19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/1

—

Gelet op zijn resolutie van 19 juli 2012 over de prioriteiten van het Comité van de Regio's in het licht van het werkprogramma van de Europese Commissie (1) en zijn resolutie over het ontwerpverdrag inzake stabiliteit, coördinatie en governance in de Economische en Monetaire Unie (2);

—

Gelet op de Mededeling van de Commissie betreffende haar werkprogramma voor 2012 (3) en het op 16 februari 2012 ondertekende Samenwerkingsprotocol tussen het CvdR en de Europese Commissie;

—

Gelet op de wetgevende resolutie van het Europees Parlement van 11 september 2012 over het werkprogramma van de Europese Commissie voor 2013 (4);

1.

is van oordeel dat de grootste uitdaging voor de EU erin bestaat de financiële, economische en sociale crisis te boven te komen. Het steunt daarom nadrukkelijk alle inspanningen om de aandacht van de EU versterkt te richten op:

2.

roept op tot een ambitieus meerjarig financieel kader (MFK) en echte eigen middelen voor de Unie;

3.

juicht het toe dat bijzondere aandacht wordt besteed aan de jongerenwerkloosheid en kijkt ernaar uit om zijn bijdrage te leveren aan het komende „Werkgelegenheidspakket voor jongeren”;

4.

herinnert eraan dat door het Verdrag van Lissabon zijn bevoegdheden m.b.t. het subsidiariteitsbeginsel zijn uitgebreid en dat het heeft toegezegd als referentiepunt voor de correcte naleving van dat beginsel te functioneren. Ook benadrukt het het belang dat het zal hechten aan het toezicht op de EU-initiatieven van het CWP-2013 en vestigt het de aandacht op zijn in januari 2013 goed te keuren werkprogramma voor subsidiariteitstoezicht;

5.

steunt het voorstel voor een grondig debat over de toekomst van Europa uit het oogpunt van democratische legitimiteit, verantwoording en daadwerkelijke integratie; het is essentieel dat het CvdR zijn politieke standpunt bepaalt over de toekomstige rol van het regionale en lokale niveau, alsook over de mogelijke wijzigingen in het institutionele bestel van de EU; het CvdR zal daarom in 2013 elk debat steunen over de hervorming van het Verdrag door het organiseren van politieke discussies, en door het subsidiariteitsbeginsel beter te profileren, alsook het concept van multi-level-governance, als belangrijke instrumenten voor het verwezenlijken van deze doelstellingen;

6.

steunt de oproep van het Europees Parlement in zijn resolutie van 20 november 2012 aan de lidstaten om te overwegen een „Sociaal Investeringspact” te ondertekenen. Dit „Sociale Investeringspact”, geschoeid op de leest van het „Euro Plus Pact”, zou investeringsdoelstellingen vaststellen voor sociale investeringen door de lidstaten, uit te voeren binnen een bepaalde termijn om te voldoen aan de werkgelegenheids-, sociale en onderwijsdoelstellingen van de Europa 2020-strategie, overeenkomstig de jaarlijkse groeianalyse en de nationale hervormingsprogramma's;

7.

zal de implicaties van het wetgevingsprogramma van de Europese Commissie voor de lokale en regionale overheden nauwgezet in de gaten blijven houden;

8.

verzoekt om te worden geraadpleegd over het plan van de Europese Commissie voor een alomvattende en echte Europese Monetaire Unie gezien de territoriale dimensie van alle vier de pijlers van dit plan;

9.

roept op om Europees en nationaal economisch en sociaal beleid beter op elkaar af te stemmen in het kader van het Europees Semester en dringt erop aan dat de lokale en regionale overheden nauwer hierbij betrokken worden. Het CvdR zal de vorderingen op dit vlak nauwlettend blijven volgen en daarbij streven naar nauwere samenwerking met het Europees Parlement;

10.

steunt nadrukkelijk de oproep van het Europees Parlement aan de Commissie om in haar volgende jaarlijkse groeianalyse „de rol van de EU-begroting in het proces van het Europees semester uitgebreid te belichten en te onderstrepen, door concreet feitenmateriaal te verschaffen over de effecten van die begroting (als initiator, katalysator, synergiebevorderaar en complementaire financieringsbron) op de totale overheidsuitgaven op lokaal, regionaal en nationaal niveau” (5);

11.

is ermee ingenomen dat er op EU-niveau effectieve mechanismen zijn ingevoerd ter waarborging van een duurzaam begrotingsbeleid in de lidstaten, maar wijst erop dat dit ook risico's met zich meebrengt voor de lokale en regionale overheden en voor een adequate openbare-dienstverlening;

12.

betreurt het dat zijn voorstel voor een groenboek over de synergieën tussen de Europese, nationale en subnationale begrotingen niet is opgenomen in het werkprogramma. Het wijst er nogmaals op dat het graag zou zien dat de Commissie een Mededeling over de kwaliteit van de overheidsuitgaven uitbrengt, waarin o.m. wordt verduidelijkt of bij de berekening van het begrotingstekort de lopende uitgaven en investeringen gescheiden moeten worden gehouden om te voorkomen dat investeringen met een netto winst op de lange termijn als minpost worden opgevoerd;

13.

verbindt zich ertoe de lokale en regionale dimensie van de Bankenunie grondig te onderzoeken;

14.

verzoekt om het geplande rechtsinstrument voor het bankrekeningeninitiatief nader toe te lichten;

15.

stelt in het licht van de lopende onderhandelingen over het MFK nadrukkelijk dat het cohesiebeleid een investeringsbeleid is; dit vereist een efficiënte besteding van de middelen en een robuust budget waarop niet mag worden gesnoeid, wil men, met name in deze tijden van crisis, de groei en werkgelegenheid stimuleren, het concurrentievermogen versterken en de territoriale verschillen in en tussen regio's in de EU verminderen;

16.

betreurt het dat de idee van een gedragscode, zoals voorgesteld door de Commissie, niet is opgepakt door het Cypriotisch voorzitterschap en roept de Commissie op om de participatie van de lokale en regionale overheden aan de uitwerking van partnerschapsovereenkomsten en de daarmee verbonden operationele programma's te bevorderen en te controleren en hierover tegen eind 2013 verslag uit te brengen. In dit verband zal het Comité alle aandacht besteden aan de onderhandelingen op basis van de specifieke onderhandelingsmandaten van de Commissie per land voor de GSK-fondsen 2014-2020 en dat vooral in het licht van het partnerschapsbeginsel;

17.

verzoekt om officieel te worden geraadpleegd door de Europese Commissie over de herziening van de richtsnoeren voor regionale steun;

18.

dringt aan op een Europese strategie voor plattelandsontwikkeling om de middelen voor plattelandsgebieden, die qua ontwikkelingsniveau nog steeds onder het EU-gemiddelde en vaak duidelijk onder het niveau van overwegend stedelijke gebieden liggen, meer in balans te brengen;

19.

roept op om de herziene verordening inzake de Europese Groeperingen voor Territoriale Samenhang apart van het wetgevingspakket voor de structuurfondsen goed te keuren;

20.

betreurt het langzame tempo waarmee de Single Market Act ten uitvoer wordt gelegd;

21.

neemt nota van de intentie van de Commissie om een voorstel voor te leggen over verplichte elektronische facturen bij openbare aanbestedingen, maar wijst erop dat een volledige wijziging van de elektronische systemen sommige lokale en regionale overheden voor uitdagingen zal stellen, hetgeen om ondersteuning of een langere overgangsperiode zal vragen;

22.

pleit voor de ontwikkeling van Small Business Act Partnerships om de Small Business Act (SBA) verder ten uitvoer te leggen op decentraal niveau; is van mening dat het initiatief van de Europese Ondernemende Regio (EER), waarvoor sinds 2010 een prijs wordt uitgereikt, een bron van inspiratie kan zijn voor de verdere bevordering van ondernemerschap, met name onder jongeren;

23.

verzoekt de Commissie om uitleg over het feit dan het actieplan eHealth, waarom het Comité had gevraagd en dat in het werkprogramma 2012 was aangekondigd, nog altijd niet is gepresenteerd en ook niet lijkt voor te komen op de lijst van acties die nog in 2012 moeten worden goedgekeurd en evenmin in het werkprogramma voor 2013;

24.

denkt dat er meer wettelijke zekerheid nodig is voor activiteiten in de sociale economie en pleit in dit verband voor een statuut van een Europese onderlinge maatschappij;

25.

verwelkomt de intenties van de Europese Commissie om de regels voor de EU-staatssteun te moderniseren en om de administratieve rompslomp terug te dringen door algemene groepsvrijstellingen goed te keuren, en dringt in dit verband aan op een toename van de de minimis-drempel;

26.

betreurt het dat de Commissie het CvdR niet officieel geraadpleegd heeft over de uitwerking van de nieuwe richtsnoeren die de toepassing regelen van EU-regels inzake staatssteun op overheidsfinanciering van breedbandnetwerken;

27.

verwelkomt het feit dat in bijlage II van het werkprogramma de aandacht vooral uitgaat naar concrete initiatieven inzake vereenvoudiging en de terugdringing van de bureaucratische rompslomp, en is voornemens aan de tenuitvoerlegging ervan deel te nemen.

28.

verzoekt de Europese Commissie maatregelen te nemen om problemen met verbindingen tussen lidstaten en tussen regio's in lidstaten op te lossen; roept de Europese Commissie in dit verband op om meer te ijveren voor het verminderen van het energie-isolement van individuele lidstaten en om tegen 2014 een volledig operationele interne energiemarkt tot stand te brengen.

29.

betreurt dat er nog altijd geen duidelijke toezegging is van de Europese Commissie om haar beleid ter ontwikkeling van een modern infrastructuurnetwerk kracht bij te zetten, en met name de invoering van slimme netwerken en meters, die een belangrijk element zijn voor energie-efficiency en een veilige bevoorrading; het verzoekt de Commissie om maatregelen te nemen die de microproductie van energie en de inbedding daarvan in het distributienet bevorderen;

30.

het betreurt dat er in het werkprogramma van de Commissie niet meer initiatieven worden genomen met betrekking tot stedelijke mobiliteit; herhaalt haar pleidooi voor het gebruik van elektronische en slimme (bijvoorbeeld mobiele) vervoersbewijzen voor alle vormen van vervoer als een essentiële voorwaarde voor duurzame stedelijke mobiliteit, en hoopt dat deze kwestie ook kan worden besproken bij de geplande follow-up van het groenboek over „Een geïntegreerde Europese markt voor kaart-, internet- en mobiele betalingen”;

31.

hoopt dat de Commissie er alles aan zal doen om consistent aan de verwezenlijking van de herziene doelstellingen van TEN-T te werken;

32.

kijkt uit naar het op handen zijnde voorstel over het toekomstige EU-havenbeleid en wijst nogmaals op de noodzaak om in dit verband een territoriale impactbeoordeling uit te voeren;

33.

is van mening dat arbeidsmobiliteit binnen en tussen de lidstaten een belangrijke factor is in de strijd tegen werkloosheid en steunt daarom de plannen om de publieke diensten voor de arbeidsvoorziening te moderniseren, met speciale aandacht voor de hervorming van EURES, dat momenteel ondermaats presteert; het wijst er echter ook op dat de diensten voor de arbeidsvoorziening vaak door lokale en regionale overheden worden beheerd en dat deze dus gehoord dienen te worden over de hervormingen;

34.

betreurt dat de Commissie nog altijd niet is ingegaan op de roep van het Comité om een Europese agenda voor sociale huisvesting. Die agenda zou onder meer verduidelijking bieden betreffende de toepassing van de mededingingsregels op die huisvesting en de LRA de mogelijkheid geven om fatsoenlijke en betaalbare huisvesting aan te bieden, sociale mix te promoten en discriminatie te bestrijden;

35.

wijst op het belang van pensioensvoorzieningen voor lokale en regionale overheden, die belangrijke werkgevers zijn, en hoopt dat er in het Commissievoorstel over dit thema voorstellen zijn opgenomen voor een betere grensoverschrijdende overdracht van bedrijfspensioenen;

36.

acht het een goede zaak dat er juist nu een platform wordt opgericht voor de bestrijding van zwart werk; vindt het essentieel dat regionale, met toezicht en handhaving belaste organen in dit platform worden opgenomen; ziet verder goede mogelijkheden voor synergie tussen dit platform en de voorstellen om de handhaving van de regels inzake de detachering van werknemers te bevorderen;

37.

verzoekt de Commissie om ervoor te zorgen dat het beginsel van territoriale betalingsverplichting, zoals beschreven in de Bioscoopmededeling van 2001, overeenkomstig artikel 107, lid 3, onder d) van het VWEU, zal worden gehandhaafd in de nieuwe steunrichtsnoeren voor films en andere audiovisuele werken;

38.

betreurt dat er in het werkprogramma zo weinig wordt ingezet op cultuur, dat toch zo belangrijk is voor de Europese identiteit en de motor achter de groei is;

39.

juicht de publicatie toe van het 7e Kader voor milieuactie, dat een belangrijk instrument is om de EU 2020-doelstellingen te vertalen naar milieu-actie en dat zich moet richten op een betere tenuitvoerlegging van het EU-milieubeleid, in nauwe samenwerking met alle bestuursniveaus, op integratie van milieuvraagstukken in alle beleidsgebieden, en op de internationale dimensie van milieuproblemen;

40.

vindt dat de strategie van de Unie voor aanpassing aan de klimaatverandering een specifiek hoofdstuk zou moeten bevatten over de aanpassing op lokaal en regionaal niveau en richtsnoeren en steun voor de lokale en regionale overheden, zoals in het Burgermeestersconvenant voorgesteld;

41.

is alleszins bereid om samen met de Commissie aan een succesvolle uitvoering van de resultaten van de VN-conferentie van Doha te werken, en aan de routekaart naar efficiënt gebruik van hulpbronnen in Europa;

42.

hoopt verder dat het beleid van de Unie inzake de luchtkwaliteit wordt bijgesteld om kracht te zetten achter de richtlijn betreffende de nationale emissieplafonds ter vermindering van de geluidsoverlast. Ook steunt het striktere regels voor voertuigen en roept het ertoe op om aan minder uitstoot in de scheep- en luchtvaart en de landbouw te werken. Daarnaast moeten de metingsindicatoren en -criteria worden vereenvoudigd. Tevens moet het beleid voor de luchtkwaliteit worden geïntegreerd op andere beleidsterreinen zoals met name vervoer, huisvesting, industrie, energie en klimaat;

43.

herhaalt nauwer met de Commissie te willen samenwerken aan de tenuitvoerlegging van de strategie van de Unie voor biodiversiteit 2020;

