14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/1

1.1

Het thema „industriedistricten” is zeker de afgelopen vijftien jaar voorwerp geweest van een brede discussie, die op alle niveaus en in alle geïndustrialiseerde landen werd gevoerd. Ook de ontwikkelingslanden en de partnerlanden in het Middellandse-Zeegebied hebben getracht een districtsysteem tot stand te brengen, in navolging van het systeem dat zich in veel Europese landen heeft geconsolideerd, om de organisatie van hun bedrijfsleven verder uit te bouwen.

1.2

Verschillende studies hebben aangetoond dat het districtsysteem een positieve bijdrage levert tot het werkgelegenheidsbeleid, en hebben tal van goede praktijkvoorbeelden (1) aan het licht gebracht over het thema „Maatschappelijk verantwoord ondernemen”, die zelfs al lang voordat de Commissie met haar Groenboek (2) kwam, werden toegepast.

1.3

In de tussenliggende tijd hebben nieuwe sociaal-economische verschijnselen en de nieuwe kennisnetwerken de traditionele banden tussen de districten gewijzigd; zo zijn de productiesystemen geëvolueerd tot metadistricten (3), en beantwoorden deze steeds meer aan de noodzaak om economische factoren in netwerken onder te brengen.

1.4

Om dit brede thema op overzichtelijke wijze te behandelen, beperkt dit initiatiefadvies zich tot de volgende onderwerpen:

1.5

Dit initiatiefadvies over de nieuwe Europese netwerken van „intelligente districten” (4) beoogt het volgende:

1.6

Het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft reeds meerdere malen gewezen op de door de Europese Raad vastgelegde centrale doelstelling van de Lissabon-strategie, nl. om „de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld te worden die in staat is tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een hechtere sociale samenhang”.

1.6.1

De gangbare opvatting is dat de groeistrategieën steeds meer gebaseerd moeten zijn op:

1.7

Meer dan vier jaar na de lancering van de Lissabon-strategie is het voor iedereen duidelijk dat de stappen die zijn gedaan om de doelstellingen en het gewenste proces te verwezenlijken nogal teleurstellend zijn. Dit wordt tevens erkend in het rapport van de groep op hoog niveau onder leiding van Wim Kok, waarin wordt geconcludeerd dat „the disappointing delivery of the strategy has been due primarily to a lack of determined political action ”, en dat „the agenda has been overloaded, coordination has been poor and there have been conflicting priorities”  (6) .

1.8

Op de Europese Raad te Brussel van 4 en 5 november 2004 heeft de voorzitter van de Europese Commissie onderstreept dat het Wim Kok-rapport een realistisch maar alarmerend beeld geeft van de geboekte vooruitgang, en laat zien dat wij nu iets moeten doen willen wij de verloren tijd nog inhalen. (7) Er wordt met name op gewezen dat de prioriteiten moeten worden bijgesteld, de vooruitgang moet worden gemeten, en dat de EU meer verantwoordelijkheid op zich moeten nemen om e.e.a. tot een goed einde te brengen. (8) Het EESC heeft zich in een onlangs uitgebracht advies (9) uitgesproken over hetzelfde thema.

1.9

Bij de herschikking van de prioriteiten in het kader van de Lissabon-strategie zou de ontwikkeling van industriedistricten volgens het EESC een sleutelelement moeten zijn voor de totstandkoming van nieuwe kennis, maar vooral voor het scheppen van meer en betere banen. Hiervoor zou gebruik moeten worden gemaakt van de grote mogelijkheden van netwerken, die in staat zijn tal van dwarsverbanden te creëren tussen de gecodificeerde onderzoekskennis en de „stilzwijgende kennis” (10) die verspreid wordt en gestalte krijgt in de productie- en distributiesystemen.

1.10

Voor de verwezenlijking van de doelstellingen van de Lissabon-strategie is het van essentieel belang dat op lokaal niveau actie wordt ondernomen en dat die actie in netwerken wordt ondergebracht. Enerzijds wordt aldus de oprichting en ontwikkeling van innovatieve ondernemingen in de gehele Unie aangemoedigd, met name ook in de nieuwe lidstaten, anderzijds worden er aldus meer mogelijkheden geschapen voor contacten en samenwerking tussen deze ondernemingen, met het oog op de totstandbrenging van een sterkere economische en sociale samenhang.

1.11

Het nieuwe „open technologiedistrict” maakt de integratie van en netwerkvorming tussen actoren uit verschillende gebieden mogelijk.

1.12

In concreto zijn de Europese netwerken van open technologiedistricten van essentieel belang voor de verwezenlijking van de volgende doelstellingen:

1.13

Tegen de achtergrond van de toenemende globalisering van de wereldeconomie heeft de ontwikkeling van de Europese kennismaatschappij verstrekkende gevolgen voor de nationale, regionale en lokale overheden, en voor het internationale evenwicht. Hierbij valt te denken aan de snelle verwerving en toepassing van nieuwe technologieën, het ontstaan van een internationale „pool” van gekwalificeerde arbeidskrachten en de mogelijkheid om het productie- en distributieproces decentraal te organiseren, zonder aantasting van de compactheid en flexibiliteit van dat proces, waarbij bovendien hoge kwaliteitsnormen worden gehanteerd.

1.14

In de economische productiecontext, en met name in de economie van de districten, hebben de mondialisering en de bijna gelijktijdige opkomst en ontwikkeling van de netwerktechnologieën veranderingen op korte, middellange en lange termijn teweeggebracht.

1.15

De huidige districten hebben zich al meer opengesteld voor nieuwe markten, en volgen de meest recente politieke ontwikkelingen, die o.m. hebben geleid tot steeds meer bedrijfsverplaatsingen, ook als gevolg van de bijzondere omgevingsomstandigheden in en de toenemende informatisering van sommige landen.

1.16

Gemiddeld 50 % van de productie van de districten in de EU-25 is bestemd voor het buitenland. De bedrijfsstructuur van deze districten is dus al internationaal georiënteerd, en ook de verkoop is steeds meer op de internationale markt gericht.

1.17

Er moet een stap vooruit worden gedaan, van internationalisering naar mondialisering:

1.18

De oprekking van de geografische grenzen, ingegeven door de economische voordelen en mogelijk gemaakt door de technologie, heeft de banden van territoriale contiguïteit, die het industriedistrict aanvankelijk kenmerkten en waarop diens kracht was gebaseerd, losser gemaakt. Hierdoor hebben sommige ondernemingen het voortouw genomen, door van de logica van een territoriale markt over te stappen op de logica van een virtuele markt — zowel voor de afzet als voor de toelevering –, waarbij het die ondernemingen voornamelijk gaat om de economisch meest voor de hand liggende oplossing.

1.19

De Europese industriedistricten staan momenteel in het middelpunt van de belangstelling, omdat zij een zeer kritieke fase doormaken. Zij moeten een oplossing zien te vinden voor twee categorieën van problemen:

1.20

De nieuwe configuratie van de concurrentiemodellen op de wereldmarkt nopen tot ingrijpende veranderingen. Met de nieuwe geïntegreerde platforms en netwerken moet worden ingespeeld op thema's als die van onderzoek en innovatie, het ontwerp van nieuwe producten en productieprocessen, het beheer van de nieuwe, beter gekwalificeerde human resources en nieuwe materialen, promotie en marketing, financiering en kredietverlening, logistiek, marktmanagement en klantenservice.

1.21

Internationaal gezien wordt Noord-Amerika het meest gekenmerkt door industriedistricten en –clusters, die te vinden zijn van de westkust tot de oostkust, van de Silicon Valley, de San Diego Industrial Clusters tot de „Route 128”. In Latijns-Amerika vinden we dergelijke districten — weliswaar in verschillende vormen, afhankelijk van de industriële ontwikkeling — in Mexico (Guadalajara Cluster), Brazilië (Sinos Valley) en Uruguay (Meat Cluster), terwijl in Azië belangrijke ervaringen zijn opgedaan in India (Agra Cluster, Tiruppur Cluster, Ludhiana Cluster), Pakistan (Sialkot Cluster), Zuid-Korea (Consumer Microelectronics Assembly Cluster) en Indonesië (Central Java Cluster). Het verschijnsel van de districten heeft zelfs in Afrika voet aan de grond gekregen: er zijn verschillende voorbeelden van te vinden in landen beneden de Sahara.

1.22

Ook in Europa zijn er naast tientallen Italiaanse experimenten nog tal van ervaringen, met name in Frankrijk, waar in 1998 de „Club de Districts Industriels Français” is opgericht, en Duitsland, waar meer dan 50 „Raumordnungsregionen” tot stand zijn gebracht, en ook Baden-Württemberg een bijzonder interessant initiatief heeft genomen. Van groot belang zijn ook de Britse ervaringen (zie met name de Cambridge High-Tech Cluster, de Motor Sport Cluster in Birmingham en de clusters in Schotland en andere regio's). De Scandinavische school heeft tal van positieve voorbeelden opgeleverd, die worden gekenmerkt door het grote belang dat zij hechten aan onderwijs als fundamentele basis voor ontwikkeling, vergemakkelijkt door de nabijheid. Wat de nieuwe lidstaten betreft zijn er belangrijke regionale initiatieven in landen als Tsjechië, Hongarije, Polen, Slovenië, Malta en de Baltische staten.

2.1

Het is niet eenvoudig om een eensluidende definitie te geven van een „district”, dat in werkelijkheid een zeer gevarieerd, dynamisch en internationaal gediversifieerd verschijnsel is.

2.2

Industriedistricten kunnen in het algemeen worden omschreven als lokale, homogene productiesystemen die worden gekenmerkt door een sterke concentratie van industriële ondernemingen, met name van kleine en middelgrote omvang, en door een hoge mate van productspecialisatie.

2.3

Het eindverslag van de groep van deskundigen van de Europese Commissie (DG Ondernemingen, rapport over „Entreprise Clusters and Networks” (12)), definieert districten als

„groups of independent companies and associated institutions that are:

2.3.1

De afgelopen decennia hebben de districten die zijn ontstaan om, in gebieden met bepaalde economische kenmerken de oprichting van bedrijven en de bedrijvigheid in de industrie- en dienstensector te stimuleren, zich grotendeels autonoom ontwikkeld, door hun activiteiten op specifieke sectoren te concentreren, waarin zij aanzienlijke concurrentievoordelen hebben ontwikkeld. De noodzaak om aan steeds strengere kwaliteits- en veiligheidsnormen te voldoen, heeft de ondernemingen in deze districten er vervolgens toe gebracht hun aandacht toe te spitsen op steeds kleinere marktniches, zoals ook blijkt uit de zeer hoge kwaliteit van hun producten.

2.4

Een district is geen toevallig samenraapsel van al dan niet gespecialiseerde ondernemingen in een bepaald gebied, maar een groep ondernemingen die als team opereren: binnen deze teams wordt samengewerkt aan projecten, en wordt concurrentie bedreven. Daarbij is het grondgebied niet slechts een context waarbinnen de ondernemingen opereren en produceren, maar biedt het een echte infrastructuur voor sociaal-economische integratie en productiecycli. Het grondgebied is m.a.w. de plaats waar de traditionele productie en de praktische kennis zijn ondergebracht.

2.5

Dankzij de steeds snellere informatieoverdracht en de mogelijkheid om in korte tijd het hele aanbod te overzien, kunnen én moeten de ondernemingen zich aanpassen. Het evenwicht binnen de districten is verschoven. De opkomst en consolidering van nieuwe technologische paradigma's heeft de hele productieorganisatie op z'n kop gezet, met gevolgen voor de beroepsprofielen, de arbeidsorganisatie, de scholing van werknemers en de expansiemogelijkheden.

2.6

Districten zijn steeds vaker verbonden aan en geïntegreerd met op het grondgebied aanwezige lokale centra voor gespecialiseerde dienstverlening, beroepsopleidingsinstellingen, universiteiten, technologieparken en onderzoekscentra. De kwaliteit van het eindproduct — doorslaggevend voor de overlevingskansen van de ondernemingen in het district — is hoofdzakelijk gebaseerd op het vermogen van deze ondernemingen om de al geconsolideerde productietradities optimaal te combineren met de marktbehoeften op het stuk van innovatie en specialisatie.

2.7

De internationalisering van de productie vraagt van de ondernemingen steeds meer investeringen, waardoor een transnationaal netwerk ontstaat. Ook het MKB en de grote multinationals moeten, wanneer het netwerk waarop hun concurrentievoordeel gebaseerd is het lokale grondgebied overschrijdt, kunnen rekenen op adequate technologische infrastructuren, met behulp waarvan de kennis kan worden uitgewisseld en verder worden ontwikkeld, en op verantwoordelijke en gemotiveerde arbeidskrachten.

2.8

De groeiende marktintegratie zou enerzijds nadelig kunnen zijn voor ondernemingen die gewend zijn op beperkte markten te opereren, maar biedt anderzijds ook nieuwe afzetmogelijkheden, vooral voor meer dynamische kleine en middelgrote ondernemingen. De grote technologische veranderingen werken niet noodzakelijkerwijs in het voordeel van grote ondernemingen. Dikwijls neutraliseert de net economy factoren als de geografische spreiding of de beschikbaarheid van een autonoom distributienetwerk, waarmee enkele traditioneel zwakke punten van het MKB worden weggenomen. Hiervoor is het wel zaak dat het MKB in de gelegenheid wordt gesteld optimaal te profiteren van de mogelijkheden van de technologische ontwikkeling, óók met de steun van centra voor assistentie en dienstverlening.

2.9

Dankzij het netwerk zijn de beweegredenen waarom binnen een bepaald grondgebied werd geopereerd, gedeeltelijk achterhaald. Kenmerken die vroeger van essentieel belang waren, zoals de snelle uitwisseling van informatie of de mogelijkheid om controle uit te oefenen, die eerst afhankelijk waren van een geringe afstand, worden nu gewaarborgd door de ICT.

2.10

Ofschoon de kansen en mogelijke activiteiten enorm zijn uitgebreid, blijven de intermenselijke betrekkingen een uitdaging waarvoor het netwerk nog altijd geen oplossing biedt. De „face-to-face”-contacten, gebaseerd op kennis en ervaring, blijven tot op heden onvervangbaar. De vertrouwensrelatie tussen personen blijft van groot belang, zelfs als het netwerk de geografische afstand deels heeft gereduceerd en de ondernemingen in het district steeds meer samenwerken met ondernemingen buiten het district, vaak in verschillende landen.

3.1

Traditionele industriedistricten worden steeds meer geflankeerd door en soms zelfs vervangen door metadistricten: deze laatste kunnen in vergelijking daarmee worden omschreven als geïntegreerde industriële platforms, van waaruit ondernemingen uit de technologiesector nieuwe locaties voor kennisvergaring en toegepast onderzoek zoeken; binnen deze platforms, waarbij het concept van territoriale verbondenheid achterhaald is, worden productie- en distributiesystemen uitgewerkt die zijn gebaseerd op gemeenschappelijke waarden en strategieën.

3.2

Dankzij het metadistrict kunnen de verschillende productiefasen zich voltrekken in gebieden die geografisch gespreid zijn, maar die zijn gekozen op grond van economisch voordeel en lokale mogelijkheden: om die reden kan in een metadistrict, bij gelijkblijvend productieniveau, en, zeker voor de verwerkende industrie, d.m.v. een proces van learning-by-interaction , bij een gelijkblijvende mate van geschiktheid, de overstap van een reactieve benadering naar een proactieve benadering worden gemaakt.

3.3

Met de evolutie naar metadistricten zal het district steeds meer een soort kennislaboratorium moeten worden. De beleidsmaatregelen die noodzakelijk zijn om de herijking van de districten tegen de achtergrond van de globalisering te ondersteunen, moeten zowel door de overheid — in het bijzonder de lokale en regionale overheden — als, vooral, door het bedrijfsleven worden genomen, en moeten betrekking hebben op de human resources en de mate van innovatie, met de volledige betrokkenheid van hogere ambtenaren van de lokale en regionale overheden.

3.4

In metadistricten ontstaan vooral netwerken van kleine, middelgrote en grote ondernemingen, die met elkaar in wisselwerking staan en die samenwerkingsverbanden aangaan met de meest geavanceerde centra voor wetenschappelijk en technologisch onderzoek. De motoren hiervan zijn:

3.5

In het algemeen zijn er vier kenmerken waaraan een metadistrict kan worden herkend:

3.6

De verwerving van kennis over dit verschijnsel, t.b.v. de programmering van de steunmaatregelen voor metadistricten, is ongetwijfeld nog veel complexer en veelzijdiger, niet in de laatste plaats omdat hiermee moet worden getracht om, op experimentele basis, productiedistricten van topkwaliteit („excellence”) te selecteren, die sterke banden (kunnen) onderhouden met de wereld van onderzoek, productie en innovatie. Deze complexe materie is echter moeilijk te doorgronden, omdat er nog maar weinig empirische en statistische gegevens over zijn.

3.7

Het programmeringsplan moet alle noodzakelijk elementen bevatten voor een steeds betere analyse van de kenmerken van metadistricten:

3.8

De overstap naar een op kennis gebaseerd systeem brengt ook aanzienlijke problemen op het stuk van de governance met zich mee:

3.9

De nieuwe dienstverleningsstructuren die een kennisinterface vormen tussen het lokale niveau en de mondiale netwerken winnen in dit verband aan belang. Het gaat hierbij om het ontstaan van een nieuw soort agentschap dat is aangepast aan de behoeften van de lokale ondernemingen en aan de oorspronkelijke mechanismen voor mededinging en samenwerking, en dat de ontwikkeling van de productiecontext in goede banen moet leiden.

4.1

Volgens sommige schattingen telden de Verenigde Staten in de eerste helft van de jaren '90 al circa 380 districten/clusters, die in zeer uiteenlopende productie- en dienstensectoren opereerden, en 67 % van de beroepsbevolking en 61 % van de productie in de VS vertegenwoordigden. (14) Zij zijn vaak voortgekomen uit regionale productie-crises — zoals de San Diego Clusters in Californië, die zijn ontstaan uit de reconversie van de defensie-industrie — en hebben geprofiteerd van de prominente rol van de federale en lokale overheden, die een proces op gang hebben gebracht dat daarna is opgepikt door de privaatsector. Zo heeft een regeringscommissie in Arizona een initiatief gelanceerd in de lokale universiteiten, dat erop gericht was om de districten op het grondgebied te identificeren, en wel door de belangrijkste actoren uit de privaatsector te groeperen en zo het ontstaan van districtorganisaties te bevorderen, die de mogelijkheden en beperkingen voor de afzonderlijke districten konden bestuderen. Vergelijkbare initiatieven zijn er geweest in andere Amerikaanse staten, zoals New York, Minnesota, Oklahoma en Oregon.

4.2

De federale regering van Canada heeft haar innovatiestrategie opgebouwd rond de totstandkoming en ontwikkeling van op kennis gebaseerde industriedistricten, die internationale erkenning genieten. E.e.a. werd mogelijk gemaakt door de toekenning door de belangrijkste federale agentschappen (Granting Agencies) van investeringen in onderzoek in 27 Canadese regio's en steden. Als onderdeel van de Canadese innovatiestrategie is het streven om vóór 2010 tenminste tien internationaal erkende „technology clusters” te ontwikkelen, één van de prioritaire doelstellingen van het federale innovatiebeleid. De aanwezigheid in de industriedistricten van grote, vaak academische onderzoekinstellingen, is tamelijk kenmerkend voor de Canadese situatie. (15)

4.3

In Azië en Latijns-Amerika lopen de ervaringen sterk uiteen. Ook India en China hebben ervaring met districten. In Pakistan hebben de nieuwe concurrentieprikkels die het gevolg zijn van de handelsliberalisering en de mondialisering, de tendens versterkt om samen te werken met bedrijfstakverenigingen en de door hen geleverde diensten, om aan de internationale kwaliteitsstandaards te voldoen. In Brazilië en Mexico hebben de districten te maken gehad met een internationale prijsconcurrentie, als gevolg van de sterke marktpenetratie van Chinese producten op de Noord-Amerikaanse markt; deze concurrentie heeft enerzijds geleid tot een upgrading van de verticale integratie, en anderzijds tot een differentiëring van de districten.

4.4

In Nieuw-Zeeland zijn door lokale overheden verschillende initiatieven genomen ter bevordering van industriedistricten, terwijl in Australië, op initiatief van de lokale overheden van Adelaide, Cairns en Hunter Valley, bottom-up-activiteiten zijn ontwikkeld waarbij groepen ondernemingen zijn geïdentificeerd en een dynamiek is ontwikkeld ten aanzien van hun respectieve behoeften. Sommige van deze initiatieven ontvingen subsidies van de centrale overheid, t.b.v. studies, advisering en secretariaatsdiensten.

5.1

In veel Europese regio's was het industriebeleid tot nu toe hoofdzakelijk gericht op sectorgebonden maatregelen; nu wordt steeds meer naar het grondgebied gekeken, om de factoren die hebben bijgedragen tot het wereldwijde succes van de „Made in….”-labels, te ondersteunen. Vaak zijn de lokale productiesystemen echter op moeilijkheden gestuit bij het zoeken naar adequate oplossingen, in organisatorisch en managerieel opzicht. Dit heeft de weg geopend voor nieuwe typen steun, die niet langer zijn gericht op individuele ondernemingen, maar op het gehele territorium.

