22000A1215(01)

Umowa o partnerstwie

między członkami grupy państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku z jednej strony a Wspólnotą Europejską i jej Państwami Członkowskimi z drugiej strony, podpisana w Kotonu 23 czerwca 2000 roku

SPIS TREŚCI

PREAMBUŁA CZĘŚĆ 1 POSTANOWIENIA OGÓLNE

Tytuł I: Cele, zasady i uczestnicy

Rozdział 1: Cele i zasady

Rozdział 2: Uczestnicy partnerstwa

Tytuł II Wymiar polityczny

CZĘŚĆ 2 POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE

CZĘŚĆ 3 STRATEGIE WSPÓŁPRACY

Tytuł I: Strategie rozwoju

Rozdział 1: Ramy ogólne

Rozdział 2: Dziedziny wsparcia

Sekcja 1: Rozwój gospodarczy

Sekcja 2: Rozwój społeczny i rozwój jednostki

Sekcja 3: Współpraca i integracja regionalna

Sekcja 4: Zagadnienia tematyczne i przekrojowe

Tytuł II Współpraca gospodarcza i handlowa

Rozdział 1: Cele i zasady

Rozdział 2: Nowe porozumienia handlowe

Rozdział 3: Współpraca na forach międzynarodowych

Rozdział 4: Handel usługami

Rozdział 5: Dziedziny związane z handlem

Rozdział 6: Współpraca w innych dziedzinach

CZĘŚĆ 4 WSPÓŁPRACA FINANSOWA NA RZECZ ROZWOJU

Tytuł I: Postanowienia ogólne

Rozdział 1: Cele, zasady, wytyczne i uprawnienia

Rozdział 2: Zakres i charakter finansowania

Tytuł II Współpraca finansowa

Rozdział 1: Środki finansowe

Rozdział 2: Zadłużenie i wsparcie dostosowania strukturalnego

Rozdział 3: Wsparcie w przypadkach krótkoterminowych wahań w dochodach z wywozu

Rozdział 4: Wsparcie polityk sektorowych

Rozdział 5: Mikroprojekty i zdecentralizowana współpraca

Rozdział 6: Pomoc humanitarna i nadzwyczajna

Rozdział 7: Wsparcie rozwoju inwestycji i sektora prywatnego

Tytuł III Współpraca techniczna

Tytuł IV Procedury i systemy zarządzania

CZĘŚĆ 5 POSTANOWIENIA OGÓLNE DOTYCZĄCE NAJMNIEJ ROZWINIĘTYCH, ŚRÓDLĄDOWYCH I WYSPIARSKICH PAŃSTW AKP

Rozdział 1: Postanowienia ogólne

Rozdział 2: Najmniej rozwinięte państwa AKP

Rozdział 3: Śródlądowe państwa AKP

Rozdział 4: Wyspiarskie państwa AKP

CZĘŚĆ 6 POSTANOWIENIA KOŃCOWE

PREAMBUŁA

UWZGLĘDNIAJĄC Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską, z jednej strony, i Porozumienie z Georgetown ustanawiające grupę Państw Afryki, Karaibów i Pacyfiku (AKP), z drugiej strony;

STWIERDZAJĄC ich zaangażowanie we wspólną pracę na rzecz osiągnięcia celów wyeliminowania ubóstwa, stałego rozwoju oraz stopniowego włączania państw AKP w gospodarkę światową;

WYRAŻAJĄC ich determinację do wniesienia, w drodze wzajemnej współpracy, znaczącego wkładu w rozwój gospodarczy, społeczny i kulturalny państw AKP oraz do podniesienia dobrostanu ich ludności, pomagając im w pokonywaniu wyzwań globalizacji oraz umacniając partnerstwo AKP-UE w dążeniu do nadania procesowi globalizacji szerszego wymiaru społecznego;

PODTRZYMUJĄC wolę odbudowania specjalnych stosunków oraz wdrożenia kompleksowego i zintegrowanego podejścia do silniejszego partnerstwa w oparciu o dialog polityczny, współpracę na rzecz rozwoju oraz stosunki gospodarcze i handlowe;

UZNAJĄC, że otoczenie polityczne gwarantujące pokój, bezpieczeństwo i stabilizację, poszanowanie praw człowieka, zasad demokratycznych oraz państwa prawnego, a także dobrych rządów jest częścią i elementem składowym długotrwałego rozwoju; uznając, że odpowiedzialność za ustanowienie takiego otoczenia leży przede wszystkim w gestii zainteresowanych państw;

UZNAJĄC, że solidna i trwała polityka gospodarcza stanowi wstępny warunek rozwoju;

ODWOŁUJĄC SIĘ do zasad Karty Narodów Zjednoczonych oraz przywołując Powszechną Deklarację Praw Człowieka, wnioski Wiedeńskiej Konferencji Praw Człowieka z 1993 roku, Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych, Konwencję Praw Dziecka, Konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji kobiet, Międzynarodową konwencję w sprawie likwidacji wszelkich form dyskryminacji rasowej, konwencje genewskie z 1949 roku oraz inne instrumenty międzynarodowego prawa humanitarnego, Konwencję z 1954 roku dotyczącą statusu bezpaństwowców, Konwencję genewską z 1951 roku dotyczącą statusu uchodźców oraz Protokół Nowojorski z 1967 roku dotyczący statusu uchodźców;

UWZGLĘDNIAJĄC Konwencję Rady Europy o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, Afrykańską Kartę Praw Człowieka oraz Amerykańską Konwencję Praw Człowieka jako pozytywny wkład regionalny Unii Europejskiej i Państw AKP w poszanowanie praw człowieka;

PRZYWOŁUJĄC deklaracje głów państw i szefów rządów krajów AKP z Liberville i Santo Domingo złożone na szczycie krajów AKP w 1997 i 1999 roku;

UWZGLĘDNIAJĄC cele i zasady rozwoju, ustalone na konferencjach Narodów Zjednoczonych, oraz cel zmniejszenia o połowę do 2015 roku liczby osób żyjących w skrajnym ubóstwie, wyznaczony przez Komitet OECD do spraw Wspierania Rozwoju, które dają jasne przesłanie i muszą stanowić podwaliny współpracy AKP-UE w ramach niniejszej Umowy;

ZWRACAJĄC szczególną uwagę na gwarancje złożone podczas konferencji NZ w Rio, Wiedniu, Kairze, Kopenhadze, Pekinie, Istambule oraz Rzymie oraz uznając potrzebę podjęcia dalszego działania prowadzącego do osiągnięcia celów i wdrożenia programów działania uchwalonych na tych forach;

W TROSCE o poszanowanie podstawowych praw pracowniczych, uwzględniając zasady ustanowione w odpowiednich konwencjach Międzynarodowej Organizacji Pracy;

PRZYWOŁUJĄC zobowiązania w ramach Światowej Organizacji Handlu,

POSTANOWILI ZAWRZEĆ NINIEJSZĄ UMOWĘ:

CZĘŚĆ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

TYTUŁ I

CELE, ZASADY I UCZESTNICY

ROZDZIAŁ 1

Cele i zasady

Artykuł 1

Cele partnerstwa

Wspólnota i jej Państwa Członkowskie, z jednej strony, oraz państwa AKP, z drugiej strony, zwane dalej "Stronami", zawierają niniejszą Umowę w celu wspierania oraz przyspieszenia rozwoju gospodarczego, kulturalnego i społecznego państw AKP, mając na celu przyczynienie się do pokoju i bezpieczeństwa oraz do wspierania stabilnego i demokratycznego otoczenia politycznego.

Zgodnie z celami stałego rozwoju oraz stopniowego włączania krajów AKP w gospodarkę światową, partnerstwo koncentruje się na celach ograniczenia, a wreszcie wyeliminowania ubóstwa.

Cele oraz zobowiązania międzynarodowe Stron przyświecają wszystkim strategiom na rzecz rozwoju i są realizowane za pomocą zintegrowanego podejścia, przy jednoczesnym uwzględnieniu politycznych, gospodarczych, społecznych, kulturowych i środowiskowych aspektów rozwoju. Partnerstwo dostarcza spójnych ram wspierania strategii na rzecz rozwoju, przyjmowanych przez każde państwo AKP.

Element tych ram stanowi stały wzrost gospodarczy, rozwój sektora prywatnego, zwiększanie zatrudnienia oraz poprawianie dostępu do zasobów produkcyjnych. Wspierane jest poszanowanie praw jednostki oraz zaspokajanie podstawowych potrzeb, wspieranie rozwoju społecznego oraz warunków równomiernego podziału owoców wzrostu. Wspierane i umacniane są procesy integracji regionalnej i lokalnej, sprzyjające włączeniu krajów AKP w gospodarkę światową w dziedzinie handlu i inwestycji prywatnych. Integralną częścią tego podejścia jest tworzenie możliwości rozwojowych uczestników rozwoju oraz usprawnianie ram instytucjonalnych niezbędnych do spójności społecznej, funkcjonowania społeczeństwa demokratycznego i gospodarki rynkowej, a także do utworzenia aktywnego i zorganizowanego społeczeństwa. Regularnie rozpatrywana jest sytuacja kobiet we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego i społecznego oraz problemy płci. Na każdym poziomie partnerstwa zastosowane i zintegrowane zostają zasady zrównoważonego zarządzania zasobami naturalnymi oraz środowiskiem naturalnym.

Artykuł 2

Podstawowe zasady

Współpraca AKP-WE, której podwalinami jest system prawnie wiążący oraz istniejące instytucje wspólne, jest realizowana w oparciu o następujące podstawowe zasady:

- równość partnerów oraz prawo własności do strategii rozwoju: w zakresie realizacji celów partnerstwa, państwa AKP ustalą strategie rozwoju dotyczące ich systemów gospodarczych i społeczeństw w oparciu o zasadę suwerenności oraz stosownie do istotnych elementów opisanych w artykule 9; partnerstwo zachęca zainteresowane państwa i narody do tworzenia własnych strategii rozwoju;

- udział: oprócz rządu centralnego będącego głównym partnerem, partnerstwo jest otwarte na różnego rodzaju innych uczestników w celu zachęcenia do udziału wszystkich części społeczeństwa, w tym sektora prywatnego i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w życiu politycznym, gospodarczym i społecznym;

- kluczowa rola dialogu oraz wypełnianie wspólnych zobowiązań: zobowiązania przyjęte przez Strony w ramach dialogu między nimi stanowią oś partnerstwa i współpracy między nimi;

- zróżnicowanie i regionalizacja: ustalenia oraz priorytety dotyczące współpracy są zróżnicowane odpowiednio do stopnia rozwoju partnera, jego potrzeb, funkcjonowania oraz długoterminowej strategii rozwoju. Szczególny nacisk położony jest na wymiar regionalny. Kraje najmniej rozwinięte są traktowane w sposób uprzywilejowany. Uwzględnia się szczególnie trudną sytuację państw śródlądowych i wyspiarskich.

Artykuł 3

Osiąganie celów niniejszej Umowy

Na tyle na ile przewidują to ramy niniejszej Umowy, Strony przyjmują wszelkie właściwe środki, ogólne lub szczególne, w celu zagwarantowania wypełnienia zobowiązań wynikających z niniejszej Umowy oraz ułatwienia osiągnięcia jej celów. Powstrzymują się od wszelkich środków mogących zagrozić tym celom.

ROZDZIAŁ 2

Uczestnicy partnerstwa

Artykuł 4

Podejście ogólne

Państwa AKP określają zasady, strategie oraz modele rozwoju ich systemów gospodarczych i społeczeństw przy zachowaniu pełnej suwerenności. Wraz ze Wspólnotą ustanawiają pogramy współpracy przewidziane na mocy niniejszej Umowy. Strony uznają jednakże uzupełniającą rolę uczestników partnerstwa o charakterze niepaństwowym oraz ich możliwości w zakresie przyczyniania się do procesu rozwoju. W tym celu, tam gdzie sytuacja tego wymaga oraz na warunkach ustanowionych w niniejszej Umowie, uczestnicy partnerstwa o charakterze niepaństwowym:

- są informowani i angażowani w konsultacje w sprawie polityki i strategii współpracy, w sprawie priorytetów współpracy, w szczególności w dziedzinach stanowiących przedmiot ich zainteresowania lub bezpośrednio ich dotyczących, a także w dialog polityczny;

- na warunkach ustanowionych w niniejszej Umowie, otrzymują środki finansowe na wspieranie procesów rozwoju lokalnego;

- są angażowani w realizację projektów i programów współpracy w dziedzinach stanowiących przedmiot ich zainteresowania lub w dziedzinach, z których czerpią porównywalne korzyści;

- otrzymują wsparcie w zakresie budowania umiejętności w dziedzinach o zasadniczym znaczeniu w celu wzmocnienia ich szans, w szczególności w zakresie organizacji i reprezentacji, a także do ustanawiania mechanizmów konsultacyjnych obejmujących kanały komunikacji i dialogu oraz promowania sojuszy strategicznych.

Artykuł 5

Informacja

Współpraca wspiera działania na rzecz szerszego informowania oraz kształtowania większej świadomości na temat podstawowej specyfiki partnerstwa AKP-UE. Współpraca będzie również:

- zachęcać do partnerstwa i nawiązywania więzi między członkami AKP a UE;

- wzmacniać powiązania oraz wymianę doświadczeń między uczestnikami.

Artykuł 6

Definicje

1. Uczestnikami współpracy są:

a) podmioty państwowe (lokalne, krajowe oraz regionalne);

b) podmioty o charakterze niepaństwowym:

- sektor prywatny,

- partnerzy gospodarczy i społeczni, w tym związki zawodowe,

- społeczeństwo obywatelskie we wszystkich jego przejawach, zgodnie ze specyfiką krajową.

2. Uznanie przez strony uczestników o charakterze niepaństwowym zależeć będzie od zakresu, w jakim zajmują się oni potrzebami ludności, od przysługujących im kompetencji szczególnych oraz przejrzystej i demokratycznej organizacji i zarządzania.

Artykuł 7

Tworzenie możliwości

Rolę społeczeństwa obywatelskiego w przyczynianiu się do rozwoju można zwiększyć przez umacnianie organizacji społecznych oraz organizacji pozarządowych nienastawionych na przynoszenie dochodu we wszystkich sferach współpracy. Będzie to wymagało:

- wspierania i zachęcania do tworzenia i rozwoju takich organizacji;

- dokonywania ustaleń dotyczących angażowania takich organizacji w planowanie, realizację oraz ocenę strategii i programów rozwoju.

TYTUŁ II

WYMIAR POLITYCZNY

Artykuł 8

Dialog polityczny

1. Strony regularnie angażują się w kompleksowy, wyważony i głęboki dialog polityczny prowadzący do podjęcia zobowiązań po obu stronach.

2. Celem tego dialogu jest wymiana informacji sprzyjających wzajemnemu zrozumieniu oraz ułatwiających ustanowienie uzgodnionych priorytetów i wspólnych porządków, w szczególności przez wykorzystanie powiązań istniejących między różnymi aspektami stosunków między Stronami oraz różnymi dziedzinami współpracy ustanowionej w niniejszej Umowie. Dialog ten ułatwia prowadzenie między Stronami konsultacji na forach międzynarodowych. Cele dialogu obejmują również zapobieganie zaistniałym sytuacjom, w których jedna ze Stron może uznać za konieczne odwołanie się do stosowania klauzuli niewykonania.

3. Dialog obejmuje wszystkie cele i zadania ustanowione w niniejszej Umowie, a także wszelkie zagadnienia stanowiące przedmiot wspólnego, ogólnego, regionalnego lub lokalnego zainteresowania. Poprzez dialog Strony przyczyniają się do pokoju, bezpieczeństwa i stabilizacji oraz wspierają stabilne i demokratyczne otoczenie polityczne. Dotyczy to strategii współpracy, a także polityki globalnej i sektorowej, w tym środowiska naturalnego, płci, migracji oraz zagadnień dotyczących dziedzictwa kulturowego.

4. Dialog koncentruje się między innymi na szczególnych zagadnieniach politycznych stanowiących przedmiot wspólnego zainteresowania lub mających ogólne znaczenie dla osiągnięcia celów niniejszej Umowy, takich jak handel bronią, nadmierne wydatki na zbrojenia, narkotyki, zorganizowana przestępczość lub dyskryminacja etniczna, religijna czy rasowa. Dialog obejmuje również regularną ocenę postępów w zakresie poszanowania praw człowieka, zasad demokratycznych, państwa prawnego i dobrych rządów.

5. W prowadzonym dialogu nadrzędną rolę odgrywa szeroko pojęta polityka wspierania pokoju oraz zapobiegania konfliktom zbrojnym, zarządzania nimi i rozwiązywania ich, natomiast w definiowaniu głównych dziedzin współpracy rolę nadrzędną pełni potrzeba pełnego uwzględnienia celu osiągnięcia pokoju i stabilizacji demokratycznej.

6. Dialog jest prowadzony w sposób elastyczny. W zależności od potrzeby dialog ma charakter formalny lub nieformalny i jest prowadzony w ramach instytucjonalnych i poza nimi, we właściwej formie oraz na odpowiednim poziomie, w tym na poziomie regionalnym, lokalnym lub krajowym.

7. Do dialogu włączone są organizacje regionalne i lokalne, a także przedstawiciele organizacji społecznych.

Artykuł 9

Elementy zasadnicze i element podstawowy

1. Współpraca prowadzi do stałego rozwoju, koncentrującego się na człowieku, który jest głównym zainteresowanym oraz beneficjantem rozwoju; co zakłada poszanowanie i wspieranie wszystkich praw człowieka.

Poszanowanie wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności, w tym podstawowych praw socjalnych, demokracji opartej na zasadzie państwa prawnego oraz przejrzystych i odpowiedzialnych rządów, stanowi integralną część stałego rozwoju.

2. Strony odwołują się do swoich zobowiązań międzynarodowych i zobowiązań dotyczących poszanowania praw człowieka. Powtarzają swoje głębokie przywiązanie do godności ludzkiej i praw człowieka stanowiących wyraz prawowitych dążeń jednostek i narodów. Prawa człowieka mają charakter powszechny, niepodzielny i wzajemnie powiązany. Strony wspierają i chronią wszystkie podstawowe wolności i prawa człowieka, zarówno obywatelskie i polityczne, jak i gospodarcze, społeczne i kulturowe. W tym kontekście Strony potwierdzają równość mężczyzn i kobiet.

Strony potwierdzają, że demokratyzacja, rozwój i ochrona podstawowych wolności i praw człowieka są ze sobą wzajemnie powiązane i wzajemnie się uzupełniają. Zasady demokratyczne są zasadami uznawanymi powszechnie, stanowiącymi podwaliny organizacji państwa, gwarantującymi usankcjonowanie władzy, legalność działań znajdującą odzwierciedlenie w systemie konstytucjonalnym, legislacyjnym i regulacjach prawnych oraz istnieniu mechanizmów określających możliwości uczestniczenia we władzy. Każde państwo rozwija własną kulturę demokratyczną w oparciu o powszechnie uznawane zasady.

Struktura rządu oraz przywileje korzystania z różnych uprawnień ustala się w oparciu o zasadę państwa prawnego obejmującą w szczególności skuteczne i łatwo dostępne prawne środki odwoławcze, niezależny system prawny gwarantujący równość wobec prawa oraz władzę wykonawczą w pełni podlegającą prawu.

Poszanowanie praw człowieka, zasad demokratycznych oraz państwa prawnego, stanowiące podwaliny partnerstwa AKP-UE, tworzy również podwaliny polityki krajowej i międzynarodowej Stron oraz stanowi istotne elementy niniejszej Umowy.

3. W kontekście otoczenia politycznego i instytucjonalnego wspierającego prawa człowieka, zasady demokratyczne oraz państwo prawne dobre rządy są przejrzystym i odpowiedzialnym zarządzaniem zasobami ludzkimi, naturalnymi, gospodarczymi i finansowymi do celów sprawiedliwego i stałego rozwoju. Obejmują jasne procedury decyzyjne na poziomie władz państwowych, jawne i odpowiedzialne instytucje, nadrzędność prawa w zarządzaniu i rozdziale zasobów oraz tworzenie możliwości opracowywania i realizacji środków mających w szczególności na celu zapobieganie i zwalczanie korupcji.

Dobre rządy stanowiące podwaliny partnerstwa AKP-UE tworzą również podwaliny polityki krajowej i międzynarodowej Stron oraz stanowią podstawowy element niniejszej Umowy. Strony postanawiają, że zgodnie z artykułem 97 jedynie poważne przypadki korupcji, w tym akty przekupstwa prowadzące do takiej korupcji, stanowią naruszenie tego elementu.

4. Partnerstwo aktywnie wspiera propagowanie praw człowieka, procesów demokratyzacji, konsolidacji państwa prawnego oraz dobrych rządów.

Dziedziny te będą istotnym tematem dialogu politycznego. W kontekście tego dialogu Strony przywiązują szczególną wagę do zachodzących zmian oraz ciągłości osiągniętego postępu. W regularnej ocenie należy uwzględnić kontekst gospodarczy, społeczny, kulturowy i historyczny każdego z państw.

Dziedziny te będą również osią wspierania strategii rozwoju. W ramach strategii ustalonych wspólnie między zainteresowanymi Państwami a Wspólnotą Wspólnota wspiera reformy instytucjonalne i prawne oraz tworzenie możliwości podmiotów państwowych i prywatnych, a także społeczeństwa obywatelskiego.

Artykuł 10

Inne elementy otoczenia politycznego

1. Strony uznają, że do utrzymania i konsolidacji stabilnego i demokratycznego otoczenia politycznego przyczyniają się następujące elementy:

- stały i sprawiedliwy rozwój, obejmujący między innymi dostęp do zasobów produkcyjnych, podstawowych usług i wymiaru sprawiedliwości,

- większe zaangażowanie aktywnego i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego oraz sektora prywatnego.

