrzystości rynków pozagiełdowych[17].

Prowadzone postępowania wyjaśniające w zakresie ochrony konkurencji w związku z CDS i EURIBOR

Polityka konkurencji wspiera te inicjatywy legislacyjne. Brak przejrzystości na rynku może być korzystny dla niektórych uczestników rynku, którzy z tego względu mogą dążyć do jej utrzymania ze szkodą dla nowych uczestników rynku oraz konsumentów końcowych. Mówiąc bardziej ogólnie, informacje finansowe mają kluczowe znaczenie dla funkcjonowania rynków finansowych, co stwarza ryzyko ich wykorzystania w ramach zmowy lub do celów nadużycia; dlatego też wzmożona czujność organów ds. konkurencji w tym zakresie jest w pełni uzasadniona.

W 2011 r. Komisja wszczęła dwa postępowania wyjaśniające w zakresie ochrony konkurencji dotyczące potencjalnej zmowy lub nadużycia pozycji dominującej przez banki inwestycyjne na rynku informacji handlowych dotyczących CDS oraz na rynku usług rozliczeniowych w zakresie CDS[18]. Pierwsza z tych spraw dotyczy 16 banków inwestycyjnych oraz przedsiębiorstwa Markit, czołowego dostawcy informacji finansowych na rynku CDS; w ramach tego postępowania Komisja bada, czy strony weszły w zmowę lub czy mogły nadużyć swojej dominującej pozycji w celu kontrolowania informacji finansowych dotyczących CDS. Druga sprawa dotyczy dziewięciu banków będących dealerami rynku pieniężnego oraz ICE Clear Europe, czołowej izby rozliczeniowej zajmującej się CDS. Komisja zbada w szczególności, czy preferencyjne środki taryfowe przyznane przez ICE na rzecz wspomnianych dziewięciu banków spowodowały ich zamknięcie w systemie ICE ze szkodą dla pozostałych konkurencyjnych systemów rozliczeniowych.

Ponadto w październiku Komisja przeprowadziła niezapowiedziane kontrole w szeregu przedsiębiorstw prowadzących działalność w sektorze pochodnych produktów finansowych powiązanych ze stopą procentową kredytów na rynku międzybankowym strefy euro (EURIBOR) w kilku państwach członkowskich, ponieważ obawia się, że przedsiębiorstwa te mogły naruszyć przepisy prawa ochrony konkurencji UE.

Podejmowane przez Komisję działania w zakresie ochrony konkurencji, jak i przewidywane środki regulacyjne wzajemnie się uzupełniają, służą bowiem zapewnieniu bezpiecznego, należytego i wydajnego funkcjonowania rynków finansowych.

Jednolity obszar płatności w euro (SEPA)

Spójne, wydajne i innowacyjne rynki płatnicze są kluczowe dla zapewnienia dobrze funkcjonującego jednolitego rynku oraz integracji gospodarczej. SEPA jest doskonałym przykładem na to, jak działania w zakresie samoregulacji, regulacji i wdrażania przepisów konkurencji mogą i powinny być podejmowane wspólnie w celu utworzenia otwartych, wydajnych i innowacyjnych struktur rynku. To wielostronne podejście okazało się bardzo skuteczne przy przyjmowaniu w 2010 r. wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia służącego wsparciu przejścia z istniejących systemów krajowych na nowy, ogólnoeuropejskie systemy polecenia przelewu oraz zapłaty SEPA.

W ramach proponowanego rozporządzenia reguluje się również kwestię opłat interchange służących finansowaniu modelu polecenia zapłaty SEPA, ponieważ sektor wymaga zapewnienia większej przejrzystości i przewidywalności odnośnie do zgodności tego rodzaju układów zbiorowych z obowiązującymi przepisami. Główne cele przewidziane we wniosku Komisji w sprawie opłat interchange obejmują zapewnienie równych warunków działania dla dostawców usług płatniczych, ustanowienie jednolitego rynku poleceń przelewu i poleceń zapłaty, sprzyjanie przechodzeniu na korzystanie z systemu polecenia zapłaty SEPA oraz dążenie do zapewnienia wydajnych usług w zakresie poleceń zapłaty. Rozporządzenie zostało przyjęte przez Parlament na sesji plenarnej w dniu 14 lutego 2012 r. (po przyjęciu sprawozdania Komisji Gospodarczej i Monetarnej (ECON)[19]) oraz przez Radę w dniu 28 lutego. Rozporządzenie wejdzie w życie po jego publikacji w drugim kwartale 2012 r.

Normalizacja e-płatności

Poza realizacją wspomnianych inicjatyw regulacyjnych Komisja dąży do usunięcia barier dla nowych uczestników rynku oraz dla wprowadzania innowacji, prowadząc kontrolę służącą wykrywaniu praktyk ograniczających konkurencję w celu wspierania skutecznych ogólnoeuropejskich systemów płatności pozwalających obniżyć koszty płatności, opracować innowacyjne metody ich realizowania, a wreszcie usprawnić wymianę handlową w całej UE. We wrześniu 2011 r. Komisja wszczęła postępowanie wyjaśniające w zakresie ochrony konkurencji w odniesieniu do procesu normalizacji płatności realizowanych przez internet („e-płatności”) wdrażanego przez Europejską Radę ds. Płatności (EPC)[20]. Postępowanie będzie koncentrowało się w szczególności na ustaleniu, czy proces normalizacji ogranicza możliwość wejścia na rynek lub hamuje innowacje, na przykład wykluczając nowych uczestników rynku i dostawców usług płatniczych, którzy nie podlegają kontroli ze strony banku.

Sektor danych dotyczących usług finansowych

Dobrze funkcjonujące rynki finansowe są uzależnione od dostępu do informacji i dostępności dostarczanych w odpowiednim czasie wysokiej jakości danych rynkowych dotyczących ceny i struktury instrumentów finansowych. Rynki oferujące usługi w zakresie dostarczania informacji finansowych często charakteryzują się wysokim stopniem koncentracji. Oznacza to, że główne globalne instytucje finansowe i dostawcy usług informacyjnych zajmują znaczącą pozycję rynkową. Normalizacja branżowa na takich rynkach może często prowadzić de facto do opracowania standardowych produktów, usług, identyfikatorów i indeksów rynkowych. Obecnie Komisja bada szereg kwestii związanych z tym sektorem, w tym kwestię dostępu do informacji lub usług, ustanawiania norm, praw własności intelektualnej oraz interoperacyjności między różnymi produktami i usługami.

Prawnie wiążące zobowiązania w zakresie kodu ISIN

Międzynarodowe kody identyfikujące papiery wartościowe (ISIN) to 12-znakowe kody alfa-numeryczne służące zapewnieniu jednolitej identyfikacji określonego papieru wartościowego przy obrocie tym papierem i jego rozliczaniu, które nie zawierają jednak informacji opisujących instrumenty finansowe. Komisja wszczęła postępowanie wyjaśniające w tej sprawie, ponieważ korzystanie z rejestru kodów ISIN było uzależnione od uiszczenia opłaty licencyjnej na rzecz spółki Standard & Poor's (S&P), i w dniu 15 listopada uczyniła wiążącymi pięcioletnie zobowiązania zaoferowane przez S&P. Zobowiązania te mają dwojaki charakter: po pierwsze, pośredni użytkownicy końcowi nie będą już musieli uiszczać opłat licencyjnych na rzecz S&P za korzystanie z rejestru kodów ISIN; po drugie, S&P zaoferuje nową usługę polegającą na zapewnieniu dostępu wyłącznie do rejestru kodów ISIN po uiszczeniu rocznej opłaty w wysokości 15 000 USD z tytułu świadczenia nowej usługi na rzecz dostawców usług informacyjnych i bezpośrednich użytkowników końcowych.

Agencje ratingowe

Agencje ratingowe to przedsiębiorstwa przyznające ratingi kredytowe emitentom określonego rodzaju papierów dłużnych (takim jak rządy), jak również samym instrumentom dłużnym (np. długowi państwowemu). Z ratingów tych korzystają następnie inwestorzy, emitenci, banki inwestycyjne, maklerzy-dealerzy oraz rządy. Ratingi stały się istotnymi parametrami uwzględnianymi przy przeprowadzaniu oceny ryzyka związanego z inwestycjami finansowymi.

W okresie niepokojów spowodowanych kryzysem finansowym pojawiły się obawy dotyczące rynku agencji ratingowych oraz trybu funkcjonowania niektórych przedsiębiorstw prowadzących działalność w tym obszarze. W listopadzie Komisja zaproponowała wprowadzenie zmian w obowiązującym rozporządzeniu w sprawie agencji ratingowych[21] w celu rozwiązania niektórych problemów związanych z nadmiernym poleganiem na ratingach oraz kwestii dotyczących konfliktu interesów, struktury rynku oraz zakresu odpowiedzialności agencji ratingowych. Komisja w dalszym ciągu monitoruje również sytuację w zakresie konkurencji na rynku agencji ratingowych, który posiada strukturę oligopolistyczną, cechującą się wysokimi barierami wejścia. Jak do tej pory nie ustalono żadnych przesłanek świadczących o prowadzeniu praktyk antykonkurencyjnych na tym rynku.

W jaki sposób stosowanie unijnych przepisów dotyczących łączenia przedsiębiorstw przyczynia się do utrzymania uczciwej konkurencji na rynkach finansowych

Bezpieczna, wydajna i konkurencyjna infrastruktura obrotu środkami pieniężnymi i instrumentami pochodnymi oraz rozliczania i rozrachunku transakcji stanowi kluczowy element nowoczesnych i dynamicznych rynków kapitałowych, które ostatecznie pozwalają przedsiębiorstwom i inwestorom zachować konkurencyjność na poziomie europejskim i światowym. Ponieważ giełdy papierów wartościowych są podstawowymi podmiotami rynków kapitałowych, utrzymanie konkurencyjności między nimi ma kluczowe znaczenie.