5.2

De lokale bestuursautoriteiten zijn samen met universiteiten, onderzoeksinstellingen, ondernemersverenigingen en kredietinstellingen een gezamenlijke inspanning gaan leveren voor de verspreiding van innovatie, bevordering van de kwaliteit, bevordering van de afzetmogelijkheden voor lokale producten en de totstandkoming van systeemprojecten, en wel door in te spelen op de betrekkingen tussen de ondernemingen.

5.3

De industriedistricten, die al in verschillende Europese landen wettelijk zijn erkend (bijv. in Italië, bij Wet nr. 317/1991), worden algemeen beschouwd als een groot succes, met name voor de Italiaanse economie. Toch is het niet gemakkelijk er een nauwkeurige omschrijving van te geven, en hun aanduiding als zodanig door de verschillende overheidsinstellingen loopt zowel qua aantal als qua gespecialiseerde sectoren uiteen.

5.4

De totstandkoming van districten is op regionaal niveau gepromoot in landen als Italië (met name in Piemonte, Lombardije, Veneto, Emilia Romagna en Toscane), Spanje (met name in Catalonië en Valencia) en Duitsland (bijv. BioRegio, Exist en InnoRegio). In Frankrijk heeft de DATAR (16) — een interdepartementale dienst van de eerste minister — specifieke beleidsmaatregelen ontwikkeld ter ondersteuning van de lokale productiesystemen (SPL), die zich hebben verenigd in de Club van Franse industriedistricten. In Schotland, Wales en Noord-Ierland zijn tal van experimentele districten opgezet.

5.5

Ook de noordelijke landen hebben een beleid voor districten ontwikkeld: bijvoorbeeld Denemarken, waar de districtbenadering een grote impact heeft gehad op het nationale economische beleid, of Finland, waar de totstandkoming van districten niet alleen het economisch beleid van het land heeft beïnvloed maar ook het beleid inzake wetenschappelijk onderzoek, technologie en onderwijs.

5.6

In de nieuwe lidstaten zijn sinds 2000-2001 verschillende programma's voor de ontwikkeling van districten gelanceerd. Een voorbeeld daarvan is het Samenwerkingsprogramma in Tsjechië. Hongarije heeft het programma NFT-GVOP gelanceerd, voor de ontwikkeling van zgn. industrieparken (17), opgericht door een NGO (18): de Vereniging van industrieparken. Momenteel telt Hongarije 165 van zulke industrieparken, die goed zijn voor 18 % van de werknemers in de industriesector en 28 % van de export van industrieproducten. In de periode 1997-2003 is 46.182.000 euro geïnvesteerd in de Hongaarse industrieparken. (19) In het Westelijk Donaugebied is er het PGK-programma (20), en in Polen is er het programma SME Clustering/Networking. Slovenië heeft in 2000 een driejarenprogramma voor de ontwikkeling van districten gelanceerd, waarbij meer dan 500 ondernemingen en 50 instellingen betrokken waren. In de Baltische staten zijn meer dan 130 proefprojecten en experimenten aan de gang. De Maltese lokale overheden hebben een strategie uitgestippeld ter ondersteuning van „sleuteldistricten”, in sectoren als gezondheid, oceanografie, informatietechnologie, luchtvaart en dienstverlening. Ook in de kandidaat-lidstaten zijn belangrijke initiatieven ontwikkeld, zoals in het Timisoara-district van Roemenië. In Bulgarije zijn in 2001, in het kader van het Phare-project „Capacity building for accelerated growth of the SME sector in Bulgaria”, vijf potentiële districten aangewezen. Om deze verder te ontwikkelen heeft het Bulgaarse ministerie van economische zaken een nationaal agentschap opgericht.

5.7

In Nederland is de districtbenadering indirect onderdeel van het regeringsbeleid en de regeringsprogramma's, terwijl in Oostenrijk specifieke beleidsmaatregelen zijn genomen om de banden tussen onderzoekinstellingen en de privaatsector nader aan te halen, om de regelgevings- en administratieve belemmeringen voor innovatie uit de weg te nemen en om specifieke districten en expertisecentra op te richten.

5.8

Een beleid ter ondersteuning van districten vergt echter ook een stelselmatige, geïntegreerde benadering die rekening houdt met de verbanden tussen de ondernemingen en tussen de industriesectoren, en de verbanden tussen de ondernemingen, de instellingen en de lokale overheden. Volgens deze benadering zou de privaatsector de motor achter de initiatieven moeten zijn, terwijl de publieke sector de rol van bevorderaar en katalysator op zich zou moeten nemen.

5.9

Het „districtsysteem” leidt tot verschillende fenomenen van horizontale integratie tussen ondernemingen, gaande van de betrekkingen tussen primaire en afgeleide ondernemingen tot out-sourcing aan toe. Dankzij deze integratie kan een hoge mate van flexibiliteit behouden blijven, maar kunnen ook, door de integratie van de productie, de typische schaalvoordelen van grote ondernemingen worden gerealiseerd. De zelfvoorzieningscapaciteit van het district, waarbij de productieketen wordt gefragmenteerd en iedere bewerking door een gespecialiseerd bedrijf wordt uitgevoerd, maakt een flexibel beheer van de productiekosten mogelijk, en zorgt ervoor dat de productie gemakkelijker aan de behoeften van de markt kan worden aangepast.

5.10

Of de producten van het district succes hebben op de internationale markten hangt tevens af van de innovatiecapaciteit en het voortdurend zoeken naar productverbeteringen. E.e.a. wordt mogelijk gemaakt door de mededinging tussen de ondernemingen in het district en door de interactie met de aldaar aanwezige universiteiten en/of hogescholen. Dankzij deze synergie zijn zelfs technologisch gezien minder ontwikkelde sectoren, zoals de textiel- en kledingsector, concurrerend geworden.

5.11

Tot nu toe waren de indicatoren voor het bestaan van een district afgeleid van factoren als: de ondernemingsdichtheid, het specialisatieniveau van de sectoren en het percentage werknemers in de verwerkende industrie. Dit waren dus altijd kwantitatieve factoren, die in overeenstemming waren met het streven naar een „objectieve” besluitvorming. Er zou echter tevens moeten worden gekeken naar factoren als het economisch profiel, productinnovatie of gemeenschappelijke bedrijfsstrategieën van ondernemingen, en vooral ook naar het bestaan van een „netwerk”. Dit laatste element is immers van fundamenteel belang om het ontstaan van de districtstructuur te kunnen vaststellen en de toekomstige krachtpunten van het metadistrict aan te wijzen, ten einde een nauw verband tussen onderzoek en bedrijfsleven tot stand te brengen.

5.12

Op EU-niveau zouden tal van initiatieven kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van Europese technologiedistricten. Er is echter nog geen echt geïntegreerd beleid uitgekristalliseerd ter bevordering van innovatieve netwerken van districten dat in overeenstemming is met de hernieuwde lancering van de Lissabonstrategie door de Europese Raad op 4 en 5 november 2004 en met het streven om de sociaal-economische structuur van kleine en middelgrote ondernemingen uit de oude en nieuwe lidstaten zo snel mogelijk in de uitgebreide interne markt te integreren.

5.13

Het Europa van de 15 lidstaten heeft een reeks communautaire instrumenten ontwikkeld die kunnen worden ingezet om de totstandkoming van netwerken van kennisdistricten te bevorderen. Deze instrumenten zijn met name te vinden in het regionaal beleid, het O&O-beleid, het ondernemingen- en innovatiebeleid, het beleid inzake de informatiemaatschappij en het beleid inzake opleidingen.

5.13.1

Regionaal beleid. Dankzij een aanzienlijke hoeveelheid financiële middelen uit de Structuurfondsen heeft het beleid voor onderzoek en innovatie een bijzondere impuls gegeven aan het regionaal beleid, via de innovatieve acties krachtens art. 10 van het EFRO, het RIS-programma (regionale innovatiestrategieën) en communautaire initiatieven als Interreg III — C. Op hun beurt bieden het Europees Investeringsfonds en de Europese Investeringsbank met het „Groei-initiatief” mogelijkheden voor het MKB om innovatieve netwerken op te zetten.

5.13.2

Europees O&TO-beleid. Het zesde kaderprogramma voor onderzoek en ontwikkeling 2002-2006 is een belangrijke bron voor mogelijke steun aan de ontwikkeling van kennisdistricten, met name in de context van:

5.13.3

Daarnaast voorziet het actieplan „Meer onderzoek voor Europa: naar 3 % van het BBP” in een reeks nieuwe acties op nationaal/Europees niveau. Ook in het kader van de toegepaste diensten van het Galileo-programma voor radionavigatie en plaatsbepaling per satelliet zullen initiatieven kunnen worden ontwikkeld ter ondersteuning van de Europese kennisdistricten.

Maar zoals is gebleken uit recente rapporten, met name het rapport over de deelname van het MKB aan het programma, is de toegang daartoe voor deze bedrijven ernstig bemoeilijkt, vooral in de nieuwe lidstaten. (21)

5.13.4

Ondernemingenbeleid. In het kader van het ondernemingen- en innovatiebeleid zij met name gewezen op de volgende activiteiten en programma's:

5.13.5

Van de initiatieven die door DG Ondernemingen worden beheerd, zijn de initiatieven voor de ontwikkeling van netwerken van districten en het IDAbc-programma ten behoeve van ondernemingen en netwerken van ondernemingen, van bijzonder belang. In het kader van de gezamenlijke acties voor duurzame ontwikkeling van DG Milieu, is met name de samenwerking tussen industriedistricten op het gebied van EMS/EMAS-certificaten (Eco-Management and Audit Scheme), die op regionaal niveau worden gefinancierd, het vermelden waard.

5.13.6

Beleid inzake de informatiemaatschappij. In het kader van eEurope 2005 — en met name de initiatieven eGovernment, eBusiness, eCommerce, eProcurement, Breedbandnetwerken, eInclusion en Go digital — kunnen tal van projecten ter ondersteuning van districtnetwerken worden opgezet.

5.13.7

Beleid inzake onderwijs en opleiding. Verschillende maatregelen van de programma's Socrates en Leonardo kunnen worden ingezet t.b.v. opleidingsacties voor de netwerken van kennisdistricten. Vergelijkbare initiatieven zijn denkbaar in het kader van de programma's eLearning en eEurope 2005.

6.1

Tijdens de Europese voorjaarstop van 2004 is benadrukt dat „maatregelen op Europees niveau slechts een deel zijn van datgene wat nodig is om de Lissabon-strategie tot een succes te maken; door de lidstaten moeten nog talrijke hervormingen en investeringen worden doorgevoerd”. (22) Dit is nog eens bevestigd tijdens de Europese Raad van 4 en 5 november 2004, toen het Wim Kok-rapport werd gepresenteerd (23).

6.2

De belangrijkste uitdagingen liggen op drie strategische gebieden, die van fundamenteel belang zijn voor groei:

6.2.1

De ontwikkeling van transnationale kennisnetwerken: onder meer door gebruik te maken van het communautaire groei-initiatief en prioriteit te verlenen aan investeringen in onderzoek, innovatie en levenslang leren. Een ander belangrijk element is de vaststelling en totstandbrenging van nieuwe beroepsprofielen, door meer gebruik te maken van de instrumenten die het zesde kaderprogramma biedt voor netwerk-samenwerking.

6.2.2

De versterking van het mondiale concurrentievermogen en de milieuduurzaamheid: onder meer door de ontwikkeling van breedbandcommunicatie en hogesnelheidsnetwerken, die noodzakelijk zijn voor onderzoek en innovatie (Geant), de proefprojecten van het Galileo-programma en de ontwikkeling van initiatieven in het kader van eEurope 2005.

6.2.3

De versterking van het zogenaamde „nabuurschapsbeleid” (24) van het uitgebreide Europa: dit moet zijn gericht op het opwekken van een meer structurele en duurzame synergie met de buren van het nieuwe Europa, met het oog op de totstandbrenging van een ruimte van welvaart en veiligheid, door samenwerkingsverbanden aan te knopen op gevoelige gebieden als het beheer van gemeenschappelijke grenzen, de controle op de migratiestromen en de bestrijding van de georganiseerde misdaad.

6.3

In alle landen van de Unie, maar met name in de nieuwe lidstaten, groeit het besef van het belang van netwerken van districten en industriële clusters, als belangrijke elementen om het concurrentievermogen en de productiviteit te versterken, om het werkgelegenheidsbeleid en de kwaliteit van de arbeid te verbeteren, en om de ontwikkeling van het MKB te bevorderen.

6.4

Het EESC acht het zaak dat ook op EU-niveau een geïntegreerd beleid wordt ontwikkeld ter bevordering van een Europees platform dat het ontstaan van de nieuwe Europese netwerken van op kennis gebaseerde metadistricten moet ondersteunen.

6.5

Het is ervan overtuigd dat deze nieuwe, op kennis gebaseerde metadistricten de sleutel tot het succes op de wereldmarkt zullen zijn, enerzijds omdat zij het MKB een betere toegang kunnen garanderen tot topexpertise, moderne gezamenlijke diensten en nieuwe kennisinfrastructuren; anderzijds omdat zij de kwaliteit van het bedrijfsmanagement verbeteren en de werknemers bewuster maken van de mogelijkheid en hun betrokkenheid vergroten.

6.6

Volgens het EESC zou de oprichting van een Europees platform voor districten borg staan voor de samenhang, transparantie en toegankelijkheid, waar zowel het MKB als de oude en nieuwe lidstaten alsmede de kandidaat- en buurlanden bij gebaat zouden zijn.

6.7

Dit Europese platform voor districten zou het beleid van de verschillende DG's en de beschikbare instrumenten en communautaire acties kunnen coördineren.

6.8

Volgens het EESC zouden voor dit Europese platform voldoende middelen moeten worden uitgetrokken om de kritische massa tot stand te brengen die nodig is om het beleid van de Unie uit te voeren. De door het platform gecoördineerde acties die worden uitgevoerd in het kader van de Lissabon-strategie, zouden ongetwijfeld kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van kleine en middelgrote bedrijven die over bijzonder veel „stilzwijgende kennis” beschikken; de communautaire initiatieven zouden deze kennis moeten kunnen codificeren en omvormen tot een gemeenschappelijk bezit, en moeten overdragen op Europese netwerken.

6.9

Het Europese platform voor districten zou een programmakader moeten bieden voor:

7.1

In alle ontwikkelde landen is een desindustrialisatieproces aan de gang; de toegevoegde waarde van de tertiaire sector heeft in de EU een hoogte van 70 % van het totale BBP bereikt (de resterende 22 % komt voor rekening van de industrie, 5 % voor de bouwsector, en 3 % voor de landbouw). (26) Dit verschijnsel moet niet worden aangemoedigd, omdat een groot deel van de toegevoegde waarde op diensten ten goede komt aan of voortkomt uit bedrijven (27): handel en vervoer (21,6 %), financiële diensten en zakelijke dienstverlening (27,2 %), overheidsdiensten (21,6 %). (28)

7.1.1

Een beleid dat in staat is de districtcultuur te ondersteunen en verspreiden, kan er ongetwijfeld toe bijdragen dat de districten van zowel de oude als de nieuwe Europese lidstaten kunnen concurreren met landen waar de kosten van arbeid weliswaar veel lager zijn, maar waar er geen dialoog tussen de sociale partners is en waar het niet zo nauw wordt genomen met de hygiëne- en veiligheidsvoorschriften op de arbeidsplaats.

7.1.2

Volgens het EESC zou het nieuwe beleid meer gebruik moeten maken van het concurrentievermogen dat het gevolg is van de maatschappelijke verantwoordelijkheid in Europese bedrijven (29), die maakt dat alle actoren op de arbeidsmarkt bewust en serieus te werk gaan, de levertijden respecteren, een „eerlijke prijs” (30) vaststellen en een kundige, punctuele en serieuze after-sales dienstverlening bieden.

7.2

Het EESC hoopt dat de middelen worden gevonden om de netwerkconfiguraties tussen de nieuwe districten te intensiveren, met name in de nieuwe lidstaten, ten einde een geïnformeerde, marktgedreven vraag te stimuleren.

7.3

Er zou een degressieve steun (gedurende 3 of 4 jaar) moeten worden verleend, ten behoeve van haalbaarheidsstudies, start-ups, netwerkmakelaarskosten, milieuduurzaamheid en testlaboratoria voor de certificatie.

7.4

Het technologisch kader en de sociale betrekkingen zijn zeer veranderlijk en vereisen dat op korte termijn nieuwe beroepsprofielen worden geschapen. Dit vraagt om instrumenten op het gebied van levenslang leren (31), t.b.v.:

7.5

Op grond van haar eigen ervaringen hoopt het EESC dat in de metadistricten cursussen op het gebied van technologische innovatie zullen worden georganiseerd, waaraan wordt deelgenomen door publieke én private actoren uit de industrie, de arbeidswereld, universiteiten en banken. Daarnaast zouden beurzen kunnen worden uitgereikt voor stages en uitwisselingen tussen personeel uit de publieke sector en de privaatsector, en tussen het bedrijfsleven en universiteiten.

7.6

DG Innovatie, dat veel doet om de Europese ervaringen op het wereldtoneel te ondersteunen, zou meer steun moeten verlenen aan de lancering, monitoring en beoordeling van acties op het gebied van technologische verkenning en benchmarking (zowel tussen districten als transnationaal), ten einde de culturele basis en de informatie over de lopende veranderingen en de instrumenten om deze te beheersen, voortdurend aan te vullen.

7.7

Om de kredietverlening te vergemakkelijken — wat in alle lidstaten, maar met name in de nieuwe lidstaten een moeilijk punt blijft — zou een contactpunt kunnen worden geopend bij het EIF (32), dat met behulp van de bankgarantie-instrumenten waarover het beschikt, waarborgen zou kunnen verlenen voor het risicokapitaal dat door banken, financiële instellingen, consortia en coöperaties wordt verstrekt aan ondernemingen in de metadistricten.

7.8

Het nieuwe kennisdistrict is, naar de mening van het EESC, tevens een ideale plaats om te experimenteren met de meest geavanceerde vormen van maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO), d.m.v. vormen van eOverheid en eBusiness, alsmede het nieuwe eBusiness2business. Deze zijn van fundamenteel belang voor de transnationale ontwikkeling van districtnetwerken, gesteund door de interoperationele netwerken IDAbc (33) en het programma eEurope 2005 (34).

7.9

Het EESC acht het tevens van belang dat de Commissie een „thesaurus” van gemeenschappelijke nomenclatuur aanlegt, te gebruiken door alle districten die deelnemen aan communautaire programma's, naast een interactieve Europese databank, waarin alle districten zijn opgenomen, ingedeeld naar sector en activiteit.

7.10

Daarnaast zou binnen DG Ondernemingen een communautair centrum voor coördinatie en samenwerking tussen de verschillende districten en betrokken instellingen moeten worden opgericht. Dit centrum zou onder meer gidsen met goede praktijken kunnen opstellen en up-to-date kunnen houden, om deze op regionaal niveau te verspreiden.

7.11

De cultuur die ten grondslag ligt aan de maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen, beschouwt de onderneming als een middelenbron voor de gemeenschap en verzet zich tegen de bureaucratie, die de kosten immers doet oplopen en de ondernemingszin beteugeld. De lancering van een „Slid”-initiatief zou een waardevol instrument zijn om de met het Slim-programma (35) opgedane ervaringen tot de districten uit te breiden.

7.12

Ook zou het volgens het EESC nuttig zijn een helpdesk op te richten die advies en assistentie verleent op het gebied van de intellectuele eigendom, naast een aantal andere diensten t.b.v. districten, die steeds meer een onderdeel worden van de Europese netwerken en de wereldmarkt.

7.13

Het is zaak, de deelname van districten aan prenormatieve en conormatieve projecten t.b.v. de technologische ontwikkeling in het kader van CEN, Cenelec, ETSI en Normapme, mogelijk te maken. (36)

7.14

Het EESC acht het van belang dat in het kader van het vijfde meerjarenprogramma voor ondernemingen en ondernemerschap (voor de periode 2007/2013) (37), rekening wordt gehouden met het bestaan en de behoeften van industriedistricten.

7.15

Naar de mening van het EESC, dat zich hiervoor onder andere baseert op de ervaringen van de laatste jaren en met name na de Europese Raden van Lissabon, Barcelona en Sevilla, zou het zeer wenselijk zijn een Europees platform voor een permanente dialoog op te richten, ingedeeld naar sector en activiteit, en bestaande uit districtmanagers, overheden, sociale partners en vertegenwoordigers van de financiële instellingen, onderzoeksinstellingen en NGO's.

7.15.1

Het EESC vindt dat moet worden nagedacht over de communautaire erkenning van de Europese netwerken van op kennis gebaseerde metadistricten, ten einde:

7.15.2

In dit verband acht het EESC het wenselijk dat op basis van onderhavig advies een openbare hoorzitting wordt georganiseerd, waaraan zal kunnen worden deelgenomen door bestaande districten en betrokken organisaties op de verschillende territoriale niveaus, met als doel de grensoverschrijdende samenwerking aan te moedigen, en meer aandacht te geven aan:

7.15.3

Het EKD-consortium zou de ondernemingsgeest en MVO moeten stimuleren, evenals de ontwikkeling van nieuwe activiteiten, acties op het gebied van levenslang leren en grensoverschrijdende partnerschappen. Het zou aan de volgende vereisten moeten voldoen:

7.15.4

Aard — het EKD-consortium zou een privaatrechtelijk karakter moeten hebben, en dus geen openbare aanbestedingen mogen uitschrijven.