2. Strony uznają, że do osiągnięcia celów partnerstwa przyczyniają się zasady gospodarki rynkowej, wspierane przez przejrzyste zasady konkurencji oraz rzetelną politykę gospodarczą i społeczną.

Artykuł 11

Polityka budowania pokoju, zapobiegania konfliktom oraz ich rozwiązywania

1. W ramach partnerstwa Strony prowadzą aktywną, kompleksową i zintegrowaną politykę budowania pokoju oraz zapobiegania konfliktom i rozwiązywania ich. Polityka ta opiera się na zasadzie własności. W szczególności koncentruje się na tworzeniu możliwości regionalnych, lokalnych i krajowych oraz na zapobieganiu konfliktom zbrojnym na wczesnym ich etapie, w drodze bezpośredniego rozpoznawania przyczyn leżących u ich podstaw, oraz przez właściwe łączenie wszelkich dostępnych instrumentów.

2. Działania w dziedzinie budowania pokoju, zapobiegania konfliktom i rozwiązywania ich będą w szczególności obejmowały wspieranie zrównoważonych możliwości politycznych, gospodarczych, społecznych i kulturowych między wszystkimi częściami społeczeństwa, wzmacnianie praworządności demokratycznej i skuteczności rządzenia, ustanawianie skutecznych mechanizmów pokojowego godzenia interesów grup, likwidowanie różnic między poszczególnymi częściami społeczeństwa, a także wspieranie aktywnego i zorganizowanego społeczeństwa obywatelskiego.

3. Właściwe działania obejmują również, między innymi, wspieranie dążeń mediacyjnych, negocjacyjnych i pokojowych, skuteczne zarządzanie wspólnymi, ograniczonymi zasobami naturalnymi na szczeblu regionalnym, demobilizację oraz ponowną integrację społeczną byłych uczestników walk, analizę problemu wcielania dzieci do armii, a także podejmowanie właściwego działania mającego na celu ustanowienie odpowiednich ograniczeń w zakresie wydatków na zbrojenia i handel bronią, w tym przez wspieranie propagowania i stosowania uzgodnionych norm i kodeksów postępowania. W tym kontekście szczególny nacisk należy położyć na walkę z minami przeciwpiechotnymi, a także zwalczanie nadmiernego i niekontrolowanego rozprzestrzeniania się nielegalnego handlu oraz gromadzenia broni małokalibrowej i lekkiej.

4. W sytuacjach gwałtownych konfliktów Strony podejmą wszelkie działania właściwe w zakresie zapobiegania nasilaniu się przemocy, ograniczenia zasięgu terytorialnego oraz ułatwienia pokojowego rozstrzygnięcia zaistniałych sporów. Szczególną uwagę należy zwrócić na zapewnienie, że środki finansowe przeznaczane na współpracę wykorzystuje się zgodnie z zasadami i celami partnerstwa oraz że przeciwdziała się sprzeniewierzeniu funduszy na cele zbrojne.

5. W sytuacjach pokonfliktowych Strony podejmą wszelkie właściwe działania mające na celu przywrócenie sytuacji pokojowej, stabilnej i samoregulującej się. Strony zagwarantują stworzenie niezbędnych powiązań między środkami nadzwyczajnymi, odbudową oraz współpracą na rzecz rozwoju.

Artykuł 12

Spójność polityk Wspólnoty oraz ich wpływ na wykonanie niniejszej Umowy

Bez uszczerbku dla artykułu 96, w przypadku gdy Wspólnota zamierza, w ramach wykonywania swoich uprawnień i w zakresie celów niniejszej Umowy, przyjąć środki godzące w interesy państw AKP, w zakresie w jakim dotyczy to celów niniejszej Umowy, Wspólnota we właściwym czasie powiadomi te państwa o swoim zamiarze. W związku z tym w tym samym czasie Komisja przekaże propozycję takich środków do sekretariatu państw AKP. Tam gdzie sytuacja tego wymaga, wniosek o dostarczenie informacji może zostać przedłożony również z inicjatywy państw AKP.

Na wniosek zainteresowanych państw AKP zostają niezwłocznie podjęte konsultacje, tak aby przed podjęciem ostatecznej decyzji można było uwzględnić obawy państw AKP dotyczące wpływu tych środków.

Ponadto po odbyciu takich konsultacji państwa AKP mogą jak najszybciej przekazać Wspólnocie na piśmie swoje obawy i przedstawić sugestie zmian wskazujące sposób rozwiązania zaistniałych obaw.

Jeśli Wspólnota nie odniesie się do propozycji państw AKP, powiadamia je o tym jak najszybciej, wraz z podaniem przyczyn swojego stanowiska.

Jeśli to możliwe państwa AKP są z wyprzedzeniem powiadamiane również o wejściu w życie takiej decyzji.

Artykuł 13

Migracja

1. Problem migracji jest tematem dogłębnego dialogu prowadzonego w ramach partnerstwa AKP-UE.

Strony potwierdzają spoczywające na nich obecnie zobowiązania istniejące w prawie międzynarodowym do zapewnienia poszanowania praw człowieka i eliminacji wszelkich form dyskryminacji, opartej w szczególności na pochodzeniu, płci, rasie, języku i wyznaniu.

2. Strony postanawiają uznać, że w dziedzinie migracji partnerstwo uwzględnia sprawiedliwe traktowanie obywateli państwa trzeciego legalnie zamieszkujących na ich terytoriach, integrację polityki mającej na celu przyznanie im praw i obowiązków porównywalnych z prawami i obowiązkami ich własnych obywateli, wyłączenie dyskryminacji w życiu gospodarczym, społecznym i kulturalnym oraz rozwijanie środków zwalczania rasizmu i ksenofobii.

3. Traktowanie pracowników z krajów AKP legalnie zatrudnionych na terenie Państwa Członkowskiego ustalone przez każde Państwo Członkowskie, w zakresie warunków pracy, wynagradzania i zwalniania, jest pozbawione wszelkich przejawów dyskryminacji narodowościowej oraz porównywalne z traktowaniem obywateli tego Państwa Członkowskiego. Ponadto w tym zakresie każde z państw AKP przyznaje porównywalne niedyskryminacyjne traktowanie pracowników będących obywatelami Państwa Członkowskiego.

4. Strony uznają, że strategie mające na celu ograniczenie ubóstwa, poprawę warunków życia i pracy, tworzenie miejsc pracy oraz rozwijanie działań szkoleniowych w perspektywie długoterminowej przyczyniają się do normalizowania ruchów migracyjnych.

W ramach strategii rozwoju oraz programów krajowych i regionalnych, w celu wspierania rozwoju gospodarczego i społecznego regionów, z których pochodzą imigranci oraz ograniczenia ubóstwa, Strony biorą pod uwagę przeszkody strukturalne związane z ruchami migracyjnymi.

Za pomocą krajowych i regionalnych programów współpracy Wspólnota wspiera szkolenie obywateli AKP w państwie ich pochodzenia, w innym kraju AKP lub w Państwie Członkowskim Unii Europejskiej. W zakresie szkolenia w Państwie Członkowskim Strony zapewniają, że działanie takie jest narzędziem mającym na celu integrację zawodową obywateli AKP w krajach ich pochodzenia.

Strony opracowują programy współpracy mające na celu ułatwienie studentom z państw AKP dostępu do edukacji, w szczególności przez wykorzystywanie nowych technologii komunikacji.

5. a) W ramach dialogu politycznego Rada Ministrów bada zagadnienia dotyczące nielegalnej imigracji w celu ustanowienia, tam gdzie sytuacja tego wymaga, środków polityki zapobiegania nielegalnej imigracji.

b) W tym kontekście Strony postanawiają w szczególności zagwarantować, że w każdej procedurze podejmowanej w celu zawrócenia nielegalnych imigrantów do państw ich pochodzenia szanowane są godność oraz prawa jednostki. W związku z tym zainteresowane organy rozszerzają na nich udogodnienia administracyjne niezbędne do umożliwienia im powrotu.

c) Ponadto Strony postanawiają, że:

i) na wniosek państwa AKP i bez żadnych dodatkowych formalności każde Państwo Członkowskie Unii Europejskiej akceptuje powrót oraz ponownie przyjmuje swoich obywateli przebywających nielegalnie na terytorium tego Państwa.

na wniosek Państwa Członkowskiego i bez żadnych dodatkowych formalności każde z państw AKP akceptuje powrót i ponownie przyjmuje swoich obywateli przebywających nielegalnie na terytorium Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej.

Państwa Członkowskie oraz państwa AKP dostarczają swoim obywatelom dokumenty tożsamości właściwe do tego celu.

W odniesieniu do Państw Członkowskich Unii Europejskiej zobowiązania ujęte w tym ustępie stosuje się wyłącznie w odniesieniu do osób, które zgodnie z Deklaracją nr 2 do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, uznaje się za obywateli tych Państw w rozumieniu Wspólnoty. W odniesieniu do państw AKP zobowiązania ujęte w tym ustępie stosuje się wyłącznie w odniesieniu do osób, które zgodnie z systemami prawnymi właściwymi dla państw AKP uznaje się za obywateli tych Państw;

ii) na wniosek Strony z państwami AKP podejmuje się negocjacje mające na celu zawarcie, w dobrej wierze i stosownie do właściwych zasad prawa międzynarodowego, umów dwustronnych regulujących szczególne zobowiązania ponownego przyjęcia i powrotu obywateli państw AKP. Jeśli któraś ze Stron uzna to za niezbędne, umowy obejmują również ustalenia dotyczące ponownego przyjęcia obywateli państwa trzeciego oraz bezpaństwowców. Umowy takie ustanawiają szczegóły dotyczące kategorii osób objętych tymi umowami, a także warunki ich ponownego przyjmowania i powrotu.

Państwa AKP otrzymają pomoc niezbędną do wykonania tych umów;

iii) do celów niniejszej litery c), termin "Strony" dotyczy Wspólnoty, każdego z jej Państw Członkowskich oraz każdego państwa AKP.

CZĘŚĆ 2

POSTANOWIENIA INSTYTUCJONALNE

Artykuł 14

Instytucje wspólne

Instytucjami niniejszej Umowy są Rada Ministrów, Komitet Ambasadorów oraz Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne.

Artykuł 15

Rada Ministrów

1. W skład Rady Ministrów wchodzą członkowie Rady Unii Europejskiej i członkowie Komisji Wspólnot Europejskich, z jednej strony oraz członek rządu każdego państwa AKP, z drugiej strony.

Urząd Przewodniczącego Rady Ministrów jest sprawowany przemiennie przez członka Rady Unii Europejskiej i członka rządu państwa AKP.

Zgodnie z regulaminem Rada zbiera się raz w roku z inicjatywy przewodniczącego oraz zawsze wtedy gdy jest to konieczne, w formie oraz w składzie właściwych dla omawianych zagadnień.

2. Do obowiązków Rady Ministrów należy:

a) prowadzenie dialogu politycznego;

b) przyjmowanie wytycznych w zakresie polityki oraz podejmowanie decyzji niezbędnych do wdrożenia postanowień niniejszej Umowy, w szczególności w zakresie strategii rozwoju w dziedzinach przewidzianych w niniejszej Umowie lub w każdej innej, istotnej dziedzinie oraz w odniesieniu do procedur;

c) badanie i rozstrzyganie wszelkich kwestii utrudniających rzeczywiste i skuteczne wykonanie niniejszej Umowy lub stanowiących przeszkodę w osiąganiu jego celów;

d) zagwarantowanie sprawnego funkcjonowania mechanizmów konsultacyjnych.

3. Rada Ministrów podejmuje decyzje w oparciu o porozumienie Stron. Posiedzenia Rady Ministrów są wiążące jedynie wtedy gdy obecna jest połowa członków Rady Unii Europejskiej, jeden członek Komisji oraz dwie trzecie członków reprezentujących rządy państw AKP. Każdy nieobecny członek Rady Ministrów może powołać swojego przedstawiciela. Przedstawiciel ma wszystkie prawa reprezentowanego członka.

Rada Ministrów może podejmować decyzje wiążące Strony oraz sporządzać uchwały, zalecenia i opinie. Bada i bierze pod uwagę uchwały i zalecenia przyjęte przez Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne.

Rada Ministrów prowadzi stały dialog z przedstawicielami partnerów społecznych i gospodarczych oraz innymi członkami społeczeństwa obywatelskiego w AKP i UE. W związku z tym konsultacje można prowadzić równolegle do posiedzeń.

4. Rada Ministrów może przekazać uprawnienia Komitetowi Ambasadorów.

5. Rada Ministrów przyjmuje swój regulamin w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 16

Komitet Ambasadorów

1. W skład Komitetu Ambasadorów wchodzą stali przedstawiciele każdego Państwa Członkowskiego Unii Europejskiej oraz przedstawiciel Komisji, z jednej strony, oraz szefowie placówek dyplomatycznych każdego Państwa AKP w Unii Europejskiej, z drugiej strony.

Urząd przewodniczącego Komitetu Ambasadorów jest sprawowany przemiennie przez Stałego Przedstawiciela Państwa Członkowskiego powołanego przez Wspólnotę oraz szefa placówki dyplomatycznej reprezentującego państwo AKP, powołanego przez państwa AKP.

2. Komitet wspiera Radę Ministrów w wykonywaniu jej zadań oraz sprawuje każdy mandat powierzony mu przez Radę. W tym kontekście kontroluje wykonanie niniejszej Umowy oraz postęp w zakresie osiągania celów w niej określonych.

Komitet Ambasadorów zbiera się regularnie, w szczególności w celu przygotowania sesji Rady oraz zawsze wtedy, gdy jest to niezbędne.

3. Komitet przyjmuje swój regulamin w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy.

Artykuł 17

Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne

1. Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne składa się z równej liczby przedstawicieli UE i AKP. Członkami Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego są członkowie Parlamentu Europejskiego, z jednej strony, oraz członkowie parlamentu lub, przy ich braku, przedstawiciele powołani przez każde państwo AKP, z drugiej strony. W przypadku braku parlamentu udział przedstawicieli zainteresowanego państwa AKP podlega uprzedniej zgodzie Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego.

2. Rolą Wspólnego Zgromadzenia Parlamentarnego jako organu konsultacyjnego jest:

- promowanie procesów demokratycznych poprzez dialog i konsultacje;

- ułatwienie lepszego zrozumienia między obywatelami Unii Europejskiej i państw AKP, a także szerzenie świadomości publicznej w zakresie kwestii dotyczących rozwoju;

- omawianie zagadnień dotyczących rozwoju Partnerstwa AKP-UE;

- przyjmowanie uchwał oraz sporządzanie zaleceń dla Rady Ministrów mających na celu osiągnięcie celów niniejszej Umowy.

3. Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne zbiera się dwa razy w roku na sesji plenarnej, przemiennie w Unii Europejskiej i w państwie AKP. W celu wzmocnienia integracji regionalnej oraz aby sprzyjać współpracy między parlamentami krajowymi, posiedzenia członków parlamentu UE i AKP można organizować na poziomie regionalnym lub lokalnym.

Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne nawiązuje regularne stosunki z przedstawicielami partnerów gospodarczych i społecznych AKP-UE oraz innymi członkami społeczeństwa obywatelskiego w celu poznania ich opinii na temat celów niniejszej Umowy.

4. Wspólne Zgromadzenie Parlamentarne przyjmuje swój regulamin w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie niniejszej Umowy.

CZĘŚĆ 3

STRATEGIE WSPÓŁPRACY

Artykuł 18

Strategie współpracy opierają się na wzajemnie powiązanych i uzupełniających się strategiach rozwoju oraz współpracy gospodarczej i handlowej. Strony zapewniają, że wysiłki podejmowane w obu wspomnianych dziedzinach wzajemnie się uzupełniają.

TYTUŁ I

STRATEGIE ROZWOJU

ROZDZIAŁ 1

Ramy ogólne

Artykuł 19

Zasady i cele

1. Głównym celem współpracy AKP-WE jest ograniczenie, a wreszcie eliminacja ubóstwa; stały rozwój oraz stopniowe włączanie krajów AKP w gospodarkę światową. W tym kontekście ramy oraz kierunki współpracy są dostosowywane do odmiennych okoliczności panujących w każdym z krajów AKP, wspierają lokalne prawo własności do reform gospodarczych i społecznych oraz włączanie sektora prywatnego i członków społeczeństwa obywatelskiego w proces rozwoju.

2. Współpraca odnosi się do konkluzji konferencji Narodów Zjednoczonych oraz celów, zadań i programów działania uzgodnionych na poziomie międzynarodowym, a także ich realizacji jako podstaw zasad rozwoju. Współpraca odnosi się również do zadań docelowych międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju oraz zwraca szczególną uwagę na wprowadzenie jakościowych i ilościowych wskaźników postępu.

3. Rządy oraz uczestnicy o charakterze niepaństwowym z każdego kraju AKP przystępują do konsultacji w sprawie krajowych strategii rozwoju oraz ich wspólnotowego wsparcia.

Artykuł 20

Podejście

1. Cele współpracy na rzecz rozwoju AKP-WE są realizowane przez zintegrowane strategie lokalne obejmujące lokalne podmioty gospodarcze, społeczne, kulturalne, środowiskowe i instytucjonalne. Dlatego też współpraca stwarza spójne ramyw umożliwiające wspieranie własnych strategii rozwoju państw AKP oraz zapewniające uzupełnianie się i współdziałanie między poszczególnymi podmiotami. W tym kontekście oraz w ramach polityki i reform rozwoju realizowanych przez państwa AKP strategie współpracy AKP-UE mają na celu:

a) osiągnięcie szybkiego i stałego wzrostu gospodarczego stwarzającego miejsca pracy, rozwój sektora prywatnego, zwiększanie poziomu zatrudnienia, poprawienie dostępu do produkcyjnych działań gospodarczych i zasobów oraz sprzyjanie współpracy i integracji regionalnej;

b) promowanie rozwoju człowieka i rozwoju społecznego pomagającego zapewnić, że wszyscy uczestnicy mają szeroki i sprawiedliwy dostęp do owoców wzrostu, oraz promowanie równości płci;

c) promowanie wartości kulturalnych społeczności i szczególnych interakcji z podmiotami gospodarczymi, politycznymi i społecznymi;

d) promowanie reform i rozwoju instytucjonalnego, umacnianie instytucji niezbędnych do konsolidacji demokracji, dobrych rządów oraz skutecznej i konkurencyjnej gospodarki rynkowej; a także budowanie umiejętności w zakresie rozwoju i partnerstwa; oraz

e) promowanie trwałości i regeneracji środowiska oraz najlepszych praktyk w tej dziedzinie, a także zachowania bazy zasobów naturalnych.

2. W celu ich włączenia do wszystkich dziedzin współpracy, pod uwagę należy wziąć w szczególności wymienione zagadnienia tematyczne i przekrojowe: problematyka płci, zagadnienia środowiskowe oraz rozwój instytucjonalny i tworzenie możliwości. Dziedziny te kwalifikują się również do wsparcia wspólnotowego.

3. Szczegółowe zapisy dotyczące celów i strategii współpracy na rzecz rozwoju, w szczególności polityk i strategii sektorowych, są włączane w kompendium zawierające wytyczne działania w poszczególnych dziedzinach lub sektorach współpracy. Zapisy te mogą być poprawiane, weryfikowane i/lub zmieniane przez Radę Ministrów w oparciu o zalecenie Komitetu do spraw Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE.

ROZDZIAŁ 2

Dziedziny wsparcia

SEKCJA 1

Rozwój gospodarczy

Artykuł 21

Inwestycje i rozwój sektora prywatnego

1. Współpraca wspiera niezbędne reformy i politykę gospodarczą oraz instytucjonalną na poziomie krajowym i/lub regionalnym, mając na celu stworzenie środowiska korzystnego dla inwestycji prywatnych oraz rozwój dynamicznego, aktywnego i konkurencyjnego sektora prywatnego. Ponadto współpraca wspiera:

a) promowanie dialogu i współpracy między sektorem państwowym i prywatnym;

b) rozwój umiejętności przedsiębiorczych oraz kultury przedsiębiorczości;

c) prywatyzację i reformę przedsiębiorstw; oraz

d) rozwój i modernizację systemów mediacji i arbitrażu.

2. Współpraca wspiera także poprawę jakości, dostępności i przystępności usług finansowych i pozafinansowych dla przedsiębiorstw prywatnych, zarówno formalnych, jak i nieformalnych; przez:

a) uwalnianie i angażowanie oszczędności prywatnych i zagranicznych w finansowanie przedsiębiorstw prywatnych przez wspieranie polityki rozwoju nowoczesnego sektora finansowego, w tym rynku kapitałowego, instytucji finansowych oraz zrównoważonych operacji finansowych realizowanych na małą skalę;

b) rozwój i umacnianie instytucji zajmujących się przedsiębiorczością oraz organizacją pośrednictwa finansowego, stowarzyszeń, izb handlowych oraz lokalnych dostawców z sektora prywatnego wspierających i świadczących przedsiębiorstwom usługi pozafinansowe, takie jak usługi zawodowe, techniczne, usługi z dziedziny zarządzania, szkolenia i wspieranie handlu; oraz

c) wspieranie instytucji, programów, działań i inicjatyw przyczyniających się do rozwoju i wymiany technologii, know-how oraz najlepszych praktyk we wszystkich aspektach zarządzania przedsiębiorstwem.