Konkurencja między giełdami papierów wartościowych w zakresie europejskich instrumentów pochodnych

W dniu 29 czerwca przedsiębiorstwa Deutsche Börse (właściciel m.in. giełdy papierów wartościowych we Frankfurcie) oraz NYSE Euronext (właściciel m.in. giełdy papierów wartościowych w Nowym Jorku, Paryżu, Brukseli, Amsterdamie i Lizbonie) przekazały Komisji formalne powiadomienie o zamiarze przeprowadzenia połączenia zgodnie z przepisami unijnego rozporządzenia w sprawie kontroli łączenia przedsiębiorstw (EUMR)[22]. Przeprowadzenie tej operacji doprowadziłoby do połączenia dwóch czołowych europejskich giełd papierów wartościowych, prowadzących działalność na całej długości łańcucha obrotu, rozliczania i rozrachunku instrumentów finansowych (zarówno instrumentów pieniężnych, jak i instrumentów pochodnych). Po przeprowadzeniu wstępnego badania rynku Komisja wszczęła szczegółowe postępowanie wyjaśniające, koncentrując się w szczególności na kwestii obrotu instrumentami pochodnymi, z uwagi na fakt, że zawarcie przedmiotowej transakcji doprowadziłoby do połączenia dwóch największych giełd prowadzących obrót instrumentami pochodnymi[23] w Europie. Komisja stwierdziła, że przeprowadzenie takiego połączenia doprowadziłoby do powstania sytuacji zbliżonej do monopolu w obszarze giełdowego obrotu europejskimi pochodnymi instrumentami finansowymi, skutkując ograniczeniem możliwości w zakresie wolnej konkurencji oraz obniżeniem poziomu innowacji. Sytuacja taka miałaby wpływ na takich klientów, jak fundusze emerytalne, fundusze wspólnego inwestowania i banki detaliczne, a także zawodowi maklerzy i banki inwestycyjne. Przy braku dostępu do powiększonej infrastruktury rozliczania i rozrachunku transakcji znajdującej się w posiadaniu przedsiębiorstwa powstałego wskutek połączenia (tj. w sytuacji istnienia zamkniętego konglomeratu infrastrukturalnego) wprowadzanie konkurencyjnych platform instrumentów pochodnych na rynek już cechujący się wysokimi barierami wejścia zostałoby dodatkowo utrudnione. Zgłaszające strony twierdziły, że połączenie przyczyniłoby się do znacznego zwiększenia wydajności. Wszelkie tego rodzaju korzyści byłyby jednak znacznie mniejsze niż wynikało to z argumentacji przedstawionej przez zgłaszające strony i mogłyby zostać częściowo osiągnięte bez przeprowadzania połączenia. W każdym razie żaden wzrost wydajności nie byłby na tyle znaczny, aby zrównoważyć szkodę, jaką ponieśliby klienci wskutek połączenia, ponieważ w sytuacji zbliżonej do monopolu mało prawdopodobne jest, aby jakiekolwiek korzyści zostały w pełni przekazane na rzecz konsumentów. Zgłaszające strony przedstawiły propozycje środków zaradczych służących odniesieniu się do zgłoszonych przez Komisję uwag, ale ostatecznie zostały one uznane za niewystarczające.

2. POLITYKA KONKURENCJI W SZERSZYM KONTEKśCIE

W tym kontekście większość podejmowanych przez Komisję w 2011 r. działań w obszarze polityki konkurencji i wdrażania przepisów prawa ochrony konkurencji była związana z wpływem kryzysu na rynki finansowe.

Niemniej egzekwowanie przepisów prawa konkurencji i wspieranie polityki w zakresie konkurencji służy również realizacji szerzej zakrojonych, długoterminowych celów takich jak poprawa sytuacji konsumentów oraz wspieranie wzrostu gospodarczego, tworzenia miejsc pracy i konkurencyjności UE zgodnie z celami wytyczonymi w strategii „Europa 2020” na rzecz zatrudnienia i inteligentnego, trwałego wzrostu gospodarczego sprzyjającego włączeniu społecznemu[24].

[pic]

W strategii wyznaczono konkretne cele, które mają zostać osiągnięte w kolejnym dziesięcioleciu w obszarach takich jak zatrudnienie, edukacja, migracja, wykorzystanie energii i innowacje, a także zamierzenia w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami w celu przezwyciężenia wpływu kryzysu finansowego i skierowania UE na ścieżkę dalszego wzrostu gospodarczego. Konkurencja i silna polityka konkurencji, opracowana i wdrażana przez Komisję Europejską i państwa członkowskie w ramach europejskiej sieci konkurencji, odgrywa istotną rolę, przyczyniając się do zapewnienia możliwości realizacji celów strategii „Europa 2020”, ponieważ konkurencja wywiera bezpośredni wpływ na kluczowe czynniki sprzyjające wzrostowi wydajności.

Solidne ramy egzekwowania reguł konkurencji

Rok 2011 był również istotny w odniesieniu do kwestii sprawiedliwości proceduralnej dotyczącej instytucjonalnych ram UE w zakresie egzekwowania przepisów prawa konkurencji. Zarówno Europejski Trybunał Praw Człowieka (ECHR)[25], jak i Trybunał Sprawiedliwości[26] potwierdził, że ramy instytucjonalne w zakresie egzekwowania przepisów prawa konkurencji, na mocy których organ administracyjny taki jak Komisja podejmuje decyzje podlegające następnie pełnej kontroli sądowej, zapewniają odpowiedni poziom ochrony praw podstawowych osób, których dotyczą te decyzje. Komisja dąży do dalszego usprawniania swoich procedur dochodzeniowych i zwiększania ich przejrzystości. Świadczy o tym fakt przyjęcia w 2011 r.[27] pakietu środków, na który składają się Najlepsze praktyki w zakresie prowadzenia postępowań w związku z art. 101 i 102 TFUE[28] (podobne najlepsze praktyki dotyczące kontroli łączenia przedsiębiorstw i pomocy państwa zostały już udostępnione), zmieniony Zakres uprawnień urzędnika przeprowadzającego spotkanie wyjaśniające[29] (w ramach którego rozszerzono uprawnienia urzędnika przeprowadzającego spotkanie wyjaśniające na etap postępowania wyjaśniającego), a także dokument roboczy dotyczący przedkładania jako dowodów danych o charakterze gospodarczym[30]. Celem tego pakietu jest poprawa przejrzystości i wsparcie stron w ich kontaktach z Komisją i urzędnikiem prowadzącym spotkanie wyjaśniające w ramach postępowań wyjaśniających w zakresie ochrony konkurencji oraz kontroli łączenia przedsiębiorstw.

Lepsze zasady dotyczące rekompensaty w związku z obowiązkami świadczenia usługi publicznej

Nowy pakiet usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym[31] zapewnia państwom członkowskim prostsze, bardziej przejrzyste i elastyczne ramy wspierające świadczenie wysokiej jakości usług publicznych na rzecz obywateli. Państwa członkowskie mają znaczną swobodę w definiowaniu usług świadczonych w ogólnym interesie, ale Komisja musi dopilnować, aby finansowanie publiczne przyznane na potrzeby świadczenia takich usług nie powodowało nadmiernego zakłócenia konkurencji na jednolitym rynku. Wcześniej zwolnienie z obowiązku powiadomienia Komisji obejmowało tylko szpitale i lokale socjalne, ale za sprawą nowego pakietu z tego obowiązku zwolniona jest znacznie większa liczba usług socjalnych, niezależnie od kwoty otrzymanej rekompensaty. Usługi muszą zaspokajać potrzeby społeczne (tj. opieka zdrowotna i długoterminowa, opieka nad dziećmi, dostęp do rynku pracy/reintegracja zawodowa, lokale socjalne, opieka nad grupami w trudnej sytuacji i włączenie społeczne tych grup). Z kolei Komisja będzie w większym stopniu kontrolować inne usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, w przypadku których kwota rekompensaty przekracza 15 mln EUR rocznie.

2.1. W jaki sposób konkurencja poprawia sytuację konsumentów

W trudnych czasach moją pojawiać się głosy wzywające do przyjęcia protekcjonistycznych linii obrony. Jak jednak potwierdzają wcześniejsze doświadczenia, w dobie kryzysu gospodarczego nie można ograniczać wzmacniania i wspierania konkurencji, ponieważ jakiekolwiek osłabienie ram konkurencji spowodowałoby pogorszenie tendencji dotyczących wzrostu w perspektywie średnio- i długoterminowej.

Sytuacja konsumentów jest lepsza, jeżeli mają oni dostęp do otwartych i konkurencyjnych rynków

Walka ze zmowami i przypadkami nadużycia pozycji dominującej jest ciągle aktualnym priorytetem dla Komisji. W 2011 r. Komisja przyjęła cztery decyzje dotyczące karteli, w tym dwie dotyczące towarów konsumpcyjnych (detergentów dla gospodarstw domowych i owoców egzotycznych), na mocy których na 14 przedsiębiorstw nałożono grzywny w wysokości ponad 614 mln EUR[32]. Trzy spośród tych czterech decyzji stanowiły ugody. Ugody są istotne, ponieważ umożliwiają Komisji szybsze działanie, przynosząc korzyści zarówno pod względem czasu, jak i środków. Przyczyniają się również do wzmocnienia odstraszającego charakteru walki Komisji z kartelami.

Konsumenci są również głównymi beneficjentami decyzji przyjętej w czerwcu przeciwko polskiemu zasiedziałemu przedsiębiorstwu telekomunikacyjnemu za powstrzymywanie przez ponad cztery lata rozwoju konkurencji na polskich rynkach dostępu szerokopasmowego[33]. Komisja wszczęła tę sprawę z własnej inicjatywy w 2009 r., po tym jak stwierdziła, że Polska ma jeden z najniższych w Europie wskaźników szerokopasmowego dostępu do internetu, że konsumenci cierpią z powodu wolniejszej prędkości połączenia oraz że miesięczne ceny za reklamowane prędkości w Mbit/s są znacznie wyższe od cen w innych państwach członkowskich (i jedne z najwyższych w OECD).

Stosując politykę łączenia przedsiębiorstw, Komisja chroni również konkurencję i zapewnia poprawę sytuacji konsumentów, dążąc do osiągnięcia równowagi między korzyściami ekonomicznymi łączenia przedsiębiorstw a innymi parametrami, takimi jak: cena, możliwość wyboru, jakość czy innowacje. Podejście to okazało się skuteczne w sektorze informatycznym, w przypadku którego Komisja dokonała przeglądu i zatwierdzenia połączeń konkurentów na już skoncentrowanych rynkach, takich jak sektor twardych dysków[34], oraz planów niektórych przedsiębiorstw dotyczących zmiany ich modelu biznesowego (np. przejęcie spółki McAfee, producenta zabezpieczeń systemów informatycznych, przez spółkę Intel, producenta układów scalonych, z zastrzeżeniem zobowiązań dotyczących zapewnienia interoperacyjności)[35] lub dywersyfikacji portfela działań (np. przejęcie spółki Skype, dostawcy internetowych połączeń głosowych i wideo, przez producenta systemów operacyjnych Microsoft)[36]. Oczekuje się również, że konsumenci będą mieli większy wybór i będą mogli korzystać z bardziej korzystnych cen, podróżując koleją na niektórych trasach europejskich, w efekcie zatwierdzenia wspólnych przedsięwzięć torujących drogę dla wprowadzenia nowych usług dużych prędkości na trasach Paryż–Mediolan[37] i Wiedeń–Salzburg[38], konkurujących z istniejącymi usługami kolejowymi świadczonymi przez operatorów zasiedziałych.

Poprawa sytuacji konsumentów: praktyczny przykład sektora spożywczego

Rosnące i zmienne ceny żywności mogą mieć negatywny wpływ na europejską gospodarkę

Sposób, w jaki wzmacnianie i wspieranie konkurencji może skutecznie przyczyniać się do poprawy sytuacji konsumentów, dobrze ilustruje przypadek sektora spożywczego, gdzie obywatele na co dzień stykają się z rzeczywistością rynku. Żywność stanowi dużą część budżetów obywateli, w 2011 r. było to około 14,1 % całkowitych wydatków gospodarstw domowych w UE[39].

Łańcuch dostaw żywności łączy trzy ważne sektory europejskiej gospodarki: 1) produkcję rolną; 2) przetwórstwo żywności; oraz 3) dystrybucję (hurtową i detaliczną). Sektory te odgrywają znaczącą rolę w życiu gospodarczym, społecznym i politycznym Europy i mają istotny wpływ na wartość dodaną UE, handel i zatrudnienie, szczególnie na obszarach wiejskich[40]. Od około połowy 2007 r. nastąpił znaczny wzrost cen żywności na wszystkich poziomach łańcucha dostaw, a ceny konsumpcyjne żywności stały się głównym czynnikiem wpływającym na ogólną stopę inflacji[41]. Jednocześnie zwiększyła się również zmienność cen, w szczególności cen producentów żywności.