44.

is ingenomen met de uitnodiging van de EIB om een bijdrage te leveren aan het toekomstig beleid van de bank inzake energieleningen en vindt dat het MKB en de lokale en regionale overheden meer toegang moeten krijgen tot leningen voor investeringen in energie-efficiëntie en duurzame energie. In dit verband moet in de beleidsinitiatieven van de EU op energiegebied rekening worden gehouden met de steeds meer dreigende energieschaarste;

45.

zou graag betrokken willen worden bij de voorbereiding van alle EU-maatregelen betreffende het Europees jaar van de burger 2013, dat ertoe strekt om de mensen meer bewust te maken van en beter te informeren over hun rechten, zodat alle belemmeringen voor de uitoefening daarvan worden geëlimineerd en de notie van het burgerschap van de Unie wordt verduidelijkt;

46.

vindt het een goede zaak dat de Commissie een anti-corruptieverslag en een gerechtelijk scorebord wil gaan maken om het vertrouwen van de burger in de overheidsinstanties op alle niveaus te versterken en wil de Commissie hier graag mee helpen;

47.

kijkt er verder naar uit om samen met de Commissie het integratienetwerk uit te bouwen met het oog op eenheid in verscheidenheid;

48.

pleit ervoor dat de Commissie in haar verslagen over de uitbreidingsstrategie meer details verschaft over regionaal en lokaal zelfbestuur en dat zij, waar passend, de toetredingslanden een duidelijk signaal voor decentralisatie geeft;

49.

vindt dat de toegang voor lokale en regionale overheden in die landen tot de desbetreffende specifieke EU-fondsen en in het kader van het Europees nabuurschapsbeleid moeten worden vergemakkelijkt en is er daarnaast voorstander van om bestaande programma's, inclusief Erasmus Mundus en de EGTS, voor partners in deze landen toegankelijk te maken;

50.

blijft voornemens om in het kader van het programma voor de vergemakkelijking van lokaal bestuur goed met de Commissie samen te werken, ten einde de lokale capaciteitsopbouw en de kennis in de (pre)toetredingslanden over de Unie en haar procedures te verhogen. De Commissie wordt verzocht om te bezien of de lokale overheden in de partnerlanden van het nabuurschapsbeleid niet in dit programma kunnen worden opgenomen;

51.

is van mening dat de Commissie een terecht onderscheid maakt tussen de rol van de lokale en regionale overheden en die van het maatschappelijk middenveld bij de uitvoering van het ontwikkelingssamenwerkingsbeleid. Zij heeft in dit verband twee verschillende documenten uitgebracht en het EP wordt verzocht dezelfde aanpak te hanteren;

52.

verwacht dat de steden en regio's worden betrokken bij de formulering van het standpunt van de Unie met het oog op de top betreffende de ontwikkelingsdoelstellingen van het millennium (2015);

53.

draagt zijn voorzitter ten slotte op om deze resolutie te doen toekomen aan de voorzitters van de Europese Commissie, de Europese Raad en het Europees Parlement, het Cypriotische Raadsvoorzitterschap en de komende Ierse en Litouwse voorzitterschappen.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/6

—

gelet op zijn op 9 oktober 2012 goedgekeurde herziene advies over het nieuwe meerjarige financiële kader (MFK) voor de periode na 2013;

—

gelet op de ontwerpconclusies van de Europese Raad;

1.

betreurt dat de op 22 en 23 november 2012 bijeengekomen Europese Raad er niet in is geslaagd om overeenstemming te bereiken over het nieuwe MFK voor de periode na 2013;

2.

benadrukt het belang van die overeenstemming en waarschuwt voor de consequenties van dit uitstel voor de programmering, met name van de fondsen van het Gemeenschappelijk Strategisch Kader (GSK) na 2014, die zwaarwegende gevolgen zullen hebben voor de investeringen die in de regio's en steden van de EU moeten worden gedaan;

3.

neemt kennis van het inzicht waarvan de Europese Raad blijk geeft, nl. dat de begroting van belang is voor de samenhang in de EU en voor banen en groei in alle lidstaten. Dit inzicht valt echter niet te rijmen met de door sommige lidstaten gedane voorstellen om te bezuinigen op het cohesiebeleid. Hoe dan ook is er meer tijd nodig voor nadere bestudering van de concrete beleidsconsequenties van de cijfers en voorstellen waarover wordt onderhandeld;

4.

benadrukt tegelijkertijd dat het zich, als het EU-orgaan dat lokale en regionale overheden vertegenwoordigt, terdege bewust is van de economische problemen waarmee de lidstaten te kampen hebben, en is van mening dat er in de eerste plaats gebouwd moet worden aan sterke economieën met minder administratieve rompslomp, wat in de lidstaten zal leiden tot grotere kansen voor de werkgelegenheid;

5.

blijft bij zijn oproep om voor de EU een geloofwaardige meerjarenbegroting vast te stellen, die dient als investeringsinstrument waarvan alle lidstaten en regio's een voordeel hebben dat ten minste op het voor de periode 2007-2013 overeengekomen niveau ligt in termen van vastleggingen als een percentage van het BNI, en steunt de eis van het Europees Parlement dat er een begroting moet komen waarmee de groei, in navolging van de doelstellingen van de Europa 2020-strategie, kan worden hersteld en waarmee naar behoren kan worden tegemoetgekomen aan de behoeften van lokale en regionale overheden op het gebied van territoriale, economische en sociale samenhang;

6.

acht de rol van het Europees Parlement in het onderhandelingsproces van belang, niet alleen vanwege de op instemming van het Europees Parlement gebaseerde procedure die op het hele MFK van toepassing is, maar ook in het licht van het feit dat een significant aantal van de vraagstukken die in de ontwerpconclusies van de Europese Raad (versie van 22 november 2012) ter sprake worden gebracht, waaronder met name vraagstukken in verband met subtitel 1b) (cohesie), hoofdstuk 2 (GLB), het GSK en horizontale aangelegenheden, onder de medebeslissingsprocedure vallen;

7.

herinnert eraan dat de Verdragen (artikel 312 van het VWEU) specifieke bepalingen omvatten over de mogelijkheid dat het MFK niet wordt goedgekeurd vóór het verstrijken (eind 2013) van de rechtsgrondslagen voor alle huidige meerjarige bestedingsprogramma's van de EU, met uitzondering van de eerste pijler van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB);

8.

verzet zich tegen de bezuinigingen op de begroting voor het cohesiebeleid en herinnert eraan dat het cohesiebeleid een investeringsinstrument is waarmee voor een duurzame stimulering van het concurrentievermogen wordt gezorgd en de verschillen tussen de regio's worden teruggedrongen;

9.

herinnert eraan dat voor aangelegenheden in verband met het cohesiebeleid (artikel 177), zoals de manier waarop de aan de lidstaten toegewezen kredieten worden verdeeld en de bovengrenzen voor cohesiebeleid en plattelandsontwikkeling worden vastgelegd, de medebeslissingsprocedure met verplichte raadpleging van het Comité van de Regio's van toepassing is en dat de bevoegdheden die het Comité van de Regio's krachtens artikel 263, lid 3 van het VWEU zijn toegekend, hierop van toepassing zijn;

10.

wijst erop dat het in adviezen die het sinds begin 2012 over de diverse wetgevingsvoorstellen van de Commissie heeft uitgebracht, de volgende standpunten heeft ingenomen:

11.

juicht toe dat in de ontwerpconclusies van de Europese Raad wordt vastgehouden aan het voedselhulpprogramma voor de meest behoeftigen, maar is fel tegenstander van de mogelijkheid om dit programma met middelen uit het ESF te financieren;

12.

is van oordeel dat het voorstel om de bedragen die voor het Europese Fonds voor aanpassing aan de globalisering (EFG) zijn vastgelegd, in vergelijking met het huidige budget met 47 % te verlagen, volledig voorbij gaat aan de huidige context, nl. die van een heersende crisis. Kennelijk is de Europese Raad er bij de goedkeuring van deze ontwerpconclusies van uitgegaan dat het toekomstige EFG niet van toepassing wordt op de landbouwsector;

13.

betreurt dat de onderhandelingen alleen over bezuinigingen op de uitgaven van de begroting van de EU zijn gegaan, zonder dat naar behoren aandacht is geschonken aan de inkomsten voor die begroting en de volstrekte noodzaak om het huidige stelsel zo te hervormen dat de EU de beschikking krijgt over eigen middelen en dat de huidige reeks van financiële correcties en vrijstellingen wordt afgeschaft;

14.

is ingenomen met het voorstel om tweederde van de bedragen die worden geïnd door lidstaten die zich ertoe hebben verbonden om onder de geconsolideerde samenwerkingsprocedure een belasting op financiële transacties in te voeren, als nieuw eigen middel voor de begroting van de EU te heffen en om de op het BNI gebaseerde bijdrage aan de begroting van de EU van die lidstaten dienovereenkomstig te verlagen;

15.

draagt zijn voorzitter op om onderhavige resolutie aan de voorzitter van de Commissie, de voorzitter van de Europese Raad, de voorzitter van het Europees Parlement, het Cypriotische EU-voorzitterschap en de komende Ierse en Litouwse EU-voorzitterschappen voor te leggen.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/8

—

is ervan overtuigd dat het consumentenbeleid ertoe zal bijdragen dat de EU de crisis sneller te boven zal komen: bewuste consumenten zijn de voorwaarde voor de productie van veilige, hoogwaardige en concurrerende producten en diensten, en dragen bij aan een duurzaam herstel van de economie;

en roept de Europese Commissie op om

—

lokale en regionale overheden binnen hun bevoegdheden de passende instrumenten ter beschikking te stellen om de consumenten te beschermen;

—

nauw samen te werken met nationale, regionale en lokale overheden. Ook als wordt verwacht dat de acties van de consumentenagenda, gezien hun aard, vooral door communautaire en nationale instanties zullen worden uitgevoerd, spelen lokale overheden toch een belangrijke rol, daar zij de lokale gemeenschappen vertegenwoordigen en in staat zijn doeltreffend bij te dragen aan het opleggen van de maatregelen;

—

niet uit het oog te verliezen dat lokale overheden zelf ook consumenten van producten en diensten zijn en bijgevolg ook een veilig kader nodig hebben en verlangen om hun eigen belangen en die van de lokale gemeenschappen die zij vertegenwoordigen en die vaak ook bijdragen aan hun begroting, veilig te stellen;

—

te erkennen dat consumenten ook via educatie mondig kunnen worden gemaakt en dat lokale en regionale overheden en het maatschappelijk middenveld moeten worden betrokken bij voorlichtingscampagnes voor de consument;

—

met middelen en technische knowhow de toezichthoudende mechanismen te versterken in gebieden die onder permanente geografische of demografische handicaps gebukt gaan.

Rapporteur

Spyros SPYRIDON (EL/EVP), lid van de regioraad van Attica

Referentiedocument

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's: Een Europese consumentenagenda – Vertrouwen en groei stimuleren –

COM(2012) 225 final

1.

is ingenomen met de bijzonder gedetailleerde mededeling van de Europese Commissie over een breed spectrum van kwesties die met consumentenbescherming verband houden.

2.

De consumentenagenda is een samenhangend en geïntegreerd instrument voor de ontwikkeling van acties in het kader van de beleidsmatige bescherming van de consument. De erkenning van de omvang van de uitdaging om de consument meer zeggenschap te geven en de interne markt kracht bij te zetten, is veelbetekenend. Goed geïnformeerde en bewust kiezende consumenten vormen de sleutel voor de tenuitvoerlegging van de Europa 2020-strategie.

3.

Het baart het CvdR zorg dat, hoewel de agenda tamelijk omvangrijk is, medische diensten niet zijn opgenomen, die een belangrijk onderdeel zijn van het consumentenbeleid. Deze diensten worden verleend aan consumenten, consumenten betalen ervoor en de diensten zijn in ruime mate een taak van algemeen belang. Het gezondheidsbeleid dient daarom op de agenda te komen als een voor consumenten relevant beleid.

4.

De Europese Commissie kiest terecht voor de volgende vier grote thematische doelstellingen: 1) verbetering van de consumentenveiligheid, 2) kennisvermeerdering, 3) betere uitvoering, krachtiger handhaving en mogelijkheden tot verhaal, en 4) afstemming van rechten en relevant beleid op economische en maatschappelijke veranderingen. Op die gebieden moet het beleid inzake consumentenbescherming worden toegespitst. Er is meer transparantie en betere en vergelijkbare informatie geboden, zodat consumenten in staat worden gesteld rationelere keuzes te maken.

5.

Bij de uitstippeling van de maatregelen moet het beginsel van de evenredigheid van de te nemen maatregelen in acht worden genomen en moet met name aandachtig worden gekeken naar de kosten-batenverhouding.

6.

Het is van belang dat de doeltreffendheid en correctheid van de te nemen maatregelen worden verzekerd, met name op het gebied van gezondheid en veiligheid. De regelingen moeten ook van de nodige flexibiliteit getuigen zodat zij kunnen worden afgestemd op de regionale specifieke situatie, de behoeften van kwetsbare groepen en de snelle marktontwikkelingen, teneinde de consument te beschermen.

7.

Bij de tenuitvoerlegging van de maatregelen moet naast de bovengenoemde sectorale maatregelen in het kader van de bestaande bevoegdheden ook worden voorzien in een horizontale benadering zodat rekening wordt gehouden met de rechten van consumenten in alle Europese beleidslijnen.

8.

Het CvdR wijst erop dat de doelstelling van territoriale samenhang, die met het Verdrag van Lissabon is geïntroduceerd, onvoldoende in het licht wordt gesteld. In het bijzonder is het zaak aandacht te schenken aan de noodzakelijke bescherming van met name kwetsbare groepen consumenten, die moeilijk toegang tot de markten krijgen, slechts beperkte keuzemogelijkheden hebben of moeilijkheden ondervinden bij de uitoefening van hun rechten. Dit is het geval in zeer afgelegen, dun bevolkte en berg- of eilandgebieden waar er onvoldoende marktwerking is.

9.

In dit verband zij gewezen op het toenemende belang van internet voor deze categorie consumenten. Aldus krijgen zij immers toegang tot de markten, worden zij geïnformeerd, kunnen zij producten en diensten vergelijken en in geval van geschillen hun rechten doen gelden.

10.

Het is van belang met middelen en technische knowhow de toezichthoudende mechanismen te versterken in gebieden die onder permanente geografische of demografische handicaps gebukt gaan.

11.