7.15.5

Opzet — het EKD-consortium zou moeten beantwoorden aan de criteria voor de oprichting van consortia, die aan het zesde kaderprogramma voor O&TO kunnen deelnemen; het zou voor een periode van vijf jaar (hernieuwbaar) (39) moeten worden opgericht, en onderdeel moeten zijn van een speciaal EKD-platform binnen de Europese Commissie.

7.15.6

Rechtsstatus — de coördinator van het EKD zou als enige bevoegd moeten zijn om de contacten met de communautaire instellingen te onderhouden, net als het geval is bij de geïntegreerde projecten en excellence-netwerken van het OTO-kaderprogramma.

7.16

Tot slot is het EESC van mening dat de opgedane ervaring met districten en de huidige focus op de op kennis gebaseerde metadistricten, uitstekende mogelijkheden bieden voor:

7.17

Om de hierboven uiteengezette redenen dient de ontwikkeling van het metadistrict op lokaal, nationaal en Europees niveau te worden gesteund en aangemoedigd.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/14

1.1

In het kader van de initiatieven die het Europees Economisch en Sociaal Comité heeft ontplooid om zijn standpunt te bepalen en voorstellen te formuleren t.a.v. de toeristische sector wordt thans een advies opgesteld dat rekening houdt met de nieuwe situatie in de EU na de uitbreiding en aandacht besteedt aan de ontwikkelingen tot dusver en in de komende jaren.

1.2

Het Comité heeft al eerder advies uitgebracht over diverse onderwerpen die verband houden met toerisme, maar dit is de eerste keer dat de gevolgen en vooruitzichten van de nieuwe Europese context voor de toeristische sector onder de loep worden genomen en, wat belangrijker is, de eerste keer dat hier leden van de nieuwe lidstaten bij zijn betrokken.

1.3

Zonder de vroegere adviezen ter discussie te stellen of iets af te doen aan het werk dat hiervoor is verricht dient gezegd te worden dat de nieuwe situatie behalve nieuwe vooruitzichten ook diverse risico's en kansen met zich meebrengt voor zowel heel Europa als voor de verschillende landen waar het hier om gaat: de oude en de nieuwe lidstaten.

1.4

Met het opstellen van dit advies heeft het Comité zich open willen stellen voor de informatie, de overwegingen en de voorstellen van met name de nieuwe lidstaten, zonder echter zijn eerder ingenomen standpunten te verloochenen. Tijdens de hoorzitting in Katowice (Polen) heeft het Comité verscheidene, zeer waardevolle bijdragen ontvangen van zowel de oude als de nieuwe lidstaten van de Unie, die toerisme eensgezind beschouwen als een bron van economische, culturele en maatschappelijke rijkdom, als een bijdrage aan het Europa van de burgers en, derhalve, aan de Europese eenwording. Gezien de recente èn de toekomstige uitbreiding, die meer contact tussen volkeren en een grotere kennis van elkaars cultuur noodzakelijk maakt, wint deze nog aan belang en aan urgentie. Naarmate de Unie groter wordt, zal dit noodzakelijke streven naar Europese eenwording nog hoger op de agenda komen te staan als een vereiste waaraan ook de nieuwe lidstaten moeten voldoen. De mensen die zich als toeristen naar andere plaatsen in de Unie begeven, zijn ongetwijfeld de hoofdrolspelers en grootste pleitbezorgers van deze Europese eenwording.

1.5

In het onderhavige advies wordt niet ingegaan op de huidige situatie en vooruitzichten van de toeristische sector in elk land, maar worden de gemeenschappelijke aspecten van een eventueel toekomstig Europees toerismebeleid geanalyseerd en maatregelen bestudeerd en voorgesteld die ertoe kunnen bijdragen dat het toerisme in alle landen de grote aanjager van duurzame sociaal-economische ontwikkeling wordt.

1.6

De Europese grondwet is een nieuw fenomeen waarmee rekening moet worden gehouden in alle analyses van de betrekkingen tussen de landen onderling en met de Europese instellingen. In het onderhavige advies wordt nagegaan in welke mate de uitbreiding gevolgen heeft voor het toerisme als geheel en hoe de Europese grondwet als nieuw ijkpunt een positieve of negatieve uitwerking kan hebben op de ontwikkeling van deze fantastische groeimotor die het toerisme in Europa en in heel de wereld is. Kortom, het is interessant de mogelijke onderdelen van een Europees toerismebeleid aan een nader onderzoek te onderwerpen.

1.7

Het is met name door middel van de betrekkingen tussen de verschillende volkeren van Europa, tussen de burgers van deze politieke, economische en sociale werkelijkheid genaamd „Europa”, dat het toerisme kan bijdragen tot een betere kennis van alle volkeren en, bijgevolg, tot de totstandbrenging, cohesie en versterking van het nieuwe Europa.

1.8

Er zij op gewezen dat het toerisme momenteel moeilijke tijden doormaakt als gevolg van diverse factoren als het internationale terrorisme en de daaruit voortvloeiende beveiligingeisen, die de vrijheid niet mogen aantasten, de mondiale economische crisis en de gevolgen daarvan voor de reisbereidheid, in ieder geval over lange afstanden. Toerisme is, en blijft in de toekomst wellicht, een instrument van wereldvrede.

1.9

Het toerisme moet — overal en met name in Europa — uitgaan van de ontwikkeling van de echte culturele waarden van zowel de gastlanden als de landen van herkomst van de toeristen. De kennismaking met elkaars gewoonten en culturen, het wederzijds begrip, de waardering voor de verschillende aspecten van de lokale omgeving (milieu, erfgoed, maatschappelijke aspecten) kunnen en moeten bijdragen tot de eenwording van Europa, tot een wereld waar solidariteit en respect voor elkaar vooropstaan.

2.1.1

Het toerismebeleid in de Europese Unie en in de Europese grondwet: Het toerisme maakt weliswaar niet direct deel uit van het gemeenschappelijk beleid van de Europese Unie, maar tal van Europese instellingen nemen maatregelen en ontplooien activiteiten die vanwege hun transversale karakter van invloed zijn op het toerisme. Ook is het toerisme voor hen een instrument om diverse belangrijke doelstellingen van de EU — duurzame ontwikkeling, werkgelegenheid, economische en sociale cohesie — te verwezenlijken. Kortom, toerisme draagt bij tot een betere levenskwaliteit voor de Europese burgers.

2.1.2

Artikel III-281 van afdeling 4 „Toerisme” van de Europese grondwet gaat nader in op het toerismebeleid van de EU:

2.1.2.1

In artikel I-17 wordt toerisme genoemd als terrein waarop de Unie ondersteunend, coördinerend of aanvullend kan optreden.

„De Unie is bevoegd om ondersteunend, coördinerend of aanvullend op te treden. De gebieden voor dat optreden zijn, wat hun Europese dimensie betreft:

2.1.3

Hoewel in deze bepalingen van de grondwet wordt erkend dat toerisme van economisch belang is en via de ondernemingen in deze sector welvaart kan genereren, is een gemeenschappelijk Europees beleid op dit vlak absoluut niet aan de orde; wél zijn maatregelen ter aanvulling en coördinatie van het nationale beleid mogelijk. Ook wordt duidelijk gesteld dat het niet de bedoeling is regels uit te vaardigen om het beleid op dit terrein te harmoniseren. Volgens het Comité vormt dit geen belemmering maar eerder een stimulans om vast te stellen wat de kenmerken van een Europees toerismemodel zijn.

2.1.3.1

Men had in het Verdrag tot vaststelling van een Europese grondwet voor een meer interventionistische aanpak op het gebied van het toerisme kunnen kiezen, maar na nadere beschouwing en analyse van de in de grondwet voorgestelde tekst is het oordeel toch overwegend positief en kan worden gezegd dat de tekst in lijn is met de rest van de grondwet. De tekst over toerisme effent het pad voor een permanent streven naar verwezenlijking van de hoofddoelstellingen, nl. een grotere rol en betere kwaliteit van het toerisme. Het Comité zal zich hiervoor, samen met andere instellingen en instanties in de branche, blijven inzetten.

2.1.4

Het onderhavige advies beoogt geen overzicht of analyse te geven van het beleid dat door elke lidstaat van de Unie op het gebied van toerisme wordt gevoerd en dat in meerdere of mindere mate „Europees” dan wel „nationalistisch” van aard kan zijn; ook de verschillende vormen van toerisme in Europa worden hier niet besproken. Zoals het Comité al eerder heeft geconstateerd, heeft het toerisme zijn wortels in de lokale en regionale structuur en wordt vandaaruit de stap gezet naar het nationale en internationale niveau. Uit de waardevolle en steekhoudende opmerkingen die tijdens de hoorzitting in Katowice zijn gemaakt kan worden geconcludeerd dat de situatie op het gebied van toerisme van land tot land verschilt en dat elk land, elke regio en elke plaatselijke gemeenschap eigen strategische keuzes maakt ten aanzien van het heden en de toekomst.

2.1.5

In dit advies wordt evenmin een waardeoordeel geveld over de vele verschillende benaderingen. Wél wordt geconstateerd dat sommige landen min of meer bereid zijn tot samenwerking, terwijl andere landen enkel oog hebben voor hun concurrentiepositie op de markt.

2.2.1

Met de uitbreiding van de Europese Unie is een nieuwe situatie ontstaan die zeer zeker nieuwe kansen met zich meebrengt voor Europa als geheel en natuurlijk ook voor alle lidstaten van het eerste uur, de recent toegetreden landen en de kandidaat-lidstaten afzonderlijk.

Deze kansen kunnen vanuit verschillende oogpunten worden bekeken:

2.2.1.1

Aanbod: Het spreekt voor zich dat met de uitbreiding ook het toch al niet onaanzienlijke toeristische aanbod in Europa flink is toegenomen. Zo is niet alleen het aantal toeristische bestemmingen gestegen, maar hebben deze bestemmingen ook meer toegevoegde waarde gekregen vanwege hun cultuur, erfgoed of natuur. Tijdens de hoorzitting in Katowice werd duidelijk dat deze toename van het toeristisch aanbod in de nieuwe lidstaten de meest uiteenlopende vormen aanneemt, gaande van natuur- en cultuurtoerisme tot zelfs ervaringen met „industrieel” toerisme. Deze stijging van het aanbod zal de concurrentiepositie van de toeristische sector in Europa zowel intern als ten opzichte van landen in Amerika, Azië en de rest van de wereld, versterken. De nieuwe lidstaten willen hun toeristisch aanbod uitbreiden omdat het een essentieel instrument is om de toeristische sector, en daarmee ook de economie, van hun land te ontwikkelen. Hoewel dit streven naar groei absoluut gerechtvaardigd en wenselijk is, mag niet worden vergeten dat er ook grenzen zijn aan de groei, dat het groeitempo houdbaar moet zijn om het behoud van sociale, economische en milieuwaarden in de toekomst te waarborgen. De — positieve en negatieve — ervaringen van andere landen met de ontwikkeling van het toerisme moeten een element van waakzaamheid en trefzekerheid aanbrengen in het ontwikkelingsmodel voor nieuwe toeristische bestemmingen.

2.2.1.2

Vraag: De stijging van de vraag in de toerismesector sinds de uitbreiding van de EU heeft ongetwijfeld te maken met drie belangrijke factoren. Enerzijds is het aantal EU-burgers dat andere plaatsen, andere landen van de EU (die tot voor kort slecht toegankelijk waren, hetzij omdat zij geen deel uitmaakten van de EU en het derhalve niet gemakkelijk was om te reizen, hetzij omdat het voor de inwoners van EU-lidstaten niet gemakkelijk was om naar de landen te reizen die er nog geen deel van uitmaakten), wil leren kennen, toegenomen. Anderzijds zal de verwachte stijging van de levensstandaard in de nieuwe lidstaten ertoe leiden dat hun inwoners sneller geneigd zullen zijn om te reizen. Bovendien zullen de nieuwe en verbeterde vervoersinfrastructuur en verkeersverbindingen er naar verwachting toe leiden dat reizen en toerisme evenals verplaatsingen om beroepsredenen of voor sportieve doeleinden aantrekkelijker worden, waardoor het aantal reizen toeneemt en de bijbehorende toeristische branche groeit.

2.2.1.3

Markt: Als gevolg van de toename van vraag en aanbod na de uitbreiding van de EU zal de toeristische markt groter en sterker worden. Dit zal ongetwijfeld positieve invloed hebben op de economie van de EU, waarvan het toerisme als sector met vele groeimogelijkheden deel uitmaakt. Het is moeilijk te voorspellen welk effect de groei van de markt zal hebben op de prijzen in de toeristische sector, op de omzet en op het rendement van de bedrijven, maar alles wijst erop dat er meer positieve dan negatieve gevolgen zullen zijn. Door de uitbreiding van de markt zal de concurrentie ongetwijfeld toenemen, maar wil deze toename op grote schaal als positief worden beoordeeld en een multipliereffect hebben, dan moet zij gebaseerd zijn op een betere concurrentiepositie van de Europese toeristische ondernemingen en bestemmingen.

2.2.2

Om ervoor te zorgen dat de uitbreiding ook nieuwe en grote kansen biedt aan een dermate belangrijke branche moeten diverse beginselen, criteria en gemeenschappelijke regels in acht worden genomen die de algemene levensvatbaarheid van de sector alsook de sociaal wenselijke toekomst ervan waarborgen. Deze criteria zijn sinds de Top van Lissabon, waar een op vier grote doelstellingen gerichte strategie (duurzaamheid, kennismaatschappij, werkgelegenheid en sociale samenhang) werd uitgestippeld, algemeen bekend.

2.2.2.1

Duurzaamheid: Reeds in een eerder advies, getiteld „Een voor iedereen toegankelijk en sociaal duurzaam toerisme” (1), heeft het Comité, in navolging van andere internationale en Europese instellingen als de Europese Commissie en het Europees Parlement, gewezen op de algemene voorwaarden van duurzaamheid waaraan het Europese toerisme moet voldoen om tot een evenwichtige ontwikkeling te komen en op lange termijn welvaart te creëren. De 100 initiatieven die in dit advies worden genoemd, zijn een concrete opsomming van elementen die duurzaamheid helpen verwezenlijken.

De verleiding van nieuwe lidstaten om het toerisme op een hoger plan te brengen door het toeristisch aanbod te vergroten moet zowel in absolute termen als in termen van groeitempo, dat vanuit economisch, sociaal en milieuoogpunt verantwoord moet zijn, aan banden worden gelegd. De eis van duurzaamheid in de toeristische sector is moeilijk te verwezenlijken omdat er constant tegenstrijdigheden zijn en er door de betrokkenen in deze branche niet altijd even consequent wordt omgegaan met de criteria waaraan de toepassing van het duurzaamheidsbeginsel moet voldoen.

2.2.2.2

Kennismaatschappij: Toerisme kan op een zeer positieve wijze bijdragen aan de verwezenlijking van deze doelstelling van de Lissabon-strategie; de activiteit op zich is immers gebaseerd op de kennismaking met andere culturen, de verplaatsing om andere oorden te leren kennen en het contact met andere sociale en culturele gewoonten en situaties. Het leerproces bij jongeren wordt in belangrijke mate gestimuleerd wanneer zij als toerist rondreizen, wanneer zij omgaan met andere mensen in een andere omgeving, wanneer zij zich meer openstellen, tolerant en solidair zijn. Kennis verwerven is niet alleen een academische aangelegenheid maar ook een kwestie van ervaring opdoen, onder willekeurige omstandigheden en op een willekeurige leeftijd. Toerisme is hierbij een belangrijk hulpmiddel.

Informatie- en communicatietechnologieën dragen op een essentiële manier bij tot zowel de productie als de consumptie van toeristische producten en zonder enige twijfel dragen zij er ook toe bij dat het toerisme een concurrerende branche is, die voor iedereen toegankelijk is.

2.2.2.3

Werkgelegenheid: Volgens de Lissabon-strategie zou Europa de komende jaren een voortrekkersrol moeten spelen wat betreft de toename — zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht — van de werkgelegenheid. Het lijdt geen twijfel dat het toerisme, dat 5 % — en in sommige lidstaten zelfs 10 % — van het BBP en de werkgelegenheid in Europa voor zijn rekening neemt, zowel in kwalitatief als kwantitatief opzicht een bron van werkgelegenheid in de EU-25 is. Met het oog op sociaal duurzame werkgelegenheid is het echter noodzakelijk dat zowel de oude als nieuwe banen in het toerisme aan basisvoorwaarden voldoen voor wat betreft kwaliteit, stagemogelijkheden, stabiliteit van het werk en met name de erkenning van de rechten van deeltijdwerkers of tijdelijke arbeidskrachten.

2.2.2.4

Sociale cohesie: Toerisme is een uitstekend instrument om sociale cohesie tot stand te brengen (men maakt immers kennis met andere situaties dan de eigen situatie) en is daarom het middel bij uitstek om invulling te geven aan de burgerschapsgedachte in de EU-25. Wanneer men samen met anderen dezelfde doelstellingen nastreeft, moet men elkaar ook kennen. Toerisme maakt dit mogelijk. Toeristisch verkeer bevat na de uitbreiding van de EU ook een element van sociale vooruitgang omdat naar meer sociale samenhang tussen alle Europese volkeren wordt gestreefd.

3.1

De hamvraag luidt: is er een plaats weggelegd voor het toerismebeleid in de algemene ontwikkeling van een globaal economisch en industriebeleid voor de Europese Unie? Het antwoord hierop moet „ja” zijn, en is ook „ja” indien wij onder toerismebeleid alle criteria, doelstellingen en instrumenten verstaan die ervoor zorgen dat het Europees toerisme een betere concurrentiepositie krijgt, meer welvaart genereert en aan duurzaamheid wint. Zoals gezegd in de Europese ontwerpgrondwet, gaat het hier om acties die de andere Europese beleidslijnen ondersteunen, coördineren of aanvullen.

3.2

Onderdelen van een industriebeleid die van toepassing zijn op de toerismesector: sommige elementen van het toerismebeleid zijn mogelijkerwijs afkomstig uit het algemeen economisch en industriebeleid van Europa:

3.2.1

Werkgelegenheid en sociaal beleid: Los van de zeer specifieke kenmerken van de werkgelegenheid in het toerisme vanwege het sterk seizoensgebonden karakter, zijn alle EU-beleidsmaatregelen inzake werkgelegenheid perfect van toepassing op de werkgelegenheid in de toerismebranche. Daarom moeten alle extra initiatieven om het seizoensgebonden karakter van het toerisme te compenseren niet alleen worden toegejuicht maar ook worden aangemoedigd en bevorderd door de Europese instellingen. Er is nog een lange weg te gaan op dit vlak, omdat het werk in de belangrijkste toeristische sectoren zeer seizoensgebonden is. Door vakantiespreiding kan een positieve bijdrage aan de verlenging van het seizoen worden geleverd, waardoor de capaciteit van de voor toerisme beschikbare infrastructuur beter kan worden gebruikt.

3.2.2

Kwaliteit: Het communautair beleid inzake kwaliteitsverbetering en de eisen die op dit vlak aan bedrijven worden gesteld moeten ook worden toegepast op het toerisme, dat immers vanwege zijn dienstverlenend karakter en de persoonlijke aandacht die wordt gegeven, zeer kwaliteitsgevoelig is. De inspanningen die alle betrokkenen in de toerismesector in heel Europa zich getroosten om werk te maken van dit kwaliteitsbeleid moeten worden ondersteund, gecoördineerd of aangevuld, zoals vastgelegd in de Europese ontwerpgrondwet.

3.2.3

Onderzoek en ontwikkeling: Het toerisme ondergaat grote veranderingen op het gebied van structuur, dienstverlening en boekingsmogelijkheden (internet); de positieve gevolgen hiervan voor het toerisme moeten worden bestudeerd en bevorderd. O&O op het gebied van toerisme moet de verantwoordelijkheid zijn van alle instanties op alle niveaus en van alle ondernemingen.

3.2.4

Consumentenbescherming: Toerisme is een economische activiteit waarbij dienstverleners en consumenten nauw met elkaar in contact staan. Het algemeen EU-beleid inzake consumentenbescherming moet dan ook rechtstreeks van toepassing zijn op het toerisme in al zijn facetten en moet ervan uitgaan dat bedrijven en consumenten hun verantwoordelijkheid nemen. De bevordering en verspreiding van kwaliteits- en milieulabels voor toerisme moeten worden gesteund en gestimuleerd.

3.2.5

Milieubescherming: Het Europees beleid inzake milieubescherming is van toepassing op de toerismesector en oefent hier een positieve invloed op uit. Aangezien het toerisme in wezen de sector is die gebaseerd is op het rationele gebruik van natuurlijke hulpbronnen, kunnen alle initiatieven, acties of regels op dit gebied het toerisme, nu en in de toekomst, alleen maar ten goede komen.

3.2.6

Andere EU-beleidslijnen: De toerismesector wordt in het algemeen en vanwege zijn transversale karakter beïnvloed door het economisch en industriebeleid van de EU; het is echter van belang dat de instellingen zich bewust zijn van het strategisch belang van het toerisme voor de werkgelegenheid en de sociale samenhang, zodat het beleid, via onderzoek en proefprojecten, wordt aangepast aan de specifieke behoeften van deze branche.