Komisja działa na wielu frontach

Za sprawą rosnących i zmiennych cen żywności zwiększyła się wiedza osób odpowiedzialnych za wyznaczanie kierunków polityki i organów regulacyjnych na temat potencjalnych problemów dotyczących łańcucha dostaw żywności, w odniesieniu do których podjęto działania. Na poziomie UE w 2010 r. Komisja ustanowiła Forum Wysokiego Szczebla do spraw Poprawy Funkcjonowania Łańcucha Dostaw Żywności (forum wysokiego szczebla), którego mandat obowiązuje do końca 2012 r.[42]. Łączy ono wiele inicjatyw Komisji w różnych dziedzinach polityki. W ramach forum ustanowiono szereg platform ekspertów, które koncentrują się na różnych aspektach łańcuch dostaw żywności. Trzy spośród tych platform są szczególnie interesujące z perspektywy polityki konkurencji: (i) platforma poświęcona stosunkom umownym między przedsiębiorstwami (B2B); (ii) grupa ekspertów pracujących nad opracowaniem narzędzia monitorowania cen żywności; oraz (iii) platforma poświęcona konkurencyjności w przemyśle rolno-spożywczym.

Przykładowo prace w ramach platformy poświęconej praktykom umownym B2B dotyczą obaw związanych z nierównomiernym rozłożeniem siły przetargowej w łańcuchu dostaw żywności, które są często podnoszone w związku z wdrażaniem prawa konkurencji. W ramach tej platformy zainteresowane strony uzgodniły wspólne zasady uczciwości regulujące stosunki handlowe w sektorze spożywczym, a także przykłady uczciwych i nieuczciwych praktyk handlowych, których jednak nie uwzględnia unijne prawo konkurencji. Prace w ramach tej platformy są w toku.

Reformy wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) i wspólnej polityki rolnej (WPR) zaproponowane przez Komisję w 2011 r. mają również istotny wpływ na konkurencję w tych sektorach[43]. W szczególności zasady WPR odrywają znaczącą rolę w kontekście konkurencji na wyższych poziomach łańcucha dostaw żywności. Chociaż art. 101 i 102 TFUE mają zastosowanie do produktów rolnych, we wniosku dotyczącym WPR zachowano niektóre odstępstwa od art. 101 TFUE, pomimo ogólnego celu, jakim jest zwiększenie orientacji rynkowej WPR.

W dyskusjach nad reformą WPR pojawiła się również kwestia nierównomiernego rozłożenia siły przetargowej, ponieważ wiele zainteresowanych stron podkreślało, że producentom podstawowych produktów żywnościowych brakuje siły przetargowej z powodu dużego rozdrobnienia sektora rolnego w porównaniu z innymi poziomami łańcucha dostaw żywności. Pogląd ten wyrażono również w opracowanych w ostatnim czasie sprawozdaniach Parlamentu Europejskiego na temat reformy WPR[44]. Aby rozwiązać problem braku siły przetargowej, we wniosku dotyczącym WPR dąży się do wzmocnienia pozycji organizacji producentów we wszystkich sektorach produkcji rolnej. Ponieważ członkami organizacji producentów są niezależni producenci rolni, a ich produkcja jest w różnym stopniu zintegrowana w ramach organizacji producentów, konieczne jest jednak dopilnowanie, aby działalność tych organizacji miała charakter prokonkurencyjny.

Organy ds. konkurencji zapewniają konsumentom odpowiednie funkcjonowanie rynków spożywczych ...

Wysokie ceny żywności są wynikiem działania wielu czynników wykraczających poza zakres polityki konkurencji. Ostatnie wzrosty cen można wyjaśnić przede wszystkim rosnącymi cenami towarów, które są przekazywane wzdłuż łańcucha dostaw żywności, powodując wzrost cen konsumpcyjnych. Prawo konkurencji odgrywa jednak istotną rolę w zapewnieniu konsumentom odpowiedniego funkcjonowania rynków żywności. W związku z tym w ostatnich latach wiele krajowych organów ds. konkurencji w UE przeprowadziło badania sektora spożywczego, mające na celu wyjaśnienie sposobu funkcjonowania tych rynków, określenie potencjalnych problemów i zaproponowanie rozwiązań.

Na poziomie detalicznym rynki spożywcze mają często zasięg krajowy lub regionalny. Krajowe organy ds. konkurencji odgrywają kluczową rolę w stosowaniu prawa konkurencji w tym sektorze. DG ds. Konkurencji prowadziła ścisłą współpracę z krajowymi organami ds. konkurencji w ramach europejskiej sieci konkurencji w celu dalszego rozwoju spójnego i wspólnego podejścia oraz zapewnienia utrzymania konkurencyjności i skuteczności funkcjonowania rynków spożywczych. Jednym z rezultatów tej współpracy jest opracowanie sprawozdania europejskiej sieci konkurencji na temat najważniejszych działań wdrażających, promujących i monitorujących podjętych przez europejskie organy ds. konkurencji w ciągu ostatnich ośmiu lat[45]. Projekt sprawozdania ukazuje imponującą pracę krajowych organów ds. konkurencji w tym obszarze, które przeprowadziły około 170 spraw dotyczących wdrażania prawa ochrony konkurencji, 1300 spraw dotyczących kontroli łączenia przedsiębiorstw i około 100 działań w zakresie monitorowania rynku (w tym badania sektorowe, badania rynku oraz opinie dotyczące wspierania konkurencji). Sprawy i działania monitorujące obejmowały szeroki wachlarz produktów i sektorów na wszystkich poziomach łańcucha dostaw.

Jak przedstawiono w sprawozdaniu, największa liczba postępowań w ramach spraw dotyczących ochrony konkurencji dotyczy zbóż, produktów mleczarskich oraz kategorii dotyczących wielu produktów. Główne problemy w kontekście konkurencji dotyczyły zachowań noszących znamiona kartelu, ale obejmowały również ograniczenia wertykalne oraz nadużycia pozycji dominującej. Podstawowym celem działań w zakresie monitorowania rynku było lepsze zrozumienie funkcjonowania rynków spożywczych, np. sposobu przekazywania cen między różnymi poziomami łańcucha dostaw. W wyniku tych działań krajowe organy ds. konkurencji przedstawiły szereg zaleceń służących zwiększeniu konkurencji na odnośnych rynkach. Niektóre z tych organów ustanowiły również zasady dotyczące stosunków umownych między detalistami a dostawcami.

Poza krajowymi organami ds. konkurencji również Komisja egzekwowała reguły konkurencji w sektorze spożywczym, w szczególności prowadząc postępowania wyjaśniające w sprawie nielegalnych karteli i nakładając na nie grzywny oraz kontrolując łączenie przedsiębiorstw. Przykładowo w październiku Komisja przyjęła decyzję, w której stwierdziła, że grupy Chiquita i Pacific Fruit utworzyły kartel cenowy w odniesieniu do sprzedaży bananów w Europie Południowej[46]. Przedsiębiorstwa te co tydzień ustalały ceny sprzedaży swoich marek i wymieniały się informacjami na temat cen.

... i dopilnowują, aby konsolidacja nie wpłynęła negatywnie na proces konkurencji

Trwa proces globalizacji i konsolidacji sektora spożywczego, co znalazło odzwierciedlenie w wielu powiadomieniach o połączeniu przedsiębiorstw, które Komisja rozpatrzyła w 2011 r.[47]. Konsolidację można zaobserwować w szczególności w sektorze mleczarskim, w przypadku którego Komisja zatwierdziła trzy planowane koncentracje[48]. W przypadku przejęcia przedsiębiorstwa Allgäuland przez przedsiębiorstwo Arla Komisja wszczęła szczegółowe postępowanie wyjaśniające, ale ostatecznie podjęła decyzję, że zobowiązanie, które zaproponowała strona zgłaszająca, nie było konieczne i w związku z tym proponowaną transakcję zatwierdzono bezwarunkowo. W 2011 r. kontroli łączenia przedsiębiorstw poddano również sektory soku pomarańczowego[49] i cukru.

Trwająca konsolidacja sektora cukru

Sektor cukru jest rynkiem skoncentrowanym o wysokich barierach wejścia. Reforma regulacyjna tego sektora zwiększyła dynamikę rynku, czego skutkiem było zmniejszenie liczby podmiotów działających na tym rynku w kilku państwach członkowskich. Komisja zadecydowała o pogłębieniu prowadzonego postępowania w sprawie przejęcia kontroli nad przedsiębiorstwem ED&F MAN[50] prowadzącym obrót cukrem przez przedsiębiorstwo Südzucker, ponieważ w wyniku wstępnego postępowania wyjaśniającego stwierdzono potencjalne problemy dotyczące koncentracji na rynkach: cukru białego, w szczególności w Europie Południowej; przywozu cukru trzcinowego surowego do rafinacji dla całego Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG)[51]; oraz melasy, w szczególności w Europie Środkowej. Oczekuje się, że Komisja wyda decyzję w kwietniu 2012 r.

2.2. W jaki sposób polityka konkurencji wspiera wzrost, zatrudnienie i konkurencyjność

W zaawansowanych gospodarkach głównym źródłem wzrostu jest łączna produktywność czynników produkcji. W ostatnich latach osiągnięto szerokie porozumienie w kwestii głównych czynników warunkujących łączną produktywność czynników produkcji, za które uznano innowacje oparte na wiedzy oraz gospodarkę ułatwiającą dynamiczną realokację czynników produkcji w różnych sektorach i przemysłach. Konkurencyjne rynki stwarzają najlepsze warunki dla rozwoju przedsiębiorstw przygotowanych do osiągnięcia długoterminowego sukcesu. Silna polityka konkurencji jest kluczowym elementem spójnej i zintegrowanej polityki wspierającej konkurencyjność europejskiego przemysłu.

Działalność badawcza, rozwojowa i innowacyjna

Konkurencja jest podstawowym czynnikiem warunkującym innowacje oraz łączną produktywność czynników produkcji

Poprzez stymulowanie innowacji technologii i metod produkcji – zarówno w sposób przyrostowy, jak i w formie przełomowych osiągnięć – polityka konkurencji może mieć znaczący wkład w produktywność i wzrost. Kartele uniemożliwiają sektorom przekształcanie się i prowadzą do koncentrowania działalności na maksymalizacji renty ekonomicznej zamiast na innowacjach. Przeprowadzone przez Komisję postępowanie wyjaśniające w sprawie domniemanych praktyk niektórych wydawnictw, polegających na zbiorowym sprawowaniu kontroli nad rozwojem książek elektronicznych, które to praktyki mogły mieć negatywny wpływ na możliwość rozwoju konkurencyjnego jednolitego rynku cyfrowego w tym obszarze, jest jednym z przykładów działań Komisji w tej dziedzinie[52].