De Europese Commissie en de nationale wetgevende instanties moeten erop toezien dat de getroffen maatregelen afgestemd zijn op de mogelijkheden van de producenten in probleemgebieden. De kosten en de aanpassingstijd voor deze categorieën kunnen immers erg verschillen van die in andere Europese regio's.

12.

Er zij op gewezen dat de Digitale Agenda in het kader van de Europa 2020-strategie absoluut ten uitvoer moet worden gelegd daar internet voor alle categorieën consumenten bijzonder belangrijk is. Europese, nationale en regionale overheden moeten met het oog daarop actief samenwerken om aldus de levenskwaliteit van de Europese burgers te verbeteren.

13.

Opgemerkt zij dat het internet een grote invloed heeft op de jongere generaties die, zoals blijkt, meer gebruik maken van nieuwe technologieën maar ook kwetsbaarder zijn dan volwassenen.

14.

Kwetsbare bevolkingsgroepen als ouderen, kansarmen en personen met bijzondere behoeften gebruiken het internet minder. Met name gebieden met geografische handicaps hebben meer te kampen met het probleem van vergrijzing dan andere gebieden. Deze bevolkingsgroepen beschikken algemeen over minder mogelijkheden om de kansen aan te grijpen die worden geboden door de interne markt en om hun rechten te doen gelden. In samenwerking met lokale en regionale overheden moeten inspanningen worden geleverd om via gerichte acties het welzijn van ook deze categorie burgers te bevorderen.

15.

Gelet op de moeilijkheden waarmee regio's en gemeenten geconfronteerd worden – met name op het platteland, berggebieden en eilanden, alsook de perifere en ultraperifere gebieden – voor een verbeterde toegang tot internet, steunt het CvdR de recente voorstellen van de Commissie voor wetswijzigingen betreffende staatssteun. Het voorstel van de Commissie vermeldt onder andere dat vrijstelling van de verplichting tot kennisgeving van steun inzake toegang tot snel internet verenigbaar is met de interne markt.

16.

De Commissie wordt opgeroepen om samen met de lidstaten initiatieven te ontplooien ter verbetering van de elektronische vaardigheden van consumenten en daarbij te verzekeren dat alle groepen burgers toegang hebben tot de eengemaakte digitale markt en ten volle de voordelen ervan genieten.

17.

De snelle ontwikkeling van de elektronische handel is van doorslaggevend belang voor de consument daar ze hem meer keuzemogelijkheden biedt. Dit geldt vooral voor burgers die in moeilijk toegankelijke, afgelegen of perifere gebieden leven, maar ook voor hen die onder verminderde mobiliteit te lijden hebben en anders geen toegang zouden hebben tot zo'n ruim keuzeaanbod.

18.

Een bijzonder belangrijk thema, dat verder gaat dan de consumentenagenda, is de veiligheid van het internet. Het is zaak alle passende maatregelen te nemen om ervoor te zorgen dat dit waardevolle instrument wordt gebruikt ten dienste van de Europese burgers, ongeacht of zij consumenten zijn dan wel als ondernemers actief zijn, en dat criminele of ongewenste praktijken worden vermeden, zoals bv. misbruik van persoonsgegevens of schending van eigendomsrechten.

19.

Het is verheugend dat de Commissie voornemens is om met wetgevingsvoorstellen te komen betreffende onlinegeschillenbeslechting (ODR) en alternatieve geschillenbeslechting (ADR), als belangrijk instrument voor territoriale samenhang. Het CvdR is het eens met de Commissie dat de rechtshandhaving voor de consument via buitengerechtelijke beslechting van geschillen gemakkelijker moet worden maar vindt niettemin dat het toepassingsgebied van de richtlijnen in het kader van de bevoegdheden van de EU tot kwesties met een grensoverschrijdend karakter moet worden beperkt.

20.

Het is zaak dat lokale en regionale overheden binnen hun bevoegdheden kunnen beschikken over de passende instrumenten om de consumenten te beschermen. Aangezien thans het meerjarig financieel kader voor de periode 2014-2020 wordt besproken, grijpt het CvdR deze gelegenheid aan en stelt het in dit verband voor een beroep te doen op de middelen van de structuurfondsen alsook op de vooruitzichten van de nationale hervormingsprogramma's voor de tenuitvoerlegging van de consumentenagenda.

21.

Wat met name de structuurfondsen betreft, stelt het voor maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de financiering van ondernemingen wordt gekoppeld aan criteria die gebaseerd zijn op de verplichtingen en algemene houding die ondernemingen moeten hebben t.o.v. consumenten (bv. duurzame productie) in plaats van op gegevens die vooral de economische levensvatbaarheid betreffen.

22.

Daarbij is het zaak dat Europese, nationale, regionale en lokale overheden nauw samenwerken bij de tenuitvoerlegging van de maatregelen. Ook als wordt verwacht dat de acties van de consumentenagenda, gezien hun aard, vooral door communautaire en nationale instanties zullen worden uitgevoerd, spelen lokale overheden toch een belangrijke rol, daar zij de lokale gemeenschappen vertegenwoordigen en in staat zijn doeltreffend bij te dragen aan het opleggen van de maatregelen.

23.

Er mag niet uit het oog worden verloren dat regionale en lokale overheden zelf ook consumenten van producten en diensten zijn en bijgevolg ook een veilig kader nodig hebben en verlangen om hun eigen belangen en die van de lokale gemeenschappen die zij vertegenwoordigen en die vaak ook bijdragen aan hun begroting, veilig te stellen.

24.

Het streven naar een doeltreffende toepassing van de agenda tijdens de huidige economische crisis mag niet als een luxe worden opgevat. Integendeel: het CvdR is ervan overtuigd dat het consumentenbeleid ertoe zal bijdragen dat de EU de crisis sneller te boven zal komen: bewuste consumenten zijn de voorwaarde voor de productie van veilige, hoogwaardige en concurrerende producten en diensten, en dragen bij aan een duurzaam herstel van de economie.

25.

De huidige financiële crisis zal de consumptiegewoonten van de burgers grondig wijzigen daar enerzijds de sociale ongelijkheden zullen toenemen en anderzijds het beschikbare inkomen bij de consument zal verminderen. Als gevolg daarvan zal de consument zijn toevlucht nemen tot nieuwe consumptiewijzen waarbij hij meer controle zal willen over zijn transacties, over meer en begrijpelijke informatie zal willen beschikken, alsook de mogelijkheid zal willen hebben om te vergelijken, op zijn oorspronkelijke beslissing terug te komen en zijn rechten te laten gelden in geval van geschillen. De Commissie moet rekening houden met de nieuwe omstandigheden en de agenda aangrijpen om ervoor te zorgen dat optimale voorwaarden worden geschapen om het welzijn van de burgers te bevorderen, zoals overigens ook in het Verdrag van Lissabon wordt voorgeschreven.

26.

Om de consument in staat te stellen de verhouding prijs-kwaliteit van een product correct in te schatten moet er meer informatie worden verstrekt en moet de traceerbaarheid van de producten verzekerd worden.

27.

Het gevaar neemt toe dat consumenten keuzes gaan maken die zijn ingegeven door de kostprijs van de goederen, ten koste van de kwaliteit. Wat met name de handel aan de Europese grenzen betreft, dreigen er meer gevallen van sluikhandel voor te komen.

28.

Het CvdR is ingenomen met het voorstel van de Commissie om een studie te verrichten naar de gevolgen van de overmatige schuldenlast van huishoudens. Deze studie mag zich niet beperken tot wijzen om het probleem te lijf te gaan – een probleem dat wegens de financiële crisis niet te overziene afmetingen heeft aangenomen – maar moet ook de oorzaken ervan onderzoeken en maatregelen voorstellen als bv. het verzekeren van „verantwoorde leningen” en andere specifieke acties om de gevolgen van de schuldenlast te verzachten.

29.

Het is zaak een regeling te treffen wat betreft de veiligheid van medische producten en diensten, waarover recentelijk veel te doen is geweest.

30.

Het CvdR stelt met bezorgdheid vast dat uit de mededeling blijkt dat slechts 2% van de ondervraagden correct op de vragenlijst m.b.t. hun rechten heeft geantwoord. Dit is een bijzonder laag percentage en het CvdR roept de Commissie en de lidstaten dan ook op hun inspanningen op te voeren om meer bekendheid te geven aan de rechten van consumenten. Het voorstel om voorlichtingscampagnes op Europees niveau op te zetten, is een stap in de goede richting. Lokale en regionale overheden kunnen een bijdrage leveren in samenwerking met de consumentenorganisaties.

31.

De Commissie stelt ook terecht dat de handhavingsorganen méér moeten doen met minder middelen. Hiervoor is nauwgezette planning en consequent onderzoek van de doeltreffendheid van de maatregelen nodig, zodat het beste resultaat wordt behaald.

32.

Ook via educatie kunnen consumenten mondig worden gemaakt, en in dat verband zij gewezen op het belang van de deelname van lokale en regionale overheden en het maatschappelijk middenveld aan voorlichtingscampagnes voor de consument. Er moet ruimte worden gelaten om de voorlichtingscampagnes aan te passen aan de specifieke regionale kernmerken. Er moet in de onderwijsprogramma's van scholen en universiteiten meer aandacht worden geschonken aan de voorbereiding van de jongere generaties, zodat ze zich tot bewuste consumenten kunnen ontwikkelen. Bovendien moet de rol die het volwassenenonderwijs speelt niet uit het oog worden verloren.

33.

Het CvdR onderschrijft het voorstel om de problemen aan de bron aan te pakken, via maatregelen die de ondernemingen ertoe aanzetten zich aan te passen. Bij deze benadering moet evenwel ook rekening worden gehouden met de specificiteit van de producenten in elk land en elke regio, maar ook elders in de wereld waar er leveranciers zijn. De stimuli moeten opwegen tegen de kosten van de afstemming op de nieuwe regelingen die eraan komen, en er moet rekening worden gehouden met de aanpassingscapaciteit van de ondernemingen.

34.

Bij de tenuitvoerlegging van het consumentenbeleid moet de Europese Commissie de rechtsorde van de lidstaten en het subsidiariteitsbeginsel in acht nemen. Tegelijkertijd moeten de lidstaten ervoor zorgen dat er, bij de omzetting van de communautaire wetgeving in het nationale recht, naast de maatregelen die daarvoor noodzakelijk zijn, geen extra eisen worden opgelegd. Dit belet niet dat de lidstaten in specifieke gevallen een hoger niveau van consumentenbescherming kunnen nastreven.

35.

Om de consumenten zo veel mogelijk van de verbeteringen in de wetgeving te laten profiteren, moeten zij ook op de hoogte worden gebracht van de wijzigingen. Er zij dan ook gewezen op de mogelijkheid van de regionale en lokale overheden om deel te nemen aan acties die de consumenten informeren over hun rechten en de wijzigingen die in hun belang in de wetgeving zullen worden aangebracht.

36.

Het CvdR is ingenomen met de verwijzing in de consumentenagenda naar gezamenlijke acties en spoort de Commissie aan om hiervoor een specifiek kader uit te werken. De Commissie zou zich in haar voorstellen voor rechtsinstrumenten voor collectieve acties tot algemene regelgeving moeten beperken die desnoods aan de lidstaten minimumnormen oplegt, maar niet meer dan dat: verder zou het aan de lidstaten moeten worden overgelaten om tot in bijzonderheden te bepalen hoe, met inachtneming van de heersende juridische traditie, wordt vormgegeven aan rechtsinstrumenten voor collectieve acties. Mocht de EU aanspraak maken op een regelgevende bevoegdheid voor bijkomende rechtsinstrumenten voor collectieve acties, dan moeten die rechtsinstrumenten wel worden afgestemd op het rechtsstelsel van de lidstaten en de systemen die de lidstaten hanteren om recht te handhaven.

37.

Het CvdR is ervan overtuigd dat een sterke vertegenwoordiging van de consumenten in de besluitvormingsorganen nodig is om een geïntegreerde consumentenstrategie te bevorderen. In dit verband zij gewezen op de rol van consumentenorganisaties die een totaalbeeld hebben van de kwesties die de consument in zijn dagelijkse leven bezighouden, en die bijgevolg mee naar oplossingen kunnen helpen zoeken waar dit gevraagd wordt. Tegelijkertijd vormen deze organisaties een kanaal voor communicatie tussen burgers en overheid en maken zij het mogelijk dat de informatie van boven naar onder doorstroomt. Het CvdR erkent dat er speelruimte is om de betrekkingen tussen lokale en regionale overheden en de consumentenorganisaties, op zowel primair als secundair niveau, te verbeteren, en roept de lidstaten tevens op om, naargelang van de behoeften, deze organisaties kracht bij te zetten, door eventueel hiervoor in een werkingskader te voorzien.

38.

Het is evident dat burgers vertrouwen moeten kunnen hebben in de handhavingsautoriteiten. Dit kan worden verzekerd door een correcte tenuitvoerlegging van de regelingen alsook door de burgers de mogelijkheid te geven zich tot deze autoriteiten te wenden in geval van geschillen.

39.

Ondernemingen over de hele productieketen moeten van hun kant ervan worden overtuigd dat het beter is de verplichtingen op basis van de wetgeving na te komen dan dit niet te doen. Er moet worden beklemtoond dat de voorlichting over kwesties van consumentenwetgeving niet beperkt mag worden tot consumenten maar ook tot ondernemingen moet worden uitgebreid.

40.

Wat de rol van bemiddelaars betreft, onderschrijft het CvdR de opmerking dat deze steeds groter wordt, met name bij internetdiensten. Het is dan ook van het hoogste belang dat transparantie en betrouwbaarheid gewaarborgd zijn, alsook dat recht geschiedt en sancties worden uitgevaardigd in het geval van insolvente bemiddelaars. Een en ander veronderstelt dat er controle- en toezichtstructuren in het leven worden geroepen in zowel de lidstaten als op EU-niveau.

41.

Het CvdR stelt tevens voor, wat met name het voornemen van de Commissie betreft om met bemiddelaars en handelaars samen te werken ter verbetering van het kader dat de handelsbetrekkingen regelt, bindende voorschriften goed te keuren inzake commerciële garanties, om aldus een belangrijke lacune in de bescherming van de consument aan te vullen.

42.

De Commissie moet verzekeren dat de lidstaten de wetgeving ter verdieping van de interne markt tijdig omzetten en vooral dat ze ze onverkort toepassen.

43.

Het CvdR betreurt dat de geplande begroting voor acties in het kader van de consumentenagenda beperkt is en jaarlijks slechts ca. 0,05 euro per Europese burger bedraagt. Het vestigt de aandacht van de Europese Commissie er dan ook op dat zij bijzonder voorzichtig moet zijn bij de uitstippeling en tenuitvoerlegging van deze maatregelen, zodat toch een optimaal resultaat kan worden behaald.