3.2.6.1

Het toerismebeleid in de EU-25 moet uiteindelijk, en zodra de Europese grondwet in werking treedt, een beleid zijn dat de andere Europese beleidslijnen met betrekking tot toerisme ondersteunt, coördineert en aanvult. De concurrentiepositie van de bedrijven, de duurzaamheid in de ruimste zin van het woord, het scheppen van kwalitatief hoogstaande werkgelegenheid en het infrastructuurbeleid moeten elementen zijn die het toerisme als elementaire activiteit voor de ontwikkeling van de hele Unie op de kaart zetten.

3.2.7

Relatie ten opzichte van andere activiteiten: Toerisme is een element dat de effecten van andere activiteiten helpt versterken, bijv. sport (cf. het advies van het EESC over „Toerisme en sport: toekomstige uitdagingen voor Europa”) (2).

3.3

Het toerismebeleid in de EU: De vraag of het toerisme in Europa en in het beleid van de EU werkelijk de plaats inneemt en het belang en het strategisch karakter vertegenwoordigt die het verdient als menselijke, economische en sociale activiteit moet vanuit verschillende oogpunten worden beantwoord.

3.3.1

De EU en haar landen, regio's en steden zijn wereldwijde toeristische bestemmingen: gezien de nieuwe Europese situatie is, met name door de recente uitbreiding met nieuwe lidstaten, een groot, gevarieerd en contrastrijk aanbod noodzakelijk om van Europa een aantrekkelijke toeristische bestemming te maken, die zich onderscheidt van de rest van de wereld. Naar verwachting zal de groei in de toekomst enigszins afnemen, maar nog steeds hoger liggen dan de verwachte groei in andere branches. Het kwaliteitsbeleid, dat ten grondslag ligt aan concurrentievermogen en duurzaamheid, moet aan de basis liggen van dit aanbod en van de ontwikkeling van een Europees keurmerk voor kwalitatief hoogstaand toerisme.

3.3.2.1

Europese instellingen als de Commissie en het Parlement spannen zich voortdurend in om maatregelen te coördineren die van invloed zijn op het toerisme. In verband hiermee zij met name gewezen op het reeds bestaande Europees Toerismeforum, dat jaarlijks alle partijen in de toeristische sector samenbrengt en van grote wetenschappelijke en organisatorische waarde is om de samenwerking ter bevordering van het Europees toerisme in goede banen te leiden.

3.3.2.2

Deze en ook andere initiatieven om, samen met alle betrokkenen, het Europees toerisme onder de aandacht te brengen, zijn ten zeerste toe te juichen. De conclusies van het Forum 2004 in Boedapest zijn opgenomen in bijlage I.

3.3.2.3

Er zij nogmaals gewezen op het verzoek van het EESC, zoals verwoord in zijn advies „Het toerismebeleid en de samenwerking tussen de publieke en de private sector” (3), aan de Commissie om de mogelijkheid te onderzoeken om op middellange of lange termijn de oprichting van een Europese adviesraad voor toerisme te overwegen.

3.3.2.4

Deze adviesraad zou kunnen bestaan uit vertegenwoordigers van Europese instellingen en particuliere organisaties, m.n. sociale partners en maatschappelijke organisaties, en zou zich kunnen bezighouden met het analyseren van gegevens over de ontwikkeling van het toerisme, het voorstellen van steunmaatregelen en het monitoren van de in het kader van het Europees Toerismeforum gemaakte afspraken. Het Comité is bereid hieraan actief deel te nemen.

3.3.2.5

Het Comité wil er nadrukkelijk op wijzen dat het zich, zowel alleen als in samenwerking met de Commissie, het Europees Parlement, het Comité van de Regio's en andere Europese instellingen, zal blijven inzetten voor het voortbestaan en de ontwikkeling van het toerisme in Europa.

3.3.2.6

In het verlengde hiervan wordt voorgesteld om vaker met andere instellingen rond de tafel te gaan zitten om de resoluties van het Europees Toerismeforum te analyseren en coördineren en de uitvoering ervan te stimuleren.

3.4.1

Het onderhavige advies wil dezelfde lijn blijven volgen als het vorige advies van het EESC over „Een voor iedereen toegankelijk en sociaal duurzaam toerisme” (4) en zorgt dat het toerismebeleid op hoofdlijnen aansluit bij de nieuwe situatie in Europa sinds de uitbreiding. Onder toerismebeleid worden hier niet de regelgevende bevoegdheden van de Unie verstaan, maar de beginselen en waarden die alle overheidsinstanties alsook de particuliere sector in acht moeten nemen bij het bedrijfsmatig ontplooien van toeristische activiteiten. De verschillende elementen van deze beginselen en waarden, die kunnen bijdragen tot de verbetering en verduurzaming van het toerisme, worden hierna opgesomd.

3.4.2

De definitie van „toerisme” in de EU-25 moet evenals de definitie van het huidige Europese toerisme gebaseerd zijn op waarden die verband houden met de Europese traditie en cultuur, waarbij in de eerste plaats wordt uitgegaan van de toerist zelf. Het beeld van de toerist als consument van complexe, gevarieerde en sterk op het individu afgestemde diensten met een specifieke samenstelling moet behouden blijven. Daarbij moet echter rekening worden gehouden met het feitelijk economische en bedrijfsmatige karakter van het toerisme, dat noopt tot het hanteren van criteria als rentabiliteit en concurrentievermogen in een sector van groot economisch belang, die een belangrijke bijdrage levert aan het BBP van Europa.

3.4.3

Het toerismebeleid in de EU-25 moet worden gegrondvest op duurzaamheid, in de ruimste zin van het woord voor wat betreft de economische, sociale en ecologische ontwikkeling, maar in de meest strikte zin van het woord wanneer het gaat om de voorwaarden voor ontwikkeling. Eén van de belangrijkste vragen op dit vlak betreft de grenzen van de groei: Worden er objectieve en kwantificeerbare grenzen gesteld aan de groei? Bestaan er economische grenzen aangaande het tempo waaraan de toeristische bestemmingen zich overal ter wereld ontwikkelen?

3.4.3.1

De antwoorden op deze vragen zijn niet eenvoudig, maar het lijkt er steeds meer op dat er wel grenzen zijn aan de groei, maar niet aan de ontwikkeling, mits deze ingepast wordt in het streven naar evenwicht in het kader van duurzame ontwikkeling. Denk bijvoorbeeld aan het Middellandse-Zeegebied, waar het aantal toeristische bestemmingen nog steeds toeneemt, wat op middellange termijn ernstige risico's voor de hele toeristische industrie en haar rentabiliteit met zich meebrengt. Investeringen in een duurzame ontwikkeling van het toerisme, in samenwerking met de landen van het zuidelijk Middellandse-Zeegebied, zijn initiatieven die moeten worden verwelkomd als instrumenten van economische en sociale ontwikkeling van een groot en tot dusver nog relatief weinig ontwikkeld geografisch gebied.

3.4.4

Alle Europese bedrijven, maar vooral bedrijven die een gat in de markt van de EU-25 willen vinden, moeten bijdragen tot de aanpassing van het toerisme aan een veranderende werkelijkheid zodat de concurrentiepositie wordt verbeterd: O&O, nieuwe technologieën, investeringen, reclame, ontwerp, commercialisering, netwerken, samenwerkingsverbanden. Gezien de rol van het internet, nu en in de toekomst, moeten alle sectoren worden betrokken bij de ontwikkeling en het gebruik ervan om de productiviteit te verhogen, voor onderzoek en, kortom, voor een evenwichtigere ontwikkeling van de toeristische sector.

3.4.5

Toerisme en werkgelegenheid: arbeidsbetrekkingen, beroepsopleiding, specialisatie, sociale bescherming, vrij verkeer van werknemers, zijn sleutelelementen van een Europees toerismebeleid. Ook moet bijzondere aandacht worden besteed aan het scheppen van nieuwe arbeidsplaatsen in de toeristische sector en het opleiden van mensen hiervoor; hierbij moeten de instellingen worden betrokken, om erop toe te zien dat de criteria voor het scheppen van kwalitatief hoogstaande arbeid in acht worden genomen. Bovendien moet het aantal toeristische kwalificaties worden uitgebreid en verbeterd.

3.4.6

Toerisme en de bevordering van de Europese cultuur en het Europese erfgoed: gebruiken, kunst, architectuur, geschiedenis, folklore, gastronomie, zijn elementen die een zeer belangrijke rol spelen in een degelijk Europees toerismebeleid. De nieuwe landen, die over een rijk patrimonium beschikken dat zij als toeristisch product kunnen exploiteren, moeten deze waarden hoog in het vaandel voeren voor hun toeristische ontwikkeling. De ervaringen met o.m. de paradores in Spanje, pousadas in Portugal en ville e castelli in Italië hebben uitgewezen dat patrimonium en toerisme een goede, en commercieel interessante, combinatie zijn.

3.4.7

Voorop moet staan dat toerisme toegankelijk moet zijn voor iedereen. Toerisme is een recht van alle mensen, ook van mensen met een handicap: voorgesteld wordt om in de EU-25 een promotiecampagne voor toerisme te starten, speciaal gericht op kinderen en schoolgaande jeugd en op ouderen en gepensioneerden.

3.4.8

De groei van de toerismemarkt als gevolg van de uitbreiding moet het Europese toerisme dynamischer maken en moet de aanzet geven tot een algemeen stimuleringsbeleid.

3.4.8.1

Gezien de bijzondere betekenis van het binnenlands toerisme en het effect op de vraag en de binnenlandse consumptie in de EU en, met name, de huidige en potentiële dimensie van het sociaal toerisme, zal het Comité een advies opstellen over „Een sociaal toerismebeleid voor Europa” .

3.4.9

De rol en betrokkenheid van partijen uit de toeristische sector bij het analyseren, opstellen, uitvoeren en beoordelen van maatregelen op de verschillende terreinen van het toerisme moeten te allen tijde vooropstaan en het grondbeginsel vormen van het toerismebeleid. Er moet overeenstemming worden bereikt tussen de diverse instanties over de wijze van samenwerking en de middelen die hiervoor moeten worden uitgetrokken.

3.4.10

Aangezien het seizoengebonden karakter wellicht de achilleshiel is van het toerisme, moet het nieuwe toerismebeleid van de EU-25 vooral op stabiliteit van zowel de werkgelegenheid als het toerisme zelf zijn gericht. Aan de hand van proefprojecten moet worden nagegaan hoe de overbezetting van personeel en onderbesteding van kapitaal, die het seizoengebonden karakter van het toerisme met zich meebrengt, kunnen worden tegengegaan. Hierbij moet met name aandacht worden besteed aan de verschillende vormen van toerisme en aan de wijze waarop kan worden bewerkstelligd dat toerisme de drijvende kracht achter ontwikkeling blijft.

3.4.11

Bijzondere aandacht dient uit te gaan naar de situatie op de Europese eilanden, waar de omstandigheden waaronder het toerisme tot ontwikkeling komt, vaak grote gevolgen hebben. Het beleid op het gebied van verkeersverbindingen, vervoer en regionale ontwikkeling is van strategisch belang voor de eilanden, alsook voor de berggebieden gezien hun specifieke karakter op het gebied van toerisme.

3.4.12

Er zij nogmaals op gewezen dat, gezien de huidige situatie in de wereld, veiligheid en preventie voorop moeten staan bij de ontwikkeling van het toerisme. Zowel voor natuurrampen als voor rampen die door mensen worden veroorzaakt geldt dat preventie aan de hand van regels die het vrije verkeer van personen garanderen een essentieel onderdeel moet zijn van toeristische ontwikkeling.

3.4.13

Een toerismebeleid voor de EU-25 moet ervoor zorgen dat het toerisme kan meehelpen de sociale, economische en politieke samenhang van de EU dichterbij te brengen door:

3.5.1

Bij het onderzoek naar de rol van het toerisme in de EU-25 moeten doeltreffende coördinatie en samenwerking tussen de publieke en private sector niet alleen op lokaal of nationaal niveau worden bestudeerd, maar wordt het opportuun geacht over deze grenzen heen te kijken en deze samenwerking te beschouwen als instrument om een duurzaam beleid en maatregelen ter verbetering van de investeringen in en de concurrentiepositie van landen tot stand te brengen. Het spreekt voor zich dat de landen en maatschappelijke sectoren met de grootste traditie op het vlak van toerisme hun ervaring kunnen delen met de nieuwe lidstaten, zodat zij niet dezelfde fouten maken bij de ontwikkeling van hun toerisme doordat zij weten wat succesvol kan zijn en wat tot mislukken gedoemd is, kortom, doordat zij samenwerken in dit nieuwe model van economisch, sociaal en ecologisch duurzaam toerisme.

3.5.2

Beroepsopleiding moet een van de pijlers zijn onder de verbetering van de kwaliteit van het toerisme. Het is echter raadzaam hierbij rekening te houden met de wensen van de diverse actoren uit de sector, zodat de inspanningen van de opleidingsinstituten zoveel mogelijk effect sorteren. Publiek-private samenwerking kan en moet hierbij een essentiële rol spelen.

3.5.2.1

Het Comité wil zijn nadrukkelijke steun betuigen aan het initiatief om een Europese masteropleiding in toerisme op te zetten, die het Europees toerismemodel kan vormgeven, ontwikkelen en toepassen, uitgaande van de waarden van de Europese Unie als ruimte van vreedzame coëxistentie en economische ontwikkeling.

3.5.3

Het toerismebeleid moet netwerken van partijen uit de toerismesector bevorderen, alsook ondernemers ertoe aansporen zich op alle niveaus — lokaal, regionaal, nationaal en Europees — te verenigen.

3.5.4

De vervoersinfrastructuur in de EU-25 speelt een belangrijke rol, wil het toerisme zich in alle landen op concurrerende wijze ontwikkelen. De inspanningen die de Unie zich op dit vlak getroost moeten ervoor zorgen dat het vervoer overal veilig, snel en goed toegankelijk is en op elkaar aansluit, in de wetenschap dat het toeristisch gebruik van de infrastructuur grote economische en sociale gevolgen heeft. De toegankelijkheid van de eilanden van de Europese Unie moet een bijzonder prioritaire doelstelling zijn voor het beleid ter verbetering van de interne en externe verkeersverbindingen.

3.6.1

De Europese institutionele samenwerking kan zich op verschillende manieren manifesteren:

3.6.1.1

Proefprojecten: Europees sociaal toerisme bijvoorbeeld, dat ertoe kan bijdragen dat het binnenlands toerisme toeneemt, het seizoensgebonden karakter van het toerisme afneemt en het toerisme toegankelijk wordt voor alle burgers. Het project kan worden gepromoot door landen met positieve ervaring op dit gebied en moet samen met de Commissie worden uitgevoerd; tevens moet worden bekeken of het project haalbaar is op lange termijn, zodat er een algemeen programma voor Europees Sociaal toerisme kan worden opgesteld. De Europese Commissie moet nagaan wat de mogelijke gevolgen zijn van een eventueel programma voor Europees Sociaal toerisme voor de Europese toerismebranche.

3.6.1.2

Samenwerking bij onderzoek, bijvoorbeeld op het gebied van nieuwe vormen van toerisme. Door de uitbreiding van de EU moet een nieuwe impuls worden gegeven aan duurzame vormen van toerisme. Het zou een goede zaak zijn indien de Commissie, geholpen door het Comité, een onderzoek hiernaar zou verrichten.

3.6.2.1

De grootste economische uiting van solidariteit van de EU is het beleid voor economische en sociale samenhang, dat middels de structuurfondsen wordt uitgevoerd. Dit beleid, dat doeltreffend is gebleken omdat het de lidstaten vooruit helpt, heeft na de uitbreiding nog aan belang gewonnen. Daarom moeten de maatregelen die een positief effect hebben, gebaseerd zijn op de ontwikkeling van het cohesiebeleid dat, op zijn beurt, het toerisme in alle landen een impuls kan geven, zodat het toerisme, door middel van de ontwikkeling van een toerismebeleid, deze maatregelen een multipliereffect kan geven. In dit opzicht kunnen grensoverschrijdende maatregelen, middels gemeenschappelijke acties en een gemeenschappelijk aanbod, bijdragen tot een toeristisch aanbod waarbij diverse landen zijn betrokken.

3.6.2.2

Om dit aspect nog verder uit te werken stelt het Comité voor dat de Commissie onderzoek verricht naar de invloed van de structuurfondsen op de toerismesector.

4.1

Het toerisme is een economische sector en branche die van kardinaal belang is voor de daadwerkelijke eenwording van de EU-25 en die zich op duurzame wijze, in de ruimste zin van het woord, moet ontwikkelen teneinde een effectieve bijdrage te leveren aan de sociale samenhang van Europa.

4.2

De nieuwe lidstaten zien toerisme als een ideaal middel om economische ontwikkeling tot stand te brengen, die de inkomensverschillen tussen de oude en nieuwe lidstaten van de Unie kunnen helpen verkleinen. Hun grote diversiteit op het gebied van cultuur, erfgoed en natuur betekent een verrijking van zowel de vraag naar als het aanbod van toerisme in binnen- en buitenland.

4.3

De uitbreiding met nieuwe lidstaten zal een positieve invloed hebben op de toekomst van de toerismesector, vooral indien het Europese toerismemodel de beginselen van duurzaamheid in acht neemt.

4.4

Eén van de voorstellen die het Comité graag goedgekeurd zou zien en aan de instanties van alle lidstaten zou willen voorleggen, is dat er een grootscheepse voorlichtings- en bewustmakingscampagne wordt opgezet over de rol van het toerisme als strategische branche voor Europa. Deze campagne zou hoofdzakelijk gericht moeten zijn op de schoolgaande jeugd, en zou hen bewust moeten maken van het feit dat toerisme een activiteit is die hen in contact brengt met andere mensen, plaatsen en culturen en die derhalve van cruciaal belang kan zijn voor hun persoonlijke groei en ontwikkeling. Bij deze campagne zouden Europese, nationale, regionale en lokale instanties betrokken moeten worden, evenals werkgevers- en werknemersorganisaties uit alle sectoren. Jongeren zouden ertoe moeten worden aangespoord om hun dichtstbijzijnde toeristische omgeving (stad, provincie, regio) beter te leren kennen, zodat zij gemotiveerd raken om door hun eigen land te reizen en vervolgens heel Europa te ontdekken.

4.5

De oprichting van een databank van goede praktijken in de toeristische sector, waarin zowel bestemmingen als particuliere ondernemers uit de sector (hotels, touroperators, extra aanbod enz.) zijn opgenomen, kan als instrument fungeren om de uitwisseling van positieve ervaringen in goede banen te leiden, zodat de nieuwe en de kandidaat-lidstaten hiervan de vruchten kunnen plukken.

4.6

Ook de oprichting en uitbreiding van diverse netwerken van bestemmingen waar de bevordering van duurzaamheid en kwaliteit vooropstaat zorgen ervoor dat het toerisme zich ontwikkelt volgens criteria die gericht zijn op een nieuw Europees toerismemodel waarvan de continuïteit beter wordt gegarandeerd.

4.7

Consumentenbescherming moet aan de basis liggen van een Europees toerismemodel dat ernaar streeft duurzame economische activiteit te blijven genereren. Alle algemene beleidslijnen op dit vlak moeten van toepassing zijn op het toerisme, gezien met name het nauwe contact tussen consument en dienstverlener in de toerismebranche.

4.8

Het Comité is zeer te spreken over het initiatief van de Commissie om onderzoek te verrichten naar de gevolgen van sportevenementen op het toerisme, naar aanleiding van het advies van het EESC over „Toerisme en sport: toekomstige uitdagingen voor Europa”.

4.9

Om referenties te hebben en de grondslag te leggen voor toekomstige steunmaatregelen voor het Europees toerisme beveelt het Comité de Commissie aan om binnen afzienbare termijn een studie uit te voeren naar toerisme en de situatie van het sociaal toerisme, evenals naar het toerisme van personen met een handicap, gezien het maatschappelijk belang van en de mogelijke positieve effecten ervan op de toerismesector.

4.10

Het Comité wil met name de aandacht vestigen op twee punten die in dit advies naar voren zijn gekomen:

5.

Het Comité stemt ermee in dit advies de „Verklaring van Katowice over het toerismebeleid in de Europese Unie sinds de uitbreiding” te noemen, en als zodanig te verspreiden en als bijdrage van het Europees Economisch en Sociaal Comité te presenteren op de door de Wereldorganisatie voor toerisme georganiseerde Wereldtoerismedag 2005.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/22

1.1

Op basis van het werkprogramma van de Waarnemingspost voor de interne markt (WIM) (1) heeft de afdeling „Interne markt, productie en consumptie” voorgesteld om een aanvullend advies uit te brengen over De prioriteiten voor de interne markt — 2005-2010. Evenals in het verleden draagt de WIM bij tot aanpassing van doelstellingen en methoden met het oog op de voltooiing van de interne markt.

1.2

De resultaten van het jaar 2004 voor de Europese Unie kunnen niet worden onderschat. Na een historische uitbreiding met 10 nieuwe leden, kozen de burgers van de momenteel 25 lidstaten een nieuw Europees Parlement en eind 2004 zijn de 25 leden van de nieuwe Commissie aan hun 5-jarige mandaatperiode begonnen.

1.3

Ondertussen werd het verslag Kok gepubliceerd (2), alsook het advies van het Comité (3) over de tenuitvoerlegging van de strategie van Lissabon (beide op verzoek van de Europese Raad van maart 2004). Het is de bedoeling dat onderhavig initiatiefadvies over de interne-marktprioriteiten voor de periode die overeenkomt met de mandaatperiodes van het nieuwe Parlement en de nieuwe Commissie, aansluit op deze werkzaamheden en een praktische bijdrage van het maatschappelijk middenveld verschaft.