Przedsiębiorstwa działające w wysoce innowacyjnych środowiskach mogą również ulegać pokusie kontrolowania procesu innowacji na swoją korzyść i ze szkodą dla nowych uczestników rynku. Ochrona konkurencji musi zapewniać brak możliwości wykorzystywania pozycji dominującej przez przedsiębiorstwa w celu udaremnienia wejścia na rynek mniejszych konkurentów z nowymi opłacalnymi pomysłami. Prowadzone obecnie przez Komisję postępowania przeciwko spółce Google w odniesieniu do jej działalności w zakresie wyszukiwania internetowego, usług reklamowych w wyszukiwarce internetowej oraz pośrednictwa w reklamie w wyszukiwarce internetowej[53] ukazują zaangażowanie Komisji we wdrażanie reguł konkurencji w szybko rozwijających się sektorach cyfrowych w celu zapewnienia ich właściwego funkcjonowania w kontekście szerszych celów agendy cyfrowej. Komisja rozpatruje w szczególności zarzuty dotyczące zaniżania przez spółkę Google oceny wyników darmowego wyszukiwania konkurencyjnych dostawców usług wyszukiwania i jednocześnie przyznawania preferencyjnego traktowania wynikom własnych usług wyszukiwania wertykalnego, a także zarzuty, że spółka ta nakłada na partnerów reklamowych obowiązki dotyczące wyłączności i ogranicza możliwość przenoszenia danych dotyczących internetowej kampanii reklamowej do konkurencyjnych internetowych platform reklamowych.

Podobnie sektor farmaceutyczny jest napędzany przez działalność badawczą i rozwojową i silnie uregulowany. Jak wynika ze sprawozdania Komisji z badania sektora farmaceutycznego, niektóre z głównych problemów dotyczących konkurencji w tym sektorze wiążą się z potencjalnym zbędnym opóźnieniem lub blokowaniem wprowadzania na rynek leków generycznych oraz rozwoju i wprowadzania na rynek leków innowacyjnych[54]. Biorąc pod uwagę globalny charakter przemysłu farmaceutycznego, utrzymanie silnej konkurencji w tym sektorze jest konieczne nie tylko ze względu na kontekst krajowy, ale również w celu zwiększenia dostaw przystępnych cenowo i innowacyjnych leków osobom potrzebującym w krajach rozwijających się. W związku z tym w 2011 r. zwrócono szczególną uwagę na porozumienia i ustalenia umowne służące opóźnieniu wejścia na rynek leków generycznych, ponieważ Komisja wszczęła dwie sprawy w tym kontekście[55].

Kwota pomocy państwa przeznaczonej na wsparcie wydatków na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną wzrosła z 6,2 mln EUR w 2005 r. do 10,9 mln EUR w 2010 r. (+75 %) w celu wsparcia tworzenia miejsc pracy i zwiększenia konkurencyjności Europy poprzez indywidualne sprawy i systemy. W 2011 r. Komisja zatwierdziła wsparcie takich celów przez państwa członkowskie w co najmniej 33 przypadkach dotyczących ochrony środowiska, 43 przypadkach dotyczących rozwoju regionalnego, 20 przypadkach dotyczących działalności badawczej i rozwojowej oraz w co najmniej 11 przypadkach dotyczących wsparcia na rzecz MŚP[56].

Bardziej ekologiczny wzrost gospodarczy

Europa potrzebuje konkurencyjnych cen energii, bezpieczeństwa dostaw, inwestycji w infrastrukturę i źródła energii, które realizują zadania środowiskowe

Zgodnie z celem w zakresie wspierania trwałego wzrostu gospodarczego Komisja rozpoczęła prace nad wytycznymi dotyczącymi pomocy państwa w odniesieniu do systemu handlu emisjami. Wytyczne te będą służyły osiągnięciu równowagi między trzema celami, jakimi są: zapobieganie znaczącemu ryzyku ucieczki emisji w efekcie wzrostu udziału kosztów związanych z CO2 w cenach energii elektrycznej; zachowanie sygnałów cenowych tworzonych przez EU ETS w celu osiągnięcia opłacalnego obniżenia emisyjności; oraz ograniczenie do minimum zakłóceń konkurencji na rynku wewnętrznym dzięki unikaniu tzw. wyścigu na dotacje w ramach UE w czasach niepewności ekonomicznej i dyscypliny budżetowej.

Polityka konkurencji sprzyja bardziej efektywnemu wykorzystaniu istniejących technologii i zasobów

Dane liczbowe wskazują na rosnące zapotrzebowanie na zaspokajanie wymogów energetycznych za pomocą zrównoważonych źródeł energii. Komisja udzieliła zgody na wspólne przedsięwzięcia w sektorach energii słonecznej (zarówno termicznej, jak i fotowoltaicznej)[57] i energii wiatrowej[58]. Państwa członkowskie sfinansowały działania na rzecz uzyskiwania energii odnawialnej w ramach horyzontalnych wytycznych dotyczących pomocy na ochronę środowiska[59], podczas gdy w tym samym czasie kilka państw członkowskich dążyło do promowania przyjaznych dla środowiska samochodów oraz produktów ekologicznych.

Sektory sieciowe

W swoich działaniach w obszarze ochrony konkurencji Komisja koncentruje się na poprawie funkcjonowania rynku w kluczowych sektorach gospodarki, takich jak sektory sieciowe.

W ramach polityki konkurencji promuje się skuteczne i zintegrowane usługi oraz zapobiega się segmentacji rynku

Zakończenie procesu tworzenia jednolitego rynku nie stanie się faktem, jeżeli przedsiębiorstwa zawierać będą umowy skutkujące podziałem rynku wzdłuż granic krajowych. Umowy zawierające klauzule o zakazie konkurencji stwarzają ryzyko dla integracji jednolitego rynku. W związku z tym Komisja wysłała pisemne zgłoszenie zastrzeżeń do spółek Telefónica i Portugal Telecom, ponieważ uzgodniły one między sobą, że nie będą ze sobą konkurować na odnośnych rynkach telekomunikacyjnych na Półwyspie Iberyjskim[60].

Wzrost stanowi również sedno polityki w zakresie pomocy państwa w sektorze telekomunikacyjnym. W 2011 r. Komisja zbadała środki państwowe w wysokości niemalże 2 mld EUR przeznaczone na sfinansowanie rozwoju łączy szerokopasmowych oraz sieci nowych generacji w różnych państwach europejskich. W rezultacie zatwierdzono 18 programów pomocy dotyczących budowy nowej infrastruktury telekomunikacyjnej na obszarach Europy o niedostatecznym zasięgu sieci. Programy te przyczyniają się do wypełnienia luki w tym zakresie w stosunku do bardziej zaawansowanych państw na całym świecie, zwiększenia konkurencyjności rynków, a wreszcie do udostępnienia nowych usług konsumentom.

Polityka konkurencji ułatwia dynamiczną realokację zasobów (wejście i wyjście)

W sektorze energetycznym egzekwowanie przepisów w zakresie konkurencji może pomóc w rozwiązywaniu problemów dotyczących bezpieczeństwa dostaw poprzez ułatwienie dostępu do rynku oraz wspieranie inwestycji. W 2011 r. Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające dotyczące dostawcy energii elektrycznej ČEZ w związku z podejrzeniem, że podmiot ten mógł nadużyć pozycji dominującej poprzez utrudnianie konkurentom wejścia na czeski rynek energii elektrycznej[61]. Komisja przeprowadziła również niezapowiedziane inspekcje w zakładach przedsiębiorstw gazowych w Europie Środkowej i Wschodniej celem ustalenia, czy postępowanie danych podmiotów mogło potencjalnie uniemożliwiać konkurentom zapewnianie alternatywnych źródeł gazu lub wiązać się z nadużywaniem pozycji dominującej w zakresie dostaw gazu, na przykład poprzez ustalanie zbyt wysokich cen.

Poprawa funkcjonowania sektora transportu lotniczego: rola polityki konkurencji

Sektor lotniczych przewozów pasażerskich ucierpiał na kryzysie finansowym w mniejszym stopniu niż sektor lotniczych przewozów towarowych

Obecnie uważa się, że podróżowanie samolotami jest czymś oczywistym. Liczba pasażerów linii lotniczych potroiła się w latach 1980–2000 i oczekuje się, że jeszcze się podwoi do roku 2020. W 2010 r. liczba pasażerów lotów na trasach obejmujących porty lotnicze UE osiągnęła 777 mln, co stanowi wzrost o 3 % w porównaniu z rokiem 2009. Około dwie trzecie tych lotów odbyło się w granicach UE. Ten ciągły wzrost wskazuje na korzyści wynikające z liberalizacji rynku wspieranej poprzez wdrażanie polityki konkurencji. Prognozy wskazują, że w ciągu najbliższych dziesięciu lat ruch lotniczy co roku będzie się nasilał o około 4 %[62]. Sektor lotnictwa cywilnego wnosi istotny wkład w gospodarkę europejską, ponieważ obejmuje ponad 150 przewoźników lotniczych oferujących regularne przewozy pasażerskie i sieć ponad 450 portów lotniczych oraz zapewnia zatrudnienie dla około 4,5 miliona osób[63]. Działalność tego sektora przynosi 1,5 % PKB UE. Fakt, że sektor lotnictwa cywilnego znacznie się rozwinął od początku lat 90., ma związek głównie z liberalizacją tego sektora, która doprowadziła do spadku cen oraz wejścia na rynek wielu nowych przedsiębiorstw. W latach 1992–2010 liczba wewnątrzunijnych tras lotniczych wzrosła o 140 %.

W 2010 r. drogą lotniczą przetransportowano 13,1 mln ton ładunków, z czego 20 % w granicach UE. Stanowi to wzrost o 16 % w porównaniu z rokiem 2009, w którym sektor przewozu ładunków lotniczych bardzo ucierpiał z powodu załamania handlu w związku z kryzysem finansowym.

Liberalizacja zwiększa konkurencję i zapewnia pasażerom większy wybór, ale…

Proces liberalizacji transportu lotniczego jest na stosunkowo zaawansowanym etapie. Po zakończeniu procesu tworzenia jednolitego rynku transportu lotniczego w 1997 r. na rynek weszło szereg nowych, szybko rozwijających się przewoźników lotniczych, co zwiększyło konkurencję i zapewniło większy wybór pasażerom. Odzwierciedla to również stosunkowo gwałtowny wzrost liczby pasażerów obsługiwanych przez regionalne porty lotnicze. Wydaje się jednak, że w ostatnich kilku latach konkurencyjna pozycja regionalnych portów lotniczych uległa osłabieniu: wskaźniki wzrostu portów lotniczych obsługujących mniej niż pięć milionów pasażerów rocznie są obecnie zbliżone do wskaźników wzrostu większych portów lotniczych.

…konsolidacja budzi wątpliwości co do różnych form współpracy między przewoźnikami lotniczymi

Jednocześnie nastąpiła znacząca konsolidacja wśród przewoźników lotniczych, w szczególności dlatego, że wcześniejsza struktura rynku oparta na istnieniu przewoźników państwowych okazała się nieskuteczna na otwartym rynku europejskim. Doszło do wielu połączeń, dotyczących w szczególności mniejszych lub mniej efektywnych przewoźników państwowych, którzy wcześniej byli chronieni monopolem prawnym. Rozwinęły się również luźniejsze i bardziej różnorodne formy współpracy, począwszy od dwustronnych umów o dzieleniu oznakowania linii, aż po sojusze (szereg linii lotniczych z Europy i spoza niej należy do któregoś z trzech dużych sojuszy: Oneworld, Star Alliance i SkyTeam) lub wspólne przedsięwzięcia. Ograniczenia dotyczące inwestycji zagranicznych w ramach różnych jurysdykcji (takich jak unijna czy amerykańska) są głównym powodem popularności takich luźniejszych form współpracy między przewoźnikami międzynarodowymi.