3. Współpraca wspiera rozwój przedsiębiorczości przez zapewnianie finansowania, ułatwień gwarancyjnych oraz wsparcia technicznego mającego na celu zachęcenie do i wspieranie tworzenia, zakładania, ekspansji, zróżnicowania, odnowy, restrukturyzacji, modernizacji lub prywatyzacji dynamicznych, rentownych i konkurencyjnych przedsiębiorstw we wszystkich sektorach gospodarki, a także instytucji pośrednictwa finansowego, takich jak instytucje finansowania rozwoju i kapitału podwyższonego ryzyka oraz przedsiębiorstwa leasingowe, przez:

a) tworzenie i/lub wzmocnienie instrumentów finansowych w formie kapitału inwestycyjnego;

b) poprawę dostępu do środków istotnych, takich jak informacje i doradztwo dla przedsiębiorczości, usługi w zakresie konsultacji lub pomocy technicznej;

c) rozszerzanie działań wywozowych, w szczególności przez tworzenie możliwości we wszystkich dziedzinach związanych z handlem; oraz

d) zachęcanie do nawiązywania kontaktów, stosunków i współpracy między przedsiębiorstwami, w tym także obejmujących wymianę technologii oraz know-how na poziomie krajowym, regionalnym i AKP-UE oraz partnerstwa z prywatnymi inwestorami zagranicznymi, zgodnego z celami i wytycznymi współpracy na rzecz rozwoju AKP-WE.

4. Współpraca wspiera rozwój mikroprzedsiębiorstw przez lepszy dostęp do usług finansowych i pozafinansowych; właściwą politykę oraz ramy regulacyjne ich rozwoju; oraz zapewnia usługi szkoleniowe i dostarcza informacje dotyczące najlepszych praktyk mikrofinansowania.

5. Wsparcie dla inwestycji i rozwoju sektora prywatnego obejmuje działania i inicjatywy na poziomie makro-, mezo- i mikroekonomicznym.

Artykuł 22

Polityka oraz reformy makroekonomiczne i strukturalne

1. Współpraca wspiera dążenia państw AKP do osiągnięcia:

a) wzrostu i stabilizacji makroekonomicznej przez zdyscyplinowaną politykę fiskalną i pieniężną skutkującą zmniejszeniem inflacji, poprawą bilansu zewnętrznego i budżetowego przez umacnianie dyscypliny skarbowej, zwiększanie przejrzystości oraz skuteczności dyscypliny budżetowej, poprawianie jakości, przejrzystości i składu polityki fiskalnej; oraz

b) polityki strukturalnej skonstruowanej w sposób umacniający rolę różnych uczestników współpracy, w szczególności sektora prywatnego oraz poprawę otoczenia umożliwiającego wzrost przedsiębiorczości, osiągnięcie większych inwestycji i większego zatrudnienia, a także:

i) liberalizację handlu i systemów walutowych oraz wymienialności operacji w ramach bilansu rozrachunków bieżących przy uwzględnieniu szczególnej sytuacji każdego państwa,

ii) umacnianie sektora zatrudnienia oraz reform rynku i produktów,

iii) wspieranie reform systemów finansowych pomagających rozwijać rentowne systemy bankowe i pozabankowe, rynki kapitałowe oraz usługi finansowe, włącznie z mikrofinansowaniem,

iv) poprawę jakości usług prywatnych i publicznych, oraz

v) zachęcanie do współpracy regionalnej i stopniowej integracji polityki makroekonomicznej i pieniężnej.

2. Koncepcja polityki makroekonomicznej i programów dostosowania strukturalnego odzwierciedla tło społeczno-polityczne oraz możliwości instytucjonalne zainteresowanych państw, gwarantuje pozytywny wpływ na ograniczenie ubóstwa oraz dostęp do usług społecznych i opiera się na następujących zasadach:

a) państwa AKP ponoszą nadrzędną odpowiedzialność za analizowanie problemów wymagających rozstrzygnięcia, za projekt oraz realizację reform;

b) programy wsparcia są dostosowane do odrębnej sytuacji każdego państwa AKP oraz uwzględniają uwarunkowania społeczne, kulturowe i środowiskowe tych Państw;

c) należy wziąć pod uwagę i szanować prawo państw AKP do ustalania kierunku oraz kolejności realizacji ich strategii rozwoju;

d) tempo reform jest realne i zgodne z możliwościami i środkami każdego państwa AKP; oraz

e) należy wzmocnić komunikację i informowanie społeczeństwa o reformach oraz politykach gospodarczo-społecznych.

Artykuł 23

Rozwój sektora gospodarczego

Współpraca wspiera trwałą politykę i reformy instytucjonalne, a także inwestycje niezbędne do zapewnienia sprawiedliwego dostępu do działań gospodarczych i zasobów produkcyjnych, w szczególności:

a) rozwój systemów szkoleniowych pomagających zwiększać produktywność zarówno w sektorach formalnych, jak i nieformalnych;

b) kapitał, kredyt, ziemię, w szczególności w odniesieniu do praw własności i użytkowania;

c) rozwój strategii wiejskich mających na celu ustanawianie ram zdecentralizowanego planowania bezpośredniego, podziału zasobów oraz zarządzania nimi;

d) strategie produkcji rolnej, krajowej i regionalnej polityki zapewniania bezpieczeństwa żywnościowego, stałego rozwoju zasobów wodnych i rybołówstwa, a także zasobów morskich w wyłącznych strefach ekonomicznych państw AKP. Każda umowa w sprawie połowów ryb negocjowana między Wspólnotą a państwami AKP kładzie należyty nacisk na spójność ze strategiami rozwoju w tej dziedzinie;

e) infrastrukturę oraz usługi gospodarcze i technologiczne, w tym transport, systemy telekomunikacyjne, usługi komunikacyjne oraz rozwój społeczeństwa informacyjnego;

f) rozwój konkurencyjnych sektorów przemysłu, górnictwa i energetyki przy jednoczesnym zachęcaniu sektora prywatnego do zaangażowania i rozwoju;

g) rozwój handlu, w tym wspieranie uczciwego handlu;

h) rozwój przedsiębiorczości, finansów i bankowości; oraz innych sektorów usługowych;

i) rozwój turystyki; oraz

j) rozwój infrastruktury i usług naukowych, technologicznych i badawczych; w tym rozszerzanie, wymianę i przyswajanie nowych technologii;

k) wzmocnienie zdolności w obszarach produkcyjnych, szczególnie w sektorach państwowych i prywatnych.

Artykuł 24

Turystyka

Współpraca ma na celu stały rozwój przemysłu turystycznego w krajach i regionach AKP, uznając jego rosnące znaczenie dla wzrostu sektora usługowego w krajach AKP oraz rozwój handlu globalnego tych państw, jego zdolność do stymulowania innych sektorów działalności gospodarczej, a także roli, jaką może odegrać w zwalczaniu ubóstwa.

Programy i projekty współpracy wspierają dążenia krajów AKP do ustanowienia i usprawnienia krajowych ram prawnych i instytucjonalnych oraz środków przeznaczanych na rozwój i realizację zrównoważonych polityk i programów turystycznych, a także między innymi, poprawę konkurencyjnej pozycji sektora, w szczególności małych i średnich przedsiębiorstw (MŚP), wspieranie i promowanie inwestycji, rozwoju produktu, włącznie z rozwojem kultur tubylczych w krajach AKP i wzmacnianie powiązań między turystyką a innymi sektorami działalności gospodarczej.

SEKCJA 2

Rozwój społeczny i rozwój jednostki

Artykuł 25

Rozwój sektora socjalnego

1. Współpraca wspiera dążenia państw AKP do rozwijania polityki ogólnej i sektorowej oraz reform poprawiających zasięg, jakość i dostęp do podstawowej infrastruktury i usług socjalnych, oraz uwzględnia potrzeby lokalne i szczególne wymagania najbardziej wrażliwych społecznie i najmniej uprzywilejowanych osób, a w związku z tym ogranicza rozbieżności w dostępie do tych usług. Szczególną uwagę należy zwrócić na zagwarantowanie właściwych poziomów wydatków publicznych w sektorach socjalnych. W tym kontekście współpraca ma na celu:

a) poprawę edukacji i kształcenia, tworzenie możliwości i umiejętności technicznych;

b) poprawę systemów zdrowotnych i żywieniowych, likwidowanie głodu i niedożywienia, zapewnianie odpowiednich zasobów żywnościowych oraz bezpieczeństwa żywnościowego;

c) włączanie w strategie rozwoju kwestii dotyczących ludności w celu poprawy zdrowia reprodukcyjnego, podstawowej opieki zdrowotnej, planowania rodziny; oraz zapobiegania okaleczaniu genitaliów kobiet;

d) wspieranie walki z HIV/AIDS;

e) zwiększanie bezpieczeństwa wody pitnej oraz poprawa dostępu do wody pitnej i właściwych warunków sanitarnych;

f) poprawa ogólnej dostępności do niedrogich i odpowiednich mieszkań przez wspieranie tanich i nisko dochodowych programów budownictwa mieszkaniowego i poprawianie rozwoju miast; oraz

g) zachęcanie do wspierania bezpośrednich metod dialogu społecznego, także w zakresie podstawowych praw socjalnych.

2. Współpraca wspiera również tworzenie możliwości w dziedzinach społecznych, takich jak programy szkoleniowe w zakresie planowania polityki socjalnej i nowoczesnych metod zarządzania projektami i programami socjalnymi; polityka sprzyjająca innowacjom i badaniom technologicznym; tworzenie doświadczeń lokalnych i promowanie partnerstwa; obrady okrągłego stołu na szczeblu krajowym i/lub regionalnym.

3. Współpraca propaguje i wspiera rozwój i realizację polityki oraz systemów bezpieczeństwa i ochrony socjalnej w celu wzmocnienia spójności społecznej oraz wspierania samopomocy i solidarności wśród społeczności. Nacisk i wsparcie należy położyć i skierować między innymi na rozwijanie inicjatyw opartych na solidarności gospodarczej, w szczególności przez powoływanie funduszy rozwoju społecznego dostosowanych do lokalnych potrzeb i uczestników.

Artykuł 26

Kwestie dotyczące młodzieży

Współpraca wspiera również ustanawianie spójnej i kompleksowej polityki wykorzystywania potencjału młodzieży, tak aby pełniej włączać ją w społeczeństwo i wydobyć jej pełne możliwości. W tym kontekście współpraca wspiera politykę, środki i działania mające na celu:

a) ochronę praw dzieci i młodzieży, w szczególności dziewcząt;

b) wspieranie umiejętności, witalności, nowatorstwa i potencjału młodzieży w celu zwiększenia jej możliwości gospodarczych, społecznych i kulturalnych oraz perspektyw zatrudnienia młodzieży w sektorze produkcyjnym;

c) pomaganie instytucjom wywodzącym się ze społeczności lokalnych w zapewnianiu dzieciom możliwości rozwijania ich potencjału fizycznego, psychologicznego, społecznego i gospodarczego; oraz

d) reintegrację w społeczeństwie dzieci będących ofiarami sytuacji kryzysowych przez programy resocjalizacyjne.

Artykuł 27

Rozwój kulturalny

Współpraca w dziedzinie kultury ma na celu:

a) uwzględnianie wymiaru kulturalnego na wszystkich poziomach współpracy na rzecz rozwoju;

b) uznanie, zachowanie i wspieranie wartości i tożsamości kulturowej w celu umożliwienia dialogu międzykulturowego;

c) uznanie, zachowanie i wspieranie wartości dziedzictwa kulturowego; wspieranie rozwoju możliwości w tym sektorze; oraz

d) rozwijanie gałęzi przemysłu powiązanego z kulturą, a także zwiększanie możliwości dostępu do rynku produktów i usług o charakterze kulturowym.

SEKCJA 3

Współpraca i integracja regionalna

Artykuł 28

Podejście ogólne

Współpraca dostarcza skutecznej pomocy w osiąganiu celów i priorytetów, które wyznaczyły sobie państwa AKP w kontekście współpracy i integracji regionalnej i lokalnej, w tym współpracy wewnątrz regionów i między państwami AKP. Współpraca regionalna może również obejmować kraje i terytoria zamorskie (KTZ) oraz regiony peryferyjne. W tym kontekście wsparcie współpracy ma na celu:

a) sprzyjanie stopniowemu włączaniu państw AKP w gospodarkę światową;

b) przyspieszenie współpracy gospodarczej oraz rozwoju zarówno w regionach, jak i między regionami państw AKP;

c) wspieranie swobodnego przepływu osób, towarów, usług, kapitału, zatrudnienia i technologii między krajami AKP;

d) przyspieszenie zróżnicowania gospodarek państw AKP; oraz koordynację i harmonizację polityk współpracy regionalnej i lokalnej; oraz

e) wspieranie i rozszerzanie handlu między państwami AKP i wewnątrz państw AKP oraz handlu z państwami trzecimi.

Artykuł 29

Regionalna integracja gospodarcza

W dziedzinie regionalnej integracji gospodarczej współpraca wspiera:

a) rozwijanie i wzmacnianie możliwości:

i) instytucji i organizacji integracji regionalnej powołanych przez państwa AKP w celu wspierania współpracy i integracji regionalnej, oraz

ii) rządów i parlamentów krajowych w dziedzinach integracji regionalnej;

b) wspieranie najmniej rozwiniętych krajów AKP w braniu udziału w tworzeniu rynków regionalnych i korzystaniu z uzyskanych z nich wpływów;

c) realizację polityk reformy sektorowej na poziomie regionalnym;

d) liberalizację handlu i płatności;

e) wspieranie inwestycji transgranicznych zarówno zagranicznych, jak i krajowych, oraz innych inicjatyw integracji regionalnej i lokalnej; oraz

f) uwzględnianie wpływu przejściowych kosztów netto integracji na przychód budżetowy oraz bilans płatniczy.

Artykuł 30

Współpraca regionalna

1. W dziedzinie współpracy regionalnej współpraca wspiera szeroki wachlarz obszarów funkcjonalnych i tematycznych, które w sposób szczególny dotyczą wspólnych problemów oraz wykorzystują korzyści skali, w tym:

a) infrastrukturę, w szczególności transportową i komunikacyjną oraz bezpieczeństwo i usługi w tym zakresie, w tym rozwijanie możliwości regionalnych w dziedzinie technologii informacji i komunikacji (ICT);

b) środowisko naturalne; zarządzanie zasobami wodnymi i energią;

c) zdrowie, edukację i kształcenie;

d) badania i rozwój technologiczny;

e) inicjatywy regionalne w zakresie przygotowania się do katastrof naturalnych i łagodzenia ich skutków; oraz

f) inne dziedziny, w tym ograniczenie zbrojeń, walkę z narkotykami, zorganizowaną przestępczością, praniem brudnych pieniędzy, przekupstwem i korupcją.

2. Współpraca wspiera również plany i inicjatywy współpracy między państwami AKP i wewnątrz państw AKP.

3. Współpraca pomaga w promowaniu i rozwijaniu regionalnego dialogu politycznego w dziedzinach zapobiegania konfliktom i rozwiązywania ich; praw człowieka i demokratyzacji; wymiany, łączenia i promowania mobilności między różnymi uczestnikami rozwoju, w szczególności społeczeństwa obywatelskiego.

SEKCJA 4

Zagadnienia tematyczne i przekrojowe

Artykuł 31

Kwestie dotyczące płci

Współpraca pomaga w umacnianiu polityk i programów, które poprawiają, gwarantują i uznają równy udział mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach życia politycznego, gospodarczego, społecznego i kulturalnego. Współpraca pomaga w poprawie dostępu kobiet do wszystkich zasobów niezbędnych do pełnego korzystania z ich podstawowych praw. Współpraca tworzy w szczególności właściwe ramy dla:

a) włączenia kwestii dotyczących płci i przyjęcia uwrażliwionego podejścia na każdym poziomie współpracy na rzecz rozwoju, w tym w politykach, strategiach i działaniach makroekonomicznych; oraz

b) zachęcania do przyjmowania środków szczególnie korzystnych dla kobiet, takich jak:

i) udział w krajowym i lokalnym życiu politycznym;

ii) wspieranie organizacji kobiecych;

iii) dostęp do podstawowych usług socjalnych, w szczególności do kształcenia i szkolenia, opieki zdrowotnej i planowania rodziny;

iv) dostęp do zasobów produkcyjnych, w szczególności do ziemi i kredytów oraz rynku pracy; i

v) szczególnego uwzględniania kobiet w działaniach w zakresie pomocy nadzwyczajnej i resocjalizacji.

Artykuł 32

Środowisko i zasoby naturalne

1. Współpraca w zakresie ochrony środowiska naturalnego i zrównoważonego wykorzystywania zasobów naturalnych i zarządzania nimi ma na celu:

a) włączenie zasady równowagi środowiskowej we wszystkich aspektach współpracy na rzecz rozwoju oraz programów i projektów wsparcia realizowanych przez różnych uczestników rozwoju;

b) budowanie i/lub wzmacnianie naukowych i technicznych możliwości człowieka oraz możliwości instytucjonalnych w zakresie zarządzania środowiskiem przez wszystkie podmioty związane ze środowiskiem;

c) wspieranie szczególnych środków i planów mających na celu rozpatrywanie kwestii zrównoważonego zarządzania o znaczeniu zasadniczym, również kwestii dotyczących bieżących i przyszłych zobowiązań regionalnych i międzynarodowych w zakresie zasobów mineralnych i naturalnych, takich jak:

i) lasy tropikalne, zasoby wodne, przybrzeżne i morskie zasoby rybołówstwa, fauna, gleby oraz różnorodność biologiczna,

ii) ochrona ekosystemów zagrożonych (np. raf koralowych),

iii) odnawialne źródła energii, w szczególności energii słonecznej i efektywne wykorzystywanie energii,

iv) stały rozwój wiejski i miejski,

v) pustynnienie, wysychanie i wylesianie,

vi) opracowywanie nowatorskich rozwiązań dla problemów miejskich, oraz

vii) promowanie zrównoważonej turystyki;

d) uwzględnianie zagadnień dotyczących transportu i utylizacji odpadów niebezpiecznych.

2. Współpraca uwzględnia również:

a) szczególnie trudną sytuację małych, wyspiarskich krajów AKP, w szczególności wobec zagrożeń powodowanych zmianą klimatu;

b) nasilanie się problemów związanych z wysychaniem i pustynnieniem terenów, w szczególności w państwach najmniej rozwiniętych i śródlądowych; oraz

c) rozwój instytucjonalny i tworzenie możliwości.

Artykuł 33

Rozwój instytucjonalny i tworzenie możliwości

1. Współpraca zwraca systematycznie uwagę na aspekty instytucjonalne i, w tym kontekście, wspiera dążenia państw AKP do rozwijania i umacniania struktur, instytucji i procedur pomagających:

a) wspierać i utrwalać demokrację, godność człowieka, sprawiedliwość społeczną i pluralizm w pełnym poszanowaniu zróżnicowania wewnątrzspołecznego i różnic między społeczeństwami;

b) wspierać i utrwalać powszechne i pełne poszanowanie oraz przestrzeganie i ochronę wszystkich praw człowieka i podstawowych wolności;

c) rozwijać i umacniać państwo prawne; poprawiać dostęp do wymiaru sprawiedliwości przy jednoczesnym gwarantowaniu profesjonalizmu i niezawisłości systemów sądownictwa; oraz

d) zapewniać przejrzyste i odpowiedzialne rządy oraz administrację we wszystkich instytucjach publicznych.

2. Strony współdziałają w walce z przekupstwem i korupcją we wszystkich warstwach społeczeństwa.

3. Współpraca wspiera dążenia państw AKP do przekształcania ich instytucji publicznych w silne organy przyczyniające się do wzrostu i rozwoju oraz osiągania zasadniczej poprawy w zakresie skuteczności służb państwowych, w zakresie w jakim wpływają na życie codzienne obywateli. W tym kontekście współpraca wspomaga reformę, racjonalizację oraz modernizację sektora publicznego. W szczególności współpraca koncentruje się na:

a) reformie i modernizacji służby cywilnej;

b) reformach prawa i sądownictwa oraz modernizacji systemów sądownictwa;

c) poprawie i umacnianiu zarządzania finansami publicznymi;

d) przyspieszaniu reform sektora bankowości i finansów;

e) poprawie zarządzania aktywami publicznymi i reformie procedur udzielania zamówień publicznych; oraz

f) decentralizacji politycznej, administracyjnej, gospodarczej i finansowej.

4. Współpraca przyczynia się również do odbudowy i/lub podnoszenia podstawowych możliwości sektora państwowego oraz wspierania instytucji niezbędnych do ukierunkowywania gospodarki rynkowej, w szczególności wspierania:

a) rozwoju możliwości prawnych i regulacyjnych niezbędnych do zapewnienia funkcjonowania gospodarki rynkowej, w tym polityki konkurencji i polityki ochrony konsumentów;

b) poprawy umiejętności analizowania, planowania, formułowania i realizacji polityki, w szczególności w dziedzinach gospodarczych, społecznych, środowiskowych, badawczych, naukowych i technologicznych;

c) modernizowania, umacniania i reformowania instytucji finansowych i monetarnych oraz poprawy procedur;

d) tworzenia, na poziomie lokalnym i samorządowym, możliwości niezbędnych do realizacji polityki decentralizacji i zwiększanie udziału ludności w procesie rozwoju; oraz

e) rozwijania umiejętności w innych dziedzinach o znaczeniu zasadniczym, takich jak:

i) negocjacje międzynarodowe; oraz

ii) zarządzanie i koordynowanie pomocy zewnętrznej.

5. Współpraca zmierza, we wszystkich dziedzinach i sektorach współpracy, do włączania w nią uczestników o charakterze niepaństwowym oraz rozwoju ich możliwości; wzmacniania struktur informacji, dialogu i konsultacji między nimi i organami krajowymi, w tym także na poziomie regionalnym.

TYTUŁ II

WSPÓŁPRACA GOSPODARCZA I HANDLOWA

ROZDZIAŁ 1

Cele i zasady

Artykuł 34

Cele

1. Współpraca gospodarcza i handlowa ma na celu sprzyjanie sprawnemu i stopniowemu włączaniu państw AKP w gospodarkę światową przy należytym uwzględnieniu ich wyborów politycznych i priorytetów rozwoju, wspierając ich stały rozwój i przyczyniając się do wyeliminowania ubóstwa w krajach AKP.