44.

Het CvdR zal blijven toezien op de snelle en doeltreffende tenuitvoerlegging van de Europese consumentenagenda ten dienste van een betere levenskwaliteit van de Europese burgers.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/13

—

vindt het een goede zaak dat de Commissie voornemens is de lidstaten te verplichten om partnerschappen te sluiten met de nationale, regionale en lokale overheden en met de economische en sociale actoren, waaronder ngo's;

—

staat achter het initiatief van de Commissie om de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen aan te vullen met een Europese gedragscode inzake partnerschap (EGP), en betreurt ten zeerste dat de Raad heeft besloten om de gedragscode niet meer op te nemen in het onderhandelingspakket;

—

roept de Commissie op, ervoor te zorgen dat er in de EGP een feitelijk evenwicht wordt gerealiseerd tussen enerzijds de noodzaak voor de lidstaten om te voldoen aan de hierin vervatte partnerschapseisen, en anderzijds het recht dat ze hebben om uit te gaan van de eigen specifieke mogelijkheden en de eigen vertrouwde praktijken, met name gelet op het subsidiariteitsbeginsel;

—

benadrukt dat partnerschap absoluut vereist is om de doeltreffendheid van het cohesiebeleid te vergroten, en dat de strategische richtsnoeren van de EU alleen met een systeem van multilevel governance adequaat kunnen worden afgestemd op de lokale en regionale uitdagingen;

—

dringt erop aan de lokale en regionale overheden volledig te betrekken bij de voorbereiding van de partnerschapsovereenkomsten en bij de vaststelling en realisatie van de investeringsprioriteiten in het kader van het regionaal beleid;

—

meent dat het noodzakelijk is om een adequate partnerhiërarchie vast te stellen, die zou moeten worden aangevoerd door de lokale en regionale overheden, aangezien zij voor gemeenschappelijke opvattingen, waarden en belangen staan;

—

acht het nodig om de keuze van de partners af te stemmen op de aard van het programma, maar betwijfelt of het zinvol is om de programma's in te delen op grond van het fonds dat zorg draagt voor de financiering ervan.

Rapporteur

Stanisław SZWABSKI (PL/EA), voorzitter van de gemeenteraad van Gdynia

Referentiedocument

Werkdocument van de diensten van de Commissie - Het partnerschapsbeginsel bij de tenuitvoerlegging van de onder het gemeenschappelijk strategisch kader vallende fondsen - elementen voor een Europese gedragscode inzake partnerschap

SWD(2012) 106 final

1.

is het eens met de Europese Commissie dat partnerschap de sleutel is tot een succesvolle verwezenlijking van de Europa 2020-strategie en tot een effectieve uitvoering van de onder het gemeenschappelijk strategisch kader van de Europese Unie vallende fondsen (GSK-fondsen).

2.

Het is een goede zaak dat de Commissie voornemens is de lidstaten te verplichten om in alle stadia van de tenuitvoerlegging van het EU-beleid partnerschappen te sluiten met de nationale, regionale en lokale overheden en met de economische en sociale actoren, incl. ngo's.

3.

Het initiatief van de Commissie om de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen aan te vullen met een Europese gedragscode inzake partnerschap (EGP) verdient bijval. Het gaat hier om een document waarin het begrip partnerschap bij de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van de GSK-programma's en -fondsen nader wordt geconcretiseerd en gepreciseerd.

4.

Het valt zeer te betreuren dat de Raad heeft besloten om de gedragscode niet meer op te nemen in het onderhandelingspakket. Daardoor wordt voorbijgegaan aan de standpunten van het Europees Parlement en het Comité van de Regio's (CvdR), die zullen blijven pleiten voor de behoefte aan een dergelijk instrument in de programmeerperiode 2014-2020.

5.

Gelet op het bovenstaande zou de Commissie ervoor moeten zorgen dat er in de EGP een feitelijk evenwicht wordt gerealiseerd tussen enerzijds de noodzaak voor de lidstaten om te voldoen aan de hierin vervatte partnerschapseisen en anderzijds het recht dat ze hebben om uit te gaan van de eigen specifieke mogelijkheden en de eigen vertrouwde praktijken.

6.

In verband hiermee zou kunnen worden overwogen om in het EGP-project een procedure in te bouwen die het mogelijk maakt om vooraf afspraken te maken over de manier waarop de afzonderlijke lidstaten, in overeenstemming met hun specifieke situatie, denken te voldoen aan hun partnerschapsverplichtingen. Het vastleggen van dergelijke afspraken zou door de Commissie kunnen worden gebruikt als basis om te controleren in hoeverre de partnerschapsovereenkomsten en programma's in overeenstemming zijn met de eisen van de EGP.

7.

Het cohesiebeleid combineert van nature een strategische dimensie met de overdracht van verantwoordelijkheden aan de lokale en regionale overheden, die over de noodzakelijke kennis en ervaring beschikken om dat beleid in de lidstaten met succes ten uitvoer te leggen. Nadat er met de Commissie een algemene strategie is afgesproken, is het vaak aan de regio's zelf om belangrijke besluiten te nemen over zaken als de selectie en het beheer van projecten.

8.

Partnerschap is daarom absoluut vereist om de doeltreffendheid van het cohesiebeleid te vergroten. In dit verband moeten de strategische richtsnoeren van de EU worden aangepast aan de lokale en regionale uitdagingen. In werkelijkheid kunnen de hierboven genoemde twee dimensies alleen met een systeem van multilevel governance waarbij alle bestuursniveaus zijn betrokken, echt met elkaar worden gecombineerd. De lokale en regionale overheden vormen een essentiële component van multilevel governance en mogen dan ook niet onder dezelfde noemer worden geschaard als niet-gouvernementele partners.

9.

Het mag echter niet zo zijn dat het beginsel van multilevel governance wordt gerealiseerd op een wijze die erop neerkomt dat bij het functioneren van een partnerschap de hogere niveaus in feite meer gewicht wordt toegekend dan de lagere. De EGP zal de lidstaten er absoluut toe moeten aanzetten om een dergelijke situatie effectief tegen te gaan.

10.

De lokale en regionale overheden dienen volledig te worden betrokken bij de voorbereiding van de partnerschapsovereenkomsten tussen de Commissie en de lidstaten. Bovendien zouden deze overeenkomsten verplicht een bepaling moeten omvatten met betrekking tot de regels voor samenwerking tussen nationale en decentrale overheden. Dit zou in de algemene verordening kunnen worden genoemd als een van de voorwaarden die vooraf worden gesteld.

11.

Verder dient voor de lokale en regionale overheden een sleutelrol te zijn weggelegd bij de vaststelling en realisatie van de investeringsprioriteiten in het kader van het regionaal beleid. De Commissie zou daarom moeten bekrachtigen dat deze overheden een leidende rol spelen t.o.v. de andere in de EGP genoemde partners.

12.

Het CvdR heeft begrip voor het voornemen van de Commissie om in de EGP alleen minimumeisen vast te stellen waaraan de lidstaten moeten voldoen als ze partners betrekken bij de verschillende stadia van de programmering. Wel spreekt het de hoop uit dat de eisen dusdanig strikt en helder worden geformuleerd dat er voor de meest fundamentele kwesties waarachtige partnerschappen tot stand kunnen komen.

13.

Van bijzonder belang zijn hier het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel. Aan de ene kant vormen deze een garantie dat de actoren van het niveau dat overeenkomt met de territoriale dimensie van een bepaald programma, bij het partnerschap worden betrokken en zich beter vertegenwoordigd zien, aan de andere kant moeten ze zorgen voor een evenwichtige deelname van de partners, in evenredigheid met hun potentieel en bijdrage, aan de verwezenlijking van het programma.

14.

Naast de verschillen op het gebied van instellingen en politieke cultuur onderscheiden de lidstaten zich sterk van elkaar door hun grootte, inwonertal en geografische verspreiding van de bevolking. Dit betekent dat de verdeling van bevoegdheden over de nationale, regionale en lokale niveaus er in de praktijk per lidstaat heel anders kan uitzien, wat gevolgen heeft voor de wijze waarop partnerschappen gestalte krijgen.

15.

Het is een goede zaak dat de Commissie voornemens is om de EGP direct na het van kracht worden van de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen in de vorm van een gedelegeerde handeling vast te stellen. Mocht er worden gekozen voor een andere rechtsvorm voor dit document, dan zullen er nieuwe oplossingen moeten komen die garant staan voor daadwerkelijke, kwalitatieve verbeteringen bij het naleven van de partnerschapsbeginselen in de begrotingsperiode 2014-2020.

16.

De in het EGP-voorstel genoemde onderverdeling van potentiële partners in drie groepen – a) de bevoegde regionale en lokale overheden, b) economische en sociale partners, en c) instanties die de maatschappelijke organisaties vertegenwoordigen, waaronder milieupartners, ngo's en actoren die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van gelijke kansen en non-discriminatie – betekent dat geheel verschillende actoren met uiteenlopende mogelijkheden om daadwerkelijk invloed uit te oefenen op de uitvoering van de programma's, op één lijn worden gesteld.

17.

In dit licht vindt het CvdR het noodzakelijk om een adequate partnerhiërarchie vast te stellen. De hoogste positie in deze hiërarchie zou moeten worden ingenomen door de lokale en regionale overheden, aangezien deze politiek gelegitimeerd en daarmee politiek verantwoordelijk en financieel aansprakelijk zijn. Daarmee hebben zij de verplichting om het algemeen belang te behartigen. Ook zijn ze verantwoordelijk voor de uitvoering van talrijke programma's en projecten. Bovendien hebben de regionale overheden in bepaalde gedecentraliseerde landen wetgevende bevoegdheden.

18.

Uit de formulering met betrekking tot de sleutelrol van de regio's bij de organisatie van het partnerschapsproces in gedecentraliseerde lidstaten mag niet worden opgemaakt dat deze rol in de overige lidstaten door de nationale overheden moet worden vervuld.

19.

De Commissie vindt terecht dat er in de eerste plaats moet worden gezocht naar instellingen, organisaties en groepen die echt invloed kunnen uitoefenen op de uitvoering van een bepaald programma of hier daadwerkelijk baat bij hebben.

20.

Het valt te waarderen dat de Commissie zich respectvol opstelt tegenover de in de lidstaten tot dusverre gepraktiseerde procedures en technieken die bedoeld zijn om inhoud te geven aan het begrip partnerschap (workshops, enquêtes, fora, adviezen, bijeenkomsten). Maar het is evenzeer nodig om oog te hebben voor de zich als gevolg van de verbreiding van nieuwe IT-technologieën voordoende revolutionaire veranderingen in de wijze waarop sociale communicatie plaatsvindt. De EGP dient de lidstaten aan te zetten tot een in dit opzicht minder angstvallige, meer innovatieve aanpak. Dat is een absolute voorwaarde als we onze jongste medeburgers bij het partnerschapsproces willen betrekken.

21.

Het CvdR stelt met voldoening vast dat de Commissie zich bekommert om de deelname van vertegenwoordigers van de meest kwetsbare en gemarginaliseerde groepen, al ziet het niet de noodzaak om deze groepen bij naam te noemen in het algemene document, omdat er afhankelijk van de plaatselijke omstandigheden en het specifieke programma sprake kan zijn van steeds andere groepen.

22.

Aangezien het op grond van ervaringen in het verleden denkbaar is dat er zich maatschappelijke conflicten voordoen als er in het kader van de EGP bepaalde maatregelen worden genomen, moeten de lidstaten worden overgehaald om de vertegenwoordigers van groepen en partijen die wellicht kritisch staan tegenover de uitvoering van een bepaald programma, vroegtijdig bij het partnerschapsproces te betrekken.

23.

De partners die regionale en lokale gemeenschappen vertegenwoordigen, staan, ongeacht de formele bevoegdheden die ze in de betrokken lidstaat uitoefenen, voor gemeenschappelijke opvattingen, waarden en belangen. Daardoor is de positie van deze partners objectief gezien anders dan die van de partners die verschillende bedrijfstakken en maatschappelijke organisaties vertegenwoordigen en dus voor de opvattingen, waarden en belangen van bepaalde deelgroepen staan. Dit verschil zal expliciet tot uiting moeten komen in de EGP.

24.

Het verdient aanbeveling om in de EGP de verschillende territoriale actoren die bij het partnerschapsproces betrokken moeten worden, specifiek te vermelden. Het gaat hierbij in de eerste plaats om actoren die niet in de strikte zin des woord een territoriale eenheid van de betrokken lidstaat zijn, zoals: functionele regio's (stedelijke, plattelands-, infrastructurele, landschappelijke, grensoverschrijdende of maritieme regio's), territoriale groeperingen voor intergemeentelijke samenwerking en netwerken voor samenwerking tussen stad en platteland.

25.

Het CvdR staat achter het voornemen van de Commissie om de regionale overheden die verantwoordelijk zijn voor het beheer van de programma's, te verplichten de partnerschapsprocessen zodanig te organiseren dat in alle fasen van de uitvoering van deze programma's wordt samengewerkt met vertegenwoordigers van de lokale en stedelijke overheden, met de economische en sociale partners en met het maatschappelijk middenveld, waaronder milieuorganisaties, ngo's en actoren die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van gelijke kansen en non-discriminatie.

26.

De stedelijke overheden en vertegenwoordigers van functionele stedelijke regio's zouden niet alleen bij de partnerschapsprocessen betrokken moeten worden als er geïntegreerde territoriale investeringen (ITI) worden gedaan, maar elke keer als dit zinvol is vanuit het oogpunt van het betreffende programma.

27.

Op zich heeft de Commissie gelijk als ze voorstelt om de werkgevers- en werknemersorganisaties in gelijke mate te betrekken bij het partnerschapsproces. Hierbij zal echter wel moeten worden bedacht dat de sociale partners per lidstaat geheel anders en in verschillende mate georganiseerd kunnen zijn. In veel bedrijfstakken brengt de aard van het werk met zich mee dat de werknemers zich nauwelijks kunnen organiseren. De EGP zal aanbevelingen moeten bevatten op grond waarvan weliswaar geen concrete oplossingen worden opgelegd, maar die de lidstaten er toch toe brengen om procedures uit te werken voor samenwerking met de economische en sociale actoren, zulks met inachtneming van de specifieke nationale, regionale en ook lokale omstandigheden.

28.