W postępowaniach wyjaśniających w zakresie łączenia przedsiębiorstw i ochrony konkurencji prowadzonych w 2011 r. Komisja rozważyła zarówno wpływ zbyt dużej koncentracji podaży na niektórych trasach, jak i koordynacji linii lotniczych na konkurencję.

Komisja proponuje nowe rozporządzenie w sprawie przydziału czasu na start lub lądowanie w celu zwiększenia konkurencji

W marcu Komisja przyjęła kompleksową strategię określającą plan działania na rzecz utworzenia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu[64]. Plan działania zawiera 40 konkretnych inicjatyw mających na celu zwiększenie mobilności przy jednoczesnym zmniejszeniu emisji dwutlenku węgla w transporcie o 60 % do 2050 r. W przyjętym w grudniu 2011 r. pakiecie dotyczącym portów lotniczych podkreślono problem związany z przepustowością. W kontekście rosnącego zagęszczenia ruchu lotniczego i ograniczonych możliwości przyszłego rozwoju infrastruktury dużych portów lotniczych dostęp do przydziałów czasu na start lub lądowanie, stanowiących zasób deficytowy, ogranicza konkurencję. Jedną ze wspomnianych inicjatyw jest przyjęty w dniu 1 grudnia wniosek dotyczący nowego rozporządzenia w sprawie przydziałów czasu na start lub lądowanie[65], które ma na celu ułatwianie wejścia na rynek i promuje skuteczniejsze wykorzystanie przepustowości portu lotniczego. W ramach rozporządzenia, którego dotyczy wniosek, zwiększa się niezależność koordynatorów przydziałów czasu na start lub lądowanie, przewiduje się wzrost wymaganych wskaźników wykorzystania przydziałów czasu na start lub lądowanie oraz wyraźnie zezwala się na obrót przydziałami czasu na start lub lądowanie na rynku wtórnym, co sprzyjałoby wchodzeniu konkurentów na rynek na niekorzyść operatorów zasiedziałych. Jednocześnie organy ds. konkurencji będą musiały zagwarantować, aby ułatwienie prowadzenia obrotu na rynku wtórnym nie było wykorzystywane przez zasiedziałych przewoźników lotniczych do celów dalszego wzmacniania ich pozycji.

Pakiet dotyczący portów lotniczych obejmuje również rozporządzenie w sprawie obsługi naziemnej[66] mające na celu zwiększenie efektywności i ogólnej jakości usług w zakresie obsługi naziemnej poprzez zapewnienie nasilonej konkurencji w ramach sektora.

Zobowiązania do odstąpienia przydziałów czasu na start lub lądowanie jako środki zaradcze proponowane w sprawach dotyczących łączenia przedsiębiorstw i ochrony konkurencji

W szeregu spraw dotyczących łączenia przedsiębiorstw i ochrony konkurencji strony proponowały przydziały czasu na start lub lądowanie jako sposób ułatwienia konkurentom wejścia na rynek, dążąc tym samym do usunięcia zastrzeżeń zgłaszanych przez organy ds. konkurencji. Zobowiązania do odstąpienia przydziałów czasu na start lub lądowanie są szczególnie skutecznie w przypadku przeciążonych portów lotniczych, gdzie dostęp do przydziałów czasu na start lub lądowanie jest kluczowy dla przewoźników lotniczych z punktu widzenia możliwości konkurowania.

Zobowiązania do odstąpienia przydziałów czasu na start lub lądowanie zostały wdrożone przez transatlantyckie wspólne przedsięwzięcie przewoźników lotniczych, ale…

W 2010 r. British Airways, American Airlines i Iberia, będące członkami sojuszu Oneworld, zawarły porozumienie o koordynacji rozkładów lotów, opłat i przepustowości na trasach między Europą a Ameryką Północną. Postępowanie wyjaśniające Komisji w sprawie tego wspólnego przedsięwzięcia zakończyło się wydaniem decyzji, na mocy której zobowiązania trzech przewoźników stały się wiążące[67]. Następnie szereg konkurentów zwróciło się o przydział czasu na start lub lądowanie lub o wykonanie innych szczególnych ustaleń zaproponowanych przez partnerów tworzących wspólne przedsięwzięcie. Po dokonaniu przeglądu Komisja zatwierdziła w dniu 20 grudnia 2010 r. złożony przez przewoźnika Delta Airlines wniosek o przydział czasu na start lub lądowanie, zezwalając mu na rozpoczęcie obsługi nowych lotów z londyńskiego portu lotniczego Heathrow do Bostonu i Miami. W 2011 r. Komisja kontynuowała postępowanie wyjaśniające w sprawie ustaleń zawartych w ramach sojuszy Star[68] i SkyTeam[69] i wszczęła dwa postępowania wyjaśniające[70] w celu sprawdzenia zgodności z prawem realizowanych umów o dzieleniu oznakowania linii, zawartych w jednym z przypadków między przewoźnikami Lufthansa i Turkish Airlines, a w drugim – między TAP Air Portugal a Brussels Airlines.

… w przypadku proponowanego połączenia Aegean Olympic uznano je za niewystarczające

Zapewnienie konsumentom wyboru oraz konkurencji cenowej na greckich trasach lotniczych

Dnia 26 stycznia Komisja zakazała proponowanego połączenia Aegean Airlines i Olympic Air, dwóch największych przewoźników lotniczych w Grecji, które zgłoszono w czerwcu 2010 r. Podobnie jak w przypadku poprzednich połączeń przewoźników lotniczych Komisja przeanalizowała łączny wpływ proponowanego połączenia na poszczególne trasy, na których działają obydwa przedsiębiorstwa. Komisja ustaliła, że proponowane połączenie skutkowałoby osiągnięciem przez podmiot utworzony w jego wyniku niemalże monopolistycznej pozycji na rynku na dziewięciu trasach, w tym na trasach między Atenami a Salonikami, Heraklionem czy wyspą Rodos, na niekorzyść ponad czterech milionów pasażerów, którzy co roku podróżują na tych trasach. W ramach pakietu środków zaradczych Olympic i Aegean zaproponowały udostępnienie każdemu potencjalnemu nowemu uczestnikowi rynku określonego przydziału czasu na start lub lądowanie w Atenach oraz w innych greckich portach lotniczych. Komisja uznała jednak, że środki te są niewystarczające, ponieważ ani port lotniczy w Atenach, ani żaden inny grecki port lotniczy nie jest przeciążony.

W istocie, odróżnieniu od poprzednich spraw związanych z przewoźnikami lotniczymi, w tym przypadku nie było problemu z dostępnością przydziałów czasu na start lub lądowanie. Problem polegał na tym, że nawet jeżeli przydziały czasu na start lub lądowanie były dostępne, nie było żadnego przedsiębiorstwa, które rzeczywiście mogłoby wejść na rynek. W związku z tym uwolnienie przydziałów czasu na start lub lądowanie nie zwiększyłoby prawdopodobieństwa ani nie ułatwiłoby nowemu uczestnikowi rozpoczęcia obsługi tych tras. Z uwagi na brak jakiegokolwiek odpowiedniego środka zaradczego Komisja była zmuszona do wydania zakazu proponowanego połączenia[71].

Pojawienie się tanich przewoźników lotniczych oraz ich atrakcyjność dla regionalnych portów lotniczych…

W ostatnich latach sektor transportu lotniczego uległ radykalniej zmianie, w szczególności z uwagi na spektakularny wzrost liczby tanich przewoźników od 2005 r. Przewoźnicy ci osiągnęli znaczny udział w rynku, ale także otrzymali znaczne wsparcie ze strony państwa. Na przykład w wielu przypadkach organy publiczne proponowały tanim przewoźnikom programy ulg na korzystanie z regionalnych portów lotniczych, które również korzystały ze środków publicznych. Ponadto niektórzy byli przewoźnicy państwowi mogą nie przetrwać obecnego kryzysu gospodarczego i zwrócili się o wsparcie ze strony państwa. Nie powinien więc dziwić fakt, że Komisja otrzymała szereg skarg od konkurentów.

… przyczyniają się do rozważań na temat wytycznych dotyczących lotnictwa.

Obecne ramy prawne, które obejmują wytyczne dotyczące lotnictwa z lat 1994[72] i 2005[73], regulują takie kwestie głównie poprzez zapewnienie kryteriów zgodności do celów oceny pomocy na inwestycje w infrastrukturę portów lotniczych oraz pomocy na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych, które oferują przeloty z regionalnych portów lotniczych. W 2011 r. Komisja rozpoczęła konsultacje społeczne dotyczące stosowania i ewentualnej zmiany tych wytycznych. Komisja rozważa możliwość przyjęcia w 2012 r. nowych wytycznych, w których uwzględniono by pozytywny wpływ portów lotniczych i przewoźników lotniczych na rozwój regionalny, przy jednoczesnym zapobieganiu zakłóceniom warunków konkurencji oraz działaniu kilku nierentownych portów lotniczych na tym samym obszarze.

Komisja nasila kontrolę pomocy na rzecz regionalnych portów lotniczych i tanich przewoźników oraz...

Obecnie większość regionalnych portów lotniczych w Europie jest nierentownych i jest w stanie przetrwać wyłącznie dzięki dotacjom otrzymywanym od władz lokalnych. Jedynie 8 % portów lotniczych w UE-27 stanowi własność prywatną, podczas gdy 77 % stanowi własność publiczną, a kolejne 14 % – własność publiczno-prywatną. Zamknięcie portu lotniczego może jednak nie być możliwe z uwagi na istotne znaczenie regionalnych portów lotniczych dla rozwoju lokalnego i regionalnego. Kontrola pomocy państwa musi jednak służyć zagwarantowaniu, że taka własność publiczna nie przynosi nieuzasadnionej korzyści niektórym portom lub przewoźnikom lotniczych na szkodę innych, a tym samym musi przyczyniać się do odpowiedniej alokacji zasobów publicznych. Co istotne, w szeregu wyroków dotyczących przedmiotowego sektora podtrzymano konieczność zapewnienia bardziej rygorystycznej kontroli pomocy państwa. W wydanym ostatnio wyroku w sprawie portu lotniczego Lipsk/Halle Sąd potwierdził, że budowa infrastruktury portu lotniczego podlega kontroli pomocy państwa, ponieważ jest ona nieodłącznie związana z prowadzeniem portu lotniczego jako działalności gospodarczej[74].

W 2011 r. Komisja wszczęła formalne postępowanie wyjaśniające w zakresie pomocy państwa w sześciu sprawach[75] dotyczących pomocy na inwestycje i pomocy na rozpoczęcie działalności dla linii lotniczych lub regionalnych portów lotniczych. Większość z tych spraw obejmuje systemy ulg w opłatach lotniskowych przyznane tanim przewoźnikom, często w połączeniu z umowami marketingowymi stanowiącymi wątpliwą wartość dla portów lotniczych.

… kontynuuje prowadzenie postępowań wyjaśniających dotyczących pomocy na restrukturyzację na rzecz przewoźników państwowych

Jednocześnie nastąpiła konsolidacja i restrukturyzacja przewoźników zasiedziałych, co przyczyniło się do wszczęcia istotnych spraw dotyczących pomocy państwa. Dobrym przykładem jest wszczęcie formalnych postępowań wyjaśniających odnośnie do pomocy na restrukturyzację przewoźników państwowych z Republiki Czeskiej i Malty (Czech Airlines (ČSA)[76] i Air Malta[77]).