2. Ostatecznym celem współpracy gospodarczej i handlowej jest umożliwienie państwom AKP pełnego uczestniczenia w handlu międzynarodowym. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na potrzebę brania przez państwa AKP aktywnego udziału w wielostronnych negocjacjach handlowych. Uwzględniając aktualny stopień rozwoju krajów AKP, współpraca gospodarcza i handlowa jest skierowana na umożliwianie państwom AKP sprostania wyzwaniom globalizacji oraz stopniowego przystosowywania się do nowych warunków handlu międzynarodowego, ułatwiając tym samym przechodzenie na zliberalizowaną gospodarkę globalną.

3. W związku z tym współpraca gospodarcza i handlowa zmierza do wzmocnienia zdolności produkcyjnych, dostawczych i handlowych krajów AKP, a także ich umiejętności przyciągania inwestycji. Ponadto ma na celu tworzenie między Stronami nowej dynamiki handlu, umacnianie polityki handlowej i inwestycyjnej krajów AKP i poprawianie możliwości krajów AKP w zakresie uregulowania kwestii związanych z handlem.

4. Współpraca gospodarcza i handlowa jest realizowana przy pełnej zgodności z postanowieniami WTO, w tym dotyczącymi szczególnego i zróżnicowanego traktowania oraz przy uwzględnieniu wspólnych interesów Stron oraz stopnia ich rozwoju.

Artykuł 35

Zasady

1. Współpraca gospodarcza i handlowa opiera się na prawdziwym, silnym i strategicznym partnerstwie. Ponadto opiera się kompleksowym podejściu, zbudowanym na atutach i osiągnięciach poprzednich Konwencji AKP-WE, wykorzystując wszystkie dostępne środki umożliwiające osiągnięcie celów wymienionych powyżej przez rozpoznanie problemów w zakresie podaży i popytu. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na środki rozwoju handlu stanowiące metody podnoszenia konkurencyjności państw AKP. W związku z tym należy przyznać właściwe znaczenie rozwojowi handlu w ramach strategii rozwoju państw AKP, które korzystają ze wsparcia Wspólnoty.

2. Współpraca gospodarcza i handlowa jest budowana na inicjatywach integracji regionalnej państw AKP przy uwzględnieniu faktu, że integracja regionalna stanowi kluczowy instrument włączenia krajów AKP w gospodarkę światową.

3. Współpraca gospodarcza i handlowa bierze pod uwagę różne potrzeby oraz stopień rozwoju krajów i regionów AKP. W tym kontekście Strony potwierdzają ich przywiązanie do gwarantowania szczególnego i zróżnicowanego traktowania wszystkich krajów AKP oraz do utrzymania szczególnego traktowania najmniej rozwiniętych krajów AKP i należytego uwzględnienia szczególnie trudnej sytuacji państw małych, śródlądowych i wyspiarskich.

ROZDZIAŁ 2

Nowe porozumienia handlowe

Artykuł 36

Tryb

1. W świetle celów i zasad wymienionych powyżej Strony postanawiają zawrzeć nowe porozumienia handlowe, spójne z postanowieniami Światowej Organizacji Handlu (WTO), stopniowo usuwające bariery handlowe istniejące między nimi oraz rozszerzające współpracę we wszystkich dziedzinach związanych z handlem.

2. Strony postanawiają, że nowe porozumienia handlowe są wprowadzane stopniowo i, co za tym idzie, uznają potrzebę wprowadzenia okresu przygotowawczego.

3. Aby ułatwić przejście do nowych porozumień handlowych, zgodnie z warunkami wymienionymi w załączniku V do niniejszej Umowy, w okresie przygotowawczym we wszystkich krajach AKP utrzymane zostaną jednostronne preferencje handlowe stosowane na mocy czwartej Konwencji AKP-WE.

4. W tym kontekście Strony potwierdzają znaczenie protokołów towarowych dołączonych do załącznika V do niniejszej Umowy. Zgadzają się co do potrzeby ich przeglądu w kontekście nowych porozumień handlowych, w szczególności w zakresie ich zgodności z zasadami WTO, w celu zachowania korzyści z nich uzyskiwanych, mając na uwadze szczególny status prawny Protokołu w sprawie cukru.

Artykuł 37

Procedury

1. Umowy o partnerstwie gospodarczym są negocjowane w okresie przygotowawczym, który kończy się najpóźniej 31 grudnia 2007 roku formalne negocjacje nowych porozumień handlowych rozpoczną się we wrześniu 2002 roku, natomiast nowe porozumienia handlowe wejdą w życie 1 stycznia 2008 roku, o ile Strony nie uzgodnią wcześniejszych dat.

2. Wszelkie niezbędne środki zostaną przyjęte w celu zapewnienia, że negocjacje zakończą się pomyślnie w okresie przygotowawczym. W związku z tym okres do momentu rozpoczęcia formalnych negocjacji nowych porozumień handlowych zostanie aktywnie wykorzystany na wstępne przygotowania do tych negocjacji.

3. Okres przygotowawczy zostanie wykorzystany na tworzenie możliwości w sektorze państwowym i prywatnym krajów AKP, w tym środków podnoszenia konkurencyjności, na wzmacnianie organizacji regionalnych oraz na wspieranie regionalnych inicjatyw integracji handlu tam gdzie sytuacja tego wymaga, z pomocą w zakresie dostosowania budżetowego oraz reformy fiskalnej, a także unowocześnienia i rozwoju infrastruktury oraz promowania inwestycji.

4. Strony będą regularnie weryfikować postęp przygotowań i negocjacji oraz, w 2006 roku, przeprowadzą formalny i kompleksowy przegląd postanowień przewidzianych w odniesieniu do wszystkich państw w celu zapewnienia, że przygotowania lub negocjacje nie wymagają przedłużenia przewidzianego terminu.

5. Negocjacje umów o partnerstwie gospodarczym zostaną podjęte z tymi krajami AKP, które uznają, że są do tego gotowe, oraz na poziomie, który te państwa uznają za właściwy i zgodnie z procedurami ustalonymi przez grupę AKP, przy uwzględnieniu procesu integracji regionalnej w ramach AKP.

6. W 2004 roku Wspólnota oceni sytuację państw niebędących państwami najmniej rozwiniętymi, które po konsultacjach ze Wspólnotą zdecydują, że nie są w stanie przystąpić do umów o partnerstwie gospodarczym, oraz zbada wszelkie możliwości alternatywne w celu przedstawienia tym państwom nowych ram handlowych, odpowiadających ich bieżącej sytuacji oraz zgodnych z zasadami WTO.

7. Zgodnie z odpowiednimi zasadami WTO negocjacje umów o partnerstwie gospodarczym mają na celu ustanowienie harmonogramu stopniowego usuwania barier w handlu między Stronami. Po stronie Wspólnoty liberalizacja handlu jest budowana na dorobku wspólnotowym i ma na celu poprawienie aktualnego dostępu krajów AKP do rynku przez, między innymi, przegląd reguł pochodzenia. Negocjacje uwzględniają stopień rozwoju oraz społeczno-gospodarczy wpływ środków handlowych na kraje AKP, a także zdolność do dostosowania systemów gospodarczych tych krajów do procesu liberalizacji. W związku z tym negocjacje powinny być na tyle elastyczne, na ile to możliwe w odniesieniu do ustalenia odpowiedniego okresu przejściowego oraz końcowego objęcia produktów, przy uwzględnieniu sektorów wrażliwych, a także stopnia rozbieżności w zakresie harmonogramu redukcji ceł, a jednocześnie powinny być zgodne z nadrzędnymi w tym zakresie zasadami WTO.

8. Strony ściśle współpracują i współdziałają z WTO w celu zachowania osiągniętych ustaleń, w szczególności w odniesieniu do możliwego stopnia ich elastyczności.

9. Do 2000 roku Wspólnota rozpocznie proces, który z chwilą zakończenia wielostronnych negocjacji handlowych, a najpóźniej do 2005 roku, w świetle obowiązujących postanowień handlowych czwartej Konwencji AKP-WE, umożliwi bezcłowy dostęp na rynek Wspólnoty dla wszystkich podstawowych produktów pochodzącym ze wszystkich najmniej rozwiniętych krajów oraz ułatwi i umożliwi przegląd reguł pochodzenia, w tym postanowień ogólnych dotyczących wywozu tych produktów.

Artykuł 38

Wspólny Ministerialny Komitet do spraw Handlu

1. Powołany zostaje Wspólny Ministerialny Komitet do spraw Handlu AKP-WE.

2. Ministerialny Komitet do spraw Handlu zwraca szczególną uwagę na bieżące, wielostronne negocjacje handlowe i analizuje wpływ inicjatyw w zakresie rozszerzania liberalizacji na handel AKP-WE oraz rozwój gospodarek krajów AKP. Formułuje wszelkie niezbędne zalecenia w celu zachowania korzyści wynikających z porozumień handlowych AKP-WE.

3. Ministerialny Komitet do spraw Handlu zbiera się co najmniej raz w roku. Jego regulamin ustanawia Rada Ministrów. Składa się z przedstawicieli państw AKP i Wspólnoty.

ROZDZIAŁ 3

Współpraca na forach międzynarodowych

Artykuł 39

Postanowienia ogólne

1. Strony podkreślają znaczenie ich aktywnego udziału w WTO oraz innych, właściwych organizacjach międzynarodowych, realizowanego w ramach członkostwa w tych organizacjach, a także przestrzegania ich regulaminów i prowadzonych działań.

2. Strony postanawiają ściśle współpracować w zakresie definiowania i wspierania wspólnych interesów w dziedzinie międzynarodowej współpracy gospodarczej i handlowej, w szczególności w WTO, włącznie z braniem udziału w ustalaniu i realizowaniu porządku przyszłych, wielostronnych negocjacji handlowych. W tym kontekście szczególną uwagę należy zwrócić na poprawę dostępu produktów i usług pochodzących z krajów AKP na rynek Wspólnoty oraz inne rynki.

3. Strony uznają również znaczenie elastyczności zasad WTO w uwzględnianiu stopnia rozwoju AKP, a także trudności napotykanych przy realizacji ich zobowiązań. Ponadto uznają potrzebę pomocy technicznej umożliwiającej krajom AKP wykonanie ich zobowiązań.

4. Zgodnie z postanowieniami wymienionymi w niniejszej Umowie, Wspólnota postanawia wspierać państwa AKP w ich dążeniach prowadzących do aktywnego udziału we wspomnianych powyżej organizacjach przez rozwijanie zdolności negocjacyjnych, skutecznego udziału, monitorowania i realizacji umów.

Artykuł 40

Towary

1. Strony uznają konieczność zapewnienia lepszego funkcjonowania międzynarodowych rynków towarowych oraz zwiększenia przejrzystości rynkowej.

2. Strony potwierdzają wolę podjęcia konsultacji na forach międzynarodowych oraz w organizacjach zajmujących się towarami.

3. W związku z tym na wniosek każdej Strony nastąpi wymiana poglądów:

- dotyczących funkcjonowania obowiązujących umów międzynarodowych lub wyspecjalizowanych, międzyrządowych grup roboczych w celu poprawienia tych umów i uczynienia ich bardziej skutecznymi, zgodnie z tendencjami rynkowymi;

- jeśli zostanie przedstawiona propozycja zawarcia lub odnowienia umowy międzynarodowej lub powołania wyspecjalizowanej, międzyrządowej grupy roboczej.

Celem takiej wymiany poglądów jest odpowiednio uwzględnienie interesu każdej ze stron. W miarę potrzeby wymiana poglądów może odbywać się w ramach Ministerialnego Komitetu do spraw Handlu.

ROZDZIAŁ 4

Handel usługami

Artykuł 41

Postanowienia ogólne

1. Strony podkreślają rosnące znaczenie usług w handlu międzynarodowym oraz ich znaczący wkład w rozwój gospodarczy i społeczny.

2. Strony potwierdzają ich odpowiednie zobowiązania spoczywające na nich na mocy Układu Ogólnego w sprawie handlu usługami (GATS) oraz podkreślają potrzebę szczególnego i zróżnicowanego traktowania dostawców usług z krajów AKP.

3. W ramach negocjacji w sprawie stopniowej liberalizacji handlu i usług, przewidzianej w artykule XIX GATS, Wspólnota zobowiązuje się traktować przychylnie priorytety państw AKP w zakresie usprawnienia planu WE, aby sprzyjać szczególnym interesom tych państw.

4. Ponadto na mocy umów o partnerstwie gospodarczym i po zdobyciu pewnego doświadczenia w stosowaniu klauzuli najwyższego uprzywilejowania przyznanego na mocy GATS, Strony postanawiają rozszerzyć partnerstwo zawarte między nimi i objąć nim liberalizację usług zgodnie z postanowieniami GATS, w szczególności dotyczącymi udziału państw rozwijających się w umowach o liberalizacji.

5. Wspólnota wspiera dążenia państw AKP do wzmocnienia ich zdolności do świadczenia usług. W celu podniesienia konkurencyjności usług i, tym samym, zwiększenia wartości i rozmiaru handlu towarami i usługami, szczególną uwagę należy zwrócić na usługi w zakresie zatrudnienia, przedsiębiorczości, dystrybucji, finansów, turystyki, kultury i budownictwa oraz na pokrewne usługi inżynieryjne.

Artykuł 42

Transport morski

1. Strony potwierdzają znaczenie rentownych i efektywnych usług transportu morskiego realizowanego w bezpiecznym i czystym środowisku morskim jako głównego środka transportu ułatwiającego handel międzynarodowy, a co za tym idzie, stanowiącego jedną z sił napędowych rozwoju gospodarczego oraz rozwoju handlu.

2. Strony podejmują się wspierać liberalizację transportu morskiego i, w tym celu, skutecznie stosować zasadę nieograniczonego dostępu do międzynarodowego rynku transportu morskiego na niedyskryminacyjnych i handlowych zasadach.

3. W zakresie dostępu do portów, wykorzystywania infrastruktury oraz dodatkowych usług morskich, a także związanych z nimi opłat i kosztów, urzędów celnych oraz wyznaczania miejsc rzucania kotwicy i obiektów załadunku i wyładunku, każda Strona, między innymi, przyznaje statkom eksploatowanym przez obywateli lub przedsiębiorstwa drugiej Strony i zarejestrowanym na terytorium każdej ze Stron traktowanie nie mniej uprzywilejowane niż przyznawane własnym statkom.

4. Wspólnota wspiera dążenia państw AKP do rozwoju i wspierania rentownych i efektywnych usług transportu morskiego w państwach AKP w celu zwiększenia udziału podmiotów gospodarczych AKP w międzynarodowych usługach żeglugi morskiej.

Artykuł 43

Technologie informacji i komunikacji oraz społeczeństwo informacyjne

1. Strony uznają istotne znaczenie technologii informacji i komunikacji, a także aktywnego udziału w społeczeństwie informacyjnym, jako warunków wstępnych dla pomyślnego włączania krajów AKP w gospodarkę światową.

2. Ponadto potwierdzają zobowiązania spoczywające na nich na mocy obowiązujących umów wielostronnych, w szczególności Protokołu w sprawie usług telekomunikacyjnych załączonego do GATS oraz wzywają do przystąpienia do tych umów kraje AKP, które nie są jeszcze ich stronami.

3. Ponadto postanawiają w pełni i aktywnie brać udział we wszelkich przyszłych negocjacjach międzynarodowych podejmowanych w tej dziedzinie.

4. W związku z tym Strony przyjmują środki, które umożliwiają obywatelom krajów AKP łatwy dostęp do technologii informacji i komunikacji przez, między innymi, następujące środki:

- rozwój oraz zachęcanie do korzystania z dostępnych, odnawialnych zasobów energetycznych;

- rozwój oraz rozbudowywanie niedrogich sieci bezprzewodowych o większym zakresie.

5. Strony postanawiają również przystąpić do współpracy w dziedzinie technologii informacji i komunikacji oraz społeczeństwa informacyjnego. Współpraca ta jest w szczególności skierowana na poprawę komplementarności i harmonizacji systemów komunikacji na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym oraz ich dostosowanie do nowych technologii.

ROZDZIAŁ 5

Dziedziny dotyczące handlu

Artykuł 44

Postanowienia ogólne

1. Strony potwierdzają rosnące znaczenie nowych dziedzin związanych z handlem w zakresie ułatwiania stopniowego włączania państw AKP w gospodarkę światową. W związku z tym Strony postanawiają wzmocnić współpracę w tych dziedzinach przez ustanowienie pełnego i skoordynowanego udziału w odpowiednich forach i porozumieniach międzynarodowych.

2. Zgodnie z postanowieniami wymienionymi w niniejszej Umowie oraz strategiami rozwoju uzgodnionymi między Stronami, Wspólnota wspiera dążenia państw AKP do wzmocnienia ich możliwości w dziedzinach związanymi z handlem, włącznie z poprawą i wsparciem ram instytucjonalnych, w miarę potrzeby.

Artykuł 45

Polityka konkurencji

1. Strony postanawiają, że wprowadzenie i wdrożenie skutecznych i prawidłowych polityk oraz zasad konkurencji ma zasadnicze znaczenie dla poprawy i zabezpieczenia klimatu przyjaznego inwestycjom, trwałego procesu uprzemysłowienia oraz przejrzystości w dostępie do rynków.

2. W celu zapewnienia eliminacji nieprawidłowości w prawidłowej konkurencji oraz, w celu uwzględnienia we właściwym zakresie różnego stopnia rozwoju i potrzeb gospodarczych każdego kraju AKP, Strony wprowadzają regulaminy oraz politykę krajową i regionalną, obejmujące kontrolę i, pod pewnymi warunkami, zakaz zawierania umów między przedsiębiorstwami, podejmowania decyzji przez stowarzyszenia przedsiębiorców oraz prowadzenia przez przedsiębiorstwa niektórych praktyk mających na celu lub skutkujących uniemożliwieniem, ograniczeniem lub zakłóceniem konkurencji. Ponadto Strony postanawiają zakazać nadużywania przez jedno lub więcej przedsiębiorstw ich dominującej pozycji na wspólnym rynku Wspólnoty lub na terytorium państw AKP.

3. Strony postanawiają również zacieśnić współpracę w tej dziedzinie z właściwymi, krajowymi agencjami konkurencji w celu sformułowania i wspierania skutecznej polityki konkurencji, która zapewni stopniowe i skuteczne wykonanie zasad konkurencji zarówno przez przedsiębiorstwa prywatne jak i państwowe. Współpraca w tej dziedzinie obejmuje w szczególności pomoc w tworzeniu właściwych ram prawnych oraz ich wprowadzaniu na poziomie administracyjnym, ze szczególnym uwzględnieniem wyjątkowo trudnej sytuacji państw najmniej rozwiniętych.

Artykuł 46

Ochrona praw własności intelektualnej

1. Bez uszczerbku dla stanowisk Stron w negocjacjach wielostronnych, w celu ograniczenia rozbieżności i utrudnień w handlu dwustronnym, Strony uznają potrzebę zagwarantowania właściwego i skutecznego poziomu ochrony praw własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej oraz innych praw uwzględnionych w TRIPS, w tym ochronę oznaczeń geograficznych zgodną z normami międzynarodowymi.

2. W tym kontekście Strony podkreślają znaczenie spójności z Porozumieniem w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej (TRIPS), z Porozumieniem WTO oraz Konwencją o różnorodności biologicznej (CBD).

3. Strony uznają również potrzebę przystąpienia do wszystkich odpowiednich konwencji międzynarodowych w sprawie własności intelektualnej, przemysłowej i handlowej, wymienionych w części I Porozumienia TRIPS, w zależności od ich stopnia rozwoju.

4. Wspólnota, jej Państwa Członkowskie i państwa AKP mogą rozważyć zawarcie umów mających na celu ochronę znaków towarowych oraz oznaczeń geograficznych produktów stanowiących przedmiot szczególnego interesu każdej ze Stron.

5. Do celów niniejszej Umowy, własność intelektualna obejmuje w szczególności prawa autorskie, w tym prawa autorskie do programów komputerowych oraz prawa pokrewne, także prawa do projektów artystycznych i własności przemysłowej obejmującej wykorzystywanie wzorów, patentów dotyczących wynalazków biotechnologicznych oraz odmian roślin lub innych systemów sui generis, wzorów przemysłowych, oznaczeń geograficznych, w tym nazw pochodzenia, znaków towarowych towarów lub usług, schematów układów scalonych, a także prawnej ochrony baz danych i ochrony przed nieuczciwą konkurencją określoną w artykule 10a Konwencji paryskiej o ochronie własności przemysłowej, oraz ochrony utajnionych, poufnych informacji w sprawie know-how.

6. Ponadto Strony postanawiają wzmocnić współpracę w tej dziedzinie. Na wniosek oraz na wspólnie ustalonych zasadach i warunkach współpraca jest rozszerzana, między innymi, na następujące dziedziny: przygotowywanie przepisów ustawowych i wykonawczych w zakresie ochrony oraz stosowanie praw własności intelektualnej, zapobieganie nadużywaniu takich praw przez ich posiadaczy oraz naruszaniu tych praw przez konkurentów, ustanawianie i wzmacnianie urzędów krajowych i regionalnych oraz innych agencji, w tym wspieranie regionalnych organizacji własności intelektualnej zaangażowanych w jej stosowanie i ochronę, w tym szkolenie personelu.

Artykuł 47

Normalizacja i certyfikacja

1. Strony postanawiają ściślej współpracować w dziedzinie normalizacji, certyfikacji oraz gwarancji jakości w celu usunięcia zbędnych barier technicznych oraz ograniczenia różnic występujących między Stronami w tych dziedzinach zmierzającego do ułatwienia wymiany handlowej.