1.4

Het is daarom van belang de basis te leggen voor de betrokkenheid van het Comité bij de door de nieuwe Commissie geplande raadplegingen.

1.5

Dit advies vormt een vervolg op het eerder advies van het Comité over de Mededeling van de Commissie aan de Raad, het Europees Parlement, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's getiteld „Interne-marktstrategie — prioriteiten 2003-2006” (COM(2003 238 def). In dit advies (4) (rapporteur: de heer Cassidy) richtte het Comité zich op een aantal prioritaire zaken voor een soepel functionerende interne markt. Het ging daarbij met name in op het verminderen van het effect van fiscale belemmeringen, verbetering van de randvoorwaarden voor het bedrijfsleven, een degelijk rechtsstelsel, strenge en transparante kwaliteitsnormen voor vooral ook de diensten van algemeen belang, meer en betere informatievoorziening voor de burgers, enz.

1.5.1

Het Comité benadrukte in dit advies ook dat de welvaart in de EU niet uitsluitend zal toenemen door de liberalisering van de markten en de stimulering van concurrentie, maar dat voor de succesvolle voltooiing van de interne markt een flankerend, op groei en werkgelegenheid gericht, macro-economisch beleid van wezenlijk belang is. Verder mag bij de discussie over de toekomstige vormgeving van de stelsels van sociale zekerheid niet alleen worden gekeken naar de interne markt en naar begrotingskwesties; de stelsels moeten als een geheel worden gezien en de doelstellingen ervan dienen in aanmerking te worden genomen.

1.6

Dit advies is mede gebaseerd op de 25 conclusies die de WIM ter gelegenheid van zijn 10e verjaardag in oktober 2004 publiceerde in de vorm van een brochure getiteld „What is the state of the enlarged Single Market? 25 findings by the Single Market Observatory”. Daarin wees de WIM erop dat, ondanks de alleszins substantiële vooruitgang die de laatste jaren is geboekt, er nog altijd sprake is van veel te veel vertraging en functioneringsgebreken. Dat gaat ten koste van de Europese marktpartijen en de prestaties van de EU in termen van concurrentievermogen, groei, innovatie en werkgelegenheid ten opzichte van die van onze belangrijkste mondiale partners.

1.7

Het meerjarig strategisch programma van de zes voorzitterschappen (5) voor de periode 2004-2006 vormt de basis voor onderhavig advies en de daarin vervatte aanbevelingen voor de uiterst belangrijke periode 2005-2010. Naast de integratie van de nieuwe lidstaten, zal deze periode worden gekenmerkt, zoals opgemerkt, door een nieuwe samenstelling van Commissie en Europees Parlement. Het is dus de bedoeling om de prioriteiten van de Unie tegen een bredere achtergrond te plaatsen en operationele vraagstukken te behandelen waar reeds lang weinig of niets meer aan is gedaan. Het programma van de zes voorzitterschappen biedt welkome beleidscontinuïteit. In het verleden is immers te vaak gebleken dat een nieuw voorzitterschap weer zijn eigen, nieuwe agenda wilde voeren, hetgeen leidde tot verwarring en de indruk dat de Unie geen duidelijke beleidsdoelstellingen heeft.

2.1

Wat de interne markt betreft, zijn de prioriteiten van de zes voorzitterschappen op de strategie van Lissabon gebaseerd. Deze strategie heeft tot doel de Unie binnen tien jaar tot de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld te maken, in staat tot duurzame economische groei met meer en betere banen en een grotere sociale cohesie. De Commissie heeft een actieplan voor de „vereenvoudiging en verbetering van de regelgeving” opgesteld (6). Sinds 1 mei 2004 betreft dit plan een grote markt die 25 lidstaten omvat. Het Comité wijst er in dit verband nogmaals op dat er zorgvuldig onderscheid gemaakt moet worden tussen onnodige rechtsregels en administratieve rompslomp enerzijds en voor het waarborgen en verbeteren van de levensomstandigheden en arbeidsvoorwaarden overeenkomstig de communautaire doelstellingen noodzakelijke normen en voorschriften anderzijds.„

2.2

De wijze waarop sommige lidstaten onnodig complicaties toevoegen bij het omzetten van EU-richtlijnen vormt een belangrijke bron van zorg. Stakeholders zijn gefrustreerd door de ondoorzichtige comitéprocedure: gedetailleerde regelingen ter uitvoering van kaderrichtlijnen worden daarbij achter gesloten deuren besproken, zonder dat het Europees Parlement of de nationale parlementen deze zelfs maar kunnen toetsen.

2.3

Wellicht is een van de grootste moeilijkheden te wijten aan het tijdsverschil tussen de goedkeuring van een richtlijn door Raad en Parlement en de daaropvolgende omzetting in nationaal recht.

2.4

De lidstaten zetten EG-regelingen vaak niet om in nationale wetgeving en creëren daardoor belemmeringen die economische schade veroorzaken. Het wegwerken van barrières vereist een zorgvuldig gekozen mix van harmonisatie, wederzijdse erkenning en vereenvoudiging.

2.5

De interne-marktpartijen hebben de aandacht gevestigd op de complexe voorwaarden waaronder zij moeten opereren. Vereenvoudiging is goeddeels een zaak van de juiste procedures en van tenuitvoerlegging, maar essentiële vereenvoudigingsbepalingen ontbreken nog altijd. Dit geldt met name voor het Gemeenschapsoctrooi, de afschaffing van dubbele heffing, een Europees statuut voor het mkb, gestandaardiseerde Europese regels voor fusies en vereenvoudiging van de intracommunautaire BTW-regels.

2.6

Hier valt ook de Commissie het een en ander te verwijten. Sommige van haar wetgevingsinitiatieven zijn niet voldoende onderbouwd door voorafgaande impactanalyses, die niet altijd even accuraat en transparant zijn. En voorbeeld daarvan vormt het voorstel inzake toegang tot de markt voor havendiensten. (7) Europese richtlijnen zijn vaak het resultaat van ingewikkelde compromissen tussen de lidstaten, of tussen de Raad en het Europees Parlement, hetgeen het er voor de adressaten van die regels niet gemakkelijker op maakt.

3.1

Juist met betrekking tot de vereenvoudiging van de regelgeving moeten de interne-marktoperatoren hun zegje kunnen doen. Zelf- en coregulering op de interne markt werden dus in het begin op twee gebieden ontwikkeld: verwijzing naar normen om de richtlijnen betreffende technische handelsbarrières verder uit te werken en autonomie van de sociale partners, zoals verankerd in het Verdrag van Maastricht.

3.2

Een dergelijke aanpak werd geleidelijk uitgebreid tot andere gebieden middels gedragscodes en vrijwillige akkoorden. Deze betroffen de rechten van de consument, vooral op het vlak van de elektronische handel (bijv. informatie, etikettering, labels, betalingszekerheid), (financiële) diensten (bijv. wederzijdse erkenning van kwalificaties) en milieubescherming (bijv. naleving van normen).

3.3

In het op 16 december 2003 door het Europees Parlement, de Raad en de Commissie gesloten interinstitutioneel akkoord (8) worden zelf- en co-regulering op de interne markt voor de eerste keer gedefinieerd en wordt er ook een organisatievorm aan gegeven. Het Comité verwondert zich er in dit verband over dat de sociale partners, die toch een belangrijk aandeel hebben in de totstandkoming van rechtsregels, hierover niet worden geraadpleegd.”

3.4

Zoals uit de gegevensbank PRISM (9) van het Comité blijkt, hebben zelf- en coregulering op Europees niveau de laatste 10 à 15 jaar een sterke groei doorgemaakt. In dit verband heeft de WIM o.m. de volgende initiatieven geconstateerd:

3.5

Het succes van zelf- en co-regulering hangt met name van de volgende factoren af:

3.6

Co- en zelfregulering kunnen slechts casuïstische oplossingen bieden als aanvulling op het werk van de wetgever, bij wie de belangrijkste voorrechten bij de behartiging van de publieke zaak blijven berusten. Om op bepaalde terreinen tot vereenvoudiging van de regelgeving bij te kunnen dragen, zou zelfregulering meer verspreiding bij de Europese beroepsorganisaties moeten vinden.

3.7

Op 10 februari 2005 hechtte het Comité zijn goedkeuring aan een informatief rapport getiteld „Co- en zelfregulering in de interne markt: huidige stand van zaken” (CESE 1182/2004). (10) Daarin worden deze analyses en bevindingen uitgediept.

4.1

Het voorstel van de Commissie om het Douanewetboek te wijzigen strekt tot vereenvoudiging van de huidige wetgeving en meer harmonisatie en integratie. De uitbreiding zal resulteren in wijzigingen in zowel de EU-wetgeving als douanepraktijken. Het beheer van de buitengrenzen van de Unie varieert namelijk sterk van lidstaat tot lidstaat wat mankracht, middelen of zelfs grondigheid betreft. Dit werpt de door de uitbreiding alleen maar relevanter geworden vraag op, hoe efficiënt douanecontroles op Europees niveau zijn en dus tot op welke hoogte de interne markt is beveiligd tegen oneerlijke concurrentie, smokkel en namaak. Het zou de moeite waard kunnen zijn te bezien in hoeverre er voor douaneaangelegenheden een instantie als OLAF zou kunnen worden opgericht, om de inkomsten uit douanerechten en landbouwheffingen veilig te stellen. Het risico bestaat dat het verlies van vertrouwen tussen de douaneautoriteiten van de respectieve lidstaten zou kunnen leiden tot herinvoering van intracommunautaire controles, waardoor de eenheid en de vrijheden van de interne markt zouden worden aangetast.

4.2

Wil men dat de interne markt naar behoren functioneert, dan dienen de douanediensten van de Unie efficiënter en homogener te worden georganiseerd. Het zou wellicht ideaal zijn om een EU-douanedienst op te richten maar de regeringen van de lidstaten hebben daar tot op heden weinig enthousiasme voor getoond. Dit komt vooral omdat zij onvoldoende vertrouwen in de efficiëntie van elkaars douanediensten hebben. Daarom zou het Comité graag zien dat de samenwerking tussen de 25 nationale autoriteiten geleidelijk zou worden opgevoerd. Om dit te bereiken moeten er gezamenlijke opleidingsprogramma's komen en moeten douanebeambten worden uitgewisseld, maar er zijn weinig aanwijzingen dat de politieke wil daartoe bij de lidstaten aanwezig is.

5.1

De belemmeringen die de werking van de interne markt in de weg staan, moeten duidelijker in kaart worden gebracht en vervolgens worden geëlimineerd (zoals het uitblijven van het Gemeenschapsoctrooi, dubbele belastingheffing, aanbestedingen die dusdanig zijn georganiseerd dat de „nationale kampioenen” de voorkeur krijgen of nationale afschotting van intellectuele-eigendomsregelingen). Daarnaast zijn er barrières die voortvloeien uit de verschillen tussen de lidstaten en waaraan de actoren zich zullen moeten aanpassen (bijv. culturele diversiteit, taal- en fiscale verschillen). Het SOLVIT-netwerk van de Commissie geniet nog onvoldoende bekendheid, maar het begint resultaten op te leveren en moet verder worden uitgewerkt.

6.1

Kleine bedrijven worden met name gehinderd door bureaucratische rompslomp en het voortbestaan van handelsbarrières. Veel van die ondernemingen, met name in grensregio's, zouden graag gemakkelijker toegang tot de interne markt willen hebben. Voorts kunnen zij niet genieten van een vereenvoudigd statuut op Europees niveau.

6.2

Het Comité heeft gepleit voor een vereenvoudigd Europees statuut (11) dat openstaat voor alle bedrijven, ongeacht hun omvang, ten einde hun activiteiten op de interne markt te vergemakkelijken. Momenteel wordt een haalbaarheidsstudie verricht, en op basis van de resultaten daarvan zal de Commissie besluiten of zij in dit verband met een passend voorstel kan komen (zij verwacht dat de studie in juni 2005 zal zijn afgerond).

6.3

Voorts wacht het Comité tevens op de resultaten van het onderzoek van de Commissie naar de vele soorten verdragen ter voorkoming van dubbele belastingheffing tussen de lidstaten onderling en met derde landen (12). Het is de bedoeling dat zij deze, samen met mogelijke oplossingen, later dit jaar zal publiceren.

7.1

In alle lidstaten is men het erover eens dat de vooruitgang betreffende de interne markt de consumenten een veel bredere keus biedt, met name wat goederen betreft (assortiment, prijs/kwaliteitsverhouding). Naast de verschillende EU-regelingen ter bescherming van de consumentenbelangen heeft vrijwillige of contractuele zelfregulering de laatste jaren concreet gestalte gekregen. Dit geldt met name voor de elektronische handel en betreft de veiligheid van betalingen, garanties, service na verkoop en alternatieve methoden voor geschillenbeslechting. Wat de prioriteiten voor verbetering betreft, dient met name te worden gewezen op effectbeoordelingen van geplande regelingen, reële maar niet te zware toepassing van het voorzorgsbeginsel, efficiënte grensoverschrijdende bescherming van de consumentenrechten en, zoals opgemerkt alternatieve geschillenbeslechtingmechanismen.

7.2

Er zij op gewezen dat de interne markt ook nog een andere doelstelling dient: het creëren van banen. Die zullen er uitsluitend komen wanneer bestaande belemmeringen uit de wereld worden geholpen. De uitbreiding is een feit en het Comité vindt dat het nu meer dan ooit zaak is om een werkelijk multipliereffect te genereren door middel van een pro-actief informatiebeleid dat betrokkenheid van de lidstaten vergt en door ervoor te zorgen dat de lidstaten verantwoording moeten afleggen. De desbetreffende informatienetwerken (zoals EURES en het online-netwerk voor probleemoplossing SOLVIT) bestaan, maar er wordt weinig gebruik van gemaakt vanwege een gebrek aan ondersteuning ervan en informatie erover.

7.3

Meer banen en de mobiliteit van werknemers zijn tevens interne-marktdoelstellingen. Opleidings- en onderwijsprogramma's moeten daarom meer worden toegespitst op de kenniseconomie. Evenals in zijn in par. 1.5 aangehaalde advies, wijst het Comité er ook in deze samenhang op dat de problemen op de Europese arbeidsmarkt niet zullen worden opgelost door voltooiing van de interne markt alleen, maar dat bijkomend actief beleid geboden is.

7.4

Het Comité zal de Commissie volledig steunen bij de verwezenlijking van vooruitgang op deze belangrijke beleidsterreinen en hoopt dat de nationale regeringen alles in het werk zullen stellen om hun woorden zo snel mogelijk om te zetten in daden. Voorts betreurt het Comité de door sommige „oude” lidstaten opgeworpen barrières voor het vrij verkeer van werknemers uit de „nieuwe” lidstaten en dringt het aan op herziening van de „overgangsperiodes”.

8.1

Het wegwerken van belemmeringen vergt een dynamisch evenwicht tussen marktkrachten, wederzijdse erkenning en harmonisatie. Dat betekent een nieuw partnerschap tussen de EU-instellingen, de lidstaten, dienstverleners en gebruikers ten einde bestaande belemmeringen beter te beoordelen, nieuwe te voorkomen, methodes te coördineren, regels te vereenvoudigen, overgangsmaatregelen te nemen en rekening te houden met de mondialisering van de handel.

8.2

Het potentieel van een interne-dienstenmarkt blijft grotendeels ongebruikt door nationale eisen die onverenigbaar zijn met de vrijheid van dienstverlening. Vervolmaking van deze markt is evenwel van wezenlijk belang op grond van a) de internationalisering van de handel, zie de huidige WTO-onderhandelingen over diensten, b) de euro, die bijgedragen heeft tot mededinging en de noodzaak van een interne-dienstenmarkt.

8.3

Hier moet de aandacht worden gevestigd op de uitermate aarzelende houding van sommige lidstaten ten aanzien van de financiële diensten (zoals verzekerings- en bancaire diensten): de geringe vorderingen met het actieplan voor deze diensten en de trage uitvoering van de strategie van Lissabon zijn hieraan te wijten. Het gebeurt maar al te vaak dat sommige deelnemers aan Europese Raden het over beleidsonderwerpen eens zijn, de Commissie opdragen om actie te ondernemen en vervolgens, eenmaal thuisgekomen, dat allemaal weer vergeten zijn.

8.4

De wetgevingsfase aangaande het Actieplan voor financiële diensten loopt bijna ten einde en consistente omzetting wordt nu doorslaggevend.

8.5

De strategie van de Commissie om de materie nieuw leven in te blazen is nodig, maar daarbij dient wel rekening te worden gehouden met de sectorale diversiteit. Dat zou kunnen worden gedaan door op Europees niveau meer gebruik te maken van co- en zelfregulering door de beroepsgroepen. Deze groepen zouden nieuwe initiatieven moeten nemen om volledig betrokken te zijn bij het openen van nieuwe wegen.

8.6

Ten slotte bracht het Comité op 10 februari 2005 een advies uit over het voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende diensten op de interne markt (CESE 137/2005). (13)

9.1

De interne markt, en daarmee de arbeidsmarkt, blijven zich ontwikkelen. De desbetreffende veranderingen vormen een belangrijke uitdaging voor de Commissie en met name voor de sociale partners.

9.1.1

De Commissie zou haar inspanningen moeten concentreren om bestaande Europese voorschriften te vereenvoudigen en te consolideren, en de onderlinge samenhang te verbeteren, zodat aanbieders en consumenten volledig van de mogelijkheden van de interne markt kunnen profiteren.

9.2

Verder roept het Comité de lidstaten ertoe op, blijk te geven van hun politieke wil door mechanismen voor nauwere douanesamenwerking in het leven te roepen.

9.3

Het Comité is van mening dat de lidstaten het belangrijkste obstakel voor de voltooiing van de interne markt vormen. Sommige zijn traag met de omzetting en in andere lidstaten gaat deze met teveel details gepaard, hetgeen tot tegenstand ten aanzien van de interne markt en de EU leidt. Weer andere liggen dwars door bijv. een verbod uit te vaardigen op grensoverschrijdende overnames van financiële instellingen als banken. Ook zijn er lidstaten die hun staatsbedrijven grensoverschrijdende overnames toestaan maar daarbij niets van wederkerigheid willen weten. De beschikbaarheid van ongelimiteerde middelen voor staatsbedrijven in sommige landen vormt een mededingingsdistorsie en de Commissie heeft daar tot op heden in wezen nog niets aan gedaan.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/29

1.1

De Commissie heeft een Mededeling uitgebracht over de bevordering van het vertrouwen in elektronische business-to-businessmarkten (B2B-e-markten). Het EESC maakt in dat verband de volgende opmerkingen:

2.1

Deze Mededeling is grotendeels gebaseerd op de uitkomsten van de werkzaamheden van een deskundigengroep bestaande uit vertegenwoordigers van het bedrijfsleven en exploitanten van e-markten (kortweg: „de deskundigengroep”). (1) De Mededeling speelt in op de behoefte aan meer vertrouwen in B2B-e-markten, teneinde de economische risico's van oneerlijke of onwettige handelspraktijken op deze markten te beperken. B2B-e-markten leiden tot lagere transactiekosten en hevigere concurrentie en kunnen daardoor bijdragen tot meer efficiëntie, maar de mate waarin dat gebeurt hangt sterk af van de bereidheid van bedrijven om aan dit soort markten deel te nemen. De Commissie wil potentiële belemmeringen om op B2B-e-markten actief te worden — die het gevolg zijn van een gebrek aan vertrouwen — wegnemen en stelt daartoe de volgende maatregelen voor:

2.2

Deze Mededeling zal de belanghebbenden bij B2B-e-markten ertoe aanzetten om intensiever te overleggen over de naleving van eerlijke handelspraktijken en veiligheidsvereisten. Op die manier zouden potentiële belemmeringen voor de deelname aan dit soort elektronische handelsplatforms moeten verdwijnen. De diensten van de Commissie zullen via de Europese portaalsite voor e-markten regelmatig verslag uitbrengen over de geboekte voortgang.

3.1

Elektronische business-to-businessmarkten (B2B-e-markten) kunnen worden gedefinieerd als handelsplatforms op internet waar bedrijven goederen en diensten uitwisselen. Op basis van de verschillende transactiemogelijkheden kunnen binnen deze brede definitie vier soorten B2B-e-markten worden onderscheiden:

Het aantal actieve e-markten (e-markten waar daadwerkelijk handel wordt gedreven) is nog niet stabiel, maar varieert. Naar schatting bestaan er thans wereldwijd ongeveer duizend actieve e-markten. Dat is 20 % minder dan twee jaar geleden (SEC(2004) 930).

4.1

De Mededeling van de Commissie heeft als onderwerp „Het vertrouwen in elektronische business-to-businessmarkten bevorderen”. E-markten maken een belangrijk deel uit van datgene wat wordt geschaard onder het meer algemene begrip e-zakendoen (e-business). Het EESC wil over het deelterrein e-markten van e-zakendoen eerst een aantal algemene opmerkingen maken.

4.1.1

In feite dragen goed functionerende e-markten bij tot een beter ondernemingsklimaat. Op langere termijn is dat gunstig voor het Europese bedrijfsleven en de werkgelegenheid. Meer concurrentie zal ondernemers in de EU ertoe aanzetten efficiënter te gaan werken. Het EESC steunt daarom maatregelen die de ontwikkeling van e-handel bevorderen. In eerdere adviezen heeft het zich in soortgelijke bewoordingen uitgelaten.