2.3. W jaki sposób Komisja promuje kulturę konkurencji

Wdrażanie i promowanie stanowią dwa oręża skutecznej polityki konkurencji

Wiedza na temat korzyści wynikających z konkurencji jest kluczowa dla obywateli, aby mogli wykorzystywać pojawiające się możliwości jako konsumenci, dla przedsiębiorstw, aby mogły konkurować ze sobą pod względem jakości usług, oraz dla osób wyznaczających kierunki polityki na szczeblu EU, krajowym, regionalnym i lokalnym, aby mogły realizować inicjatywy wspierające trwały wzrost.

Przedsiębiorstwa i państwa członkowskie muszą być świadome obowiązujących reguł i muszą ich przestrzegać …

Lepiej funkcjonują rynki, na których konsumenci dokonują świadomych wyborów spośród oferowanych im produktów i usług, przedsiębiorstwa nie zawierają porozumień antykonkurencyjnych ani nie stosują praktyk o takim charakterze, zaś organy administracji publicznej zdają sobie sprawę z tego, w jaki sposób konkurencja może przyczynić się do rozwiązywania problemów gospodarczych o szerszym zakresie. W okresie spowolnienia gospodarczego szczególnie istotne jest, aby osoby odpowiedzialne za wyznaczanie kierunków polityki były świadome korzystnego wpływu konkurencji na wzrost oraz szkodliwych konsekwencji potencjalnego rozluźnienia reguł. Aby zwiększyć poziom wiedzy na temat reguł konkurencji oraz zachęcić przedsiębiorstwa do ich przestrzegania, Komisja wydała broszurę zatytułowaną „Compliance matters” („Przestrzeganie reguł ma znaczenie”) oraz udostępniła na swoich stronach internetowych informacje ułatwiające czytelnikom odnalezienie dostępnych materiałów dotyczących skutecznych strategii w zakresie przestrzegania reguł[78].

W 2011 r. poczyniono dalsze postępy na rzecz zagwarantowania, aby zainteresowane państwa członkowskie skutecznie i niezwłocznie wykonywały decyzje Komisji w sprawie odzyskania pomocy państwa. Celem odzyskania pomocy jest przywrócenie sytuacji, która istniała na rynku przed jej przyznaniem, co ma zapewnić utrzymanie równych warunków działania na rynku wewnętrznym. Odsetek pomocy przyznanej bezprawnie i niezgodnej z rynkiem wewnętrznym, którą nadal należy odzyskać, spadł z 75 % pod koniec 2004 r. do około 12,3 % na dzień 31 grudnia 2011 r., natomiast kwota odzyskanej pomocy przyznanej bezprawnie i niezgodnej z rynkiem wewnętrznym wzrosła z 2,3 mld EUR w grudniu 2004 r. do 12,3 mld EUR. Postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego oraz skargi wnoszone do sądów przeciwko państwom członkowskim niewykonującym decyzji w sprawie odzyskania pomocy państwa okazały się skuteczne. W 2011 r. zamknięto pięć spraw po wniesieniu skarg do Trybunału Sprawiedliwości; 29 z 45 otwartych spraw jest nadal przedmiotem sporu.

… a organy ds. konkurencji muszą zacieśniać wzajemną współpracę na poziomie unijnym i międzynarodowym

Zarówno Komisja, jak i krajowe organy ds. konkurencji odgrywają istotną rolę w promowaniu kultury konkurencji. Za pośrednictwem różnych forów w ramach europejskiej sieci konkurencji współpracują one nie tylko przy rozpatrywaniu konkretnych spraw, ale także przy opracowywaniu zmian polityki. Prace działających w 2011 r. podgrup obejmowały takie sektory, jak sektor spożywczy, sektor usług finansowych i sektor farmaceutyczny.

Globalne rynki potrzebują kultury konkurencji wspieranej na poziomie międzynarodowym, a Komisja promuje zbieżność przepisów materialnych i proceduralnych. Zawarto porozumienia o współpracy z organami ds. konkurencji w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Japonii i Korei. Trwają rozmowy z organami szwajcarskimi i kanadyjskimi na temat szerzej zakrojonych porozumień w celu zwiększenia efektywności i skuteczności współpracy w sprawach dotyczących konkurencji.

3. DIALOG NA TEMAT KONKURENCJI Z INNYMI INSTYTUCJAMI

3.1. Zorganizowany dialog z Parlamentem Europejskim

Komisja posiada pełnię uprawnień do egzekwowania prawa UE w zakresie konkurencji i podlega przy tym kontroli sądów europejskich, natomiast komisarz ds. konkurencji i jego służby uczestniczą w ciągłym zorganizowanym dialogu dotyczącym kwestii związanych z konkurencją z Parlamentem Europejskim, w szczególności z jego Komisją Gospodarczą i Monetarną (ECON).

Zorganizowany dialog z Komisją Gospodarczą i Monetarną

W 2011 r. komisarz ds. konkurencji trzykrotnie złożył wizytę w siedzibie Komisji Gospodarczej i Monetarnej celem wzięcia udziału w zorganizowanym dialogu oraz przedstawienia programu prac Komisji na 2011 r. (marzec), rocznego sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji (lipiec) i programu prac Komisji na 2012 r. (listopad). Komisarz ds. konkurencji uczestniczył również w przesłuchaniu w związku z powództwem zbiorowym oraz w spotkaniu z grupą roboczą ds. konkurencji.

3.2. Działania następcze odnośnie do rezolucji Parlamentu w sprawie sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji za rok 2009

W styczniu 2011 r. Parlament przyjął rezolucję w sprawie sprawozdania Komisji dotyczącego polityki konkurencji za rok 2009[79]. We wspomnianej rezolucji Parlament wystosował do Komisji szereg wniosków. Oprócz oficjalnej odpowiedzi na rezolucję komisarz ds. konkurencji wystosował w marcu pismo do przewodniczącego Komisji Gospodarczej i Monetarnej, zaś jego służby przedstawiły również szczegółową odpowiedź na wszystkie kwestie poruszone przez Parlament we wspomnianej rezolucji.

Tematy poruszone w rezolucji Parlamentu Europejskiego

Parlament był szczególnie zainteresowany działaniami podejmowanymi przez Komisję w związku z kryzysem finansowym i gospodarczym i zwrócił się do Komisji o dokonanie oceny tymczasowych środków pomocy państwa wprowadzonych w okresie kryzysu. W odpowiedzi DG ds. Konkurencji przygotowała obszerny dokument roboczy służb Komisji w sprawie tymczasowych zasad pomocy państwa w okresie kryzysu finansowego i gospodarczego[80], który to dokument komisarz ds. konkurencji przedstawił we wrześniu przewodniczącemu Komisji Gospodarczej i Monetarnej.

W rezolucji Parlament przypomniał również swoje wcześniejsze wnioski skierowane do Komisji, dotyczące przedstawienia przepisów mających na celu ułatwienie wnoszenia powództw indywidualnych i zbiorowych o odszkodowanie z tytułu szkody wynikłej z naruszenia prawa ochrony konkurencji. W odpowiedzi na wezwanie Parlamentu do zapewnienia spójnego podejścia międzysektorowego Komisja rozpoczęła w marcu konsultacje społeczne dotyczące powództwa zbiorowego. Program prac Komisji na rok 2012 obejmuje również wniosek dotyczący roszczeń o odszkodowanie za stosowanie praktyk ograniczających konkurencję, który komisarz ds. konkurencji zamierza przedstawić kolegium w 2012 r.

3.3. Współpraca DG ds. Konkurencji z parlamentarną Komisją Gospodarczą i Monetarną

W 2011 r. DG ds. Konkurencji zorganizowała dwa seminaria dla asystentów i doradców politycznych członków Komisji Gospodarczej i Monetarnej. Pierwsze z nich (zorganizowane w lutym) dotyczyło głównych tematów poruszonych w programie prac w zakresie konkurencji na rok 2011[81]. Drugie (zorganizowane w lipcu) zbiegło się w czasie z prezentacją rocznego sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji za rok 2010 przez komisarza ds. konkurencji. Ponadto dyrektor generalny ds. konkurencji zabrał głos na otwartym spotkaniu koordynatorów Komisji Gospodarczej i Monetarnej, które odbyło się w maju.

Konsultacje społeczne i oceny skutków

DG ds. Konkurencji przekazuje informacje na temat rozpoczęcia konsultacji społecznych sekretariatowi Komisji Gospodarczej i Monetarnej oraz, mówiąc bardziej ogólnie, z zadowoleniem przyjmuje terminowo przekazywane uwagi Parlamentu. Posłowie do PE mogą korzystać z usług służb DG ds. Konkurencji, aby uzyskać informacje na temat szczególnie interesujących kwestii. Odpowiedzi udzielone w ramach konsultacji społecznych, zlecone prace przygotowawcze, oceny skutków Komisji oraz wszelkie powiązane dokumenty robocze służb Komisji są publikowane w internecie. Wszelkie informacje na temat trwających i zakończonych konsultacji społecznych i ocen skutków dostępne są również na stronach internetowych DG ds. Konkurencji[82].

Przed rozpoczęciem konsultacji społecznych w marcu komisarz ds. konkurencji oraz jego pracownicy wzięli udział w spotkaniach zespołu międzypartyjnego ds. służb użyteczności publicznej na temat usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym. W marcu komisarz przedstawił Komisji Gospodarczej i Monetarnej pierwsze refleksje Komisji, a następnie przedstawił jej sprawozdanie aktualizujące w lipcu i w listopadzie. Podczas tego procesu Komisja zmieniła swój pierwotny wniosek, wychodząc naprzeciw niektórym sugestiom Parlamentu.

Członkowie Komisji Gospodarczej i Monetarnej wyrazili również zastrzeżenia dotyczące polityki Komisji w zakresie nakładania grzywien; w odpowiedzi na te obawy służby DG ds. Konkurencji wyjaśniły metodykę nakładania grzywien podczas seminariów oraz w szczegółowej odpowiedzi na pismo jednego z posłów do Parlamentu Europejskiego.

Polityka Komisji w zakresie nakładania grzywien

W 2011 r. DG ds. Konkurencji opublikowała opracowanie dotyczące grzywien[83], w którym wyjaśniła powody ich nakładania oraz sposób ich naliczania. Opublikowała ona również skierowaną do przedsiębiorstw broszurę dotyczącą przestrzegania przepisów, w której omówiono znaczenie zachęcania do przestrzegania przepisów oraz zapewnienia skutecznych środków odstraszających. Ponadto w październiku Komisja opublikowała zmienioną wersję pakietu dotyczącego najlepszych praktyk. Wskazano w nim środki mające na celu zwiększenie przejrzystości postępowań wyjaśniających w zakresie ochrony konkurencji. W szczególności wszystkie pisemne zgłoszenia zastrzeżeń, w których określono argumenty Komisji zastosowane na wczesnym etapie rozpatrywania sprawy oraz na które strony mogą odpowiedzieć w sposób szczegółowy, zawierają obecnie wskazanie przedziałów ewentualnych grzywien.