W tym kontekście Strony potwierdzają swoje zobowiązanie wynikające z Porozumienia w sprawie barier technicznych w handlu, załączonego do Porozumienia WTO (Porozumienie TBT).

2. Współpraca w dziedzinie normalizacji i certyfikacji ma na celu promowanie systemów kompatybilnych między Stronami i obejmuje w szczególności:

- środki wspierania lepszego wykorzystywania międzynarodowych uregulowań technicznych, norm i procedur oceny zgodności, w tym środki szczególne dla danego sektora dostosowane do stopnia rozwoju gospodarczego krajów AKP, zgodne z Porozumieniem TBT,

- współpracę w dziedzinie zarządzania i gwarancji jakości w wybranych sektorach mających znaczenie dla państw AKP,

- wspieranie w krajach AKP inicjatyw na rzecz tworzenia możliwości w dziedzinach oceny zgodności, metrologii i normalizacji,

- rozwijanie powiązań istniejących między instytucjami normalizacyjnymi AKP i europejskimi instytucjami zajmującymi się oceną i zgodnością oraz instytucjami certyfikującymi.

3. Strony zobowiązują się rozważyć, w należytym trybie, negocjowanie porozumień o wzajemnym uznawaniu w sektorach stanowiących przedmiot wspólnego interesu gospodarczego.

Artykuł 48

Środki sanitarne i fitosanitarne

1. Strony uznają prawo każdej ze Stron do przyjęcia lub wprowadzenia środków sanitarnych i fitosanitarnych niezbędnych do ochrony życia i zdrowia ludzi, zwierząt lub roślin, pod warunkiem że środki te nie stanowią środków arbitralnej dyskryminacji i ukrytego ograniczenia handlu. W związku z tym Strony potwierdzają swoje zobowiązania na mocy Porozumienia w sprawie stosowania środków sanitarnych i fitosanitarnych załączonego do Porozumienia WTO (Umowa SPS), biorąc pod uwagę stopień ich rozwoju.

2. Ponadto Strony zobowiązują się do wzmocnienia koordynowania, konsultowania i przekazywania informacji w zakresie powiadamiania i stosowania proponowanych środków sanitarnych i fitosanitarnych zgodnie z Porozumieniem SPS wtedy gdy środki te mogą szkodzić interesom każdej Strony. W celu wspierania wspólnych interesów Strony zgadzają się co do wcześniejszych konsultacji oraz koordynacji w ramach Codex Alimentarius, Międzynarodowego Biura Epizootycznego oraz Międzynarodowej konwencji ochrony roślin.

3. Strony postanawiają wzmocnić współpracę w celu wzmocnienia możliwości sektora prywatnego i państwowego krajów AKP w tej dziedzinie.

Artykuł 49

Handel i środowisko naturalne

1. Strony potwierdzają zobowiązanie do wspierania rozwoju handlu międzynarodowego w sposób zapewniający zrównoważone i prawidłowe zarządzanie środowiskiem naturalnym, zgodne z konwencjami międzynarodowymi i zobowiązaniami w tej dziedzinie, oraz przy odpowiednim uwzględnieniu stopnia ich rozwoju. Strony postanawiają, że w planowaniu i wprowadzaniu środków dotyczących środowiska naturalnego zostaną uwzględnione szczególne potrzeby i wymagania państw AKP.

2. Mając na uwadze Zasady z Rio oraz w celu umocnienia wzajemnego wspierania handlu i środowiska naturalnego, Strony postanawiają wzmocnić współpracę w tej dziedzinie. Współpraca ma na celu w szczególności ustanowienie spójnej polityki krajowej, regionalnej i międzynarodowej, wzmocnienie kontroli jakości towarów i usług związanych ze środowiskiem naturalnym, poprawę metod produkcji przyjaznych środowisku naturalnemu w odpowiednich sektorach.

Artykuł 50

Normy handlu i pracy

1. Strony potwierdzają ich przywiązanie do uznawanych na poziomie międzynarodowym podstawowych norm zatrudnienia ustalonych przez właściwe Konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), w szczególności do wolności zrzeszania się oraz prawa do rokowań zbiorowych, zniesienia przymusowej pracy, zniesienia najgorszych form pracy dzieci oraz niedyskryminacji w odniesieniu do zatrudnienia.

2. Strony postanawiają wzmocnić współpracę w tej dziedzinie, w szczególności w następujących dziedzinach:

- wymiana informacji w sprawie odpowiedniego ustawodawstwa i przepisów prawa pracy;

- opracowanie krajowego prawa pracy oraz wzmacnianie obowiązującego ustawodawstwa;

- programy kształcenia oraz zwiększania świadomości;

- przestrzeganie ustawodawstwa krajowego oraz przepisów prawa pracy.

3. Strony postanawiają, że normy pracy nie powinny być wykorzystywane dla protekcjonistycznych celów handlowych.

Artykuł 51

Polityka ochrony konsumentów i ochrona zdrowia konsumentów

1. Uwzględniając w należytym zakresie ustawodawstwo krajowe przewidujące unikanie barier w handlu, Strony postanawiają rozszerzyć współpracę w dziedzinie polityki ochrony konsumentów i ochrony zdrowia konsumentów.

2. Współpraca ma na celu w szczególności poprawę możliwości instytucjonalnych i technicznych w tej dziedzinie, ustanowienie systemów szybkiego reagowania w zakresie wzajemnego informowania o produktach niebezpiecznych, wymianę informacji i doświadczeń w zakresie ustanawiania i funkcjonowania nadzoru pozarynkowego produktów oraz ich bezpieczeństwa, uzupełnianie informacji przekazywanych konsumentom w sprawie cen, właściwości oferowanych produktów i usług, zachęcanie do powoływania niezależnych stowarzyszeń konsumenckich oraz nawiązywania stosunków między przedstawicielami interesów konsumentów, poprawę zgodności polityk i systemów ochrony konsumentów, informowanie o stosowaniu ustawodawstwa i wspieranie współpracy w prowadzeniu dochodzenia w sprawie szkodliwych lub nieuczciwych praktyk handlowych oraz wprowadzanie zakazów w zakresie wywozu w handlu między Stronami towarami i usługami, których wywóz został zakazany w kraju ich produkcji.

Artykuł 52

Klauzula dotycząca szczególnych przepisów podatkowych

1. Bez uszczerbku dla postanowień artykułu 31 załącznika IV, najbardziej uprzywilejowane traktowanie, przyznane zgodnie z postanowieniami niniejszej Umowy lub jakiegokolwiek porozumienia przyjętego na mocy niniejszej Umowy, nie dotyczy korzyści podatkowych, które Strony wprowadzają lub mogą wprowadzić w przyszłości na podstawie umów o unikaniu podwójnego opodatkowywania lub innych porozumień podatkowych, albo krajowego ustawodawstwa podatkowego.

2. Żadne z postanowień niniejszej Umowy, ani innych porozumień przyjętych na mocy niniejszej Umowy, nie może być interpretowane w sposób, który przeszkodziłby przyjęciu lub stosowaniu przez Strony jakiegokolwiek środka mającego na celu zapobieganie unikaniu lub uchylaniu się od płacenia podatków wynikających z postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowywania lub innych porozumień podatkowych, lub krajowego ustawodawstwa podatkowego.

3. Żadne z postanowień niniejszej Umowy lub innych porozumień przyjętych na mocy niniejszej Umowy nie może być interpretowane w sposób, który przeszkodziłby Stronom w zastosowaniu odpowiednich postanowień ich ustawodawstwa podatkowego, w zróżnicowanym traktowaniu podatników znajdujących się w odmiennej sytuacji, w szczególności pod względem ich miejsca zamieszkania lub miejsca inwestowania przez nich kapitału.

ROZDZIAŁ 6

Współpraca w innych dziedzinach

Artykuł 53

Umowy dotyczące rybołówstwa

1. Strony deklarują gotowość do negocjowania umów dotyczących rybołówstwa mających na celu zagwarantowanie stałych i wzajemnie zadowalających warunków działalności połowowej w państwach AKP.

2. Przy zawieraniu lub wykonywaniu takich umów, państwa AKP nie dyskryminują Wspólnoty ani Państw Członkowskich a Wspólnota nie dyskryminuje państw AKP, bez uszczerbku dla szczególnych uzgodnień zawartych między państwami rozwijającymi się położonymi w tym samym obszarze geograficznym, w tym wielostronnych umów dotyczących połowów.

Artykuł 54

Bezpieczeństwo żywnościowe

1. W odniesieniu do dostępnych produktów rolnych Wspólnota zobowiązuje się, że refundacje wywozowe mogą być ustalane z wyprzedzeniem dla wszystkich państw AKP w odniesieniu do asortymentu produktów sporządzonego w świetle wymagań żywnościowych wyrażonych przez te państwa.

2. Ustalanie z wyprzedzeniem obowiązuje przez okres jednego roku i jest stosowane corocznie w terminie obowiązywania niniejszej Umowy; ustala się, że poziom zwrotu zostanie ustalony zgodnie z metodami zwyczajowymi stosowanymi przez Komisję.

3. Umowy o charakterze szczególnym można zawierać z państwami AKP, które wnioskują o to w kontekście polityki bezpieczeństwa żywnościowego.

4. Umowy o charakterze szczególnym wymienione w ustępie 3 nie powodują zagrożenia dla produkcji i przepływów handlowych w regionach AKP.

CZĘŚĆ 4

WSPÓŁPRACA FINANSOWA NA RZECZ ROZWOJU

TYTUŁ I

POSTANOWIENIA OGÓLNE

ROZDZIAŁ 1

Cele, zasady, wytyczne i uprawnienia

Artykuł 55

Cele

Celem współpracy finansowej na rzecz rozwoju jest wspieranie i promowanie dążeń państw AKP, poprzez zapewnienie właściwych środków finansowych oraz właściwej pomocy technicznej, do osiągnięcia celów wymienionych w niniejszej Umowie w oparciu o wspólny interes oraz w duchu współzależności.

Artykuł 56

Zasady

1. Współpraca finansowa na rzecz rozwoju jest realizowana w oparciu o cele rozwojowe, strategie i priorytety ustanowione przez państwa AKP i zgodnie z nimi, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym. Pod uwagę należy wziąć geograficzny, społeczny i kulturowy charakter tych państw, a także ich szczególny potencjał. Ponadto współpraca:

a) wspiera własność lokalną na wszystkich poziomach procesu rozwoju;

b) odzwierciedla partnerstwo oparte na wzajemnych prawach i obowiązkach;

c) podkreśla znaczenie przewidywalności i bezpieczeństwa przepływu środków przyznanych na zdecydowanie koncesyjnych warunkach oraz na zasadzie ciągłości;

d) jest elastyczna i dostosowana do sytuacji panującej w każdym państwie AKP, a także do szczególnego charakteru przedmiotowego projektu lub programu; oraz

e) gwarantuje skuteczność, koordynację i spójność.

2. Współpraca zapewnia szczególne traktowanie najmniej rozwiniętych krajów AKP oraz uwzględnia w należytym zakresie szczególnie trudną sytuację krajów śródlądowych i wyspiarskich AKP. Ponadto określa się szczególne potrzeby krajów znajdujących się w sytuacji pokonfliktowej.

Artykuł 57

Wytyczne

1. Działania finansowane w ramach niniejszej Umowy są realizowane przez państwa AKP i Wspólnotę w ścisłej współpracy między nimi i w świetle uznanej równości między partnerami.

2. Państwa AKP są odpowiedzialne za:

a) definiowanie celów i priorytetów, na których opierają się programy orientacyjne;

b) dobór projektów i programów;

c) przygotowanie i przedstawienie dokumentacji projektów i programów;

d) przygotowywanie, negocjowanie i zawieranie umów;

e) realizację projektów i programów oraz zarządzanie nimi; a także

f) zachowanie projektów i programów.

3. Bez uszczerbku dla powyższych postanowień, uprawnieni uczestnicy współpracy o charakterze niepaństwowym mogą również ponosić odpowiedzialność za składanie propozycji i realizację programów i projektów w dziedzinach ich dotyczących.

4. Państwa AKP i Wspólnota są wspólnie odpowiedzialne za:

a) ustanawianie wytycznych współpracy finansowej na rzecz rozwoju w instytucjach wspólnych;

b) przyjmowanie programów orientacyjnych;

c) ocenę projektów i programów;

d) zapewnianie równości warunków uczestnictwa w zaproszeniu do składania ofert i zamówieniach;

e) monitorowanie i ocenę skutków i wyników projektów i programów; oraz

f) zapewnienie właściwej, niezwłocznej i skutecznej realizacji projektów i programów.

5. Wspólnota jest odpowiedzialna za podejmowanie decyzji finansowych dotyczących projektów i programów.

6. O ile niniejsza Umowa nie przewiduje inaczej, wszystkie decyzje wymagające zatwierdzenia przez każdą ze Stron są podejmowane lub uznawane za podjęte w terminie 60 dni od powiadomienia złożonego przez Stronę przeciwną.

Artykuł 58

Uprawnienia do finansowania

1. Do wsparcia finansowego udzielonego na mocy Umowy uprawnione są wymienione jednostki i organy:

a) państwa AKP;

b) organy regionalne i międzypaństwowe, do których należy jedno lub więcej państw AKP i które zostały upoważnione przez te państwa; oraz

c) wspólne organy ustanowione przez państwa AKP i Wspólnotę w celu osiągnięcia niektórych celów szczególnych.

2. Z zastrzeżeniem uzyskania zgody zainteresowanego państwa lub państw AKP, do wsparcia finansowego uprawnione są również podmioty wymienione poniżej:

a) państwowe lub półpaństwowe agencje krajowe i/lub regionalne, departamenty lub władze lokalne państw AKP oraz, w szczególności, instytucje finansowe i banki rozwoju;

b) przedsiębiorstwa, spółki i inne organizacje prywatne oraz prywatne podmioty gospodarcze z państw AKP;

c) przedsiębiorstwa Państwa Członkowskiego Wspólnoty umożliwiającego im, oprócz wnoszenia własnego wkładu, realizację projektów produkcyjnych na terytorium państwa AKP;

d) pośrednicy finansowi AKP lub Wspólnoty zapewniający, promujący i finansujący inwestycje prywatne w państwach AKP; oraz

e) podmioty zdecentralizowanej współpracy oraz inne podmioty niepaństwowe z państw AKP i ze Wspólnoty.

ROZDZIAŁ 2

Zakres i charakter finansowania

Artykuł 59

W ramach priorytetów ustanowionych przez zainteresowane państwo lub państwa AKP, zarówno na poziomie krajowym, jak i regionalnym, wsparcia można udzielać projektom, programom i innym formom działań przyczyniających się do osiągnięcia celów wymienionych w niniejszej Umowie.

Artykuł 60

Zakres finansowania

Zakres finansowania może między innymi obejmować, w zależności od potrzeb i rodzajów działania uznanych za najwłaściwsze, wspieranie:

a) środków przyczyniających się do złagodzenia obciążenia zadłużeniem oraz problemów z bilansem płatniczym krajów AKP;

b) reform i polityki makroekonomicznej i strukturalnej;

c) łagodzenia ujemnych skutków braku stabilności w przychodach z wywozu;

d) polityki i reform sektorowych;

e) rozwoju instytucjonalnego i tworzenia możliwości;

f) programów współpracy technicznej; oraz

g) pomocy humanitarnej i nadzwyczajnej, w tym pomocy udzielanej uchodźcom i wysiedleńcom, krótkoterminowych środków zaradczych oraz gotowości w odniesieniu do stanów klęski.

Artykuł 61

Charakter finansowania

1. Charakter finansowania obejmuje między innymi:

a) projekty i programy;

b) linie kredytowe, systemy gwarancyjne oraz przejęcie udziału;

c) wsparcie budżetowe kierowane bezpośrednio do państw AKP, których waluty są wymienialne i swobodnie przenaszalne, lub kierowane pośrednio z funduszy uzupełniających generowanych przez różne instrumenty Wspólnoty;

d) zasoby ludzkie i materialne niezbędne do skutecznego administrowania i nadzorowania projektów i programów;

e) sektorowe i ogólne programy wspierania przywozu, które mogą przybrać formę:

i) sektorowych programów przywozowych realizowanych w drodze bezpośrednich zamówień publicznych, w tym finansowanie środków do systemów produkcyjnych oraz dostaw usprawniających usługi socjalne,

ii) sektorowych programów przywozowych realizowanych w formie środków dewizowych uwalnianych w ratach, przeznaczonych na finansowanie przywozu sektorowego, oraz

iii) ogólnych programów przywozowych realizowanych w formie środków dewizowych uwalnianych w ratach, przeznaczonych na finansowanie przywozu ogólnego obejmującego szeroki asortyment produktów.

2. Bezpośrednia pomoc budżetowa na wspieranie reform makroekonomicznych lub sektorowych zostanie przyznana, jeżeli:

a) zarządzanie wydatkami publicznymi jest wystarczająco przejrzyste, rzetelne i skuteczne;

b) stosuje się jasno zdefiniowaną politykę makroekonomiczną lub sektorową ustanowioną przez samo państwo oraz uzgodnioną z jego głównymi donatorami; oraz

c) procedura zamówień publicznych jest jawna i przejrzysta.

3. Podobna, bezpośrednia pomoc budżetowa jest stopniowo przyznawana na politykę sektorową w zastępstwie pomocy kierowanej na poszczególne projekty.

4. Instrumenty programów przywozowych lub wsparcia budżetowego wymienione powyżej można również wykorzystać do wspierania uprawnionych państw AKP realizujących reformy mające na celu międzyregionalną liberalizację gospodarczą generującą przejściowe koszty netto.

5. W ramach Umowy Europejski Fundusz Rozwoju (zwany dalej Funduszem), w tym fundusze uzupełniające, saldo bilansu płatniczego z poprzednich Funduszy, środki własne Europejskiego Banku Inwestycyjnego (zwanego dalej Bankiem) oraz tam gdzie sytuacja tego wymaga, właściwe środki uzyskane z budżetu Wspólnoty Europejskiej, zostaną wykorzystane na finansowanie projektów, programów i innych rodzajów działań przyczyniających się do osiągania celów niniejszej Umowy.

6. Fundusze przyznane na mocy Umowy można wykorzystać na pokrycie zarówno lokalnych, jak i zagranicznych wydatków na projekty i programy, w tym kosztów finansowania wstecznego.

TYTUŁ II

WSPÓŁPRACA FINANSOWA

ROZDZIAŁ 1

Środki finansowe

Artykuł 62

Kwota ogólna

1. Do celów wymienionych w niniejszej Umowie, kwota ogólna wspólnotowej pomocy finansowej oraz szczegółowe zasady i warunki finansowania są przewidziane w załącznikach do niniejszej Umowy.

2. Jeśli państwo AKP nie ratyfikuje niniejszej Umowy lub ją wypowie, Strony dostosowują kwoty środków przewidzianych w Protokole finansowym określonym w załączniku I. Dostosowanie środków finansowych następuje również z chwilą:

a) przystąpienia do Umowy nowych państw AKP, które nie brały udziału w jego negocjowaniu; oraz

b) rozszerzenia Wspólnoty.

Artykuł 63

Metody finansowania

Metody finansowania każdego projektu lub programu są ustalane wspólnie przez zainteresowane państwo lub państwa AKP oraz Wspólnotę przez odniesienie do:

a) stopnia rozwoju, położenia geograficznego oraz sytuacji gospodarczej i finansowej tych państw;

b) charakteru projektu lub programu, ich rentowności gospodarczej i finansowej, a także jego wpływu społecznego i kulturalnego; oraz

c) w przypadku pożyczek, czynników gwarantujących ich obsługę.

Artykuł 64

Operacje pożyczkowe

1. Pomocy finansowej można udzielić bezpośrednio państwom AKP lub za pośrednictwem zainteresowanych państw AKP lub, w myśl postanowień niniejszej Umowy, za pośrednictwem uprawnionych instytucji finansowych lub bezpośrednio każdemu innemu uprawnionemu beneficjantowi. W przypadku gdy pomoc finansową przyznaje się odbiorcy końcowemu przez pośrednika lub bezpośrednio beneficjantowi końcowemu w sektorze prywatnym:

a) zasady i warunki, na których można udzielić pomocy odbiorcy końcowemu przez pośrednika lub bezpośrednio beneficjantowi końcowemu w sektorze prywatnym są ustalane w umowie finansowej lub umowie dotyczącej pożyczki; oraz

b) każdy zysk finansowy przypadający pośrednikowi z transakcji pożyczkowej lub wynikający z bezpośrednich operacji pożyczkowych względem beneficjanta końcowego w sektorze prywatnym jest przeznaczany na cele związane z rozwojem na warunkach ustanowionych w umowie o finansowaniu lub umowie dotyczącej pożyczki, po uwzględnieniu kosztów administracyjnych, ryzyka finansowego i walutowego oraz kosztów pomocy technicznej udzielonej odbiorcy końcowemu.

2. W przypadku gdy finansowanie jest realizowane przez organ pożyczkowy powołany i/lub działający w państwach AKP organ ten ponosi odpowiedzialność za wybór i ocenę poszczególnych projektów oraz za administrowanie funduszami oddanymi do jego dyspozycji na warunkach ustalonych w niniejszej Umowie oraz w oparciu o wzajemne uzgodnienia między Stronami.

Artykuł 65

Współfinansowanie

1. Środki finansowe przewidziane w niniejszej Umowie, na wniosek państw AKP, mogą zostać przeznaczone na współfinansowanie realizowane w szczególności przez agencje i instytucje do spraw rozwoju, Państwa Członkowskie Wspólnoty, państwa AKP, państwa trzecie albo międzynarodowe lub prywatne instytucje finansowe, przedsiębiorstwa lub agencje kredytujące wywóz.