4.1.2

Het EESC merkte in zijn advies over het voorstel voor een richtlijn betreffende bepaalde juridische aspecten van e-handel (2) op dat onduidelijke juridische randvoorwaarden e-handel belemmeren. Met onderhavige Mededeling beoogt de Commissie die onduidelijkheid te verkleinen, wat het EESC toejuicht.

4.1.3

Het EESC heeft in zijn adviezen over de Commissiemededelingen „Het MKB helpen om digitaal te gaan werken” (3) en „Aanpassing van het beleid op het gebied van e-zakendoen aan de veranderende omgeving: de lering uit het Go Digital-initiatief en de toekomstige uitdagingen” (4) zijn mening gegeven over de inspanningen van de Commissie om e-zakendoen aan te moedigen. De inhoud van deze documenten is nog steeds actueel.

4.1.4

Voor het bedrijfsleven en de publieke sector is e-zakendoen van grote betekenis. Dat biedt hen namelijk mogelijkheden om concurrerender te worden en op de gehele interne markt handel te drijven. Tevens creëert het gelijke kansen voor het MKB. Het is daarom, met name in kleine en middelgrote ondernemingen, belangrijk het gebruik van de bijbehorende nieuwe technologieën te stimuleren. Het EESC juicht de werkzaamheden van de Commissie op dit vlak dan ook toe en ondersteunt die.

4.1.5

Het EESC is tevreden over de bevindingen van de „deskundigengroep inzake elektronische B2B-handelsplatforms”. Deze deskundigengroep heeft grondig werk verricht door de problemen t.a.v. B2B-e-markten te identificeren. Ze is echter enigszins onduidelijk over de vraag in welke mate het MKB zich bewust is van de voordelen van e-zakendoen. Ze schrijft namelijk op bladzijde 10 van haar eindverslag dat kleine en middelgrote ondernemingen in het algemeen op de hoogte en overtuigd zijn van de voordelen van e-zakendoen, maar op bladzijde 11 dat dit soort ondernemingen nog steeds aarzelen om zich daadwerkelijk met e-handel te gaan bezighouden, omdat ze de risico's noch de voordelen daarvan goed kennen. Er dient echter een onderscheid te worden gemaakt tussen e-zakendoen en e-handel. Geconcludeerd kan worden dat het MKB zich bewust is van de mogelijkheden van het gebruik van IT in het algemeen, maar minder bekend is met de meer specifiekere vormen van e-handel.

4.1.6

Hoewel het MKB zich dus bewust is van de mogelijkheden van e-zakendoen en veel kleine en middelgrote ondernemers een koppositie innemen wat de toepassing daarvan betreft, staat nog steeds een aantal concrete problemen de volwaardige deelname van een meerderheid van hen aan de e-business society in de weg. Die problemen zijn meer algemeen van aard en hoeven niet uitsluitend te maken te hebben met e-handel, maar zijn in dat verband wel relevant:

4.1.6.1

Bij de Commissie loopt een aantal initiatieven ter ondersteuning van kleine en middelgrote ondernemingen die elektronisch zakendoen. Het EESC staat achter deze initiatieven en spoort de Commissie aan om die uit te breiden met initiatieven die zijn gericht op de behoefte van het MKB aan aangepaste software en standaards.

4.1.7

In het bijzonder moet ervoor worden gezorgd dat kleine en middelgrote ondernemers geïnteresseerd raken in e-handel en willen leren hoe ze elektronisch zaken kunnen doen. De ontwikkelingen op dit terrein volgen elkaar snel op. Daarom loont het de moeite om te kijken op welke wijze kleine en middelgrote ondernemers kunnen worden gestimuleerd zich in e-zakendoen levenslang bij te scholen.

4.1.7.1

Dit sluit naadloos aan op de aanbevelingen die het EESC in zijn onlangs uitgebrachte advies over levenslang leren (5) formuleerde. Daarin pleitte het o.a. voor ondersteuning van de programma's voor levenslang leren die gericht zijn op burgers die thans in de productieve leeftijd zijn, alsmede voor directe koppeling van deze programma's aan de totstandbrenging van de kenniseconomie. Het EESC hecht ook veel belang aan de toegankelijkheid van die programma's voor het MKB.

5.1.1

De deskundigengroep maakt in haar eindverslag een onderscheid tussen verschillende soorten handelsplatforms. Het EESC kan zich vinden in haar opmerking dat het onjuist zou zijn de aandacht alleen maar te richten op e-markten. Ondernemingen kunnen immers op uiteenlopende manieren aan de e-business society deelnemen en verschillende bedrijven hebben verschillende behoeften en verschillende bedrijfsprincipes. De deskundigengroep constateert echter ook dat de meeste problemen die het MKB in dit verband ondervindt, samenhangen met e-markten en vooral met omgekeerde veilingen, en heeft zich in haar verslag daarom op deze specifieke soort elektronische B2B-handelsplatforms geconcentreerd.

5.1.2

Toch wil het EESC hier ook vermelden dat de omzetting op nationaal niveau van de twee richtlijnen inzake overheidsopdrachten steeds concreter vorm krijgt. Die richtlijnen scheppen nieuwe mogelijkheden voor e-handel en ondanks enkele kleine verschillen tussen de lidstaten is het vanzelfsprekend van groot belang voor het bedrijfsleven dat dankzij overheidsopdrachten het gebruik van nieuwe manieren van e-zakendoen kan worden gestimuleerd. Daarnaast heeft de Commissie een actieplan gelanceerd voor de toepassing van het rechtskader voor elektronische overheidsaankopen. Dat actieplan is van grote betekenis voor de inspanningen om het MKB meer met e-zakendoen vertrouwd te maken.

5.1.3

Het EESC beaamt dat e-markten bijzondere mogelijkheden bieden en het onverstandig zou zijn daar afwijzend tegenover te staan. Het juicht de komst van de Commissiemededeling dan ook toe, maar denkt dat een gebrek aan vertrouwen weliswaar een belangrijke, doch niet de enige reden is voor de enigszins wantrouwige houding van het MKB tegenover e-markten en elektronische B2B-handelsplatforms in het algemeen.

5.1.3.1

De deskundigengroep merkt in dit licht op dat ondernemingsbeleid — als daardoor markten transparanter worden en interoperabiliteit en eerlijkheid worden bevorderd — nuttig kan zijn om kleine en middelgrote ondernemingen te helpen zich aan te passen aan de nieuwe uitdagingen waar elektronische handelsplatforms hen voor stellen. Overheden zouden volgens de deskundigen geen specifieke vormen van e-handel moeten stimuleren, maar tegenover de verschillende verkoopkanalen en de uiteenlopende mogelijkheden van elektronische handelsplatforms een neutrale houding moeten blijven aannemen. Met name op het vlak van bewustmaking, markttransparantie, standaardisering en vertrouwen vindt de deskundigengroep verdere actie noodzakelijk.

5.1.3.2

In het algemeen moeten elektronische B2B-handelsplatforms worden gevoed met informatie van kleine en middelgrote ondernemingen. Hoe geavanceerder die platforms zijn, hoe groter de behoefte is aan standaards. Die zijn nog lang niet gereed en volledig, en wanneer ze dat wel zijn, dan moet er aan het MKB aangepaste software bestaan waarmee daar gebruik van kan worden gemaakt.

5.1.3.3

Er is niet alleen een gebrek aan technische standaards, maar ook aan standaards voor mens-machine-interfaces. Omdat het aantal handelsplatforms groot is en die vaak meertalig moeten zijn (wat ze er alleen maar complexer op maakt), is het begrijpelijk dat het MKB wantrouwig staat tegenover e-handel. Normalisatie-instanties en ook de Commissie zouden daarom dieper op deze standaardiseringsproblematiek moeten ingaan, helemaal als met elektronische handelsplatforms het grensoverschrijdend zakendoen moet worden bevorderd. Dat geldt ook voor de behoefte aan standaards voor de classificatie van producten en diensten en voor formuleringen. Het EESC steunt de aanhoudende inspanningen van de CEN/ISSS op dit vlak.

5.1.3.4

Tot op zekere hoogte maakt de omvang van de uitgeschreven opdrachten het voor kleine en middelgrote ondernemingen lastig om aan elektronische veilingen en andere soorten e-markten deel te nemen. Hun mogelijkheden om grote hoeveelheden producten te leveren, zijn immers beperkt. Met dit gegeven zou met name bij overheidsopdrachten rekening moeten worden gehouden.

5.1.3.5

Daarnaast kunnen verschillen in nationale wetgeving en een verschillende omzetting door de lidstaten van EU-richtlijnen het gebruik van elektronische handelsplatforms in de weg staan. Helaas staan veel richtlijnen de lidstaten toe eigen keuzes te maken, wat voor de harmonisatie van elektronische handtekeningen een groot probleem vormt. Het EESC juicht de plannen van de Commissie om bestaande wetgeving te analyseren dan ook toe en ondersteunt die ten zeerste.

5.2.1

De verschillende soorten elektronische B2B-handelsplatforms worden voor uiteenlopende doeleinden gebruikt. Via e-markten wordt geprobeerd tegen de laagste prijs in te kopen. Vaak is dat echter niet de belangrijkste reden om op dit soort markten actief te zijn. Factoren als levering op de afgesproken tijd en de kosten voor service en maatwerk worden even belangrijk of zelfs belangrijker gevonden. Het is lastig dergelijke factoren in min of meer geautomatiseerde e-markten in te passen, wat wellicht gedeeltelijk verklaart waarom van de geautomatiseerdere varianten van e-markten maar relatief langzaam meer gebruik wordt gemaakt.

5.2.2

Kleine en middelgrote ondernemingen concurreren vaak niet in de eerste plaats op de laagste prijs, maar ook op flexibiliteit en de levering van maatwerk. Voor het MKB is een persoonlijke relatie met de klant belangrijk. E-markten brengen een nieuwe „ondernemingscultuur” met zich mee, waar niet alle kleine en middelgrote ondernemingen klaar voor zijn. De anonimiteit van het internet boezemt hen wellicht angst in. Achter het wantrouwen jegens de meer geavanceerde vormen van e-markten kunnen dit soort psychologische oorzaken schuilgaan. In gedragscodes moet daar rekening mee worden gehouden.

5.2.3

In de discussie over mededingingsregels voor B2B-e-markten in de Commissiemededeling wordt een vaak gehoord punt van bezorgdheid vermeld, namelijk dat „de zogenaamde netwerkeffecten” kunnen leiden tot een dominante positie van een netwerkexploitant. De vraag is echter in hoeverre dit aanleiding hoeft te geven voor bezorgdheid. Het risico dat van zo'n dominante positie misbruik zal worden gemaakt, lijkt in de meeste gevallen klein te zijn. Niettemin kan het EESC zich erin vinden dat de Commissie deze problematiek nauwlettend blijft volgen, zodat mogelijk misbruik van aanzienlijke marktmacht kan worden vastgesteld. Het pleit er echter sterk voor om in dit verband geen specifieke regelgeving voor e-markten uit te werken. De regelgeving voor e-markten moet zoveel mogelijk dezelfde zijn als die voor „traditionele” markten. Bovendien dienen regels en richtlijnen t.o.v. technologieën en systemen voor de levering van diensten neutraal te blijven.

5.3.1

Het EESC vindt het positief dat de Commissie de betrokkenen bij B2B-e-markten aanmoedigt om overeenstemming te bereiken over gedragscodes of om die te herzien. Het is ook te spreken over de ideeën van de deskundigengroep voor het gebruik van een checklist.

5.3.2

De Commissie merkt in haar Mededeling (blz. 4) op dat veel bedrijven moeite hebben „om een onderscheid te maken tussen een machtsverschuiving op de markt die ze om economische redenen moeten aanvaarden en oneerlijke praktijken die in strijd zijn met de wettelijke bepalingen of gedragscodes”. Als nieuwe manieren van handeldrijven hun intrede doen, duurt het vaak even voordat de markt zich daaraan heeft aangepast. De zojuist geciteerde opmerking van de Commissie is dus zeker steekhoudend en er zou dan ook meer aandacht moeten worden besteed aan het geven van uitleg over nieuwe marktmechanismen.

5.3.3

Hoewel een aantal aanbieders wellicht afwijzend staat tegenover omgekeerde veilingen, is het zeker dat deze handelswijze ongekende mogelijkheden biedt (zeer nauwkeurig gedefinieerde producten waarvoor weinig service wordt verleend en waarvan de mogelijkheden beperkt zijn om ze als merk in de markt te zetten). Het EESC is het met de Commissie eens dat er strengere regels moeten komen voor dit soort veilingen, of die nu elektronisch of op een andere wijze worden georganiseerd.

5.3.4

Het aspect „vertrouwen” kent vele dimensies:

Deze en andere dimensies van het aspect „vertrouwen” moeten de nodige aandacht krijgen.

5.4

Samenvattend is het EESC het op geen enkel belangrijk punt met de conclusies uit de Commissiemededeling oneens. Maar ook al vormt die Mededeling wellicht een belangrijke of zelfs een noodzakelijke stap in de bevordering van het gebruik van elektronische B2B-handelsplatforms in het algemeen en e-markten in het bijzonder, er zijn meer maatregelen nodig, bijv. op het vlak van standaards, geschikte software, bewustmaking en nationale en Europese regelgeving.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/33

1.1

Voorstellen van de Commissie ter bescherming van de volksgezondheid en het milieu houden doorgaans verband met de drie al lang bestaande wetgevingsinstrumenten betreffende de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke stoffen (Richtlijn 67/548/EEG van de Raad van 27 juni 1967), de indeling, de verpakking en het kenmerken van gevaarlijke preparaten (Richtlijn 88/379/EEG van de Raad van 7 juni 1988, zoals gewijzigd bij Richtlijn 99/45/EEG van het EP en de Raad van 31 mei 1999), en het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde gevaarlijke stoffen en preparaten (Richtlijn 76/769/EEG van 27 juli 1976).

1.2

In de loop der jaren zijn deze richtlijnen stuk voor stuk aangevuld en gewijzigd bij andere EG- en EEG-richtlijnen. Zo zijn de wetgevingsbepalingen veranderd en zijn de bijlagen aangepast aan de technische vooruitgang. Naast andere technische aspecten wordt in deze bijlagen aangegeven welke laboratoriumonderzoeken moeten worden uitgevoerd en welke risico- en veiligheidszinnen precies moeten worden gebruikt. Ook de chemische aanduiding en het CAS-, EG- en catalogusnummer en de toepassingen van de desbetreffende stoffen worden vermeld.

1.3

De gewijzigde richtlijnen zijn tevens bedoeld om de interne markt voor de desbetreffende stoffen en preparaten in stand te houden. Zij moeten daarom onderling op elkaar blijven aansluiten, én stroken met andere wetgevingsinstrumenten die gericht zijn op specifieke sectoren (bv. verdelgingsmiddelen of cosmetica) of bepaalde actieprogramma's ondersteunen (bv. de EU-actieplannen voor kankerbestrijding).

1.4

Het huidige voorstel is de negenentwintigste wijziging van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad. Het is het logische vervolg op Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie van 29 april 2004 tot (toevallig eveneens de) negenentwintigste aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van Richtlijn 67/548/EEG, en geeft daaraan uitvoering.

1.5

De aanpassingen aan de technische vooruitgang van Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie impliceren o.m. de bijwerking van bijlage I bij Richtlijn 67/548/EEG van de Raad voor specifieke stoffen in verband met de indeling, de verpakking en de etikettering ervan om rekening te houden met de meest recente wetenschappelijke gegevens. Daarnaast wordt bijlage V bij dezelfde richtlijn aangepast om de methoden voor de bepaling van de fysisch-chemische eigenschappen, de toxiciteit en ecotoxiciteit van bepaalde stoffen en preparaten te verbeteren, zodat het aantal dieren dat voor experimentele doeleinden wordt gebruikt tot een minimum kan worden beperkt.

1.6

De Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie waarin deze wijzigingen zijn vastgelegd werd gepubliceerd in april 2004 (PB L 152 blz. 1-311). Een aantal stoffen werd ingedeeld of heringedeeld als kankerverwekkend, mutageen of giftig voor de voortplanting (c/m/r of CMR-stoffen). Vermeld wordt dat de bepalingen in overeenstemming zijn met het advies van het Comité voor de aanpassing aan de vooruitgang van de techniek van de richtlijnen met betrekking tot de opheffing van technische handelsbelemmeringen voor gevaarlijke stoffen en preparaten. Dit betekent dat de Commissie niet verplicht is eerst het EP of het EESC om advies te vragen over haar voorstel.

1.7

Volgens Richtlijn 94/60/EG van de Raad (een eerdere, veertiende wijziging van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad) mogen CMR-stoffen niet worden gebruikt in stoffen of preparaten die in de handel worden gebracht voor verkoop aan het grote publiek. Hieraan wordt uitvoering gegeven met het huidige voorstel, waarmee de stoffen in kwestie worden toegevoegd aan bijlage 1 bij Richtlijn 76/769/EEG van de Raad. Conform art. 95 van het Verdrag is in dit geval de medebeslissingsprocedure met het EP van kracht, en dient het EESC te worden geraadpleegd.

1.8

In de loop van 2004 heeft de Commissie overleg gepleegd met een aantal van de betrokken organisaties, o.m. CEFIC, CONCAWE, EUROMETAUX, BLIC (vereniging die de Europese chemische, olie-, metaal- en rubberindustrie vertegenwoordigt) en BEUC (organisatie die de consumenten vertegenwoordigt). Ook zijn deskundigen uit de lidstaten geraadpleegd.

2.1

Met dit voorstel worden 346 stoffen ingevoegd die bij Richtlijn 2004/73/EG van de Commissie recentelijk of anders zijn ingedeeld in het aanhangsel bij bijlage I bij Richtlijn 76/769/EEG. 304 van deze stoffen zijn echter reeds onderworpen aan beperkingen op de verkoop aan het grote publiek ten gevolge van een eerdere indeling als c/m/r-stof van categorie 1 of 2. Dit houdt in dat slechts 42 van deze stoffen voor de eerste keer worden onderworpen aan een beperking op de verkoop aan het grote publiek.

2.2

Veel van deze 42 stoffen waarvan de verkoop voor het eerst wordt beperkt, worden gebruikt als grondstof, als tussenproduct bij organische synthese of voor specifieke professionele toepassingen. Uit het overleg zijn geen elementen naar voren gekomen die erop zouden wijzen dat deze stoffen of preparaten op de markt komen voor verkoop aan het grote publiek, of dat uitzonderingsmaatregelen vereist zijn.

2.3

145 van de 304 heringedeelde stoffen die eerder als kankerverwekkend van categorie 2 waren ingedeeld, worden nu bij categorie 1 ingedeeld. Dit impliceert dat voor elke stof twee correcties nodig zijn: de stof moet aan de nieuwe categorie worden toegevoegd en uit de vorige categorie worden geschrapt. Verder is een aantal wijzigingen van de „Nota's” bij elke stof noodzakelijk.

2.4

Het voorstel is bedoeld om de interne markt in stand te houden en tegelijkertijd de bescherming van de gezondheid van de consument en het milieu op een hoog niveau te verzekeren. Aangezien de stoffen in kwestie weinig worden gebruikt door het grote publiek zullen de kosten naar verwachting laag blijven. Hoe dan ook is een beperking op de verkoop de enige manier om het gebruik van CMR-stoffen door het grote publiek doeltreffend te controleren.

2.5

De lidstaten krijgen vanaf de datum van inwerkingtreding van de richtlijn twaalf maanden de tijd voor het vaststellen en publiceren van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen die nodig zijn om aan deze richtlijn te voldoen.

3.1

Net als het geval was met de vorige wijzigingen van Richtlijn 76/769/EEG van de Raad komen ook in dit voorstel een — uitzonderlijk groot — aantal niet-gerelateerde stoffen aan de orde. We denken o.m. aan uit aardolie verkregen koolwaterstofstromen, pesticiden en fungiciden, algemene industriële chemische producten, anorganische en organische grondstoffen en tussenproducten.

3.2

Een verschil met andere recente wijzigingen is evenwel dat het hier niet om de basiswetgeving m.b.t. deze producten gaat. Dit voorstel vloeit enkel voort uit veranderingen in de indeling en de etikettering zoals voorgesteld en uitgevoerd bij Richtlijn 2004/73/EG van de Raad. Mochten er twijfels zijn gerezen over de geldigheid van de indeling, dan had daar eerder uiting aan moeten worden gegeven. In dit stadium is het daarvoor te laat.

3.3

De Commissie heeft zich er voor zover mogelijk van verzekerd dat de kosten van de beperkingen op de verkoop aan het grote publiek die voortvloeien uit de indeling of herindeling als CMR-stoffen, voor de producenten te verwaarlozen zullen zijn. Zij heeft in dit verband haar licht opgestoken bij CONCAWE voor de olieindustrie (i.v.m. uit aardolie verkregen koolwaterstofstromen), en bij CEFIC voor de chemische industrie (i.v.m. de twee ftalaten op de lijst, te weten BBP en DIPP), en werd daardoor nog gesterkt in haar overtuiging.