Posłowie do Parlamentu Europejskiego często zadają Komisji pytania na temat poszczególnych toczących się spraw dotyczących konkurencji, na które Komisja nie jest w stanie odpowiedzieć z uwagi na wymóg zachowania poufności w odniesieniu do postępowań wyjaśniających.

Bieżące postępowania wyjaśniające i badania sektorowe

Służby DG ds. Konkurencji regularnie odbywają spotkania z posłami do Parlamentu Europejskiego na ich wniosek w celu objaśnienia poszczególnych etapów postępowania wyjaśniającego i ogólnego omówienia danego sektora, w miarę możliwości wynikających z obowiązku zachowania poufności spoczywającego na stronach. Ponadto Parlament regularnie zawraca się o badania sektorowe w szeregu obszarów, co Komisja odnotowała. Komisja dysponuje szeregiem narzędzi egzekwowania przepisów UE w zakresie konkurencji, takich jak postępowania wyjaśniające w indywidualnych przypadkach, badania sektorowe oraz współpraca z innymi dyrekcjami generalnymi w zakresie środków regulacyjnych. Badania sektorowe pochłaniają bardzo dużo zasobów; czasami te same cele można osiągnąć w stopniu równie skutecznym za pomocą innego rodzaju dochodzeń.

3.4. Współpraca DG ds. Konkurencji z EKES

Komisja informuje również Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) o najważniejszych inicjatywach politycznych oraz uczestniczy w posiedzeniach grupy analitycznej i sekcji. Ponadto dnia 4 października komisarz ds. konkurencji uczestniczył w posiedzeniu Sekcji Jednolitego Rynku, Produkcji i Konsumpcji, na którym przedstawił dokument roboczy służb Komisji w sprawie tymczasowych zasad pomocy państwa w okresie kryzysu finansowego i gospodarczego. Dnia 7 grudnia EKES przyjął opinię na temat sprawozdania dotyczącego polityki konkurencji za rok 2010[84].

[1] Plan działania dotyczący tego programu po raz pierwszy określono w komunikacie Komisji z dnia 4 marca 2009 r. pt. „Realizacja europejskiego planu naprawy”, a konkretne plany szczegółowo opisano w komunikacie Komisji z dnia 2 czerwca 2010 r. pt. „Regulacja usług finansowych dla zapewnienia zrównoważonego wzrostu”.

[2] Komunikat Komisji z dnia 23 listopada 2011 r. pt. „Roczna analiza wzrostu gospodarczego na 2012 r.”.

[3] http://www.consilium.europa.eu/uedocs/cms_data/docs/pressdata/en/ec/125621.pdf

[4] Komunikat Komisji w sprawie stosowania od dnia 1 stycznia 2012 r. reguł pomocy państwa w odniesieniu do środków wsparcia na rzecz banków w kontekście kryzysu finansowego, Dz.U. C 356 z 6.12.2011, s. 7–10; IP/11/1488.

[5] Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0023.

[6] Dokument roboczy służb Komisji, „Skutki tymczasowych zasad pomocy państwa przyjętych w kontekście kryzysu finansowego i gospodarczego”. Dostępny na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/publications/reports/temporary_stateaid_rules_en.html.

[7] Sprawa SA.32504 Wspólny plan restrukturyzacji Anglo Irish Bank oraz Irish Nationwide Building Society , decyzja z dnia 29 czerwca 2011 r.; IP/11/801.

[8] Sprawa SA.29590, WestLB , decyzja z dnia 20 grudnia 2011 r.

[9] Sprawa SA.28264 Pomoc na restrukturyzację dla Hypo Real Estate , decyzja z dnia 18 lipca 2011 r., Dz.U. L 60/2012; IP/11/898.

[10] Sprawa SA.29338 Restrukturyzacja HSH Nordbank AG , decyzja z dnia 20 września 2011 r.

[11] Sprawa SA.31945 Pomoc na likwidację Eik Banki P/F oraz Eik Bank Denmark A/S ; decyzja z dnia 6 czerwca 2011 r., Dz.U. C 274 z 17.9.2011, s. 3–6; IP/11/677.

[12] Sprawa SA.32745 Restrukturyzacja Kommunalkredit Austria AG , decyzja z dnia 23 czerwca 2011 r., Dz.U. C 239 z 17.8.2011, s. 1–3; IP/11/389.

[13] Sprawa SA.26674 Pomoc na restrukturyzację dla ABN AMRO , decyzja z dnia 5 kwietnia 2011 r., Dz.U. L 333 z 15.12.2011, s. 1–46; IP/11/406.

[14] Poza członkami strefy euro dotyczy to również Rumunii i Łotwy.

[15] CDS są przedmiotem wymiany handlowej między instytucjami finansowymi lub inwestorami. Są to instrumenty pochodne utworzone pierwotnie w celu zapewnienia inwestorom ochrony na wypadek, gdyby przedsiębiorstw lub państwo, w które zainwestowali, zwlekało z płatnością. Są one również wykorzystywane jako narzędzia spekulacyjne.

[16] Wniosek Komisji dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie instrumentów pochodnych będących przedmiotem obrotu poza rynkiem regulowanym, partnerów centralnych i repozytoriów transakcji, 15 września 2010 r., COM(2010) 484 wersja ostateczna – COD 2010/0250*; IP/10/1125.

[17] IP/11/1219 z 20.10.2011.

[18] Sprawa COMP/39730 CDS (swapy ryzyka kredytowego) – Rozliczanie oraz sprawa COMP/39745 CDS – Rynek informacji ; IP/11/509.

[19] Projekt sprawozdania w sprawie wniosku dotyczącego rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiającego wymogi techniczne dla poleceń przelewu i zapłaty w euro oraz zmieniającego rozporządzenie (WE) nr 924/2009 (COM(2010)0775 – C7-0434/2010 – 2010/0373(COD)) – sprawozdanie Essayah, http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A7-2011-0292+0+DOC+XML+V0//PL.

[20] Sprawa COMP/39876 Płatności online w ramach EPC , wszczęcie postępowania 5 października 2011 r.; IP/11/1076.

[21] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1060/2009 z dnia 16 września 2009 r. w sprawie agencji ratingowych, Dz.U. L 302 z 17.11.2009, s. 1–31.

[22] Sprawa COMP/M.6166 Deutsche Börse/NYSE Euronext , Dz.U. C 199 z 7.7.2011, s. 9.

[23] Instrumenty pochodne to kontrakty finansowe, których wartość jest uzależniona od wartości instrumentu bazowego lub zmiennej bazowej, takiej jak akcje, stopy procentowe lub waluty. Instrumenty pochodne są zazwyczaj wykorzystywane jako zabezpieczenie, do celów inwestycyjnych oraz do ogólnego zarządzania ryzykiem na rynkach finansowych. Rozliczenie odgrywa istotną rolę w obrocie instrumentami pochodnymi. Rozliczenie służy zarządzaniu ryzykiem stron transakcji w okresie przejściowym między zawarciem transakcji a rozrachunkiem.

[24] http://ec.europa.eu/europe2020/index_pl.htm.

[25] Wyrok Europejskiego Trybunału Spraw Człowieka z dnia 27 września 2011 r. w sprawie A Menarini Diagnostics S.R.L. przeciwko Włochom (wniosek nr 43509/08), pkt 57–67.

[26] Wyroki w sprawach C-272/09 KME Germany AG i in. przeciwko Komisji , C-386/10 P Chalkor AE Epexergasias Metallon przeciwko Komisji oraz C-389/10 P KME Germany AG i in. przeciwko Komisji z dnia 8 grudnia 2011 r.

[27] Informacje prasowe i najczęściej zadawane pytania dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/legislation/legislation.html.

[28] Najlepsze praktyki w zakresie prowadzenia postępowań w związku z art. 101 i 102 TFUE, Dz.U. C 308 z 20.10.2011, s. 6–32, dostępny na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/legislation/legislation.html.

[29] Zakres uprawnień urzędnika przeprowadzającego spotkanie wyjaśniające Dz.U. L 275 z 20.10.2011, s. 29.

[30] Najlepsze praktyki w zakresie przedkładania dowodów o charakterze gospodarczym i gromadzenia danych w sprawach dotyczących stosowania postanowień art. 101 i 102 TFUE oraz w sprawach dotyczących łączenia przedsiębiorstw, dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/legislation/legislation.html.

[31] Komunikat Komisji w sprawie stosowania reguł Unii Europejskiej w dziedzinie pomocy państwa w odniesieniu do rekompensaty z tytułu usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym, Dz.U. C 8 z 11.1.2012, s. 4–14.Decyzja Komisji z dnia 20 grudnia 2011 r. w sprawie stosowania art. 106 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do wykonywania usług świadczonych w ogólnym interesie gospodarczym (notyfikowana jako dokument nr C(2011) 9380), Dz.U. L 7 z 11.1.2012, s. 3–10.Komunikat Komisji – Zasady ramowe Unii Europejskiej dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych (2011), Dz.U. C 8 z 11.1.2012, s. 15–22.Dokumenty te są dostępne na następującej stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/state_aid/legislation/sgei.html.

[32] Sprawy COMP/39579 Detergenty dla gospodarstw domowych , decyzja z dnia 13 kwietnia 2011 r., Dz.U. C 193 z 2.7.2011, s. 14–16; COMP/39482 Owoce egzotyczne , decyzja z dnia 12 października 2011 r.; COMP/39605 Szkło do monitorów CRT , decyzja z dnia 19 października 2011 r.; IP/11/1214 oraz COMP/39600 Sprężarki chłodnicze , decyzja z dnia 7 grudnia 2011 r.

[33] Sprawa COMP/39525 Telekomunikacja Polska , decyzja z dnia 22 czerwca 2011 r., Dz.U. C 324 z 9.11.2011, s. 7–10; IP/11/771.

[34] Sprawy COMP/M.6214 Seagate Technology/the HDD business of Samsung Electronics , decyzja z dnia 19 października 2011 r.; IP/11/1213 oraz COMP/M.6203 Western Digital Ireland/Viviti Technologies , decyzja z dnia 23 listopada 2011 r.; IP/11/1395.

[35] Sprawa COMP/M.5984, Intel/McAfee , decyzja z dnia 26 stycznia 2011 r., Dz.U. C 98 z 30.3.2011, s. 1; IP/11/70.

[36] Sprawa COMP/M.6281, Microsoft/Skype , decyzja z dnia 7 października 2011 r., Dz.U. C 341 z 22.11.2011, s. 2; IP/11/1164.

[37] Sprawa COMP/M.6150 Veolia Transport/Trenitalia/JV , decyzja z dnia 20 lipca 2011 r., Dz.U. C 249 z 26.8.2011, s. 3; IP/11/917.

[38] Sprawa COMP/M.6269 SNCF/HFPS/Wehinger GmbH/Rail Holding , decyzja z dnia 20 lipca 2011 r., Dz.U. C 222 z 28.7.2011, s. 1.

[39] Zob. tymczasowe dane liczbowe przedstawione przez DG ds. Rolnictwa, aktualizacja z czerwca 2011 r. dotycząca ostatnich zmian cen towarów rolnych i cen żywności w UE, s. 6, wykres 5, dostępna na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/markets/foodprices/food06_2011_en.pdf.

[40] Ogólny zarys można znaleźć w dokumencie „Report on the Competitiveness of the European Agro-Food Industry” z dnia 17 marca 2009 r. (Sprawozdanie na temat konkurencyjności europejskiego przemysłu rolno-spożywczego), s. 59, dostępnym na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/food/files/high_level_group_2008/documents_hlg/final_report_hlg_17_03_09_en.pdf.