2. Szczególną uwagę należy zwrócić na możliwość współfinansowania w przypadkach gdy udział Wspólnoty będzie powodował zaangażowanie innych źródeł finansowania oraz jeśli takie finansowanie może prowadzić do utworzenia pakietu finansowego korzystnego dla zainteresowanego państwa AKP.

3. Współfinansowanie może przyjąć formę finansowania wspólnego lub równoległego. W każdym przypadku należy przyznać pierwszeństwo rozwiązaniu, które jest bardziej stosowne z punktu widzenia efektywności pod względem kosztów. Ponadto przyjmuje się środki zmierzające do skoordynowania i zharmonizowania działań Wspólnoty oraz innych organów współfinansujących mające na celu ograniczenie do minimum liczby procedur podejmowanych przez państwa AKP oraz ich uelastycznienia.

4. Jeśli to możliwe, proces konsultacji i koordynacji z innymi donatorami i podmiotami współfinansującymi należy wzmocnić i rozwinąć przez zawieranie ramowych umów o współfinansowaniu, natomiast politykę i procedury współfinansowania należy weryfikować w celu zapewnienia ich skuteczności oraz jak najlepszych zasad i warunków.

ROZDZIAŁ 2

Zadłużenie i wsparcie dostosowania strukturalnego

Artykuł 66

Wsparcie redukcji zadłużenia

1. W celu złagodzenia obciążenia wynikającego z zadłużenia państw AKP oraz problemów tych państw z bilansem płatniczym, Strony postanawiają wykorzystać środki przewidziane w niniejszej Umowie do przyczynienia się do inicjatyw w zakresie zwalniania ze spłaty zadłużenia zatwierdzonych na poziomie międzynarodowym, na korzyść krajów AKP. Ponadto, oddzielnie dla każdego przypadku, za pomocą instrumentów wypłat natychmiastowych przewidzianych w niniejszej Umowie, przyspiesza się wykorzystanie środków nieobjętych ramami poprzednich programów orientacyjnych. Poza tym Wspólnota podejmuje się zbadać, w jaki sposób, w perspektywie długoterminowej, można zmobilizować środki inne niż z EFR w celu wspierania inicjatyw zwalniania ze spłaty zadłużenia, uzgadnianych na poziomie międzynarodowym.

2. Na wniosek państwa AKP, Wspólnota może udzielić:

a) pomocy w przeanalizowaniu i znalezieniu rozwiązań praktycznych dotyczących zadłużenia, w tym zadłużenia krajowego, trudności z obsługą zadłużenia oraz problemów z bilansem płatniczym;

b) pomocy w szkoleniu w zakresie zarządzania zadłużeniem i międzynarodowych negocjacji finansowych, a także wsparcia warsztatów szkoleniowych, kursów i seminariów z tych dziedzin; oraz

c) pomocy w opracowaniu elastycznych technik i instrumentów zarządzania zadłużeniem.

3. Aby przyczynić się do obsługi zadłużenia wynikającego z pożyczek ze środków własnych banku, pożyczek specjalnych i kapitału ryzyka, zgodnie z ustaleniami zawieranymi z Komisją dla każdego przypadku oddzielnie, na tego typu obsługę państwa AKP mogą wykorzystać środki dostępne w walucie obcej, przewidziane w niniejszej Umowie, w przypadku wymagalności spłaty zadłużenia i do wysokości spłaty wyrażonej w walucie krajowej.

4. Uznając wagę problemu zadłużenia międzynarodowego oraz jego wpływu na wzrost gospodarczy, Strony deklarują gotowość do kontynuowania wymiany poglądów na temat ogólnego problemu zadłużenia w formie debat międzynarodowych oraz bez uszczerbku dla debat o charakterze szczególnym prowadzonych na właściwych forach.

Artykuł 67

Wspieranie dostosowania strukturalnego

1. Umowa przewiduje wsparcie dla reform makroekonomicznych i sektorowych realizowanych przez państwa AKP. W ramach powyższego Strony gwarantują, że dostosowanie ma aktywne znaczenie gospodarcze i jest możliwe w kontekście społecznym i politycznym. Wsparcia należy udzielać w kontekście oceny przyjmowanych lub rozważanych środków reform, przeprowadzanych wspólnie przez Wspólnotę i zainteresowane państwo AKP, zarówno na poziomie makroekonomicznym jak i sektorowym oraz umożliwienia ogólnej oceny dążeń związanych z reformą. System wypłat natychmiastowych jest istotnym elementem programów wsparcia.

2. Państwa AKP i Wspólnota uznają konieczność zachęcania do realizacji programów reform na poziomie regionalnym gwarantując, że w przygotowywaniu i realizowaniu programów krajowych szczególną uwagę zwrócą na działania regionalne wpływające na rozwój kraju. W związku z tym wsparcie dostosowania strukturalnego prowadzi również do:

a) włączenia, z chwilą zdefiniowania, środków zachęcających do integracji regionalnej oraz uwzględnienia konsekwencji dostosowania międzygranicznego;

b) wspierania harmonizacji i koordynacji polityki makroekonomicznej i sektorowej, w tym w obszarze fiskalnym i celnym, tak aby spełnić nadrzędny cel integracji regionalnej i reformy strukturalnej na poziomie krajowym; oraz

c) uwzględnienia wpływu przejściowych kosztów netto integracji regionalnej na przychód budżetowy i bilans płatniczy przez ogólne programy przywozowe oraz wsparcie budżetowe.

3. Państwa AKP wprowadzające lub rozważające wprowadzenie reformy na poziomie makroekonomicznym lub sektorowym są uprawnione do wsparcia finansowego w zakresie dostosowania strukturalnego uwzględniającego kontekst regionalny, jego skuteczność i prawdopodobny wpływ na gospodarczy, społeczny i polityczny wymiar rozwoju oraz napotykane trudności gospodarcze i społeczne.

4. Państwa AKP wprowadzające programy reformy zatwierdzone i wspieranie przynajmniej przez głównych ofiarodawców wielostronnych, lub ustalone z takimi ofiarodawcami, ale nie koniecznie wspierane przez nich finansowo, są traktowane jako automatycznie spełniające wymagania pomocy finansowej w zakresie dostosowania strukturalnego.

5. Wsparcie dostosowania strukturalnego jest uruchamiane w sposób elastyczny i w formie sektorowych lub ogólnych programów przywozowych lub wsparcia budżetowego.

6. Przygotowanie, ocena i decyzja o finansowaniu programów dostosowania strukturalnego jest podejmowana zgodnie z postanowieniami w sprawie procedur wykonania niniejszej Umowy, z należytym uwzględnieniem właściwości wypłat natychmiastowych wchodzącego w skład programów dostosowania strukturalnego. W oparciu o ocenę każdego przypadku oddzielnie, dopuszczalne jest finansowanie wsteczne ograniczonej części przywozu produktów pochodzących z AKP-WE.

7. Realizacja każdego programu wsparcia zapewnia możliwie najpełniejsze i najbardziej przejrzyste i szerokie prawo podmiotów gospodarczych AKP do dostępu do środków programu oraz zapewnia, że procedury udzielania zamówień publicznych są zgodne z praktyką administracyjną i handlową stosowaną w zainteresowanym państwie, jednocześnie gwarantując możliwie najlepszy stosunek ceny do jakości przywożonych towarów oraz wymaganą spójność z międzynarodowym postępem w zakresie harmonizacji procedur wspierania dostosowania strukturalnego.

ROZDZIAŁ 3

Wsparcie w przypadkach przejściowych wahań w przychodach z wywozu

Artykuł 68

1. Strony uznają, że brak stabilności w przychodach z wywozu, w szczególności w rolnictwie i górnictwie, może ujemnie wpływać na rozwój państw AKP i zagrozić spełnieniu przez te państwa wymogów związanych z rozwojem. W związku z tym ustala się system dodatkowego wsparcia przewidujący wsparcie finansowe rozwoju długoterminowego, mający na celu ograniczenie ujemnego wpływu braku stabilności w przychodach z wywozu, w tym w rolnictwie i górnictwie.

2. Celem wsparcia w przypadkach przejściowych wahań przychodów z wywozu jest zabezpieczenie reform makroekonomicznych i sektorowych zagrożonych wskutek spadku zysku oraz zaradzenie ujemnym skutkom braku stabilności w przychodach z wywozu, w szczególności w rolnictwie i górnictwie.

3. Przy przydzielaniu środków w roku ich stosowania uwzględnia się skrajną zależność systemów gospodarczych państw AKP od wywozu, w szczególności w rolnictwie i górnictwie. W tym kontekście najmniej rozwinięte, śródlądowe i wyspiarskie państwa AKP są traktowane w sposób bardziej uprzywilejowany.

4. Środki dodatkowe są przydzielane zgodnie ze szczególnymi różnicami w mechanizmie wsparcia, podanymi w załączniku II w sprawie zasad i warunków finansowania.

5. Wspólnota wspiera również systemy ubezpieczeń handlowych opracowane dla państw AKP pragnących zabezpieczyć się przed ryzykiem wahań w przychodach z wywozu.

ROZDZIAŁ 4

Wsparcie polityk sektorowych

Artykuł 69

1. Przez różnego typu instrumenty i zróżnicowanie form przewidziane w Umowie współpraca wspiera:

a) sektorowe polityki oraz reformy społeczne i gospodarcze;

b) środki intensyfikujące działalność sektora produkcyjnego oraz konkurencyjność wywozu;

c) środki rozszerzające usługi sektora socjalnego; oraz

d) zagadnienia tematyczne i przekrojowe.

2. Wsparcie to jest dokonywane we właściwy sposób przez:

a) programy sektorowe;

b) wsparcie budżetowe;

c) inwestycje;

d) działania naprawcze;

e) szkolenie;

f) pomoc techniczną; oraz

g) wsparcie instytucjonalne.

ROZDZIAŁ 5

Mikroprojekty oraz współpraca zdecentralizowana

Artykuł 70

Aby zaspokoić potrzeby społeczności lokalnych w dziedzinie rozwoju, oraz zachęcić wszystkie podmioty współpracy zdecentralizowanej, które są w stanie przyczynić się do autonomicznego rozwoju państw AKP, do tworzenia i realizowania inicjatyw, współpraca wspiera takie działania rozwojowe w ramach ustalonych w zasadach i ustawodawstwie krajowym zainteresowanych państw AKP oraz w postanowieniach programu orientacyjnego. W tym kontekście współpraca wspiera:

a) mikroprojekty lokalne, wpływające na życie gospodarcze i społeczne obywateli, realizujące wyrażone i zaobserwowane potrzeby nadrzędne oraz podejmowane z inicjatywy i przy aktywnym udziale społeczności lokalnej korzystającej z tych programów; oraz

b) współpracę zdecentralizowaną, w szczególności tam gdzie działania takie łączą wysiłki i środki podmiotów zdecentralizowanych z państw AKP oraz ich konkurentów ze Wspólnoty. Ta forma współpracy umożliwia mobilizację umiejętności, nowatorskich metod działania i środków podmiotów zdecentralizowanych na rzecz rozwoju kraju AKP.

Artykuł 71

1. Mikroprojekty oraz działania współpracy zdecentralizowanej mogą być wspierane ze środków finansowych Umowy. Projekty lub programy podlegające tej formie współpracy mogą być powiązane lub nie z programami w sektorach, na których koncentrują się programy orientacyjne, ale mogą być również metodą osiągania szczególnych celów programu orientacyjnego lub wynikami inicjatyw podejmowanych przez społeczności lokalne lub podmioty zdecentralizowane.

2. Fundusz wnosi wkład w finansowanie mikroprojektów i współpracę zdecentralizowaną, w którym to przypadku wkład ten nie przekracza trzech czwartych całkowitego kosztu każdego projektu i nie może przekroczyć limitu ustalonego w programie orientacyjnym. Pozostałą kwotę pokrywają:

a) w przypadku mikroprojektów, zainteresowana społeczność lokalna (w naturze lub w formie usług, albo gotówki i odpowiednio do możliwości wniesienia wkładu);

b) podmioty współpracy zdecentralizowanej, pod warunkiem że środki finansowe, zasoby techniczne, materialne i inne wniesione przez takie podmioty nie są niższe niż 25 % oszacowanego kosztu projektu/programu; oraz

c) w wyjątkowych przypadkach, zainteresowane państwo AKP, w formie wkładu finansowego, lub przez wykorzystanie obiektów państwowych lub świadczenie usług.

3. Procedury stosowane w odniesieniu do projektów i programów finansowanych w ramach mikroprojektów lub współpracy zdecentralizowanej są procedurami ustanowionymi w Umowie, w szczególności określonymi w programach wieloletnich.

ROZDZIAŁ 6

Pomoc humanitarna i nadzwyczajna

Artykuł 72

1. Pomoc humanitarna i nadzwyczajna jest dostosowana do potrzeb ludności państw AKP borykającej się z poważnymi trudnościami gospodarczymi i socjalnymi o charakterze nadzwyczajnym, wynikającymi z katastrof naturalnych, kryzysów spowodowanych działalnością człowieka, takich jak wojny i inne konflikty lub okoliczności szczególnych o porównywalnych skutkach. Pomoc humanitarna i nadzwyczajna jest świadczona tak długo, jak długo konieczne jest zaspokajanie potrzeb nadzwyczajnych wynikających z takich sytuacji.

2. Pomoc humanitarna i nadzwyczajna jest udzielana wyłącznie zgodnie z potrzebami i interesami ofiar klęsk oraz stosownie do zasad międzynarodowego prawa humanitarnego. W szczególności wyklucza ona dyskryminację na podłożu rasowym, etnicznym, religijnym, płci, wieku, przynależności państwowej lub przynależności politycznej ofiar, zapewnia swobodny dostęp do praw w powyższych dziedzinach oraz zapewnia ochronę ofiar i bezpieczeństwo personelu oraz placówek humanitarnych.

3. Pomoc humanitarna i nadzwyczajna ma na celu:

a) ochronę życia ludzkiego w sytuacji kryzysu oraz bezpośrednich sytuacjach pokryzysowych spowodowanych klęskami żywiołowymi, konfliktem lub wojną;

b) przyczynianie się do finansowania i udzielania pomocy humanitarnej oraz do bezpośredniego dostępu do niej beneficjantów końcowych za pomocą wszelkich dostępnych środków logistycznych;

c) przeprowadzenie szybkiej naprawy oraz odbudowy umożliwiającej ludności dotkniętej kryzysem ponowne korzystanie z minimalnej integracji społeczno-gospodarczej oraz jak najszybsze stworzenie warunków odnowienia rozwoju w oparciu o cele długoterminowe ustalone przez zainteresowany kraj AKP;

d) rozpoznanie potrzeb wynikających z przesiedlenia osób (uchodźców, osób przesiedlonych oraz reemigrantów) wynikających z klęsk żywiołowych lub wywołanych działalnością człowieka, tak aby zaspokoić wszelkie potrzeby uchodźców i wysiedleńców (w zależności od sytuacji) na tyle, na ile jest to konieczne, a także ułatwić ich dobrowolną repatriację i reintegrację w ich państwie pochodzenia; oraz

e) udzielenie państwu AKP pomocy w ustanawianiu mechanizmów zapobiegania i przygotowania się do klęsk, w tym systemów wczesnego ostrzegania, w celu ograniczenia konsekwencji tych klęsk.

4. Pomocy podobnej do opisanej powyżej można udzielić państwom AKP przyjmującym uchodźców lub repatriantów w celu zaspokojenia ich potrzeb doraźnych, nieobjętych pomocą nadzwyczajną.

5. Podkreślając rozwojowy charakter pomocy udzielanej zgodnie z niniejszym artykułem, na wniosek zainteresowanego państwa i w wyjątkowych przypadkach, z pomocy można korzystać równocześnie z programem orientacyjnym.

6. Działania w zakresie pomocy humanitarnej i nadzwyczajnej są podejmowane albo na wniosek kraju AKP dotkniętego sytuacją kryzysową, Komisji, organizacji międzynarodowych, albo lokalnych lub międzynarodowych organizacji niepaństwowych. Pomoc taka jest administrowana i realizowana na mocy elastycznych i skutecznych procedur umożliwiających podjęcie natychmiastowych działań. Wspólnota podejmuje właściwe kroki ułatwiające podjęcie natychmiastowych działań niezbędnych do zaspokojenia potrzeb doraźnych, w przypadku których niezbędne jest udzielenie pomocy nadzwyczajnej.

Artykuł 73

1. Działanie następujące po etapie pomocy nadzwyczajnej, mające na celu odbudowę materialną i społeczną związaną ze skutkami klęsk żywiołowych lub okoliczności nadzwyczajnych o skutkach porównywalnych, można podjąć z pomocą wspólnotową przewidzianą na mocy niniejszej Umowy. Działanie takie, wykorzystujące skuteczne i elastyczne mechanizmy, musi ułatwiać przejście z etapu sytuacji nadzwyczajnej do etapu rozwoju, wspierać społeczno-gospodarczą reintegrację ludności dotkniętej katastrofami, zlikwidowanie przyczyn kryzysu w możliwie największym stopniu oraz wzmocnienie instytucji i własności podmiotów lokalnych i krajowych oraz ich roli w formułowaniu polityki stałego rozwoju zainteresowanego kraju AKP.

2. Jedynie w wyjątkowych przypadkach przejściowe działania nadzwyczajne są finansowane przez Fundusz, jeśli nie jest możliwe finansowanie takiej pomocy z budżetu Wspólnoty.

ROZDZIAŁ 7

Wsparcie rozwoju inwestycji oraz sektora prywatnego

Artykuł 74

Przez pomoc finansową i techniczną, współpraca wspiera politykę i strategie inwestycyjne i rozwojowe sektora prywatnego podane w niniejszej Umowie.

Artykuł 75

Promowanie inwestycji

W zakresie przysługujących im kompetencji, uznając znaczenie inwestycji prywatnych dla wspierania współpracy na rzecz rozwoju oraz potwierdzając potrzebę podjęcia kroków mających na celu promowanie takich inwestycji, państwa AKP, Wspólnota i jej Państwa Członkowskie:

a) stosują środki zgodne z właściwymi przepisami ustawowymi i wykonawczymi tych państw, zachęcające inwestorów prywatnych uznających cele i priorytety współpracy na rzecz rozwoju między AKP-WE do brania udziału w rozwoju tych państw;

b) przyjmują środki i działania, które pomagają stworzyć i utrzymać przewidywalne i bezpieczne środowisko inwestycyjne, a także przystępować do negocjacji w sprawie umów, które doprowadzą do poprawy tego otoczenia;

c) na mocy wzajemnej współpracy i partnerstwa w dziedzinie przedsiębiorczości, zachęcają sektor prywatny UE do inwestowania oraz świadczenia pomocy szczególnej swoim konkurentom w krajach AKP;

d) ułatwiają funkcjonowanie spółkom osobowym i wspólnym przedsiębiorstwom poprzez zachęcanie do współfinansowania;

e) sponsorują sektorowe fora inwestycyjne promujące partnerstwo oraz inwestycje zewnętrzne;

f) wspierają dążenia państw AKP do przyciągnięcia finansów, ze szczególnym uwzględnieniem finansowania prywatnego, inwestycji infrastrukturalnych oraz dochodów generujących infrastrukturę o zasadniczym znaczeniu dla sektora prywatnego;

g) wspierają tworzenie możliwości dla krajowych agencji wspierania inwestycji oraz instytucji zaangażowanych we wspieranie i ułatwianie inwestycji zagranicznych;

h) rozpowszechniają informacje dotyczące możliwości inwestycyjnych i warunków działalności w państwach AKP; oraz

i) wspierają dialog, współpracę i partnerstwo sektora prywatnego na poziomie krajowym, regionalnym i AKP-UE, w szczególności na forum przedsiębiorczości sektora prywatnego AKP-UE. Wsparcie działań sektora prywatnego przedsiębiorczości AKP-UE jest udzielane zgodnie z następującymi celami:

i) ułatwianie dialogu w sektorze prywatnym AKP/UE oraz między sektorem prywatnym AKP/UE a organami ustanowionymi na mocy Umowy,

ii) analizowanie i okresowe przekazywanie właściwym organom informacji dotyczących całej gamy kwestii dotyczących powiązań między sektorami prywatnymi AKP i UE w kontekście Umowy lub, ogólnie, powiązań gospodarczych między Wspólnotą a krajami AKP, oraz

iii) analizowanie i okresowe przekazywanie właściwym organom na poziomie regionalnym lub lokalnym informacji na temat szczególnych problemów sektorowych dotyczących między innymi gałęzi produkcji lub rodzajów produktów.

Artykuł 76

Finansowanie i wspieranie inwestycji

1. Współpraca dostarcza długoterminowe środki finansowe, włącznie z kapitałem ryzyka, w celu wspierania wzrostu w sektorze prywatnym i pomocy w uruchomieniu kapitału krajowego i zagranicznego. W tym celu współpraca obejmuje w szczególności:

a) dotacje na pomoc finansową i techniczną wspierającą reformy w zakresie polityki, rozwój zasobów ludzkich, tworzenie możliwości instytucjonalnych oraz inne formy wsparcia instytucjonalnego dotyczącego inwestycji szczególnych, środków zwiększania konkurencyjności przedsiębiorstw oraz wzmacniania możliwości prywatnych pośredników finansowych i pozafinansowych, ułatwianie i wspieranie inwestycji i działania zmierzające do wzmocnienia konkurencyjności;

b) usługi doradcze i konsultacyjne pomagające w tworzeniu otoczenia sprzyjającego inwestycjom oraz bazy informacyjnej ukierunkowującej i zachęcającej do przepływu kapitału;

c) kapitał ryzyka przeznaczony na inwestycje kapitałowe lub quasi-kapitałowe, gwarancje wspierania inwestycji krajowych i zagranicznych oraz pożyczki i linie kredytowe przydzielane na warunkach ustanowionych w załączniku II do niniejszej Umowy "Zasady i warunki finansowania"; oraz

d) pożyczki ze środków własnych banku.