3.4

Voor de pesticiden en fungiciden, die hier onder hun merknaam (Benomyl, Azafenidin, Dinocap, Linuron) of als anorganische chemische stof (cadmiumchloride) worden weergegeven, valt moeilijker met zekerheid vast te stellen of de gevolgen inderdaad verwaarloosbaar zullen zijn. Informatie over producenten in Europa — als die er al zijn — is immers niet beschikbaar. Een zoektocht op het internet toont wel aan dat de risico's in de meeste gevallen al goed bekend zijn. Ook hier kunnen we aannemen dat stopzetting van de verkoop van de producten in kwestie aan het grote publiek geen vervelende gevolgen hoeft te hebben voor de gebruikers, aangezien geschikte alternatieve producten gemakkelijk verkrijgbaar zijn.

3.5

In dit voorstel wordt ook ingegaan op een aantal algemene problemen in verband met de interpretatie en uitvoering van de huidige EU-wetgeving voor de zogenaamde „stoffen”. Veel van de hier en in de oorspronkelijke EINECS-inventaris opgenomen „bestaande stoffen” zijn strikt genomen ingedeeld als „UVCB-stoffen”, dat wil zeggen complexe mengsels van bekende of onbekende samenstelling, zoals omschreven in een wetenschappelijk artikel uit 1999, waarnaar vervolgens verwezen wordt in een voetnoot op bladzijde 18 van de „Manual of Decisions for Implementation of the Sixth and Seventh Amendments to Directive 67/548/EEC”, gepubliceerd door het Europees Chemicaliënbureau. Het gaat in ieder geval niet om enkelvoudige stoffen, zoals in het algemeen wordt aangenomen. Verder worden er hiervan momenteel maar weinig op de markt gebracht. Dit schraagt het oordeel van de Commissie toen de EINECS-inventaris voor het eerst werd gepubliceerd, namelijk dat „EINECS het aantal commercieel belangrijke stoffen met een factor vier overschatte”, dat wil zeggen: destijds waren er circa 25 000 feitelijk in de handel in grote hoeveelheden. Waarschijnlijk zijn sommige hiervan nu vervangen door de ongeveer 5 000„nieuwe stoffen” die in ELINCS zijn opgenomen — met vergelijkbare omschrijvings- en identificatieproblemen — wat een totaal oplevert van 30 000 stoffen die momenteel op de markt zijn. Dit is beter beheersbaar dan het vaak aangehaalde aantal van 100 000, maar blijft problemen opleveren in verband met publieke en professionele toegang tot reeds verzamelde (maar niet regelmatig bijgewerkte) gegevens over ten minste de helft van deze stoffen. Ook is het voor de bevoegde autoriteiten in de lidstaten niet eenvoudig om te besluiten of een stof al dan niet „bestaand” of „nieuw” is, en, indien dat vaststaat, welke regelgevingsprocedure moet worden gevolgd.

3.6

Aangezien het zogenaamde REACH-voorstel nauw verweven is met de bestaande wetgeving zouden deze problemen zo snel mogelijk moeten worden aangepakt. Het is waarschijnlijk dat hiertoe bijkomende middelen nodig zullen zijn, die zonder uitstel beschikbaar moeten worden gesteld.

4.1

Het EESC staat achter de voorgestelde beperkingen inzake het op de markt brengen en het gebruik van bepaalde stoffen en preparaten. Deze zijn immers het noodzakelijke en wenselijke gevolg van de besluiten betreffende de indeling, de verpakking en het kenmerken, die de Commissie eerder al had genomen samen met deskundigen uit de lidstaten en na overleg met de leveranciers en andere betrokkenen.

4.2

Net als het geval was met de vorige wijzigingen op Richtlijn 76/769/EEG betreurt het Comité evenwel dat niet-gerelateerde producten in één enkele tekst worden ondergebracht. In andere omstandigheden zou zulks er toe kunnen leiden dat voortdurend specifieke wijzigingen moeten worden aangebracht om de tekst aan te passen aan de externe omstandigheden. Dit druist in tegen de beginselen van degelijk, adequaat, doeltreffend, en bovenal transparant beheer.

4.3

Gezien de complexe en schijnbaar willekeurige aard van de in de bijlage bij dit voorstel en bij Richtlijn 2004/73/EG van de Raad opgenomen lijst van stoffen is duidelijk dat nu eerst aandacht moet worden besteed aan de verbetering van de kwaliteit en de beschikbaarheid van de gegevens, vóór verder wordt gegaan met massale aanvullingen. Een verbeterd systeem, waarbij gebruik wordt gemaakt van de modernste technologieën en technieken voor gegevensverspreiding, zou de doeltreffendheid van REACH op het vlak van het verzamelen en uitwisselen van gegevens inzake de bescherming van volksgezondheid en milieu, nog versterken.

4.4

REACH is tevens bedoeld ter vereenvoudiging van het bestaande systeem, wat alle betrokkenen voordelen zou opleveren. Het lijdt immers geen twijfel dat hier nog ruimte is voor verbetering. Hoe dan ook kan het niet de bedoeling zijn dat REACH een toch al complexe en, ten minste in dit geval, vrij ondoorzichtige procedure nog ingewikkelder zou maken.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/36

1.1

De eerste Gemeenschapswetgeving voor reeksen maten voor voorverpakte producten (1) dateert uit 1975. Deze heeft zowel betrekking op metrologische eisen (2) als op reeksen maten voor vloeistoffen. Twintig jaar later heeft een team, bestaande uit door de lidstaten gekozen leden en door de Commissie aangewezen vertegenwoordigers van belanghebbenden, in het kader van SLIM-IV (vereenvoudiging van de regelgeving voor de interne markt) advies uitgebracht over de wetgeving inzake voorverpakkingsmaten (3):

„vanwege hun complexiteit (de richtlijnen hebben betrekking op een veertigtal producten, bepaalde reeksen van waarden zijn erg ingewikkeld, enz.), vanwege de verschuiving die in de tussentijd was opgetreden in consumptiepatronen en consumentenvoorkeuren, en vanwege bedenkingen die waren gerezen over de vraag of dergelijke wetgeving wel gehandhaafd moest worden. Bovendien is door de opeenvolgende wijzigingen van de richtlijnen en de uitbreiding van de werkingssfeer van Richtlijn 75/106/EEG de toepassing van deze wetgeving steeds problematischer geworden. De toepassing van de richtlijnen bleek met name problematisch door de wirwar aan regels en praktijken die op reeksen van toepassing zijn: bepaalde reeksen zijn verplicht (bijv. voor wijn) terwijl andere facultatief zijn gebleven. Bovendien behielden de lidstaten het recht om bepaalde reeksen op nationaal niveau verplicht te stellen, omdat deze onder het Gemeenschapsrecht facultatief bleven. Het uiteenlopen van de regels leidde ten dele tot een opdeling van de communautaire markt in verschillende nationale markten. Daarbij komt dat er nieuwe verpakkingsformaten en nieuwe producten op de markt zijn gekomen. De onderbrenging hiervan in het al bestaande reeksenstelsel droeg verder bij aan de verwarring.”

2.1

In de jaren zestig — de beginjaren van de Europese Gemeenschap — werden de uiteenlopende nationale bepalingen over nominale hoeveelheden (4) voor voorverpakte producten (maten van verpakkingen en flessen) beschouwd als een aanzienlijke belemmering voor het vrije verkeer van goederen tussen de lidstaten. Vandaar dat deze maten toen door Gemeenschapsvoorschriften zijn geharmoniseerd.

2.2

Tegelijkertijd moest worden voorkomen dat deze nieuwe Gemeenschapsvoorschriften ook zouden gelden voor ondernemingen die alleen op de nationale markt actief waren en niet van plan waren naar andere lidstaten te exporteren. De harmonisatie van de regelgeving was dan ook „facultatief”: de lidstaten namen de Gemeenschapsvoorschriften over, maar mochten voor de nationale markt de bestaande nationale voorschriften handhaven. Alleen producten die aan de Gemeenschapsvoorschriften voldeden, kwamen in aanmerking voor het vrije verkeer.

2.3

Voor sommige producten (zoals wijn en gedistilleerde dranken) is echter een volledige harmonisatie ingevoerd. De communautaire maten werden verplicht voor alle marktdeelnemers in de betreffende productensectoren, en alle nationale maten werden afgeschaft.

2.4

De afgelopen decennia is er veel veranderd op verpakkingsgebied: demografische veranderingen, kleinere huishoudens, de toegenomen consumptie van eenpersoonsporties, de grotere rijkdom en de veranderde consumentenvoorkeuren hebben tot een grotere vraag naar uiteenlopende verpakkingen en producten geleid. Bovendien zijn super- en hypermarkten uitgegroeid tot de belangrijkste verkooppunten voor consumenten, en staat de industrie als gevolg van de vraag van de consumenten naar verandering, onder een toenemende innovatie- en concurrentiedruk.

2.5

Aspecten die voorheen door de wetgeving inzake voorverpakkingsmaten werden geregeld, zijn nu geconsolideerd in nieuwe rechtsmiddelen op het gebied van consumentenbescherming. Deze consumentenbeschermingswetgeving is ontworpen om oneerlijke „business-to-consumer”-handelspraktijken tegen te gaan en heeft over het algemeen een samenhangend en afdoend systeem ontwikkeld om de consument te informeren via etiketten en vergelijkbare eenheidsprijzen, zodat de bestaande wetgeving inzake voorverpakkingsmaten als contraproductief wordt beschouwd.

2.6

In het kader van SLIM-IV is een team, bestaande uit door de lidstaten gekozen leden en door de Commissie aangewezen vertegenwoordigers van belanghebbenden, gevraagd advies uit te brengen over de wetgeving inzake voorverpakkingsmaten. De behoefte aan herziening werd des te groter toen het Hof van Justitie in de „Cidrerie Ruwet”-zaak (5) verklaarde dat het „Cassis de Dijon”-arrest van toepassing is, hetgeen inhoudt dat de lidstaten op hun markt producten moeten toelaten die in een andere lidstaat rechtmatig zijn vervaardigd en in de handel gebracht, tenzij een dwingend vereiste van algemeen belang zich hiertegen verzet. Volgens het Hof kan hiervan bij verpakkingsmaten nauwelijks sprake zijn.

2.7

De Commissie heeft de aanbevelingen over de herziening samengevat in een werkdocument; tussen 8 november 2002 en 31 januari 2003 heeft DG Ondernemingen hierover een openbare raadpleging per internet in elf talen gehouden met consumenten, producenten en detailhandelaren. Vervolgens heeft een effectbeoordeling plaatsgevonden en heeft de Commissie een nieuwe richtlijn voorgesteld tot vaststelling van regels betreffende nominale hoeveelheden voor voorverpakte producten, intrekking van de Richtlijnen 75/106/EEG (6) en 80/232/EEG (7) van de Raad en wijziging van Richtlijn 76/211/EEG (8) van de Raad.

2.8

De belangrijkste instrumenten voor consumentenbescherming zijn:

Richtlijn 2000/13/EG inzake de etikettering en presentatie van levensmiddelen (artikel 2), Richtlijn 84/450/EEG inzake misleidende reclame (gewijzigd bij Richtlijn 97/55/EG teneinde ook vergelijkende reclame te regelen en nog te wijzigen door COM(2003) 356 def. van 18-6-2003: Voorstel voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende oneerlijke „business-to-consumer”-handelspraktijken op de interne markt), Richtlijn 98/6/EG betreffende de bescherming van de consument inzake de prijsaanduiding van aan de consument aangeboden producten (prijzen per liter of kilogram: voor alle producten in supermarkten verplichte prijzen per eenheid).

3.1

Met de nieuwe richtlijn wordt de regelgeving inzake verpakkingsmaten ingetrokken en wordt voorkómen dat lidstaten hun eigen wetgeving — die afwijkt van de Gemeenschapsregels — toepassen op de nationale markten. De enige uitzonderingen (m.u.v. zeer kleine hoeveelheden en bulkgoederen) zijn de Gemeenschapsregels voor wijn en gedistilleerde dranken, witte suiker en oploskoffie. Voor spuitbussen wordt een extra uitzondering gemaakt: zij blijven onder de huidige consumentenbeschermingswetgeving vallen, bij de gezondheids- en veiligheidsbepalingen. De voorschriften inzake spuitbussen zullen echter in een nieuwe, nog uit vaardigen richtlijn worden opgenomen, waarna zij uit de richtlijn betreffende nominale hoeveelheden voor voorverpakte producten zullen worden geschrapt.

3.2

Onderhavig document gaat alleen over „reeksen maten en hoeveelheden”, en niet over metrologische eisen, die in een later voorstel aan de orde zullen komen.

3.3

Het voorstel beoogt:

3.4

De huidige milieuwetgeving heeft geen gevolgen voor maten, en evenmin hebben maten invloed op de milieuwetgeving. De bestaande milieuwetgeving moet van toepassing blijven, en het voorstel zou geen beletsel mogen vormen voor een volledige en juiste tenuitvoerlegging van de milieuwetgeving, met name de preventie van afval, waarvoor verpakkingen tot een minimum moeten worden beperkt.

3.5

Om de betrokken sectoren in staat te stellen zich aan te passen aan de deregulering wordt, rekening houdend met de gemiddelde investeringscyclus voor verpakkingsmachines, een tijdspanne van twintig jaar voorgesteld.

4.1

Nominale hoeveelheden voor voorverpakte producten — waarbij „nominaal” refereert aan de vermelding van het volume, en „hoeveelheid” refereert aan het eigenlijke volume dat de verpakking bevat — worden uitsluitend bepaald door de inhoudsmaten van de houders/verpakkingen. Het Comité is ermee ingenomen dat de regelgeving inzake de metrologische hoeveelheid (controle op de werkelijke inhoud) binnenkort wordt herzien; dit is een absolute prioriteit voor de bescherming van de consumenten en de Europese industrie.

4.2

Het EESC prijst de Commissie voor haar openbare raadpleging en dialoog met belanghebbenden, en stelt vast dat zij rekening houdt met de vereisten van verschillende sectoren, waaronder wijn en gedistilleerde dranken, suiker en koffie. De bevordering van het concurrentievermogen en de innovatie is van essentieel belang voor groei; het SLIM-IV-initiatief helpt hierbij.

4.2.1

De CEPS (de Europese confederatie van producenten van gedistilleerde dranken) heeft de Commissie deelgenoot gemaakt van haar opmerkingen, met name over consumentenbeschermingskwesties, eenheidsprijzen en de eventuele afschaffing over 20 jaar van de verplichte wetgeving inzake gedistilleerde dranken. Zij heeft er terecht op gewezen dat deze wetgeving vóór het verstrijken van de 20-jarige looptijd moet worden herzien.

4.3

In de richtlijn zou duidelijk moeten worden aangegeven dat de maximumhoeveelheid voor mineraalwater niet meer dan 10 liter mag bedragen. Er zijn bewijzen dat als een verpakking meer dan 10 liter mineraalwater bevat, de kwaliteit achteruit zou kunnen gaan en een gevaar voor de gezondheid zou kunnen opleveren.

4.4

De nieuwe richtlijn biedt meer mogelijkheden voor innovatie, marktonderzoek en ontwikkeling, met meer keuzemogelijkheden en een grotere variëteit voor de consumenten als gevolg.

4.5

Wel kan de aanduiding van de prijs per eenheid binnen Europa variëren, en staat deze vaak in kleine letters op het schapetiket vermeld. De lettergrote waarin de eenheidsprijs wordt aangeduid wordt op nationaal niveau bepaald, en is nog vaak te onduidelijk voor de consument. Dit maakt het er niet gemakkelijker op voor blinden, slechtzienden, analfabeten of anderstaligen, zeker wanneer zij gewend zijn het product in een standaardmaat te kopen.

4.6

De consumentenorganisaties hebben erop gewezen dat sommige consumenten kunnen worden verward door een te grote variatie aan verpakkingsmaten, en door verpakkingen die misschien niet als bedrieglijk kunnen worden bestempeld maar die toch de indruk wekken een grotere inhoud te bevatten. Duidelijke en leesbare etiketten, dus ook voor de aanduiding van de eenheidsprijs en de verpakkingsmaat op het schap, alsmede een voortdurende controle op de wetgeving inzake bedrieglijke verpakkingen, zullen hier verandering in brengen. Ook dient te worden benadrukt dat onmiddellijk moet worden ingegrepen wanneer de consumentenbeschermingswetgeving wordt geschonden of wanneer deze ontbreekt. Deze aspecten moeten meer nadruk krijgen in de richtlijn, en zouden bij de herziening van de regelgeving inzake de metrologische hoeveelheid wederom in aanmerking moeten worden genomen.

4.7

Er leeft een sterke angst onder consumentenorganisaties dat vrije maten de prijzen van producten gemakkelijker zullen doen stijgen onder het mom van nieuwe verpakkingsmaten, op een wijze die vergelijkbaar is met de prijsstijgingen na de invoering van de euro (in de eurozone) en de overschakeling op het metrieke stelsel (in het VK). Het Comité zou derhalve willen verzoeken dat bij de verzameling van gegevens in het kader van de interne controle, veranderingen in de eenheidsprijs worden gerelateerd aan veranderingen in productmaten.

4.8

Hoewel de richtlijn niet wordt beïnvloed door de bestaande milieuwetgeving, valt te verwachten dat als gevolg van de toename van kleinere verpakkingsmaten, het volume van de verpakkingen en het verpakkingsafval zal toenemen.

4.9

Het is absoluut zaak dat de doelstellingen van de richtlijn inzake verpakkingen en verpakkingsafval worden gerealiseerd, ongeacht het feit of de maten worden gereguleerd. Deze boodschap moet duidelijk worden gemaakt aan alle lidstaten en de industrie, en de burgers moeten ervan worden overtuigd dat zij de detailhandelaren moeten vragen minder verpakkingsmateriaal te gebruiken.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/39

1.1

Met dit voorstel (COM(2004) 470 def. van 14 juli 2004) wil de Commissie de programma's MEDIA Plus (1) en MEDIA Opleiding (2) voortzetten; zij houdt hierbij rekening met de resultaten van de tussentijdse evaluatie van deze programma's en van de voorbereidende actie „i2i Audiovisueel: Groei en de audiovisuele sector” (3), met de resultaten van de openbare raadpleging die van mei tot augustus 2003 werd verricht, alsook met de effectbeoordeling ex ante van juli 2004 (4).

1.2

De audiovisuele sector helpt het Europees burgerschap en de Europese cultuur tot uitdrukking brengen en kan daardoor een grote rol spelen bij de totstandkoming van een Europese culturele identiteit. De Commissie constateert echter dat de Europese audiovisuele sector versnipperd is, hetgeen weliswaar een teken van culturele diversiteit is maar er anderzijds toe geleid heeft dat de Europese audiovisuele industrie op de Europese noch internationale markt werkelijk kan concurreren met producties van buiten Europa.

1.3

Met het programma MEDIA 2007 beoogt de Commissie particuliere investeringen in de audiovisuele sector te stimuleren teneinde bedrijven in deze sector, m.n. het MKB, in staat te stellen hun concurrentievermogen en financiële draagkracht te verbeteren aan de hand van de ervaring die met de vorige programma's is opgedaan.

1.4

Teneinde synergieën te bevorderen en overlappingen en bureaucratische rompslomp te voorkomen, pleit de Commissie voor één programma dat op de fasen vóór en na de productie gericht blijft en speciale aandacht besteedt aan pan-Europese distributie.

1.5

De specifieke doelstellingen van het programma zijn, in het kort, als volgt:

1.6

In de bijlage bij het voorstel heeft de Commissie alle operationele doelstellingen onderverdeeld en gedetailleerd beschreven. Vervolgens wordt voor elk van de doelstellingen aangegeven welke acties moeten worden uitgevoerd en op welke manier dat moet worden gedaan, welke instrumenten moeten worden gebruikt en hoeveel geld voor elke actie wordt uitgetrokken. In het kader van deze acties wordt o.m. een netwerk van MEDIA-desks en MEDIA-antennes opgezet, die een groot aantal bevoegdheden en taken hebben.

1.7

Het voorstel bevat tevens een gedetailleerde, gefaseerde begroting voor de gehele looptijd van het programma (7 jaar), waarin voor elke actie en elke maatregel apart wordt aangegeven hoeveel geld ervoor beschikbaar is; voor de uitvoering van het programma wordt in totaal 1.055 miljoen euro uitgetrokken.

2.1

Zoals gezegd, wordt met het onderhavige voorstel voortgegaan op het pad dat met de programma's MEDIA (1991-1995) (5), MEDIA II-Ontwikkeling en Distributie (1996-2000) (6), MEDIA Plus (7), MEDIA Opleiding (8) en MEDIA Opleiding (2001-2005) (9) was ingeslagen; deze programma's zijn nu in één enkel programma samengebracht.

2.2

In dit verband zij gewezen op de belangrijkste conclusies van de adviezen die het Comité over deze programma's heeft uitgebracht.

2.2.1

In zijn advies over de voorstellen betreffende MEDIA II — Opleiding (1996-2000) (10) en MEDIA II — Ontwikkeling en Distributie (1996-2000) (COM(1994) 523 def.) concludeerde het Comité dat de „geldmiddelen zo min mogelijk versnipperd” mochten worden en dat er „uitvoeringscriteria moesten worden vastgesteld” om de „optimalisering van de programma's en de financiering daarvan” te bevorderen; voorts vond het Comité dat „dat alle criteria en instrumenten die ertoe moeten bijdragen dat nauwkeurig wordt vastgesteld wie van de financieringen gebruik kunnen maken en die een maximale doorzichtigheid van de maatregelen moeten bevorderen, duidelijker dienen te worden omschreven”.