Gezien de situatie op de arbeidsmarkt in een groot aantal Europese landen dienen tot de sociale partners ook organisaties of instellingen die werkzoekenden vertegenwoordigen, te worden gerekend, waarbij in de eerste plaats valt te denken aan jongeren en hoogopgeleiden.

29.

Het CvdR staat volledig achter het voorstel van de Commissie om het partnerschap met de talloze op hun eigen gebied werkzame organisaties uit het maatschappelijk middenveld te funderen op de samenwerking met overkoepelende organisaties en steun te geven aan het opzetten van verschillende vormen van netwerkvorming en samenwerkingsverbanden tussen de diverse bij het partnerschap betrokken organisaties.

30.

De EGP dient uit te gaan van heldere en transparante criteria voor het uitkiezen van representatieve ngo's, waarbij de nadruk ligt op hun competenties en de activiteiten die ze eerder hebben ontplooid op het terrein waarop het programma in kwestie betrekking heeft.

31.

Het is nodig om de keuze van de partners af te stemmen op de aard van het programma. Daarentegen valt nog te bezien of het zinvol is om de programma's in te delen op grond van het fonds dat zorg draagt voor de financiering ervan – d.w.z. het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (ELFPO), het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (EFMZV), het Cohesiefonds (CF) of het Europees Sociaal Fonds (ESF) – zeker gezien het feit dat de programma's volgens plan via een aantal fondsen tegelijk zullen worden gefinancierd. De keuze van de partners zal moeten afhangen van de aard van het programma en het toepassingsgebied ervan.

32.

In de EGP zou als algemeen beginsel moeten worden opgenomen dat erkenning van de sleutelrol van een bepaalde categorie partners niet a priori betekent dat andere partners worden buitengesloten van samenwerking, gesteld dat ze op grond van hun verdiensten daarvoor in aanmerking komen.

33.

In het geval van programma's die worden gefinancierd via de middelen uit het EFRO en het CF, zullen de organisaties die uit netwerken van regionale en lokale gemeenschappen, waaronder grensoverschrijdende samenwerkingsverbanden, bestaan, beslist bij het partnerschap moeten worden betrokken.

34.

Het is noodzakelijk dat ook actoren uit de wereld van onderzoek en ontwikkeling als partners worden betrokken bij alle hiertoe geschikte programma's, en wel op een manier en in een mate die recht doet aan hun bijzondere karakter. De reden hiervoor ligt in het feit dat de ontwikkelingsprocessen tegenwoordig zo gecompliceerd zijn dat toegang zal moeten worden verkregen tot specialistische kennis om hier met succes richting aan te kunnen geven.

35.

De Commissie stelt terecht voor om de partners in een zo vroeg mogelijk stadium bij de programmering te betrekken en dergelijke partnerschappen principieel af te grenzen van de strategische milieueffectbeoordeling (SEA).

36.

Het is van bijzonder groot belang om de lokale en regionale overheden te betrekken bij de volgende fasen van de programmering: (1) analyse van de problemen en behoeften die in het GSK aan bod komen, (2) selectie van doelstellingen en prioriteiten, en (3) afstemming van de instrumenten om ontwikkelingssynergieën te realiseren. Tegelijkertijd pleit het CvdR ervoor dat de lidstaten concreet aangeven welke garanties ze geven voor dergelijke partnerschappen.

37.

Er zouden enkele algemene eisen moeten worden geformuleerd voor de lidstaten m.b.t. het uitwerken van procedures waarmee moet worden gewaarborgd dat er bij het opstellen van de partnerschapsovereenkomsten sprake is van een waarachtig partnerschap.

38.

De bevoegde lokale en regionale overheden zouden zowel op nationaal als op regionaal niveau volledig moeten worden betrokken bij het onderhandelingsproces ter voorbereiding van de partnerschapsovereenkomsten.

39.

Het is positief dat in de ontwerp-EGP het initiatief van het CvdR inzake territoriale pacten voor Europa 2020 – een essentieel element van multilevel governance – in aanmerking is genomen. Van dit instrument wordt echter onvoldoende gebruik gemaakt.

40.

Het CvdR onderschrijft de in de ontwerp-EGP geformuleerde eis dat de lidstaten heldere procedures moeten vaststellen voor de volgende partnerschapsaspecten: (1) vroegtijdig ter beschikking stellen van documenten, (2) voldoende tijd geven aan de partners om zich te informeren, advies in te winnen en te reageren, (3) creëren van informatiekanalen, (4) op transparante wijze reageren op suggesties en commentaar, en (5) verspreiden van resultaten.

41.

Het CvdR staat achter de in de ontwerp-EGP voorgestelde eisen die erop neerkomen dat de lidstaten in de partnerschapsovereenkomsten gedetailleerde bepalingen inzake het partnerschap moeten opnemen. Dergelijke eisen moeten echter ruimte laten om de specifieke omstandigheden in de afzonderlijke lidstaten in aanmerking te nemen, in het bijzonder de situatie van het openbaar bestuur op lokaal en regionaal niveau.

42.

De Commissie merkt terecht op dat de toezichtscomités een sleutelrol spelen bij de tenuitvoerlegging van alle GSK-programma's. Het CvdR kan zich vinden in de in de ontwerp-EGP uitvoerig beschreven verplichting voor de lidstaten om partners, met name lokale en regionale overheden, te betrekken bij de oprichting van de toezichtscomités. Deze overheden zouden moeten deelnemen aan de formele vaststelling van de functioneringsbeginselen van deze comités en aan hun lopende werkzaamheden.

43.

Het CvdR staat achter het voorstel om de beheersautoriteiten er in de ontwerp-EGP toe aan te zetten om gedetailleerde eisen te stellen m.b.t. tot het volgende: (1) betrekken van geschikte partners bij het formuleren van de uitgangspunten voor het indienen van voorstellen en de beoordeling daarvan, (2) effectief voorkomen van belangenconflicten tussen partners, (3) regelmatig laten rouleren van de vertegenwoordigers van de partners die betrokken zijn bij projectoproepen, en (4) de partners ten volle bewust maken van de verplichtingen die voortvloeien uit hun deelname aan projectselectieprocedures. Voor de lokale en regionale overheden moet een bijzondere rol zijn weggelegd bij de selectie en beoordeling van projecten waarvan een territoriale impact wordt verwacht.

44.

Het CvdR staat achter het voorstel om de beheersautoriteiten er in de ontwerp-EGP toe aan te zetten om gedetailleerde eisen te stellen m.b.t. het betrekken van de partners bij het opstellen van de jaarlijkse verslagen over de uitvoering van de programma's en de periodieke verslagen over de realisatie van de partnerschapsovereenkomsten in het eerste halfjaar van 2017 en 2019. Daarin zouden in het bijzonder de ontwikkeling en de evaluatie van de rol van de partners bij de tenuitvoerlegging aan bod moeten komen.

45.

De Commissie eist met rede dat elk GSK-programma vergezeld moet gaan van een evaluatieplan, dat door de beheersautoriteit moet worden opgesteld. Wel is nadere toelichting vereist t.a.v. de vastlegging van afzonderlijke regels voor het opstellen van evaluatieplannen voor enerzijds de programma's die worden gefinancierd uit het EFRO, EFMZV, CF en ESF, en anderzijds de programma's die worden gefinancierd uit het ELFPO.

46.

Sommige partners, met name degene die maatschappelijke organisaties vertegenwoordigen, waaronder milieuorganisaties, ngo's en actoren die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van gelijke kansen en non-discriminatie, kunnen vanwege onvoldoende kennis en beperkte middelen moeilijkheden ondervinden om ten volle aan het partnerschapsproces deel te nemen.

47.

In dit verband stemt het CvdR ermee in dat de lidstaten er in de ontwerp-EGP toe worden aangezet om een deel van de voor technische bijstand bestemde middelen te benutten ten behoeve van zwakkere partners.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/18

—

vindt dat de EU in de komende programmeringsperiode meer geld voor ondersteuning van de lokale ontwikkeling zou moeten uittrekken om het maatschappelijk draagvlak voor de doelstellingen van de Europa 2020-strategie te vergroten en het economisch herstel en de werkgelegenheid te stimuleren;

—

is van mening dat Vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling (CLLD) tot de meer baanbrekende aspecten van het voor de periode 2014-2020 voorgestelde wetgevingspakket behoort, en dat het gebruik ervan sterk moet worden aangemoedigd;

—

merkt op dat de CLLD-bepaling in de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen de enige bepaling is die specifiek voorziet in echte synergie op operationeel niveau met het oog op de gemeenschappelijke tenuitvoerlegging van het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling, het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, de Structuurfondsen en het Cohesiefonds. Zo kan CLLD als een „one-stop-shop” voor lokale begunstigden fungeren waarmee de GSK-fondsen in de praktijk op geïntegreerde en vereenvoudigde wijze kunnen worden ingezet;

—

beschouwt CLLD als een belangrijk middel om tot een harmonieuze ontwikkeling van stedelijke en landelijke gebieden te komen en betere kansen te bieden op het ontwikkelen van banden met omliggende peri-urbane en landelijke gebieden;

—

zou graag zien dat de Commissie er op basis van de bevindingen van de Rekenkamer en andere verslagen en evaluaties voor zorgt dat de met LEADER en URBACT opgedane ervaringen echt gaan leiden tot een krachtiger en doorzichtiger CLLD-model waarin maatregelen verantwoord worden;

—

verzoekt de Commissie om ter indicatie zo snel mogelijk vereenvoudigde gemeenschappelijke richtsnoeren op te stellen voor de implementatie van CLLD op cruciale gebieden.

Rapporteur

Graham GARVIE (UK/ALDE), lid van de Scottish Borders Council

Referentiedocumenten

1.

juicht het toe dat de Commissie in haar voorstellen voor de volgende programmeringsperiode op hernieuwde wijze specifiek benadrukt dat het regionale, maritieme en plattelandsbeleid van de EU gericht moet zijn op lokale ontwikkeling.

2.

Lokale ontwikkeling is onderdeel van een bredere EU-aanpak van territoriale ontwikkeling.

3.

Lokale ontwikkeling kan beter worden omschreven als een totaalconcept waarin het accent ligt op de uitdagingen en mogelijkheden van allerlei soorten regio's, of het nu om stedelijke, of landelijke regio's of een combinatie daarvan gaat, of om functiegebieden.

4.

In de komende programmeringsperiode (2014-2020) zou de EU meer geld moeten uittrekken om lokale ontwikkeling te ondersteunen. Op die manier wordt het maatschappelijk draagvlak voor de doelstellingen van de Europa 2020-strategie groter en wordt het gemakkelijker om die doelstellingen tot een goed einde te brengen, maar wordt het vooral ook mogelijk om in gebieden die door de huidige economische en financiële crisis zwaar zijn getroffen, het economisch herstel te stimuleren en banen te scheppen.

5.

Lokale ontwikkeling kan worden gerealiseerd via verschillende instrumenten, en een van de opties die de Commissie voorstelt is het nieuwe CLLD-instrument (Community Led Local Development, d.w.z. vanuit de gemeenschap geleide lokale ontwikkeling). Het begrip lokale ontwikkeling heeft echter een bredere betekenis en moet ook rekening houden met het institutionele kader en de praktijken van elke EU-lidstaat.

6.

Het CvdR is ermee ingenomen dat in de voorgestelde verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen een volledig hoofdstuk aan het CLLD-instrument is gewijd.

7.

De CLLD-bepaling is in genoemd verordeningsvoorstel de enige waarin specifiek is voorzien in echte synergie op operationeel niveau met het oog op de gemeenschappelijke tenuitvoerlegging van het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling (Elfpo), het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij (EFMZV), de Structuurfondsen (het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF) en het Cohesiefonds. Kortom, het cohesiebeleid kan dankzij CLLD veel geloofwaardiger worden gemaakt, omdat daarmee kan worden bewezen dat het inderdaad mogelijk is om de verschillende EU-fondsen gemeenschappelijk en op geïntegreerde en doeltreffende wijze ten uitvoer te leggen.

8.

Volgens het CvdR kan dit instrument worden gebruikt om te zorgen voor meer economische, sociale en territoriale samenhang in de EU en om de elf thematische doelstellingen van het Gemeenschappelijk Strategisch Kader (GSK) en hiermee dus ook de Europa 2020-strategie lokaal te implementeren. De termijn voor de uitwerking van de lokale ontwikkelingsstrategie zou echter moeten worden verlengd.

9.

In deze moeilijke tijden van crisis en economische achteruitgang is het zinvoller dan ooit om kunstmatige belemmeringen tussen EU-fondsen uit de weg te ruimen, zodat deze fondsen lokaal, zowel in stedelijke als landelijke gebieden, zoden aan de dijk kunnen zetten. Daarbij moet meer rekening worden gehouden met en doelgericht worden ingespeeld op de specifieke behoeften van ieder gebied.

10.

Een wezenlijk onderdeel van het CLLD-instrument is capaciteitsopbouw. Om de plaatselijke betrokkenen in staat te stellen hun lokale strategie vorm te geven en uit te voeren, moeten ze de beschikking krijgen over voldoende middelen.

11.

Het CvdR is verheugd dat CLLD-gebieden op grond van de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen in aanmerking komen voor een hoger medefinancieringspercentage (met name een extra 10 % medefinanciering voor het EFRO en het ESF ingeval een hele as via CLLD ten uitvoer wordt gelegd). Dezelfde of soortgelijke stimulansen zouden moeten gelden voor alle fondsen, met name ook het EFMZV.

12.

De meerwaarde van CLLD is gelegen in de participatie van de plaatselijke gemeenschap, met inbegrip van de particuliere sector en op vrijwillige basis werkende verenigingen, via de oprichting van plaatselijke actiegroepen (LAG's, Local Action Groups), die geïntegreerde strategieën voor lokale ontwikkeling zullen opstellen.

13.

Het CvdR wijst erop dat deze benadering van onderaf sterk contrasteert met de top-downaanpak bij het gebruik van EU-fondsen die anders de overhand zou hebben. Op die manier vormt CLLD het beste praktijkvoorbeeld van wat het subsidiariteitsbeginsel op lokaal niveau inhoudt en zal het ertoe bijdragen dat de burgers zich bewuster worden van en zich verantwoordelijker gaan voelen voor acties die door de EU worden gesteund.

14.

Lidstaten en regio's mogen volledig zelf bepalen of ze CLLD willen invoeren in hun partnerschapscontracten en operationele programma's voor het EFRO en het ESF.

15.

CLLD behoort samen met de Stedelijke agenda, Geïntegreerde territoriale investeringen en Gezamenlijke actieplannen tot de meer baanbrekende aspecten van het wetgevingspakket dat voor de periode 2014-2020 wordt voorgesteld. Het gebruik ervan moet sterk worden aangemoedigd.