2. Pożyczki ze środków własnych banku są udzielane zgodnie z jego statutem oraz zasadami i warunkami ustanowionymi w załączniku II do niniejszej Umowy.

Artykuł 77

Gwarancje inwestycyjne

1. Gwarancje inwestycyjne są narzędziem rozwoju finansów o rosnącym znaczeniu, ponieważ przyczyniają się do obniżenia ryzyka projektu i zachęcają do angażowania przepływów kapitału prywatnego. W związku z tym współpraca zapewnia szerszą dostępność i szersze wykorzystanie ubezpieczenia od ryzyka jako mechanizmu łagodzącego ryzyko i podnoszącego bezpieczeństwo inwestora w państwach AKP.

2. Współpraca oferuje gwarancje i udziela pomocy za pośrednictwem funduszy gwarancyjnych obejmujących ryzyko od uprawnionych inwestycji. W szczególności współpraca wspiera:

a) plany reasekuracyjne przeznaczone na pokrycie zagranicznych inwestycji uprawnionych inwestorów bezpośrednich; od nieprawidłowości prawnych oraz podstawowego ryzyka wywłaszczenia, ograniczeń operacji walutowych, wojny i niepokojów społecznych, a także naruszenia umowy. Inwestorzy mogą ubezpieczyć projekty łącząc w dowolnej kombinacji cztery rodzaje ubezpieczeń;

b) programy gwarancyjne obejmujące ryzyko w formie gwarancji częściowych na finansowanie zadłużenia. Dostępne są zarówno częściowe gwarancje ryzyka jak i częściowe gwarancje kredytowe; oraz

c) krajowe i regionalne fundusze gwarancyjne obejmujące w szczególności krajowe instytucje finansowe lub inwestorów krajowych, w celu zachęcenia do rozwoju sektora finansowego.

3. Współpraca wspiera również tworzenie możliwości, udziela wsparcia instytucjonalnego i popiera udział w funduszach finansujących podstawowe inicjatywy krajowe i/lub regionalne, mające na celu zmniejszenie ryzyka handlowego inwestorów (między innymi fundusze gwarancyjne, organy regulacyjne, mechanizmy arbitrażowe oraz systemy sądownicze zmierzając do wzmocnienia ochrony inwestycji usprawniających systemy kredytów eksportowych).

4. Jeśli jest to możliwe, współpraca udziela takiego wsparcia w oparciu o wartość uzupełniającą i dodaną odnoszącą się do inicjatyw prywatnych i/lub państwowych oraz we współpracy z pozostałymi organizacjami prywatnymi i państwowymi. W ramach Komitetu Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE, AKP i WE przeprowadzą wspólną analizę propozycji powołania Agencji Gwarancyjnej AKP-WE udzielającej i zarządzającej programami gwarancji inwestycyjnych.

Artykuł 78

Ochrona inwestycji

1. W zakresie przysługujących im kompetencji, państwa AKP i Wspólnota oraz jej Państwa Członkowskie potwierdzają potrzebę wspierania i ochrony inwestycji każdej ze Stron na ich terytoriach i w tym kontekście potwierdzają znaczenie zawierania, we wspólnym interesie, umów o popieraniu i ochronie inwestycji, które mogłyby również stanowić podstawę systemów ubezpieczeniowych i gwarancyjnych.

2. W celu zaangażowania inwestycji europejskich w projekty rozwojowe o znaczeniu szczególnym dla państw AKP oraz promowane przez nie, Wspólnota i jej Państwa Członkowskie z jednej strony i państwa AKP z drugiej strony mogą również zawierać umowy dotyczące projektów szczególnych stanowiących przedmiot wzajemnego interesu, jeśli przedsiębiorstwa wspólnotowe i europejskie przyczyniają się do ich finansowania.

3. Strony postanawiają również wprowadzić, w ramach umów o partnerstwie gospodarczym i przy zachowaniu właściwych kompetencji Wspólnoty i jej Państw Członkowskich, ogólne zasady dotyczące ochrony i wspierania inwestycji, które pozwoliłyby na uzyskanie jak najlepszych wyników uzgodnionych na właściwych forach międzynarodowych lub dwustronnie.

TYTUŁ III

WSPÓŁPRACA TECHNICZNA

Artykuł 79

1. Współpraca techniczna wspiera państwa AKP w rozwoju krajowych i regionalnych środków osobowych, stałym rozwoju instytucji o znaczeniu zasadniczym dla pomyślnego rozwoju, włącznie ze wsparciem, między innymi, organizacji i firm konsultacyjnych państw AKP, a także w drodze wymiany uzgodnień dotyczących konsultantów zarówno z przedsiębiorstw AKP jak i UE.

2. Ponadto współpraca techniczna jest rentowna pod względem kosztów i dostosowana do potrzeby, na którą ją przeznaczono, oraz umożliwia wymianę know-how i zwiększenie możliwości krajowych i regionalnych. Współpraca techniczna przyczynia się do osiągnięcia celów projektu i programu, w tym dążeń zmierzających do wzmocnienia możliwości zarządzania urzędników krajowych i regionalnych. Pomoc techniczna:

a) jest kierowana popytem i w związku z tym jest udostępniana wyłącznie na wniosek zainteresowanego państwa lub państw AKP oraz dostosowana do potrzeb odbiorcy;

b) uzupełnia i wspiera dążenia AKP do określenia ich wymagań;

c) jest przedmiotem kontroli i monitorowania w celu zapewnienia jej skuteczności;

d) zachęca biegłych, firmy konsultacyjne oraz instytucje oświatowe i badawcze AKP do udziału w umowach finansowanych z Funduszu, a także określa sposoby zatrudniania wykwalifikowanego personelu krajowego i regionalnego przy projektach Funduszu;

e) zachęca do oddelegowywania kadr krajowych AKP w charakterze konsultantów do instytucji działających w ich państwie lub w państwie ościennym, lub do organizacji regionalnych;

f) ma na celu rozwijanie wiedzy o problemach i potencjale krajowych i regionalnych środków osobowych, a także ustanawia rejestr biegłych, konsultantów oraz przedsiębiorstw konsultacyjnych AKP kwalifikujących się do zaangażowania w projekty i programy finansowane z Funduszu;

g) wspiera pomoc techniczną między krajami AKP w celu promowania wymiany pomocy technicznej, zarządzania i doświadczenia zawodowego między państwami AKP;

h) rozwija programy działania długoterminowego rozwoju instytucjonalnego i rozwoju personelu, stanowiące integralną część przygotowywania projektu i programu i uwzględniające niezbędne wymogi finansowe;

i) wspiera ustalenia prowadzące do wzmocnienia możliwości państw AKP do nabywania przez nie doświadczenia; oraz

j) zwraca szczególną uwagę na rozwój możliwości państw AKP w zakresie planowania, wykonania i oceny projektu, a także zarządzania budżetem.

3. Pomoc techniczna może być udzielana we wszystkich dziedzinach współpracy i w granicach mandatu niniejszej Umowy. Działania nią objęte są zróżnicowane pod względem ich zakresu i charakteru, a ponadto są również dostosowane do potrzeb państw AKP.

4. Współpraca techniczna może mieć charakter szczególny lub ogólny. Komitet do spraw Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE ustanawia wytyczne realizowania współpracy technicznej.

Artykuł 80

W celu zapobieżenia odpływowi z państw AKP wykwalifikowanej kadry, Wspólnota pomaga wnioskującym państwom AKP w ułatwieniu powrotu wykwalifikowanych obywateli AKP zamieszkujących w państwach rozwiniętych, przez ponowne wprowadzenie środków zachęcających ich do powrotu.

TYTUŁ IV

PROCEDURY I SYSTEMY ZARZĄDZANIA

Artykuł 81

Procedury

Procedury zarządzania powinny być przejrzyste, proste w stosowaniu oraz powinny umożliwiać decentralizację zadań i odpowiedzialności w tej dziedzinie. Realizowanie współpracy na rzecz rozwoju AKP-UE jest otwarte na nowych uczestników o charakterze niepaństwowym w dziedzinach stanowiących przedmiot ich zainteresowania. Szczegółowe postanowienia proceduralne dotyczące planowania, przygotowywania, realizacji i zarządzania współpracą finansową i techniczną są ustanowione w załączniku IV w sprawie procedur realizacji i zarządzania. Rada Ministrów może dokonywać przeglądu, poprawiać i wprowadzać zmiany do tych postanowień w oparciu o zalecenia Komitetu do spraw Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE.

Artykuł 82

Podmioty wykonawcze

W celu realizacji współpracy finansowej i technicznej na mocy niniejszej Umowy, powołuje się podmioty wykonawcze. Szczegółowe postanowienia dotyczące odpowiedzialności podmiotów wykonawczych są ustanowione w załączniku IV w sprawie procedur realizacji i zarządzania.

Artykuł 83

Komitet Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE

1. Przynajmniej raz w roku Rada Ministrów bada czy cele rozwoju współpracy finansowej zostały osiągnięte oraz analizuje ogólne i szczególne problemy wynikające z realizacji tej współpracy. W związku z tym w ramach Rady Ministrów powołuje się Komitet do spraw Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE, dalej zwany "Komitetem AKP-WE".

2. Komitet AKP-WE, między innymi:

a) zapewnia ogólne osiąganie celów i zasad rozwoju współpracy finansowej oraz ustanawia ogólne wytyczne jej skutecznej i terminowej realizacji;

b) bada problemy wynikające z realizacji współpracy na rzecz rozwoju i proponuje właściwe środki;

c) dokonuje przeglądu załączników do Umowy w celu zapewnienia ich aktualizacji i zaleca wszelkie właściwe zmiany, które są zatwierdzane przez Radę Ministrów; oraz

d) bada działania realizowane w ramach Umowy, zmierzające do osiągnięcia celów wspierania rozwoju sektora prywatnego oraz inwestycji i operacji w ramach instrumentu inwestycyjnego.

3. Komitet AKP-WE, zbierający się co kwartał, w myśl zasady parytetu, składa się z przedstawicieli państw AKP i Wspólnoty lub ich upoważnionych przedstawicieli. Za każdym razem gdy jedna ze stron tego zażąda, i co najmniej raz w roku, Komitet zbiera się na poziomie ministerialnym.

4. Rada Ministrów ustanawia regulamin Komitetu AKP-WE, w szczególności warunki reprezentowania oraz liczbę członków Komitetu, szczegółowe regulacje dotyczącego jego obrad oraz warunki przewodniczenia mu.

5. Komitet AKP-WE może zwoływać posiedzenia biegłych mające na celu analizowanie przyczyn wszelkich trudności i problemów, które mogą przeszkadzać w skutecznej realizacji współpracy na rzecz rozwoju. Biegli przedstawiają Komitetowi zalecenia w sprawie możliwych sposobów wyeliminowania takich trudności i problemów.

CZĘŚĆ 5

POSTANOWIENIA OGÓLNE DOTYCZĄCE NAJMNIEJ ROZWINIĘTYCH, ŚRÓDLĄDOWYCH I WYSPIARSKICH PAŃSTW AKP

ROZDZIAŁ 1

POSTANOWIENIA OGÓLNE

Artykuł 84

1. W celu umożliwienia najmniej rozwiniętym, śródlądowym i wyspiarskim krajom AKP pełnego korzystania z możliwości oferowanych przez Umowę, tak aby osiągnęły one odpowiednie wskaźniki rozwoju, współpraca zapewnia szczególne traktowanie najmniej rozwiniętych krajów AKP oraz, we właściwym zakresie, uwzględnia szczególnie niepewną pozycję śródlądowych i wyspiarskich krajów AKP. Uwzględnia również potrzeby krajów znajdujących się w sytuacji pokonfliktowej.

2. Niezależnie od środków szczególnych oraz postanowień dotyczących krajów najmniej rozwiniętych, śródlądowych i wyspiarskich, zawartych w różnych rozdziałach Umowy, w grupach oraz krajach znajdujących się w sytuacjach pokonfliktowych szczególną uwagę należy zwrócić na:

a) wzmocnienie współpracy regionalnej;

b) infrastrukturę transportową i komunikacyjną;

c) skuteczne wykorzystywanie zasobów morskich oraz handel produktami z nich pochodzącymi oraz, w przypadku krajów śródlądowych, rybactwo śródlądowe;

d) dostosowanie strukturalne, w przypadku gdy należy uwzględnić stopień rozwoju tych krajów i, na etapie realizacji, także wymiar społeczny dostosowania; oraz

e) realizację strategii żywnościowych oraz programów zintegrowanego rozwoju.

ROZDZIAŁ 2

Najmniej rozwinięte państwa AKP

Artykuł 85

1. Najmniej rozwinięte państwa AKP są traktowane w sposób szczególny, tak aby umożliwić im pokonanie poważnych trudności gospodarczych i społecznych, które hamują ich rozwój, oraz osiągnięcie odpowiednich wskaźników rozwoju.

2. Wykaz państw najmniej rozwiniętych jest zamieszczony w załączniku VI. Wykaz może zostać zmieniony decyzją Rady Ministrów, gdy:

a) do niniejszej Umowy przystępuje państwo trzecie znajdujące się w porównywalnej sytuacji; oraz

b) sytuacja gospodarcza państwa AKP zmienia się w sposób znaczący i trwały na tyle, że niezbędne jest włączenie go do kategorii państw najmniej rozwiniętych, lub zaliczanie go do tej kategorii nie jest już uzasadnione.

Artykuł 86

Postanowienia przyjęte w odniesieniu do najmniej rozwiniętych państw AKP są zawarte w następujących artykułach: 2, 29, 32, 35, 37, 56, 68, 84, 85.

ROZDZIAŁ 3

Śródlądowe państwa AKP

Artykuł 87

1. Ustanowia się postanowienia oraz środki szczególne mające na celu wspieranie śródlądowych państw AKP w ich dążeniach do pokonania trudności geograficznych oraz innych przeszkód powstrzymujących ich rozwój, tak aby umożliwić im osiągnięcie odpowiednich wskaźników rozwoju.

2. Wykaz śródlądowych państw AKP jest zamieszczony w załączniku VI. Wykaz może zostać zmieniony decyzją Rady Ministrów, gdy do Umowy przystępuje państwo trzecie znajdujące się w porównywalnej sytuacji.

Artykuł 88

Postanowienia przyjęte w odniesieniu do śródlądowych państw AKP są zawarte w następujących artykułach: 2, 32, 35, 56, 68, 84, 87.

ROZDZIAŁ 4

Wyspiarskie państwa AKP

Artykuł 89

1. Ustanowia się postanowienia oraz środki szczególne mające na celu wspieranie wyspiarskich państw AKP w ich dążeniach do pokonania trudności środowiskowych i geograficznych oraz innych przeszkód powstrzymujących ich rozwój, tak aby umożliwić im osiągnięcie odpowiednich wskaźników rozwoju.

2. Wykaz wyspiarskich państw AKP jest zamieszczony w załączniku VI. Wykaz może zostać zmieniony decyzją Rady Ministrów, gdy do Umowy przystępuje państwo trzecie znajdujące się w porównywalnej sytuacji.

Artykuł 90

Postanowienia przyjęte w odniesieniu do wyspiarskich państw AKP są zawarte w następujących artykułach: 2, 32, 35, 56, 68, 84, 89.

CZĘŚĆ 6

POSTANOWIENIA KOŃCOWE

Artykuł 91

Sprzeczność między niniejszą Umową a innymi traktatami

Żadnego rodzaju traktat, konwencja, umowa lub porozumienie zawarte między jednym lub wieloma państwami Członkowskimi Wspólnoty a jednym lub wieloma państwami AKP nie może utrudniać wykonania niniejszej Umowy.

Artykuł 92

Terytorialny zakres obowiązywania

Z zastrzeżeniem postanowień szczególnych dotyczących powiązań między państwami AKP a francuskimi departamentami zamorskimi w nich wymienionymi, niniejszą Umowę stosuje się na terytoriach, na których stosuje się Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską i na warunkach ustanowionych w tym Traktacie z jednej strony oraz w państwach AKP z drugiej strony.

Artykuł 93

Ratyfikacja i wejście w życie

1. Niniejsza Umowa podlega ratyfikacji lub zatwierdzeniu przez Strony sygnatariuszy zgodnie z odpowiednimi zasadami i procedurami konstytucyjnymi.

2. Dokumenty ratyfikacyjne lub zatwierdzające niniejszą Umowę należy złożyć, w przypadku państw AKP w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej, a w przypadku Wspólnoty i Państw Członkowskich w sekretariacie generalnym państw AKP. Sekretariaty niezwłocznie informują Państwa Sygnatariuszy oraz Wspólnotę o złożeniu tych dokumentów.

3. Niniejsza Umowa wchodzi w życie pierwszego dnia drugiego miesiąca od daty złożenia dokumentów ratyfikacyjnych Państw Członkowskich i przynajmniej dwóch trzecich państw AKP oraz od dnia złożenia przez Wspólnotę dokumentów zatwierdzających niniejszą Umowę.

4. Państwo AKP sygnatariusz, które nie dopełniło procedur wymienionych w ustępie 1 i 2 do dnia wejścia w życie niniejszej Umowy podanego w ustępie 3, może to uczynić w terminie 12 miesięcy od tego dnia bez uszczerbku dla postanowień ustępu 6.

W przypadku takich państw niniejszą Umowę stosuje się z pierwszym dniem drugiego miesiąca następującego po dniu dopełnienia tych procedur. Państwa te uznają zasadność wszelkich środków przyjętych w celu wykonania Umowy po dniu jej wejścia w życie.

5. Regulamin instytucji wspólnych ustanowionych na mocy niniejszej Umowy określa warunki, na mocy których przedstawiciele Państw Sygnatariuszy wymienionych w ustępie 4 mogą zasiadać w tych instytucjach w charakterze obserwatorów.

6. Rada Ministrów może zdecydować o udzieleniu szczególnego wsparcia państwom AKP będącym stroną poprzednich Konwencji AKP-WE, które z powodu braku instytucji rządowych ustanawianych w trybie normalnym nie były w stanie podpisać lub ratyfikować niniejszej Umowy. Wsparcie to może dotyczyć rozwoju instytucjonalnego oraz podejmowania działań w zakresie rozwoju gospodarczego i społecznego, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb najbardziej pokrzywdzonych grup ludności. W tym kontekście i w zakresie współpracy finansowej i technicznej, państwa te mogą korzystać z funduszy przewidzianych w części 4 niniejszej Umowy.

Na zasadzie odstępstwa od ustępu 4, zainteresowane kraje, które są sygnatariuszami Umowy mogą dopełnić procedur ratyfikacyjnych w terminie dwunastu miesięcy od przywrócenia instytucji rządowych.

Kraje, które nie podpisały i nie ratyfikowały Umowy mogą do niej przystąpić w drodze procedury akcesyjnej przewidzianej w artykule 94.

Artykuł 94

Przystąpienie

1. Wszelkie wnioski o przystąpienie do niniejszej Umowy złożone przez państwo niepodległe, którego charakter strukturalny i gospodarczy oraz sytuacja społeczna są porównywalne z warunkami państw AKP są przekazywane Radzie Ministrów.

Jeśli Rada Ministrów zatwierdzi wniosek, zainteresowane państwo przystępuje do niniejszej Umowy składając akt przystąpienia w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej, który przesyła uwierzytelniony odpis aktu do sekretariatu państw AKP i notyfikuje go Państwom Członkowskim. Rada Ministrów może ustanowić wszelkie środki wprowadzające zmiany, które mogą okazać się niezbędne.

Zainteresowane państwo korzysta z takich samych praw i podlega takim samym obowiązkom, z których korzystają i którym podlegają państwa AKP. Jego przystąpienie nie może naruszać korzyści uzyskanych przez państwa AKP Sygnatariuszy niniejszej Umowy na mocy postanowień w sprawie finansowania współpracy na rzecz rozwoju. W specjalnym protokole stanowiącym integralną część Umowy Rada Ministrów może określić warunki i porozumienia szczególne dotyczące przystąpienia danego państwa do Umowy.

2. Rada Ministrów jest informoana o każdym wniosku złożonym przez państwo trzecie pragnące zostać członkiem grupy gospodarczej państw AKP.

3. Rada Ministrów jest informowana o każdym wniosku złożonym przez państwo trzecie pragnące zostać członkiem Unii Europejskiej. Podczas negocjacji między Unią a Państwem ubiegającym się o członkostwo Wspólnota przekazuje państwom AKP wszelkie istotne informacje, natomiast państwa AKP przedstawiają Wspólnocie swoje obawy, tak aby Wspólnota mogła je w pełni uwzględnić. Wspólnota informuje sekretariat AKP o każdym przystąpieniu do Unii Europejskiej.

Każde nowe Państwo Członkowskie Unii Europejskiej staje się Stroną niniejszej Umowy z dniem przystąpienia, w drodze klauzuli zawartej w Akcie Przystąpienia. Jeśli Akt Przystąpienia do Unii nie przewiduje takiego automatycznego przystąpienia Państwa Członkowskiego do niniejszej Umowy, zainteresowane Państwo Członkowskie przystępuje do niej składając Akt Przystąpienia w Sekretariacie Generalnym Rady Unii Europejskiej, który przesyła jego uwierzytelniony odpis do sekretariatu AKP i notyfikuje go Państwom Członkowskim.

Strony dokonują przeglądu skutków przystąpienia do niniejszej Umowy nowych Państw Członkowskich. Rada Ministrów może zdecydować o przyjęciu wszelkich środków przejściowych lub środków wprowadzających niezbędne zmiany.