2.2.2

In zijn advies over de voorstellen MEDIA — Opleiding (2001-2005) en MEDIA Plus — Ontwikkeling, distributie en bevordering (2001-2005) (11) (COM (1999) 658 def.) betreurt het Comité dat in de voorstellen van de Commissie geen rekening wordt gehouden met het feit dat „de Europese audiovisuele industrie niet alleen belangrijk is op basis van haar omvang en de positie die zij in het bedrijfsleven inneemt, maar ook omdat zij een instrument is voor de bevordering van onze cultuur en onze democratische waarden”.

2.2.3

Ook beklemtoonde het Comité dat „een evaluatie zou moeten worden uitgevoerd van de werkgelegenheid die door de tenuitvoerlegging van het voorstel zou kunnen ontstaan” en pleitte het voor maatregelen „die op actieve wijze een grotere participatie van vrouwen aan dit scholingsprogramma bevorderen en die in de toekomst een verhoogde aanwezigheid van vrouwen binnen deze sector garanderen”.

2.2.4

Het Comité pleitte voorts voor bevordering van „de toegang tot de markt van onafhankelijke bedrijven” en verbetering van „de toegang van het publiek tot het Europees audiovisueel patrimonium”, m.n. via de digitalisering ervan, alsook voor bevordering van „de ontwikkeling van proefprojecten in het kader van e-Europa” en van ondertiteling. Ook stelde het Comité wederom voor, een Europees agentschap voor de informatiemaatschappij in te stellen „dat bijdraagt aan de coördinatie van de verschillende initiatieven die op het terrein van convergentie en multiMEDIA bestaan” en toonde het zich voorstander van een Garantiefonds „ter bevordering van de audiovisuele sector”  (12).

2.2.5

Tot slot bekritiseerde het Comité in zijn advies over de voorstellen voor een beschikking betreffende de verlenging tot 2006 van de programma's MEDIA — Opleiding en MEDIA Plus (13) (COM(2003) 188 def. en COM (2003) 191 def.) de Commissie omdat zij er niet in was geslaagd tijdig nieuwe meerjarenprogramma's voor de audiovisuele sector in te dienen.

2.3

Bij de behandeling van het onderhavige voorstel wordt rekening gehouden met deze opmerkingen en aanbevelingen en wordt nagegaan in hoeverre zij zijn overgenomen of nog steeds actueel zijn.

3.1

Het Comité is zeer te spreken over het initiatief van de Commissie, waarin diverse van zijn in eerdere adviezen geformuleerde voorstellen en aanbevelingen grotendeels zijn overgenomen.

3.2

Dat geldt met name voor de structurele vereenvoudiging die in het nieuwe programma wordt doorgevoerd en waarbij de communautaire maatregelen voor de audiovisuele sector worden geïntegreerd in één programma ter ondersteuning van de fasen vóór en na de productie (MEDIA 2007), dat de huidige programma's (MEDIA Plus en MEDIA Opleiding) moet vervangen.

3.3

Ook wordt in het nieuwe programma rekening gehouden met de horizontale prioriteiten die al eerder door het Comité onder de aandacht waren gebracht, te weten:

3.4

Het Comité constateert voorts met genoegen dat het ontwerpprogramma op weldoordachte en systematische wijze is opgezet, hetgeen vooral tot uiting komt in de bijlagen betreffende de begroting en de financiële consequenties.

3.5

Het Comité constateert voorts dat de Commissie in haar toelichting niet, zoals zij van plan was, is kunnen ingaan op de rol van de reclamewereld bij de duurzame ontwikkeling van de Europese film- en audiovisuele sector als belangrijk middel om het Europees burgerschap en de Europese cultuur tot uitdrukking te brengen. Voor het Comité is het echter van essentieel belang dat de Europese culturele waarden voortdurend worden beschermd en de diversiteit en het pluralisme van alle audiovisuele middelen worden gewaarborgd, hetgeen voorop moet staan bij alle initiatieven die de Commissie in het kader van het onderhavige programma ontplooit.

3.5.1

In verband hiermee vestigt het Comité de aandacht van de Commissie met name op de noodzaak meer initiatieven te ontplooien om concentraties te voorkomen die schadelijk zijn voor pluralisme en diversiteit, wat nog kan worden versterkt door de invoering van nieuwe technologieën, die nadelige gevolgen hebben voor de productie en distributie; tevens wordt gewezen op de noodzaak de auteursrechten te beschermen en piraterij te bestrijden, en meer middelen ter beschikking te stellen om bepaalde concurrentieverstorende praktijken tegen te gaan.

3.5.2

Het Comité wil ook zijn instemming betuigen met de Mededeling van de Commissie over de vervolgcontrole van de mededeling over bepaalde juridische aspecten in verband met cinematografische en andere audiovisuele werken (14) en wil pleiten voor de goedkeuring door het Europees Parlement en de Raad van het daaruit voortvloeiende voorstel voor een aanbeveling, zoals uiteengezet in een eerder advies (15).

3.6

Het Comité is van mening dat het programma MEDIA 2007 een stuk begrijpelijker zou worden indien de belangrijkste begrippen uit het programma zouden worden gedefinieerd in het besluit zelf, vooral wanneer deze begrippen in het kader van het programma een specifieke betekenis hebben, zoals het begrip 'onafhankelijke producent'; anderzijds ziet het Comité in dat een en ander ook wel duidelijk wordt uit andere Gemeenschapsdocumenten en dat dergelijke definities meestal worden opgenomen in de „richtsnoeren” voor de uitvoering van het programma.

3.7

Het Comité heeft vastgesteld dat de verschillende taalversies van dit voorstel voor een besluit van de Commissie niet eensluidend zijn en dringt er derhalve met klem op aan al deze verschillen op te sporen en weg te werken in de eindtekst.

3.8

Hoewel in dit stadium niet veel méér algemene opmerkingen kunnen worden gemaakt over de middelen die in de loop van het programma voor de geplande maatregelen zullen worden uitgetrokken, wil het Comité toch nog even wijzen op de eventuele implicaties die in de bijzondere opmerkingen aan bod komen; voorts wordt het raadzaam geacht om bij de tussentijdse evaluatie zoveel mogelijk na te gaan of de beschikbare middelen wel toereikend zijn om de beoogde doelstellingen te verwezenlijken.

4.1

Het Comité memoreert en bevestigt een aantal van de strategische opmerkingen die het naar voren heeft geschoven in zijn advies van 24 september 2003 (16) omdat het vindt dat m.n. de noodzaak van het nieuwe programma in het voorstel van de Commissie niet voldoende uit de verf komt. Het Comité pleit ervoor:

4.2

Het Comité bevestigt ook zijn in het eerder genoemde advies van 15 september 2004 (17) geuite wens om meer rekening te houden met de opleidingsactiviteiten waarin nieuwe technologieën en de nieuwe vereisten op het gebied van het verzamelen, catalogiseren, bewaren en restaureren van cinematografische en televisieproducties, alsook het beheer van databanken en standaardmethodes om beelden in digitaal formaat en met hoge kwaliteit op te slaan, aan bod komen.

4.3

Ondanks het feit dat in de doelstellingen van het programma specifieke stimuleringsmaatregelen voor het MKB zijn opgenomen, zou de Commissie zich nog eens extra moeten buigen over de middelen die hiervoor worden uitgetrokken, zodat een doeltreffender en meer consistente steunverlening kan worden gewaarborgd; ook zouden meer middelen moeten worden uitgetrokken voor de ondersteuning van de invoering van nieuwe digitale technologieën, in de bioscoop en online, en voor nieuwe initiatieven op het vlak van technologische innovatie.

4.4

Voor wat het beheer van het programma MEDIA 2007 betreft, constateert het Comité dat de Commissie pas een uitvoeringsorgaan in het leven heeft geroepen voor het beheer van communautaire programma's op het gebied van onderwijs, de audiovisuele sector en cultuur (18) voor een periode die begint op 1 januari 2005 en eindigt op 31 december 2008; de taken van dit agentschap zouden kunnen worden herzien of uitgebreid in het kader van de nieuwe generatie programma's, waardoor ook het beheer van het programma MEDIA 2007 hiertoe zou gaan behoren.

4.4.1

Gezien het feit echter dat in par. 7 van de toelichting wordt gezegd dat de Commissie het beheer ervan zal „delegeren aan een uitvoerend agentschap” en overwegende dat dit voornemen in punt 5.3 van de bijlage wordt herhaald en het betreffende agentschap in par. 6.1.1 (Financiering) financiële bevoegdheden wordt toegekend, dringt het Comité, na analyse van de doelstellingen en taken van genoemd agentschap zoals omschreven in artikel 4 van genoemd besluit, er bij de Commissie op aan om duidelijk en doorzichtig aan te geven welke concrete taken het agentschap, overeenkomstig artikel 4, lid 2, 3, en 4, zal hebben op het vlak van het beheer van het programma MEDIA 2007 en op welke wijze deze aansluiten bij de bevoegdheden van andere communautaire instanties die verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van, advisering over en evaluatie van het programma MEDIA 2007.

4.4.2

Het uitvoerend agentschap zal ook moeten worden toegerust met personeel dat gespecialiseerd is in audiovisuele zaken, hetgeen in het besluit niet aan de orde komt.

4.4.3

Voorts is het zaak dat het integrale beheer van het programma hoofdzakelijk in handen van het agentschap komt te liggen, zodat — positieve of negatieve — bevoegdheidsconflicten tussen de betrokken instanties inzake de vaststelling van de strategische doelstellingen van het programma en het beheer ervan worden voorkomen.

4.4.4

Ook moet duidelijk worden aangegeven door welke instantie(s) de taken van het agentschap zullen worden vervuld indien halverwege de uitvoering van het programma mocht blijken dat het agentschap niet kan voortbestaan, zodat de goede uitvoering en doeltreffende toepassing van het programma, ook bij het ontbreken van een structurele oplossing, worden gewaarborgd.

4.5

Met het oog op de financiële kant van de zaak en gelet op het feit dat de Europese audiovisuele sector versnipperd blijft, alsook dat de culturele heterogeniteit van deze sector nog steeds tot uiting komt in de tweedeling tussen landen met een geringe audiovisuele productiecapaciteit en/of een klein geografisch of taalgebied (19), is het Comité van mening dat de Commissie bij het uitzetten van de grote lijnen van het programma — binnen de grenzen van het mededingingsbeleid — rekening zou kunnen houden met de situatie in bepaalde lidstaten en regio's die hun audiovisuele sector klaarblijkelijk nog niet tot volle ontwikkeling hebben gebracht.

4.6

Wat de communicatieacties betreft staat het Comité ook vierkant achter de strategische keuze van de Commissie voor uitbreiding van de bevoegdheden van de MEDIA-desks en MEDIA-antennes zoals omschreven in par. 2.2 „MEDIA-desks en MEDIA-antennes” van de bijlage bij het besluit. Het Comité stelt dan ook voor dat de Commissie de tekst van artikel 12 van het besluit aanpast aan het meeromvattende takenpakket dat in genoemd punt van de bijlage (20) uiteen wordt gezet en dat zij de MEDIA Desks van voldoende middelen voorziet om al hun taken te kunnen vervullen.

4.7

Het Comité beklemtoont dat in artikel 13, lid 2, van het voorstel duidelijk moet worden gesteld dat de Commissie dient te zorgen voor een doeltreffende samenhang tussen het programma MEDIA 2007 en de programma's en acties op audiovisueel gebied in het kader van de samenwerking van de Gemeenschap met derde landen en de bevoegde internationale organisaties, overeenkomstig het bepaalde in artikel 9, lid 2, van het besluit van de Raad van 20 december 2000 betreffende het programma MEDIA Plus (21).

4.8

Het Comité is voorts van mening dat het, gezien de looptijd van het programma (7 jaar) en gezien de natuurlijke ontwikkeling van de markt en de technologie, raadzaam en aanbevelenswaardig zou zijn om de in artikel 14, lid 3, van het besluit genoemde data aan te passen en met name het eerste tussentijdse verslag over de behaalde resultaten en de kwalitatieve en kwantitatieve aspecten van de uitvoering van het programma eerder uit te brengen. Aan de hand van de conclusies van deze evaluatie kunnen de operationele doelstellingen en de geplande acties eventueel worden bijgesteld.

14.10.2005   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 255/44

1.1

In reactie op de sociale en economische veranderingen van de voorbije 20 jaar, met name de veranderingen in de behoeften van de consument, hebben Europese detailhandelaars ervoor gezorgd dat er een systeem van grootwinkelbedrijven is ontstaan. Achterliggende idee was om het winkelgemak voor consumenten te vergroten door allerlei voedselproducten en andere artikelen samen onder één dak te verkopen. In marketingtermen streven de grootwinkelbedrijven ernaar om steeds meer klanten te trekken door producten aantrekkelijk te presenteren en tegen scherpe prijzen aan te bieden. De grootste veranderingen, met de ingrijpendste gevolgen voor consumenten, hebben zich voorgedaan bij de verkoop van voedselproducten. Momenteel wordt in het VK 80 % van de voedselproducten bij grootwinkelbedrijven gekocht; dit is in de EU één van de hoogste percentages. Super- en hypermarkten bieden consumenten tot wel 20.000 verschillende producten aan.

1.2

Grootwinkelbedrijven hebben de consument door de jaren heen aanzienlijke voordelen gebracht door een breed assortiment artikelen tegen concurrerende prijzen aan te bieden. Zij maken het de consument vooral gemakkelijk door onder één dak een groot aantal verschillende soorten levensmiddelen te presenteren en daarbij ook nog eens gratis voor ruime parkeergelegenheid te zorgen. Bovendien zijn zij gehandicapten- en kindvriendelijk. Bij sommige ervan kan men terecht voor een hapje en een drankje, voor het verrichten van bankzaken, of voor recycling van materiaal. Veel grootwinkelbedrijven bieden de mogelijkheid online boodschappen te doen en deze te laten thuisbezorgen. Supermarkten trekken klanten doordat deze er de voor de hele week benodigde artikelen op één plek tegen interessante prijzen kunnen aanschaffen. Dit verklaart waarom een steeds groter percentage levensmiddelen bij grootwinkelbedrijven wordt gekocht.

1.3

In de meeste nieuwe lidstaten hebben de grootwinkelbedrijven een kleiner marktaandeel dan in de EU-15, maar hun marktaandeel stijgt snel.

Grootwinkelbedrijven kennen verschillende bedrijfsstructuren:

1.4

Het marktaandeel van grootwinkelbedrijven loopt tussen de lidstaten evenwel sterk uiteen. De drie grootste retailers vertegenwoordigen in Hongarije 29 % van de levensmiddelenmarkt, in het Verenigd Koninkrijk 60 % en in Ierland 66 %. In enkele andere lidstaten gaat het om de volgende percentages: Polen 14,2 %, Tsjechië 25,4 %, Slowakije 42,6 %, Slovenië 77,3 %. De trend in de laatste tien jaar is dat de detailhandel voor voedselproducten gedomineerd wordt door een afnemend aantal zeer grote retailers. Gemiddeld zijn voedselproducten goed voor ca. 70 % van de omzet van levensmiddelenzaken (Bron: GfK ConsumerScan/Household Panel).

2.1

Aan de hand van door AC Nielsen verzamelde gegevens heeft DG Interne markt in de periode september 2002/oktober 2003 een aantal pan-Europese merkproducten (1) die in 14 EU-lidstaten verkrijgbaar waren, in een boodschappentas gedaan en de prijzen met elkaar vergeleken. Uit de volgende index blijkt dat de prijzen in de 14 landen sterk uiteenlopen. Uitgaande van een EU-gemiddelde van 100 zijn in onderstaande tabel de laagste en hoogste prijzen weergegeven:

2.2

Pan-Europese merkartikelen zoals bovengenoemde worden overal in de EU vrij gemakkelijk herkend.

Bij producten van generieke en witte merken zijn de prijsverschillen groter. Ook hier is er in de prijsverschillen tussen lidstaten geen duidelijk patroon waarneembaar.

2.3

Deze prijsvariaties tussen merk- en niet-merkartikelen vormen vanzelfsprekend een momentopname. Worden prijzen echter regelmatig tegen het licht gehouden, dan kan mede op basis daarvan worden bepaald of de prijzen voor deze artikelen op den duur naar elkaar toegroeien, zoals je in een volledig functionerende interne markt zou verwachten. Naar de mening van DG Interne markt zouden de prijsverschillen in een efficiënt functionerende interne markt niet zo groot mogen zijn als in de tabel is aangegeven. Op basis van een soortgelijk Amerikaans onderzoek blijken de prijsverschillen in de VS kleiner te zijn dan in de EU-14.

2.4

Prijsvariaties kunnen diverse oorzaken hebben: verschillen in bedrijfskosten (zoals loon-, transport- en afvalverwerkingskosten), winkeloppervlakte en omzetcijfer, lokale belastingen en de mate van prijsconcurrentie aan zowel in- als verkoopzijde. Verschillen in voorkeuren en smaken van de consument, die grotendeels cultureel bepaald zijn, kunnen ook een belangrijke rol spelen. Voorts moeten ook plaatselijke marktomstandigheden, zoals de bevolkingsdichtheid, het klimaat en de bevoorradingssituatie, in aanmerking worden genomen.

3.1

In de laatste jaren zien we dat de grote levensmiddelendetaillisten adverteren met leuzen in de zin van „Elke dag lage prijzen”, „Meer waar voor je geld”, „Goed voedsel kost minder”, en „Waarom zou je teveel betalen?” Grootwinkelbedrijven beweren voortdurend dat zij voor de belangen van de consument opkomen door onverantwoord hoge prijzen te verlagen. Vanzelfsprekend doen zij dit omdat de klant veel waarde hecht aan de prijs. In theorie zou dit verschijnsel gunstig zijn voor de consument, met name op korte termijn, maar het is ook zaak dat de langetermijngevolgen in aanmerking worden genomen. Landbouwers dienen een redelijke prijs voor hun producten te krijgen om een ononderbroken levering van kwaliteitsvoedsel dat onder goede milieuomstandigheden is geproduceerd, te garanderen. Ook alle partijen die bij verwerking en distributie zijn betrokken, moeten een redelijke winstmarge kunnen halen.

3.2

De Britse supermarkt ASDA (onderdeel van de Amerikaanse reus Wal-Mart) heeft zijn prijsverlagingen een filantropisch tintje gegeven door te verklaren dat „het ons doel is goederen en diensten voor iedereen betaalbaarder te maken”. Het lijkt een nieuwe filosofie dat zo weinig mogelijk geld aan voedsel besteed mag worden. Veelal willen grootwinkelbedrijven ons met hun reclameteksten doen geloven dat het belangrijkste aspect van voedsel de prijs is. Overal in Europa geven huishoudens procentueel steeds minder uit aan voedsel (zie bijlage).

3.3

Van oudsher gaat het in de prijzenslag tussen grootwinkelbedrijven vooral om basisproducten die met grote regelmaat worden gekocht en die door grootwinkelbedrijven dan ook gebruikt worden om klanten naar hun winkel te lokken, terwijl ze de marges op producten waar de consument minder goed op let, verhogen. In sommige lidstaten worden deze zgn. traffic generators vaak onder de kostprijs verkocht. Het onder de kostprijs verkopen van voedselproducten is bv. in België, Frankrijk, Ierland, Italië, Luxemburg en Portugal verboden, en in Spanje en Griekenland onder bepaalde omstandigheden ook.

3.4

Uiteindelijk kan het de mededinging schaden als producten onder de kostprijs of tegen vechtprijzen worden verkocht.

4.1

Door de groei van de sector grootwinkelbedrijven zijn er over de gehele EU verspreid duizenden (veelal laagbetaalde deeltijd-)banen geschapen. Volgens een vergelijkende studie uit oktober 2004 die onlangs op de website van de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden is bekendgemaakt (Industrial Relations in the Retail Sector), bestaat ca. 60 % van de supermarktmedewerkers uit vrouwen, en zijn er ook relatief veel jongeren en laagopgeleiden onder hen. De lonen zijn betrekkelijk laag en veel arbeidskrachten werken in deeltijd of in het weekend. De sector is onderhevig aan ingrijpende structurele veranderingen waarbij sprake is van concentratie en diversificatie. Er is druk om tot herstructurering en deregulering over te gaan en het aantal banen te verminderen. Kenmerkend is ook het doorgaans aanzienlijke verschil in beloning tussen mannen en vrouwen. Dit komt doordat relatief veel vrouwen in deeltijd actief zijn en veelal werk verrichten dat weinig aanzien geniet.

4.2

Bij het werk in grootwinkelbedrijven gaat het om vele verschillende soorten banen. Kassamedewerkers en vakkenvullers hebben de laagste lonen. Naar gelang van de arbeidsmarktsituatie in de lidstaat kan het voorkomen dat zij slechts het minimumloon of net daarboven verdienen.

4.3

Flexibele werktijden kunnen gunstig zijn voor studenten, deeltijdwerkers, tijdelijke arbeidskrachten en personen die nog ander werk of gezinsverplichtingen hebben. Het is van groot belang dat deeltijdwerkers niet gediscrimineerd worden.

4.4

Europese grootwinkelbedrijven dienen ernaar te streven dat vakbekwaam, onder goede en veilige arbeidsomstandigheden werkend personeel hoogwaardige diensten levert aan de consument. De voortschrijdende concentratie in de sector grootwinkelbedrijven leidt tot nieuwe concurrentiestrategieën (bv. prijzenoorlogen), grote druk om de kosten, m.i.v. de loonkosten, laag te houden, deregulering van openingstijden, en meer avond- en weekendwerk.