16.

Volgens het CvdR kan CLLD uitgroeien tot een belangrijk middel om de lokale tenuitvoerlegging van de doelstellingen van het GSK en van de Territoriale agenda 2020 te vergemakkelijken doordat ruimte wordt gecreëerd voor de gezamenlijke programmering van beleidsmaatregelen die op het realiseren van de Europa 2020-doelstellingen zijn gericht.

17.

Bij CLLD zou geleerd moeten worden van de ervaringen die zijn opgedaan met eerdere sectorspecifieke instrumenten voor lokale ontwikkeling, met name LEADER inzake plattelandsontwikkeling en as 4-initiatieven van het Europees Visserijfonds, alsook het netwerkprogramma voor stedelijke ontwikkeling (URBACT), het eerdere URBAN-initiatief voor duurzame ontwikkeling in stedelijke probleemgebieden en het voormalige EQUAL-initiatief betreffende uitsluiting, discriminatie en ongelijkheid.

18.

Het CvdR stelt met bezorgdheid vast dat in de activiteiten op het gebied van CLLD ter voorbereiding van het GSK de nadruk te veel op strategieontwikkeling en capaciteitsopbouw ligt. Deze zaken moeten weliswaar als cruciaal worden beschouwd, maar bij CLLD gaat het er in de eerste plaats om dat er tastbare en betekenisvolle resultaten worden geboekt die het welzijn van de lokale gemeenschap kunnen verbeteren.

19.

Het CvdR vraagt zich af of het wel terecht is dat CLLD alleen genoemd wordt in het kader van de negende thematische doelstelling van het GSK, te weten: sociale inclusie. CLLD is een op de lokale gemeenschap gericht instrument waarmee verschillende doelen worden nagestreefd, en sociale inclusie is maar één van de uitdagingen waarvoor lokale gemeenschappen zich gesteld zien. Het kan in de praktijk aanzienlijk bijdragen tot het corrigeren van belangrijke geografische en demografische onevenwichtigheden die de economische en sociale ontwikkeling van bepaalde regio's bemoeilijken.

20.

Het GSK zou dan ook zodanig moeten worden bijgesteld dat CLLD in alle elf thematische doelstellingen van het GSK wordt vermeld en dus kan worden toegepast naar gelang van de plaatselijke situatie en niet alleen in activiteiten ter bevordering van sociale inclusie.

21.

CLLD-LAG's (lokale actiegroepen) moeten voor de 10 % extra medefinanciering in aanmerking komen, welke thematische doelstellingen van het GSK ze ook nastreven. Het is van cruciaal belang dat de bonus van 10 % ook geldt als het bedrag dat in de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen is gereserveerd voor sociale inclusie, niet uitsluitend voor CLLD wordt bestemd.

22.

De meerwaarde van CLLD is dat er een sterke invloed van uitgaat op multi-level en sectoroverschrijdende samenwerking, dat er wordt uitgegaan van overleg met de plaatselijke bevolking en met alle lokale publieke en private actoren en van hun participatie en medewerking, dat de strategie voor lokale ontwikkeling aan de specifieke behoeften van dat gebied wordt aangepast, dat er gebruik wordt gemaakt van gedegen lokale kennis en deskundigheid, dat er gekeken wordt naar het innovatievermogen van gebieden, dat er wordt ingezet op een geïntegreerde en multisectorale benadering, dat acties en resultaten lokaal worden afgebakend en dat er een flexibele en strategische aanpak wordt gevolgd.

23.

Een op lokale ontwikkeling toegespitste benadering in het kader van CLLD sluit ook aan bij de noodzaak van een prestatiegerichter cohesiebeleid doordat problemen worden aangepakt op het meest geschikte territoriale niveau, en stelt gemeenschappen en lokale overheden beter in staat om een actieve rol te spelen bij de verwezenlijking van EU-beleidsdoelstellingen en met name de Europa 2020-strategie.

24.

CLLD kan als een „one-stop-shop” voor lokale begunstigden fungeren waarmee de GSK-fondsen in de praktijk op geïntegreerde en vereenvoudigde wijze kunnen worden ingezet. Hiermee zou de kans stukken groter kunnen worden dat een gemeente geïntegreerde projecten kan opzetten die medegefinancierd kunnen worden uit verschillende EU-fondsen.

25.

Omdat CLLD een geïntegreerd instrument is dat op participatie van de gemeenschap berust, is het structureel beter in staat om diversifiëring van activiteiten en sociaaleconomische ontwikkeling en innovatie te ondersteunen dan gestandaardiseerde aanvraagprocedures die op een top-downaanpak stoelen.

26.

Met CLLD zou eenvoudiger werk kunnen worden gemaakt van innovatieve projecten, die anders niet zouden voorkomen in operationele programma's. De toegevoegde waarde van partnerschapsverbanden voor lokale ontwikkeling zit hem vooral in het gebruik van de uiteenlopende deskundigheid van de lokale actiegroepen. Door bij de ontwikkeling van hun oorspronkelijke financieringsaanvraag samen te werken met de begunstigden kan de kwaliteit daarvan worden verbeterd en kan er worden gezorgd voor een betere aansluiting op de specifieke lokale behoeften.

27.

Lidstaten en regio's wordt verzocht om zorgvuldig na te gaan of het opnemen van een specifieke CLLD-as in hun partnerschapsovereenkomst of operationele programma een grotere meerwaarde oplevert voor hun toewijzingen van EU-middelen dan bij algemene top-downprogramma's het geval is.

28.

Commissie en lidstaten moeten garanderen dat er voldoende kritische massa bestaat zowel qua omvang van de lokale actiegroepen als qua het gemiddelde geldbedrag waar de lokale actiegroepen uit hoofde van het CLLD geacht worden verantwoordelijkheid voor te kunnen dragen. Uit recente ervaringen met LEADER en EVF-as 4 kan worden opgemaakt dat afzonderlijke lokale CLLD-actiegroepen een gebied met een totale bevolking van 5 000 tot 150 000 zielen kunnen bestrijken en dat een geïntegreerde lokale strategie kan rekenen op een gemiddelde EU-financiering van 2 tot 10 miljoen euro voor de periode van zeven jaar.

29.

Het CvdR is echter van mening dat CLLD in sommige gevallen een grotere kritische massa aankan dan in paragraaf 28 is genoemd. Het moet dan ook mogelijk worden om hierop in gemotiveerde gevallen een uitzondering te maken voor grotere stedelijke gebieden en geografische gebieden zoals eilanden en afgelegen streken, met dien verstande dat wordt vastgehouden aan het element betreffende vanuit de gemeenschap geleide ontwikkeling.

30.

Via de fondsen van de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen kan CLLD als een facultatief instrument bijdragen tot lokale ontwikkeling. In die zin houdt CLLD verband met andere instrumenten, zoals geïntegreerde territoriale investeringen (ITI), en draagt het bij aan de uitvoering van een bredere ontwikkelingsstrategie waarmee op lokaal niveau getroffen beleidsmaatregelen in ruimere zin effect kunnen sorteren.

31.

In de Europese en nationale uitvoeringsvoorschriften moet duidelijk worden bepaald dat ITI en LAG's desgewenst binnen een gedeelde strategie gestructureerd kunnen worden om lokale plannen gezamenlijk te verwezenlijken. Uitvoeringsbepalingen moeten met name mogelijk maken en faciliteren dat een of meerdere LAG's op kleinere schaal de tenuitvoerlegging op zich nemen van een deel van de activiteiten die aan een ITI-instrument op een grotere geografische schaal zijn toevertrouwd.

32.

In dergelijke gevallen zou het volslagen logisch kunnen zijn dat een ITI ook in aanmerking komt voor de bijkomende 10 % waarin is voorzien voor CLLD.

33.

Het CvdR wijst er echter op dat de meerwaarde van CLLD juist gelegen is in de participatie van de bredere lokale gemeenschap en in het expliciete verband tussen bestaande instrumenten, zoals LEADER en EVF-as 4, en de structuurfondsen.

34.

Het „gemeenschapselement” van CLLD is bijzonder geschikt voor de aanpak van in een bepaald geografisch gebied geconcentreerde problemen die vanuit de bredere gemeenschap moeten worden opgelost.

35.

Het is een goede zaak dat CLLD ook kan worden ingezet als een van de diverse beschikbare instrumenten om inclusieve stedelijke gebieden met voor iedereen toegankelijke openbare diensten te creëren, waarbij gettovorming wordt voorkomen, armoede wordt aangepakt en de sociale banden binnen verschillende gemeenschappen worden bevorderd, ook door middel van maatregelen om actief ouder worden, sociale vernieuwing en onderlinge steun tussen generaties en culturen te stimuleren.

36.

Met het gebruik van LEADER in landelijke gebieden is ruime ervaring opgedaan. Dit advies is vooral bedoeld om na te gaan voor welke andere terreinen en sectoren het CLLD-instrument ook nog gebruikt kan worden. Het CvdR is van mening dat CLLD, als uitgebreide versie van LEADER na 2014, ook kan worden ingezet als een van de diverse beschikbare instrumenten om plattelandsgebieden voor iedereen toegankelijk te maken, te ontwikkelen en de economie ervan te diversifiëren, en om de basisdiensten voor de bevolking in stand te houden, met inbegrip van maatregelen om actief ouder worden, sociale vernieuwing en onderlinge steun tussen generaties en culturen te stimuleren.

37.

In grotere stedelijke gebieden kunnen er op buurt- of gemeenschapsniveau verschillende CLLD-LAG's bestaan om oplossingen van onderaf mogelijk te maken voor gebiedsgebonden problemen, zoals meervoudige armoede en milieuvervuiling, of de arbeidskansen van specifieke groepen van mensen die met gemeenschappelijke nadelen te kampen hebben. In een lokaal gebied met meer dan één LAG zou er voor coördinatie tussen de LAG's moeten worden gezorgd.

38.

Het CvdR beschouwt CLLD als een belangrijk middel om tot een harmonieuze ontwikkeling van stedelijke en landelijke gebieden te komen, betere kansen te bieden op het ontwikkelen van banden met omliggende peri-urbane en landelijke gebieden, ongebreidelde stadsuitbreiding te helpen voorkomen, de vorming van een evenwichtig netwerk van kleine en middelgrote steden aan te moedigen en de banden tussen producenten en consumenten van plaatselijke landbouwproducten te versterken.

39.

Het CvdR is ingenomen met de voorbereidende actie RURBAN, bedoeld om recente onderzoeks- en beleidsontwikkelingen op het vlak van koppelingen tussen stedelijke en landelijke gebieden samen te brengen. Het CvdR zou graag zien dat dit vóór het begin van de periode 2014-2020 wordt ontwikkeld tot een programma om de uitwisseling van goede praktijken en peer reviews te stimuleren, innovatieve oplossingen uit te dokteren en netwerken te creëren die door de nieuwe CLLD-partnerschappen gebruikt kunnen worden.

40.

Ook herinnert het CvdR aan zijn voorstel om een operationeel programma op te zetten onder de naam RURBACT, teneinde de uitwisseling van goede praktijken te bevorderen en netwerken voor het oplossen van stedelijke en landelijke problemen te creëren (1).

41.

Verspreid over de EU bestaan er diverse vormen van verbindingen tussen stad en platteland. Deze worden sterk beïnvloed door de nationale politieke en bestuurssystemen. Wil de EU op dit terrein maatregelen nemen, dan moet haar optreden dus flexibel genoeg zijn om met deze uiteenlopende bestuursstelsels rekening te houden.

42.

Dat de EU-fondsen in geografisch en sectoraal opzicht gescheiden zijn, vormt een belangrijk probleem dat moet worden aangepakt. De operationele programma's zijn veeleer van sectorale aard, terwijl het met de nieuwe instrumenten zoals CLLD en met name ITI mogelijk zou worden om voor de noodzakelijke territoriale benadering te zorgen en over de sectoren heen te kijken.

43.

Daar waar CLLD gericht is op de betrekkingen tussen stad en platteland, moet worden ingezien dat de nationale omstandigheden, vooral waar het gaat om de banden tussen stedelijke en landelijke gebieden in de lidstaten, sterk variëren (grotere verschillen in welzijn tussen stedelijke en landelijke gebieden, minder mogelijkheden). Daarnaast verschilt de situatie in landen die veel gemeenten tellen (en waar dus over de lokale grenzen heen moet worden samengewerkt om de nodige kritische massa te genereren) ook flink van die in landen met grotere gemeenten (waar lokale partnerschappen meestal binnen het plaatselijke gebied gestalte krijgen).

44.

Ook in gebieden met sectorspecifieke problemen kan CLLD met succes worden toegepast. Dit geldt bv. voor de huidige as 4 van het Europees Visserijfonds, waar een CLLD-methode gebruikt wordt om lokale visserijgemeenschappen en de visserijsector bij te staan.

45.

Op tal van plaatsen in Europa kan CLLD op succesvolle wijze voortbouwen op bestaande lokale partnerschappen die uit het Elfpo en/of het EVF worden gefinancierd. Bovendien is er in sommige gebieden al sprake van geslaagde samenwerking tussen EVF-as-4- en LEADER-partnerschappen, omdat het hierbij soms om dezelfde lichamen gaat. Met CLLD zal het eventueel ook mogelijk worden om Elfpo- en EFMZV-maatregelen te koppelen aan het ESF en het EFRO.

46.

Het baart het CvdR zorgen dat het EFMZV geacht wordt om door de lidstaten te worden beheerd, terwijl de structuurfondsen en LEADER vaak geregionaliseerd zijn. Deze inconsequente aanpak zal niet bevorderlijk zijn voor CLLD.

47.

Het CvdR dringt er opnieuw op aan om de bepaling dat de overheidssector niet meer dan 49 % van de stemrechten voor de besluitvorming mag hebben, te herzien als er reeds geïnstitutionaliseerde partnerschappen voor lokale ontwikkeling bestaan. Het pleit in dergelijke gevallen voor een „evenwichtige vertegenwoordiging” van de verschillende sectoren in de plaatselijke actiegroep.

48.

LAG-besluitvormingsprocessen moeten solide zijn en van meet af aan duidelijk worden omschreven, zodat de lokale overheid (als de overheidsinstantie die in het lokale partnerschap democratische verantwoording verschuldigd is) de bredere strategie kan aansturen, terwijl tegelijkertijd gegarandeerd moet worden dat de LAG niet door de gemeente wordt overheerst.

49.