Artykuł 95

Okres obowiązywania umowy i klauzula przeglądowa

1. Niniejsza Umowa zostaje zawarta na okres dwudziestu lat rozpoczynający się 1 marca 2000 roku.

2. Protokoły finansowe są określane każdorazowo na okres pięciu lat.

3. Nie później niż 12 miesięcy przed datą upłynięcia każdego z okresów pięcioletnich Wspólnota i Państwa Członkowskie z jednej strony oraz państwa AKP z drugiej strony informują Stronę przeciwną o każdym przeglądzie postanowień, którego pragną dokonać w celu wprowadzenia zmian do Umowy. Nie dotyczy to jednak postanowień w sprawie współpracy gospodarczej i handlowej, dla których przewiduje się specjalną procedurę przeglądową. Niezależnie od tego terminu, jeśli jedna ze Stron wnioskuje o przegląd jakiegokolwiek postanowienia Umowy, Strona przeciwna ma dwa miesiące, w ciągu których może złożyć wniosek o rozszerzenie przeglądu na inne postanowienia dotyczące zagadnień objętych wnioskiem wstępnym.

Dziesięć miesięcy przed wygaśnięciem okresu pięcioletniego Strony przystępują do negocjacji w celu zbadania wszelkich możliwych zmian postanowień uwzględnionych w notyfikacji.

Artykuł 93 dotyczy również zmian już wprowadzonych.

Rada Ministrów przyjmuje wszelkie środki przejściowe, które mogą być niezbędne w odniesieniu do zmienionych postanowień przed ich wejściem w życie.

4. Osiemnaście miesięcy przed końcem ogólnego okresu obowiązywania Umowy Strony przystępują do negocjacji w celu zbadania, które postanowienia dalej regulują stosunki między nimi.

Do momentu wejścia w życie nowej Umowy Rada Ministrów stosuje wszelkie, niezbędne środki przejściowe.

Artykuł 96

Elementy zasadnicze: procedura konsultacyjna oraz środki właściwe w odniesieniu do praw człowieka, zasad demokratycznych i państwa prawnego

1. W rozumieniu niniejszego artykułu termin "Strona" odnosi się do Wspólnoty i Państw Członkowskich Unii Europejskiej z jednej strony oraz do każdego państwa AKP z drugiej strony.

2. a) Jeśli mimo dialogu politycznego regularnie prowadzonego między Stronami Strona uznaje, że Strona przeciwna nie wypełnia obowiązku wynikającego z poszanowania praw człowieka, zasad demokratycznych i państwa prawnego określonych w artykule 9 ustęp 2, z wyjątkiem nagłych przypadków, wówczas przedstawia Stronie przeciwnej oraz Radzie Ministrów właściwe informacje niezbędne do dokładnego zbadania sytuacji w celu znalezienia rozwiązania zadowalającego Strony. W tym celu zaprasza Stronę przeciwną do podjęcia konsultacji, które koncentrują się na przyjętych środkach lub które Strona zainteresowana powinna podjąć w celu zaradzenia sytuacji.

Konsultacje są prowadzone na poziomie i w formie uznanej za najbardziej właściwą dla znalezienia rozwiązania.

Konsultacje rozpoczynają się nie później niż 15 dni po zaproszeniu do wzięcia w nich udziału i trwają przez okres wspólnie ustalony, w zależności od charakteru i powagi naruszenia. W każdym przypadku konsultacje nie powinny trwać dłużej niż 60 dni.

Jeśli konsultacje nie doprowadzą do rozwiązania zadowalającego obie Strony, jeśli odmówiono udziału w konsultacjach lub w nagłych przypadkach, mogą zostać przyjęte właściwe środki. Środki te są odwoływane z chwilą ustania przyczyny ich przyjęcia.

b) Termin "nagłe przypadki" dotyczy przypadków wyjątkowych, szczególnie poważnego i skrajnego naruszenia jednego z elementów zasadniczych określonych w artykule 9 ustęp 2, wymagającego natychmiastowej reakcji.

Strona odwołująca się do procedury wyjątkowej powiadamia o powyższym Stronę przeciwną i Radę Ministrów oddzielnie, chyba że nie ma na to czasu.

c) "Właściwe środki" określone w niniejszym artykule są środkami przyjętymi zgodnie z prawem międzynarodowym oraz adekwatnie do naruszenia. Przy wyborze tych środków należy przede wszystkim uwzględnić środki w najmniejszym stopniu zakłócające stosowanie niniejszej Umowy. Przyjmuje się, że zawieszenie byłoby środkiem ostatecznym.

Jeśli środki są przyjmowane w nagłych przypadkach, Strona przeciwna i Rada Ministrów są o tym niezwłocznie informowane. Na wniosek zainteresowanej Strony mogą zostać zwołane konsultacje w celu dokładnego zbadania sytuacji i jeśli jest to możliwe, znalezienia rozwiązania. Konsultacje te są przeprowadzane zgodnie z uzgodnieniami określonymi w literze a) akapit drugi i trzeci.

Artykuł 97

Procedura konsultacyjna oraz środki właściwe w odniesieniu do korupcji

1. Strony uznają, że skoro w myśl zasad wsparcia finansowego oraz programów polityki gospodarczej i sektorowej Wspólnota jest liczącym się partnerem, poważne przypadki korupcji powinny doprowadzić do podjęcia konsultacji między Stronami.

2. W takich przypadkach każda Strona może zaprosić Stronę przeciwną do wzięcia udziału w konsultacjach. Konsultacje takie rozpoczyną się nie później niż 21 dni od złożenia zaproszenia i nie trwają dłużej niż 60 dni.

3. Jeśli konsultacje nie doprowadzą do rozwiązania zadowalającego obie Strony lub jeśli odmówiono udziału w konsultacjach, Strony przyjmują właściwe środki. We wszystkich przypadkach przyjęcie środków niezbędnych do niezwłocznego zaradzenia sytuacji leży w zakresie odpowiedzialności Strony, na której terytorium wystąpiły poważne przypadki korupcji. Środki przyjęte przez każdą ze Stron muszą być adekwatne do powagi sytuacji. Przy wyborze środków należy przede wszystkim uwzględnić środki w najmniejszym stopniu zakłócające stosowanie niniejszej Umowy. Przyjmuje się, że zawieszenie byłoby środkiem ostatecznym.

4. W rozumieniu niniejszego artykułu termin "Strona" dotyczy Wspólnoty i Państw Członkowskich Unii Europejskiej z jednej strony oraz każdego państwa AKP z drugiej strony.

Artykuł 98

Rozstrzyganie sporów

1. Każdy spór dotyczący interpretacji lub stosowania niniejszej Umowy powstający między jednym lub wieloma Państwami Członkowskimi lub Wspólnotą z jednej strony a jednym lub wieloma państwami AKP z drugiej strony jest kierowany do Rady Ministrów.

Między posiedzeniami Rady Ministrów spory takie są przekazywane Komitetowi Ambasadorów.

2. a) Jeśli Radzie Ministrów nie uda się rozstrzygnąć sporu, każda Strona może zażądać rozstrzygnięcia sporu w drodze postępowania arbitrażowego. W związku z tym w terminie trzydziestu dni od złożenia wniosku o rozpoczęcie postępowania arbitrażowego każda Strona powołuje arbitra. W przypadku niedopełnienia powyższej procedury każda Strona może się zwrócić do Sekretarza Generalnego Stałego Sądu Arbitrażowego z prośbą o powołanie drugiego arbitra.

b) W terminie trzydziestu dni obaj arbitrzy powołują trzeciego arbitra. W przypadku niedopełnienia powyższego każda Strona może się zwrócić z prośbą o powołanie trzeciego arbitra do Sekretarza Generalnego Stałego Sądu Arbitrażowego.

c) O ile arbitrzy nie zdecydują inaczej, stosowaną procedurą jest procedura ustanowiona w regulaminie Stałego Sądu Arbitrażowego dla organizacji międzynarodowych i państw dotyczącym arbitrażu dobrowolnego. Orzeczenia arbitrów są wydawane większością głosów w terminie trzech miesięcy.

d) Każda Strona sporu jest zobowiązana do przyjęcia środków niezbędnych do wykonania orzeczenia arbitrów.

e) Do celów stosowania niniejszej procedury, Wspólnotę i Państwa Członkowskie uznaje się za jedną Stronę sporu.

Artykuł 99

Klauzula wypowiedzenia

Wspólnota i jej Państwa Członkowskie w odniesieniu do każdego państwa AKP oraz każde państwo AKP w odniesieniu do Wspólnoty i jej Państw Członkowskich mogą rozwiązać niniejszą Umowę z sześciomiesięcznym okresem wypowiedzenia.

Artykuł 100

Status tekstów

Protokoły i załączniki do niniejszej Umowy stanowią jej integralną część. Załączniki II, III, IV i VI mogą być poddane weryfikacji, przeglądowi i/lub zmieniane przez Radę Ministrów w oparciu o zalecenie Komitetu do spraw Współpracy Finansowej na Rzecz Rozwoju AKP-WE. Niniejsza Umowa, sporządzona w dwóch egzemplarzach w języku duńskim, niderlandzkim, angielskim, fińskim, francuskim, niemieckim, greckim, włoskim, portugalskim, hiszpańskim i szwedzkim, przy czym wszystkie teksty są równie autentyczne, zostaje złożona w archiwach Sekretariatu Generalnego Rady Unii Europejskiej oraz w sekretariacie generalnym państw AKP, które przekazują jej uwierzytelniony odpis rządowi każdego z Państw Sygnatariuszy.

Hecho en Cotonú, el veintitrés de junio del año dos mil.

Udfærdiget i Cotonou den treogtyvende juni to tusind.

Geschehen zu Cotonou am dreiundzwanzigsten Juni zweitausend.

Έγινε στην Κοτονού, στις είκοσι τρεις Ιουνίου δύο χιλιάδες.

Done at Cotonou on the twenty-third day of June in the year two thousand.

Fait à Cotonou, le vingt-trois juin deux mille.

Fatto a Cotonou, addì ventitré giugno duemila.

Gedaan te Cotonou, de drieëntwintigste juni tweeduizend.

Feito em Cotonu, em vinte e três de Junho de dois mil.

Tehty Cotonoussa kahdentenakymmenentenäkolmantena päivänä kesäkuuta vuonna kaksituhatta.

Som skedde i Cotonou den tjugotredje juni tjugohundra.

Pour Sa Majesté le Roi des BelgesVoor Zijne Majesteit de Koning der BelgenFür Seine Majestät den König der BelgierCette signature engage également la Communauté française, la Communauté flamande, la Communauté germanophone, la Région wallonne, la Région flamande et la Région de Bruxelles-Capitale.Deze handtekening verbindt eveneens de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap, de Duitstalige Gemeenschap, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest.Diese Unterschrift bindet zugleich die Deutschsprachige Gemeinschaft, die Flämische Gemeinschaft, die Französische Gemeinschaft, die Wallonische Region, die Flämische Region und die Region Brüssel-Hauptstadt.

For Hendes Majestæt Danmarks Dronning

Für den Präsidenten der Bundesrepublik Deutschland

Για τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας

Por Su Majestad el Rey de España

Pour le Président de la République française

Thar ceann Uachtarán na hÉireannFor the President of Ireland

Per il Presidente della Repubblica italiana

Pour Son Altesse Royale le Grand-Duc de Luxembourg

Voor Hare Majesteit de Koningin der Nederlanden

Für den Bundespräsidenten der Republik Österreich

Pelo Presidente da República Portuguesa

Suomen Tasavallan Presidentin puolestaFör Republiken Finlands President

På svenska regeringens vägnar

For Her Majesty the Queen of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland

Por la Comunidad Europea

For Det Europæiske Fællesskab

Für die Europäische Gemeinschaft

Για την Ευρωπαϊκή Κοινότητα

For the European Community

Pour la Communauté européenne

Per la Comunità europea

Voor de Europese Gemeenschap

Pela Comunidade Europeia

Euroopan yhteisön puolesta

På Europeiska gemenskapens vägnar

Pour le Président de la République d'Angola

For Her Majesty the Queen of Antigua and Barbuda

For the Head of State of the Commonwealth of the Bahamas

For the Head of State of Barbados

For the Government of Belize

Pour le Président de la République du Bénin

For the President of the Republic of Botswana

Pour le Président du Burkina Faso

Pour le Président de la République du Burundi

Pour le Président de la République du Cameroun

Pour le Président de la République du Cap-Vert

Pour le Président de la République Centrafricaine

Pour le Président de la République Fédérale Islamique des Comores

Pour le Président de la République démocratique du Congo

Pour le Président de la République du Congo

For the Government of the Cook Islands

Pour le Président de la République de Côte d'Ivoire

Pour le Président de la République de Djibouti

For the Government of the Commonwealth of Dominica

For the President of the Dominican Republic

For the President of the State of Eritrea

For the President of the Federal Republic of Ethiopia

For the President of the Sovereign Democratic Republic of Fiji

Pour le Président de la République gabonaise

For the President and Head of State of the Republic of the Gambia

For the President of the Republic of Ghana

For Her Majesty the Queen of Grenada

Pour le Président de la République de Guinée

Pour le Président de la République de Guinée-Bissau

Pour le Président de la République de Guinée équatoriale

For the President of the Republic of Guyana

Pour le Président de la République d'Haïti

For the Head of State of Jamaica

For the President of the Republic of Kenya

For the President of the Republic of Kiribati

For His Majesty the King of the Kingdom of Lesotho

For the President of the Republic of Liberia

Pour le Président de la République de Madagascar

For the President of the Republic of Malawi

Pour le Président de la République du Mali

For the Government of the Republic of the Marshall Islands

Pour le Président de la République Islamique de Mauritanie

For the President of the Republic of Mauritius

For the Government of the Federated States of Micronesia

Pour le Président de la République du Mozambique

For the President of the Republic of Namibia

For the Government of the Republic of Nauru

Pour le Président de la République du Niger

For the President of the Federal Republic of Nigeria

For the Government of Niue

For the Government of the Republic of Palau

For Her Majesty the Queen of the Independent State of Papua New Guinea

Pour le Président de la République Rwandaise

For Her Majesty the Queen of Saint Kitts and Nevis

For Her Majesty the Queen of Saint Lucia

For Her Majesty the Queen of Saint Vincent and the Grenadines

For the Head of State of the Independent State of Samoa

Pour le Président de la République démocratique de São Tomé et Príncipe

Pour le Président de la République du Sénégal

Pour le Président de la République des Seychelles

For the President of the Republic of Sierra Leone

For Her Majesty the Queen of the Solomon Islands

For the President of the Republic of South Africa

For the President of the Republic of the Sudan

For the President of the Republic of Suriname

For His Majesty the King of the Kingdom of Swaziland

For the President of the United Republic of Tanzania

Pour le Président de la République du Tchad

Pour le Président de la République togolaise

For His Majesty King Taufa'ahau Tupou IV of Tonga

For the President of the Republic of Trinidad and Tobago

For Her Majesty the Queen of Tuvalu

For the President of the Republic of Uganda

For the Government of the Republic of Vanuatu

For the President of the Republic of Zambia

For the Government of the Republic of Zimbabwe

--------------------------------------------------

ZAŁĄCZNIKI DO UMOWY

SPIS TREŚCI

| Strona |

ZAŁĄCZNIK I: PROTOKÓŁ FINANSOWY | 67 |

ZAŁĄCZNIK II: ZASADY I WARUNKI FINANSOWANIA | 69 |

Rozdział 1: Finansowanie inwestycji | 69 |

Rozdział 2: Działania specjalne | 71 |

Rozdział 3: Finansowanie przejściowych wahań w przychodach z wywozu | 71 |

Rozdział 4: Pozostałe postanowienia | 72 |

Rozdział 5: Umowy o ochronie inwestycji | 73 |

ZAŁĄCZNIK III: WSPARCIE INSTYTUCJONALNE – CDE I CTA | 74 |

ZAŁĄCZNIK IV: PROCEDURY REALIZACJI I ZARZĄDZANIA | 76 |

Rozdział 1: Programowanie (krajowe) | 76 |

Rozdział 2: Programowanie i przygotowanie (regionalne) | 78 |

Rozdział 3: Realizacja projektu | 80 |

Rozdział 4: Konkurencja i preferencje | 82 |

Rozdział 5: Monitoring i ocena | 86 |

Rozdział 6: Podmioty zarządzające i wykonawcze | 86 |

ZAŁĄCZNIK V: SYSTEM HANDLU STOSOWANY W OKRESIE PRZEJŚCIOWYM OKREŚLONYM W ARTYKULE 37 USTĘP 1 | 90 |

Rozdział 1: Ogólne porozumienia handlowe | 90 |

Rozdział 2: Zobowiązania specjalne dotyczące cukru, wołowiny i cielęciny | 92 |

Rozdział 3: Postanowienia końcowe | 93 |

PROTOKÓŁ 1 DOTYCZĄCY DEFINICJI POJĘCIA "PRODUKTY POCHODZĄCE" ORAZ METOD WSPÓŁPRACY ADMINISTRACYJNEJ | 94 |

Tytuł I – Postanowienia ogólne | 95 |

Tytuł II – Definicja pojęcia "produkty pochodzące" | 96 |

Tytuł III – Wymogi terytorialne | 99 |

Tytuł IV – Dowód pochodzenia | 100 |

Tytuł V – Uzgodnienia dotyczące współpracy administracyjnej | 105 |

Tytuł VI – Ceuta i Melilla | 108 |

Tytuł VII – Postanowienia końcowe | 108 |

Załącznik I do protokołu 1 – Uwagi wstępne do wykazu w załączniku II | 109 |

Załącznik IIdo Protokołu 1 – Wykaz procesów obróbki lub przetwarzania, którym należy poddać materiały bez statusu pochodzenia, aby wytworzony produkt mógł uzyskać statusu pochodzenia | 115 |

Załącznik III do protokołu 1 – Kraje i terytoria zamorskie | 187 |

Załącznik IV do protokołu 1 – Formularz świadectwa przewozowego | 188 |

Załącznik V do protokołu 1 – Deklaracja na fakturze | 193 |

Załącznik VI A do protokołu 1 – Deklaracja dostawcy dotycząca produktów o preferencyjnym statusie pochodzenia | 195 |

Załącznik VI B do protokołu 1 – Deklaracja dostawcy dotycząca produktów nieposiadających preferencyjnego statusu pochodzenia | 196 |

Załącznik VII do protokołu 1 – Świadectwo informacyjne | 197 |

Załącznik VIII do protokołu 1 – Wniosek o zastosowanie odstępstwa | 200 |

Załącznik IXdo protokołu 1 – Wykaz procesów obróbki lub przetwarzania decydujących o charakterze pochodzenia uzyskanego produktu w przypadku gdy obróbce lub przetwarzaniu poddaje się materiały tekstylne pochodzące z państw rozwijających się określonych w artykule 6 ustęp 11 niniejszego protokołu | 202 |

Załącznik Xdo protokołu 1 – Wyroby włókiennicze wyłączone z procedury kumulacji z niektórymi państwami rozwijającymi się określonymi w artykule 6 ustęp 11 niniejszego Protokołu | 208 |

Załącznik XIdo protokołu 1 – Produkty, w odniesieniu do których postanowienia dotyczące kumulacji z Republiką Południowej Afryki określone w artykule 6 ustęp 3 stosuje się po 3 latach od tymczasowego stosowania Umowy w sprawie handlu, rozwoju i współpracy między Wspólnotą Europejską a Republiką Południowej Afryki | 209 |

Załącznik XIIdo protokołu 1 – Produkty, w odniesieniu do których postanowienia dotyczące kumulacji z Republiką Południowej Afryki określone w artykule 6 ustęp 3 stosuje się po 6 latach od tymczasowego stosowania Umowy w sprawie handlu, rozwoju i współpracy między Wspólnotą Europejską a Republiką Południowej Afryki | 233 |

Załącznik XIII do protokołu 1 – Produkty, w odniesieniu do których nie stosuje się artykułu 6 ustęp 3 | 243 |

Załącznik XIV do protokołu 1 – Produkty rybołówstwa, w odniesieniu do których tymczasowo nie stosuje się artykułu 6 ustęp 3 | 260 |

Załącznik XV do protokołu 1 – Wspólna Deklaracja w sprawie kumulacji | 264 |

PROTOKÓŁ 2 W SPRAWIE WYKONANIA ARTYKUŁU 9 | 265 |

PROTOKÓŁ 3 ZAWIERAJĄCY TEKST PROTOKOŁU 3 W SPRAWIE CUKRU POCHODZĄCEGO Z PAŃSTW AKP | 266 |

Załącznik do Protokołu 3 – Deklaracje w sprawie Protokołu 3 | 268 |

Załącznik do Protokołu 3 – Wymiana listów | 269 |

PROTOKÓŁ 4 W SPRAWIE WOŁOWINY I CIELĘCINY | 274 |

PROTOKÓŁ 5 – DRUGI PROTOKÓŁ W SPRAWIE BANANÓW | 275 |

ZAŁĄCZNIK VI: WYKAZ NAJMNIEJ ROZWINIĘTYCH, ŚRÓDLĄDOWYCH I WYSPIARSKICH PAŃSTW AKP | 276 |

PROTOKOŁY | 278 |

PROTOKÓŁ 1 W SPRAWIE WYDATKÓW OPERACYJNYCH INSTYTUCJI WSPÓLNYCH | 279 |

PROTOKÓŁ 2 W SPRAWIE PRZYWILEJÓW I IMMUNITETÓW | 280 |

Rozdział 1: Osoby biorące udział w pracach nad Umową | 280 |

Rozdział 2: Własność, fundusze i aktywa Rady Ministrów AKP | 280 |

Rozdział 3: Środki komunikacji służbowej | 281 |

Rozdział 4: Personel sekretariatu państw AKP | 281 |

Rozdział 5: Delegacje Komisji w państwach AKP | 281 |

Rozdział 6: Postanowienia ogólne | 282 |

PROTOKÓŁ 3 W SPRAWIE REPUBLIKI POŁUDNIOWEJ AFRYKI | 283 |

--------------------------------------------------