[41] Analizując zbiorcze dane liczbowe dla UE, należy pamiętać, że zmiany cen żywności często różnią się nie tylko między państwami członkowskimi, ale również między produktami, zob. np. DG ds. Rolnictwa, aktualizacja ze stycznia 2012 r. dotycząca ostatnich zmian cen towarów rolnych i cen żywności w UE, s. 3, tabela 4, dostępna na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/markets/foodprices/food01_2012_en.pdf.

[42] http://ec.europa.eu/enterprise/sectors/food/competitiveness/forum_food/index_en.htm

[43] http://ec.europa.eu/fisheries/reform/index_pl.htm oraz http://ec.europa.eu/agriculture/cap-post-2013/legal-proposals/index_en.htm

[44] Zob. np. rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 7 września 2010 r. w sprawie sprawiedliwego wynagrodzenia dla rolników: poprawa funkcjonowania łańcucha dostaw żywności w Europie (2009/2237(INI)), dostępna na stronie internetowej: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+TA+P7-TA-2010-0302+0+DOC+XML+V0//PL; komunikat pt. WPR do 2020 r.: sprostać wyzwaniom przyszłości związanym z żywnością, zasobami naturalnymi oraz aspektami terytorialnymi (2011/2051(INI)), dostępny na stronie internetowej: http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?pubRef=-//EP//TEXT+REPORT+A7-2011-0202+0+DOC+XML+V0//PL.

[45] Publikacja planowana na drugi kwartał 2012 r.

[46] Sprawa COMP/39482 Owoce egzotyczne , decyzja z dnia 12 października 2011 r.

[47] W 2011 r. Komisja otrzymała 16 zgłoszeń zamiaru koncentracji w sektorze rolno-spożywczym.

[48] Sprawy COMP/M.6119 Arla/Hansa , decyzja z dnia 1 kwietnia 2011 r., Dz.U. C 122 z 20.4.2011, s. 6; IP/11/397, M.6242 Lactalis/Parmalat , decyzja z dnia 14 czerwca 2011 r., Dz.U. C 209 z 15.7.2011, s. 14; IP/11/701 oraz M.6348 Arla Foods/Allgäuland , decyzja z 7 listopada 2011 r., Dz.U. C 343 z 23.11.2011, s. 14; IP/11/2011.

[49] Sprawa COMP/M.5907 Votorantim /Fischer/JV , decyzja z dnia 4 maja 2011 r.; IP/11/531.

[50] Sprawa COMP/M.6286 Südzucker/ED&F Man , decyzja z dnia 9 listopada 2011 r., Dz.U. C 335 z 16.11.2011, s. 2; IP/11/1327.

[51] UE, Islandia, Lichtenstein i Norwegia.

[52] Sprawa COMP/39847 E-książki ; IP/11/1509.

[53] Sprawa COMP/39740 Foundem/Google i powiązane sprawy ; IP/10/1624.

[54] Więcej szczegółowych informacji na temat tych zagadnień można znaleźć w sprawozdaniu końcowym z badania sektora farmaceutycznego za 2009 r., dostępnym na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/sectors/pharmaceuticals/inquiry/index.html; IP/09/1098 z 8.7.2009.

[55] Sprawa COMP/39686 Cephalon ; IP/11/511 z 28.4.2011; sprawa COMP/39685 Fentanyl ; IP/11/1228 z 21.10.2011.

[56] Przedstawione dane liczbowe odnoszą się do spraw, w których przedstawiony cel był podstawowym celem pomocy. Dane liczbowe dotyczące wsparcia na rzecz MŚP obejmują również pomoc na zastrzyki kapitałowe w postaci kapitału wysokiego ryzyka w MŚP. Dane liczbowe odnoszą się decyzji, w których stwierdzono zgodność pomocy z rynkiem wewnętrznym, oraz do sześciu decyzji, w których Komisja stwierdziła, ze przedmiotowe wsparcie ze strony państwa nie stanowi w pierwszej kolejności pomocy państwa.

[57] Sprawy COMP/M.6112 Good Energies/NEIF/Newco , decyzja z dnia 13 kwietnia 2011 r., Dz.U. C 122 z 20.4.2011, s. 6; COMP/M.6238 RREEF/SMAG/OHL/Arenales , decyzja z dnia 10 sierpnia 2011 r., Dz.U. C 255 z 31.8.2011, s. 1; COMP/M.6303 Antin/RREEF/Andasol 1&2 , decyzja z dnia 22 sierpnia 2011 r., Dz.U. C 253 z 30.8.2011, s. 1; oraz COMP/M.6273 Samsung/Korea Development Bank/KNS Solr , decyzja z dnia 3 sierpnia 2011 r., Dz.U. C 236 z 12.8.2011, s. 6.

[58] Sprawy COMP/M.6233 FOEW/Dong Energy/Novasion/Aalborg Universitet/Universal Foundation , decyzja z dnia 27 lipca 2011 r., Dz.U. C 228 z 3.8.2011, s. 4; COMP/M. 6176 Mitsubishi Corp/Barclays Bank/ Walney Topco I&II/SheringhamsShoal Topco , decyzja z dnia 29 sierpnia 2011 r., Dz.U. C 261 z 3.9.2011, s. 1; COMP/M.6155 GEM/DEME/Electrawinds Offshore/SRIWE/Z-Kracht/Power@sea/Rent a Port Energy , decyzja z dnia 6 czerwca 2011 r. oraz COMP/M.6206 Iberdrola/Caja Rural de Navarra/Renovables de la Ribera , decyzja z dnia 30 czerwca 2011 r., Dz.U. C 198 z 6.7.2011, s. 1.

[59] Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska, Dz.U. C 82 z 1.4.2008, s. 1–33.

[60] Sprawa COMP/39839 Telefónica i Portugal Telecom ; IP/11/1241 z 25.10.2011.

[61] Sprawa COMP/39727 CEZ ; IP/11/891 z 15.7.2011.

[62] Dokument DG ds. Mobilności i Transportu Komisji Europejskiej przedstawiający najważniejsze dane dotyczące transportu lotniczego dostępny na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/transport/air/doc/03_2009_facts_figures.pdf.

[63] „Flightpath 2050: Europe’s visions for aviation”. sprawozdanie grupy wysokiego szczebla ds. badań naukowych w dziedzinie lotnictwa.

[64] Plan utworzenia jednolitego europejskiego obszaru transportu – dążenie do osiągnięcia konkurencyjnego i zasobooszczędnego systemu transportu, biała księga Komisji Europejskiej, COM (2011) 144 wersja ostateczna z 28.3.2011.

[65] Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie wspólnych zasad przydzielania czasu na start lub lądowanie w portach lotniczych Unii Europejskiej (wersja przekształcona), Komisja Europejska, COM(2011) 827 wersja ostateczna z 1.12.2011.

[66] Wniosek dotyczący rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie usług obsługi naziemnej w portach lotniczych Unii i uchylającego dyrektywę Rady 96/67/WE, Komisja Europejska, COM(2011) 824 wersja ostateczna z 1.12.2011.

[67] Sprawa COMP/39596, BA/AA/IB, decyzja w sprawie zobowiązań z dnia 14 lipca 2010, Dz.U. C 278 z 15.10.2010, s. 14–15.

[68] Sprawa COMP/39595, Continental/United/Lufthansa/Air Canada . Zob. MEMO/09/168 z 20.4.2009.

[69] Sprawa COMP/37984, SkyTeam .

[70] Sprawy COMP/39794 Lufthansa/Turkish Airlines i COMP/39860 Brussels Airlines/TAP Air Portugal . IP/11/147 z 11.2.2011.

[71] Sprawa COMP/M.5830 Olympic/Aegean Airlines ; IP/11/68 z 26.1.2011.

[72] Zastosowanie art. 92 i 93 Traktatu WE i art. 61 Porozumienia EOG do pomocy państwa w sektorze lotnictwa (Dz.U. C 350 z 10.12.1994, s. 5).

[73] Wytyczne wspólnotowe dotyczące finansowania portów lotniczych i pomocy państwa na rozpoczęcie działalności dla przedsiębiorstw lotniczych oferujących przeloty z regionalnych portów lotniczych, Dz.U. c 312 z 9.12.2005, s. 1–14.

[74] Wyrok Sądu z dnia 24 marca 2011 r. w sprawach połączonych T-443/08 i T-455/08, Freistaat Sachsen i in. przeciwko Komisji.

[75] Sprawy SA.31662 Domniemana pomoc państwa na rzecz portu lotniczego w Timszoarze, przewoźników lotniczych obsługujących połączenia z tego portu lotniczego i WIZZ AIR , decyzja z dnia 22 lipca 2011 r., Dz.U. C 270 z 13.09.2011, s. 11–31, SA.29064 Pomoc państwa przyznana bezprawnie przez Irlandię na rzecz Aer Lingus, Aer Arann i Dublin Airport Authority , decyzja z dnia 13 lipca 2011 r., Dz.U. C 306 z 18.10.2011, s. 10-16; IP/11/874, SA.30743 Port lotniczy Lipsk/Halle – dalsze środki na rozwój infrastruktury , decyzja z dnia 15 czerwca 2011 r., Dz.U. C 284 z 28.9.2011, s. 6–23, SA.32833 Frankfurt-Hahn – domniemana pomoc państwa dla portu lotniczego i Ryanair , decyzja z dnia 13 lipca 2011 r.; IP/11/874, SA.22932 Skarga Air France przeciwko pomocy przyznanej przez Marsylię na rzecz Ryanair , decyzja z dnia 13 lipca 2011 r., Dz.U. C 334 z 15.11.2011, s. 8–61; IP/11/874 i SA.30931 Program pomocy inwestycyjnej na rzecz portów lotniczych w Rumunii , decyzja z dnia 23 czerwca 2011 r., Dz.U. C 207 z 13.7.2011, s. 3–15.

[76] Sprawa SA.30908, CSA – Czech Airlines – Plan restrukturyzacji , decyzja z dnia 23 lutego 2011 r., Dz.U. C 182 z 23.6.2011, s. 13–28; IP/11/214.

[77] Sprawa SA.33015 Air Malta plc .

[78] Dostępny na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/compliance

[79] Teksty przyjęte, P7_TA(2011)0023.

[80] Dokument roboczy służb Komisji w sprawie wpływu tymczasowych zasad pomocy państwa przyjętych w kontekście kryzysu finansowego i gospodarczego, SEC(2011) 1126 wersja ostateczna (5.10.2011).

[81] Wśród poruszonych kwestii znalazły się usługi świadczone w ogólnym interesie gospodarczym, Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw i konsultacje społeczne Komisji na temat powództwa zbiorowego i grzywien.

[82] http://ec.europa.eu/competition/index_en.html

[83] Dostępne na stronie internetowej: http://ec.europa.eu/competition/antitrust/compliance/factsheet_fines_nov_2011_en.pdf.

[84] Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego w sprawie sprawozdania Komisji „Sprawozdanie dotyczące polityki konkurencji za rok 2010” z dnia 7 grudnia 2011 r., Dz.U. C 43 z 15.2.2012, s. 25–29. Dostępna na stronie internetowej: http://www.eesc.europa.eu/?i=portal.en.int-opinions.19680.