CLLD is bedoeld om lokale particuliere bedrijven en op vrijwillige basis werkende verenigingen te versterken, maar daarbij mag niet worden voorbijgegaan aan de faciliterende rol die lokale overheden hierbij dienen te spelen. De lokale overheid zal vaak het voortouw moeten nemen om de beheersautoriteiten en de Commissie gerust te stellen dat er zorgvuldig wordt omgegaan met de risico's die genomen besluiten met zich meebrengen op het vlak van controle en naleving, en dat lokaal het vermogen voorhanden is om voor efficiënte LAG-structuren en -procedures te zorgen.

50.

Het CvdR wijst er daarom nogmaals op dat CLLD zodanig kan worden vormgegeven dat bevoegdheden van een beheersautoriteit of een ander lokaal of regionaal uitvoerend orgaan aan de LAG gedelegeerd kunnen worden op een proportionele manier, rekening houdend met de reële capaciteit waarover de LAG beschikt en de noodzaak om tot inclusieve en transparante besluiten te komen die moeten worden verantwoord.

51.

Het dringt er bij de Commissie met klem op aan om de lokale initiatieven die al worden genomen in de lidstaten, in aanmerking te nemen, met als doel om die in overeenstemming te brengen met het nieuwe CLLD-instrument.

52.

Het CvdR zou graag zien dat de Commissie er op basis van de bevindingen van de Rekenkamer en andere verslagen en evaluaties voor zorgt dat de met LEADER en URBACT opgedane ervaringen echt gaan leiden tot een krachtiger en doorzichtiger CLLD-model waarin maatregelen verantwoord worden.

53.

Van meet af aan zijn duidelijke regels nodig om belangenverstrengeling te vermijden. De voor LAG's geldende regels op het vlak van verantwoording, openbaar toezicht, beroep tegen genomen besluiten en transparantie dienen minstens even streng te zijn als de regels waaraan gemeenteraadsleden zich hebben te houden. Zowel gemeenten als LAG's moeten op transparante wijze verantwoording verschuldigd zijn voor hun besteding van openbare financiële middelen en voor de besluiten die zij nemen.

54.

Cruciaal is dat de nodige capaciteit voorhanden is. Hiervoor moet gezorgd worden door procedurele en administratieve voorschriften te verduidelijken en te vereenvoudigen en waar mogelijk „one-stop-shops” te creëren om fondsen beter toegankelijk te maken, ook elektronisch (indien mogelijk).

55.

Dit kan pas als de regels inzake controle en naleving voor alle fondsen gaan gelden, uitgebreider dan thans wordt voorgesteld. Deze vereisten moeten bovendien proportioneel zijn, want anders zullen ze potentiële lokale begunstigden ontmoedigen om EU-steun aan te vragen.

56.

In dit verband dreigt CLLD wellicht te maken te krijgen met financiële lasten voor beheer en controle die per fonds verschillen, waarbij verschillende fondsen vaak verticaal beheerd worden via verschillende beheersautoriteiten of ministeries. Dit kan ertoe leiden dat het voortgangstempo van geïntegreerde projecten die uit twee of meer fondsen worden gefinancierd, bepaald wordt door het langzaamste. Daarnaast is het zeer belangrijk dat de beheersautoriteiten in kwestie ervan afzien om zelf aanvullende en verzwarende procedurele eisen te stellen.

57.

Lokale capaciteitsopbouw en het opstellen van strategieën vormen geen doelen op zich. Het gaat erom dat CLLD resulteert in tastbare investeringen en meetbare resultaten in het belang van de lokale gemeenschap.

58.

Bij CLLD dient veel meer nadruk te worden gelegd op het formuleren en implementeren van lokale strategieën waarmee vooruitgang wordt geboekt in de richting van duidelijk omschreven resultaten.

59.

Een belangrijke troef van CLLD is het vermogen tot innovatie. Dit is gebaat bij een flexibele tenuitvoerlegging. In dit opzicht dient te worden voorkomen dat EU- en nationale voorschriften ertoe leiden dat er voor alle landen en regio's van bovenaf uniforme maatregelen, subsidiabiliteitsregels en criteria worden opgelegd: het is zaak om te streven naar lokale oplossingen voor lokale problemen die van onderaf worden vastgesteld.

60.

Er is een rechtstreekse en solide koppeling nodig tussen het opstellen van lokale strategieën en de uitwisseling van goede ideeën en de bredere implementatie, met name waar het gaat om de uitvoering van grootschaligere maatregelen in het kader van de structuurfondsen.

61.

Beheersautoriteiten kunnen geneigd zijn om geïntegreerde en veel middelen vergende activiteiten zoals CLLD niet te steunen als de fondsen ook gemakkelijker kunnen worden besteed. Met meer technische bijstand dan er momenteel voorhanden is, heeft CLLD echter een veel sterkere kwalitatieve dimensie en veel meer draagvlak bij de lokale gemeenschap dan een top-downaanpak.

62.

Het is niet logisch om bij het gebruik van het CLLD-instrument 5 % van de middelen voor LEADER te reserveren en voor de andere fondsen niet. De beheersautoriteiten zouden moeten overwegen om deze 5 % ook voor de andere drie fondsen te laten gelden wanneer er binnen de fondsen van de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen wordt gekozen voor de CLLD-optie in de partnerschapsovereenkomst of het operationele programma.

63.

Lokale ontwikkeling is als onderwerp momenteel te veel verspreid over de verschillende programma's. Hieraan moet iets worden gedaan om dit thema zichtbaarder te maken, te verduidelijken wie waarvoor verantwoordelijk is en meer werk te maken van projectdemonstratie, wederzijds leren en kennisoverdracht, in het bijzonder wat kwalitatieve resultaten („soft outcomes”) betreft.

64.

De vier betrokken directoraten-generaal van de Commissie zouden ter indicatie zo snel mogelijk vereenvoudigde gemeenschappelijke richtsnoeren moeten opstellen voor de implementatie van CLLD op cruciale gebieden. Hierbij valt te denken aan het beoordelen van de vraag hoe de fondsen van de verordening houdende gemeenschappelijke bepalingen op realistische wijze kunnen zorgen voor de tenuitvoerlegging van de geïntegreerde lokale programma's en individuele projecten, de subsidiabiliteit van uitgaven, verslaglegging, samenwerking, controle en naleving alsook het promoten van projecten en methoden voor kennisoverdracht. Daarbij zou de Commissie strategisch overleg moeten opstarten met instanties die zich met nationale, regionale en lokale ontwikkeling bezighouden. Door dit overleg kan duidelijk worden welke vragen beantwoord moeten worden in de richtsnoeren, welke antwoorden er mogelijk zijn en welke voorbeelden er zijn van bestaande partnerschapsverbanden voor lokale ontwikkeling.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/25

—

schaart zich achter de doelstelling van de Commissie om zich op zaken met een bijzondere impact op de interne markt te concentreren en daarmee tot een sterkere prioriteitenstelling in het steunproces te komen, zulks om alle betrokkenen (Commissie, lidstaten en regionale en lokale overheden) te ontlasten;

—

wijst erop dat precisering van het criterium „effect op de grensoverschrijdende handel” en concretisering van het begrip „onderneming” de juiste uitgangspunten kunnen zijn voor een scherpere focus op steun waardoor de interne markt daadwerkelijk en wezenlijk wordt geraakt;

—

roept op voor ogen te houden dat ondersteuning van activiteiten die in wezen van zuiver lokale aard zijn weliswaar juridisch gezien als staatssteun kan worden gekwalificeerd, maar dat die activiteiten desondanks slechts een beperkt effect op de tussenstaatse handel hebben;

—

wil hogere toepassingsdrempels voor de De minimis-verordening, verhoging van de afzonderlijke drempels voor diensten van algemeen economisch belang (DAEB), uitbreiding van de horizontale categorieën in de Machtigingsverordening en verruimingen en verduidelijkingen in de Groepsvrijstellingsverordening en ziet dit alles als opties om de doelstellingen van de wijzigingsbepalingen te verwezenlijken.

Rapporteur

Clemens LINDEMANN (DE/PSE), voorzitter van de districtsraad van Saarpfalz

Referentiedocument

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - De modernisering van het EU-staatssteunbeleid

COM(2012) 209 final

1.

vindt het een goede zaak dat de Commissie inziet dat de regels voor staatssteun zich hebben ontwikkeld tot een gefragmenteerd en gecompliceerd geheel dat, onafhankelijk van de effecten op de interne markt, alle betrokkenen met veel lasten opzadelt.

2.

Het Comité roept daarom op tot onmiskenbare vereenvoudiging van die voorschriften, concentratie ervan op essentiële gevallen, verbetering van de uitvoerbaarheid en versnelling resp. vermindering van de procedures.

3.

Daarom is het ingenomen met de aankondiging van de Commissie om de regels af te slanken en belangrijke begrippen nauwkeuriger te omschrijven.

4.

Bijval verdient ook de doelstelling van de Commissie om zich op zaken met een bijzondere impact op de interne markt te concentreren en daarmee tot een sterkere prioriteitenstelling in het steunproces te komen. Zulks om alle betrokkenen (Commissie, lidstaten en regionale en lokale overheden) te ontlasten.

5.

Precisering van het criterium „effect op de grensoverschrijdende handel” en concretisering van het begrip „onderneming” kunnen de juiste uitgangspunten zijn voor een scherpere focus op steun waardoor de interne markt daadwerkelijk en wezenlijk wordt geraakt.

6.

De Commissie wordt verzocht om duidelijk aan te geven wanneer er sprake is van belemmering van de tussenstaatse handel en wanneer een activiteit niet relevant voor die markt is.

7.

Daarbij moet zij voor ogen houden dat ondersteuning van activiteiten die in wezen van zuiver lokale aard zijn weliswaar juridisch gezien als staatssteun kan worden gekwalificeerd, maar dat die activiteiten desondanks slechts een beperkt effect op de tussenstaatse handel hebben.

8.

Daarom stelt het Comité voor dat wanneer de Commissie geen generieke vrijstelling voor dit soort steun wil geven, zij toch in ieder geval de mogelijkheid van een vereenvoudigde procedure overweegt.

9.

Ook moet het begrip „onderneming” worden verduidelijkt aan de hand van een duidelijker onderscheid tussen activiteiten van economische en niet-economische aard. Zulks aan de hand van bijv. criteria en door de Commissie en de lidstaten gezamenlijk op te stellen landenspecifieke lijsten. Middels abstracte criteria kan dan met dynamische ontwikkelingen rekening worden gehouden, terwijl de gezamenlijke lijsten rechtszekerheid zouden bieden voor reeds bestaande situaties. Dat zou de zaken er voor lokale en regionale instanties en ook voor de Commissie gemakkelijker op maken.

10.

Wordt deze werkwijze niet gevolgd, dan stelt het Comité voor dat criteria worden gedefinieerd om aan te geven wanneer er sprake is van een economische activiteit.

11.

Verder is het van mening dat activiteiten op sociaal, cultureel en onderwijsgebied, alsook diensten van algemeen belang van niet-economische aard in principe niet door het begrip „onderneming” worden bestreken.

12.

Het Comité herhaalt dat niet alle qua omvang en reikwijdte zeer begrensde steunmaatregelen bij de Commissie zouden moeten worden aangemeld, en dat de lidstaten hier voor de toepassing van het staatssteunrecht (bijv. via vrijstellingen of de minimis-regels) bevoegd zouden moeten zijn.

13.

Ook wil het Comité hogere toepassingsdrempels voor de De minimis-verordening, verhoging van de afzonderlijke drempels voor diensten van algemeen economisch belang (DAEB), uitbreiding van de horizontale categorieën in de Machtigingsverordening en verruimingen en verduidelijkingen in de Groepsvrijstellingsverordening en ziet het dit alles als opties om de doelstellingen van de wijzigingsbepalingen te verwezenlijken.

14.

Daarnaast moet er een duidelijk onderscheid komen tussen enerzijds de algemene steunbepalingen die het voorwerp zijn van de modernisering en anderzijds de steunregelingen voor de DAEB (het zog. Almuniapakket). Dat geldt met name voor grensgevallen, waarin het niet voor de hand ligt of een dienst als een DAEB kan worden gekwalificeerd.

15.

Het is goed dat de Commissie zich sterker op de doelstellingen van Europa 2020 oriënteert. Maar in plaats van de beoogde vereenvoudiging mogen de overheden aan het einde van de rit niet met nog uitgebreidere en meer ingewikkelde regelingen worden opgezadeld.

16.

Het Comité benadrukt het belang dat de richtsnoeren voor regionale steun voor de lokale en regionale autoriteiten belichamen. Er wordt namelijk in aangegeven welke economische sectoren in welke gebieden kunnen worden gesteund. De lokale en regionale overheden zouden in dit verband ook in steunzones over discretionaire bevoegdheid moeten beschikken om ondernemingsstructuren los van hun omvang te steunen.

17.

Waar, vanwege de demografische veranderingen of vaste natuurlijke handicaps, met name op met name het platteland of in berggebieden, concrete behoefte aan bijstand bestaat, moet flexibel en in het licht van de lokale omstandigheden kunnen worden gesteund.

18.

Voorts moet er meer ruimte komen voor regiospecifieke ontwikkelingsstrategieën en steunmaatregelen, alsook voor regionale en lokale budgetten.

19.

Het Comité blijft erbij dat, wat de bevolkingsplafonds betreft, er bij de herziening van de richtsnoeren voor regionale steun voor de periode 2014-2020 geen ongewettigde verschillen tussen de lidstaten mogen worden aangebracht en verder moet in alle zones met ook het grootbedrijf rekening worden gehouden.

20.

Daarom verdient het instrument van geïntegreerde territoriale investeringen bijval. Dat maakt ruimte vrij voor lokaal beleid en sector- en/of gebiedsoverschrijdende investeringen.

21.

Verder streeft de Commissie terecht naar een meer geïntegreerde aanzet en een betere coördinatie van de steunmaatregelen.

22.

Toe te juichen vallen ook de mogelijkheid om steuninstrumenten en financiering uit meerdere fondsen te combineren en de daarmee verbonden verbetering van het gebruik op langere termijn van regionale steunmiddelen.

23.

In deze context en met het oog op de herziening van de richtsnoeren voor regionale steunmaatregelen mag staatssteun voor DAEB – die krachtens het Besluit van de Commissie van 20 december 2011 betreffende de toepassing van artikel 106, lid 2, van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie op staatssteun in de vorm van compensatie voor de openbare dienst, verleend aan bepaalde met het beheer van diensten van algemeen economisch belang belaste ondernemingen a priori als verenigbaar met het Verdrag wordt beschouwd en ook voor cofinanciering via de structuurfondsen in aanmerking komt – niet of slechts in erg beperkte mate in aanmerking worden genomen bij de berekening van de intensiteitplafonds voor regionale steun. Het is dan ook nodig dat dit verduidelijkt wordt via oftewel een herziene versie van de richtsnoeren voor regionale steun oftewel een mededeling over de staatssteunregeling die moet worden toegepast als DAEB via de Structuurfondsen worden gecofinancierd.

24.

Openbare infrastructuurprojecten gaan vaak terug op een opdracht van een overheidsorgaan, maar hun financiering door de overheid mag niet als staatssteun worden beschouwd. De Commissie zou dit dringend moeten erkennen.

25.

Het is belangrijk te verduidelijken dat de steunregeling ook van toepassing is op infrastructuurwerken. Met name de arresten van het Gerecht van 24 maart 2011 in de zaak Freistaat Sachsen en Land Sachsen-Anhalt (T-443/08) en Mitteldeutsche Flughafen AG en Flughafen Leipzig-Halle GmbH (T-455/08) tegen Europese Commissie hebben tot interpretatieproblemen geleid. Daardoor is er in ongeveer 200 infrastructuurprojecten die via de structuurfondsen worden gefinancierd aanzienlijke vertraging opgelopen in de verificatie vooraf..

26.

De Commissie doet er inderdaad goed aan om de uitleg van het begrip „staatssteun” in de beschikkingenpraktijk en de rechtspraak samenvattend in een mededeling te willen verduidelijken en dit begrip voortaan altijd uniform te willen toepassen.

27.

Wel mogen interpretatieve mededelingen geen bijkomende behoefte aan uitleg in de hand werken. Het gebruik van onbepaalde juridische termen dient absoluut te worden vermeden.

28.

Het Comité steunt het voornemen van de Commissie om de vele teksten van secundair recht en „soft law” op steungebied (verordeningen, mededelingen, richtsnoeren enz.) stringenter te formuleren en waar mogelijk samen te brengen.

29.

Verder is het Comité het oneens met de Commissie om extra kwaliteits- en efficiëntiecriteria in de verenigbaarheidstoets op te nemen. Die criteria, die in principe overigens niet onder de in de steunbepalingen van het VWEU aan de Commissie verleende bevoegdheid vallen, doen verdere afbreuk aan de beoordelingsvrijheid van de lokale en regionale steunverleners. De plaatselijke autoriteiten moeten in het kader van hun handelingsvrijheid over kwaliteit en efficiëntie kunnen blijven besluiten.

30.

Geconstateerd moet worden dat de gestaag toenemende verslagverplichtingen voor de overheden van de lidstaten voor zowel de lidstaten als de Commissie een enorme bureaucratische rompslomp betekenen.

31.

Met name in het licht van de door de Unie nagestreefde bureaucratische afslanking verdient het aanbeveling om een systeem van steekproeven in te voeren. Op die manier kan beneden een bepaalde financiële drempel volledig worden afgezien van totale rapportage.

32.

In het kader van de moderniseringsoperatie en ten behoeve van een betere prioriteitenstelling worden in totaal vier verordeningen herzien:

33.

De Commissie wil terecht meer verantwoordelijkheid naar de lidstaten overhevelen voor steunverlening met kleinere bedragen. Dat zou zij echter ook moeten doen voor steunmaatregelen waarmee grotere bedragen gemoeid zijn. Dat zou de Commissie namelijk veel werk besparen en ook zouden de gemeentelijke autoriteiten daarvan profiteren. Het nationale bestuursniveau staat immers dichter bij de gemeentelijke behoeften dan de Commissie.

34.

Het Comité zou dan ook graag zien dat gedurende een periode van drie fiscale jaren de toepassingsdrempel van de Algemene De minimis-verordening van 200 000 euro tot minstens 500 000 euro worden opgetrokken en dat daarbij, zoals de Commissie zelf voorstelt, men zich meer richt op zaken waaraan een bijzondere relevantie voor de interne markt kleeft.

35.

Voorts zij erop gewezen dat in de specifieke verordening voor de DAEB doelbewust hogere drempels zijn ingevoerd dan in de Algemene De minimis-verordening.

36.

In vergelijking met de drempels van de Algemene Verordening moeten de DAEB-drempels aanzienlijk worden verhoogd om recht te doen aan de bijzondere kenmerken van deze diensten en hun plaats in het geheel van dienstverlening.

37.

Het Comité heeft reeds ten aanzien van het Almuniapakket om een verhoging tot 800 000 euro per jaar gevraagd en doet dat nu weer.

38.

Wat andere steun dan subsidies betreft (garanties, in het bijzonder borgstellingen) moeten de regels van de DAEB-verordening in de Algemene Verordening worden overgenomen.

39.

Derhalve moet naar het model van de DAEB-verordening per individuele garantie een maximumbedrag van 3,75 miljoen euro gaan gelden. Zulks vooral omdat deze Verordening een verbod bevat van cumulatie met andere bijstand voor dezelfde voor steun in aanmerking komende kosten.

40.

De Commissievoorstellen zijn goed: meer soorten steun kunnen verenigbaar met de interne markt worden verklaard en daarmee van de aanmeldingsplicht bevrijd worden.

41.

Ook is het goed dat zij de volgende steuncategorieën van die plicht wil ontslaan:

42.

Het Comité stelt voor om ook steun op sociaal, onderwijs- en gezondheidsgebied, voor zover er geen sprake van commerciële of winstgevende doeleinden is, alsook steun voor breedbandvoorzieningen en epidemiebestrijding onder vee onder het restkopje op te nemen.

43.

Verder wil het concrete uitleg over de verhouding tussen deze horizontale vrijstellingen en de DAEB-vrijstellingen.

44.

De voorstellen om het werkingsgebied van deze Verordening uit te breiden tot de steuncategorieën van de Machtigingsverordening zijn in orde. De administratieve lasten voor de lokale en regionale overheden worden op die manier verlicht.

45.

Overeenkomstig hetgeen de Commissie voorstelt ten aanzien van de horizontale werking van de Machtigingsverordening moeten de groepsvrijstellingen worden uitgebreid tot steun op sociaal, onderwijs- en gezondheidsgebied en breedbandvoorzieningen.

46.

Verder moet met name het particulier en volwassenenonderwijs worden vrijgesteld, voor zover dat niet onder de DAEB-steunregelingen valt.

47.

Hetzelfde moet gelden voor gezondheidsdiensten die worden verleend door speciale (ziekenhuis)afdelingen of gespecialiseerde klinieken en sociale diensten van welzijnsverenigingen en bejaardencentra (te onderscheiden van bejaardenwoningen).

48.

Daarnaast wordt herinnerd aan de digitale agenda en de doelstelling om tegen 2013 breedband voor alle Europeanen toegankelijk te maken.

49.

Zonder steun zullen de voorwaarden voor de opbouw van een krachtig breedbandnet op het platteland echter niet kunnen worden geschapen en daarom mogen steunvoorschriften de digitale ontsluiting van die zone niet onnodig belemmeren. Landelijke gebieden moeten namelijk voor digitale uitsluiting worden behoed.

50.

Hierbij moet ook oog bestaan voor vooral de voordelen van breedbandinfrastructuur: de markt voor de desbetreffende diensten wordt groter.

51.

Helaas weerspiegelt het voorstel van de Commissie voor herziening van de Breedbandrichtlijn het herhaalde verzoek om een helderdere en eenvoudigere regeling niet.

52.

De Commissie wordt dan ook verzocht om de uitbreiding van breedbandvoorzieningen in de Groepsvrijstellingsverordening op te nemen. Op die manier kan er ook in dunbevolkte gebieden voor geografisch gespreide digitale toegang worden gezorgd. Men mag er namelijk van uitgaan dat in een aantal van die gebieden de opbrengsten niet zullen volstaan om het invoeren van actieve technische voorzieningen en de exploitatiekosten volledig te dekken.

53.

Verder zou de groepsvrijstelling, overeenkomstig de horizontale uitbreiding van de machtigingsverordening tot epidemiebestrijding onder vee, met name ook van toepassing moeten zijn op bestrijdingsvoorzieningen.

54.

Het is in ieder geval goed dat door uitbreiding van de vrijstelling meer aan de lidstaten wordt overgelaten, en dat voor de gehele steuncontrole.

55.

Dat mag er evenwel niet in resulteren dat uitsluitend de Commissie wordt ontlast terwijl de lidstaten juist steeds meer worden opgezadeld met allerlei te documenteren rapportageverplichtingen, uiterst gedetailleerde voorwaarden, enz.

56.

Ook mag het niet de bedoeling zijn dat de bevoegdheid van de Commissie om ex post te controleren verder wordt uitgebreid. Zij moet daadwerkelijk aan de lidstaten delegeren. Daarbij mogen de nationale steuncontroleurs niet door het DG Mededinging worden misbruikt als een soort instantie die „voorlopige onderzoek” moet verrichten terwijl de beslissingsbevoegdheid in handen van de Commissie blijft.

57.

Ten slotte keert het Comité zich tegen het idee van de Commissie om het nationale toezicht op steunmaatregelen aan een onafhankelijke autoriteit (bijv. een kartelbureau) over te laten. Uitsluitend de lidstaten, en niet de Commissie, zijn namelijk bevoegd voor de organisatie van de nationale steuncontrole. Om dezelfde reden wordt de mogelijkheid dat de Commissie zelf onderzoeken uitvoert van de hand gewezen.

58.

De vereenvoudiging van deze Verordening verdient bijval.

59.

Invoering van nieuwe bevoegdheden voor de Commissie om buiten de lidstaten om bij ondernemingen onderzoek te verrichten, bijv. via het marktinformatiesysteem (market information tools), wordt evenwel afgewezen. Dat komt namelijk neer op verschuiving van nationale bevoegdheden naar het Europese niveau.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/30

—

is van mening dat het 7e MAP lokale en regionale overheden vooral op de volgende manieren zou moeten helpen met de rol die zij bij de uitvoering hebben: een grotere inbreng van deze overheden in de ontwikkeling, omzetting en evaluatie van EU-wetgeving, effectieve bronspecifieke maatregelen en meer terugverdienopties voor lokale en regionale overheden, nadruk op manieren om het stadsmilieu duurzaam te beheren, en een redelijke tijdspanne tussen de goedkeuring van wetten en hun latere herziening;

—

is voor betere structurering, proactieve verspreiding en toegankelijkheid van informatie, mede via de ontwikkeling van gestructureerde tenuitvoerleggings- en informatiekaders (SIIF's – structured implementation and information networks); financiële steun hiervoor zou met name mogelijk gemaakt moeten worden in het kader van de technische bijstand waarin de structuurfondsen 2007-2014 en het komende LIFE-programma voorzien;

—

is van oordeel dat het 7e MAP de EU en de lidstaten zou moeten aanzetten tot de invoering van nieuwe en betere uitvoeringsinstrumenten, zoals algemeen EU-kader voor milieu-inspecties en –toezicht, inspectiemogelijkheden voor de Europese Commissie, algemene criteria voor de afhandeling van klachten op nationaal niveau, en een richtlijn over toegang tot de rechter;

—

is ingenomen met het voorstel voor partnerschapsovereenkomsten, al zouden bij deze tussen de Commissie en een lidstaat te sluiten overeenkomsten ook één of meer lokale en regionale overheden moeten worden betrokken, zodat deze overeenkomsten een goede afspiegeling van multilevel governance vormen;

—

beveelt aan om milieuresultaten te verbeteren met innovatieve multilevel governance-methoden, onder meer door het burgemeestersconvenant uit te breiden tot het efficiënte gebruik van hulpbronnen en de prijs voor de groene hoofdstad van Europa meer aandacht te geven;

—

is ingenomen met de goedkeuring die de Commissie in de mededeling geeft aan zijn voorstel om gezamenlijk regelmatig een forum te houden waar lokale en regionale problemen bij de toepassing van de EU-milieuwetgeving en oplossingen hiervoor aan de orde komen.

Rapporteur

Nilgun CANVER (UK/PSE), district Haringey (graafschap Groot-Londen)

Referentiedocument

Meer voordelen door EU-milieumaatregelen: vertrouwen kweken door de kennis en de reactiecapaciteit te verbeteren (Mededeling)

COM(2012) 95 final

1.

wijst erop dat dit advies een drieledig doel heeft:

2.

In de mededeling uit 2008 over de uitvoering van de EU-milieuwetgeving (1) lag de nadruk op het strategische gebruik van uitvoeringsbevoegdheden door de Commissie om inbreuken op de EU-milieuwetgeving aan te pakken. In deze mededeling draait het om de vraag hoe de uitvoering op nationaal, regionaal en lokaal niveau verbeterd kan worden. Daarin klinken eerdere kritische opmerkingen en aanbevelingen van het CvdR door (2).

3.

De bedoeling van de nieuwe mededeling is om intensiever met alle betrokken partijen, inclusief lokale en regionale overheden, te overleggen over de vraag hoe zij de uitvoering van de EU-milieuwetgeving naar een hoger plan kunnen tillen door de kennisvergaring en -deling te verbeteren en door ervoor te zorgen dat iedereen zich meer verantwoordelijk voelt en sneller in actie komt, zodat concrete problemen efficiënt worden aangepakt. Het CvdR is het ermee eens dat bij de uitvoering ook kennis en reactiecapaciteit komen kijken.

4.

Lokale en regionale overheden kunnen op de volgende manier voor meer samenhang zorgen bij de uitvoering en naleving van de milieuwetgeving: door het vaststellen van milieudoelstellingen en -strategieën voor de lange termijn, door hun burgers te mobiliseren, door goed functionerende afdelingen en diensten op te zetten, door EU-gelden te investeren in milieu-infrastructuur en ecosysteemdiensten, door aanpassingen aan de klimaatverandering door te voeren en het risico op rampen te verkleinen, door de SMER- en MER-richtlijnen toe te passen, en door voor transparantie en toegang tot de rechter te zorgen (3).

5.

De nieuwe taken en regelingen die de EU in dit verband aan lokale en regionale overheden oplegt, kunnen echter kosten en administratieve rompslomp met zich meebrengen. Nieuwe initiatieven moeten zo worden uitgevoerd dat zij niet leiden tot meer rompslomp en kosten voor lokale en regionale overheden. Het CvdR verzoekt de Europese Commissie om hiervoor effectbeoordelingen en ander onderzoek uit te voeren. Onder verwijzing naar zijn duidelijke standpunt over administratieve rompslomp en gelet op het Verdrag (4) verzoekt het CvdR de Commissie om goed na te gaan tot welke administratieve lasten eventueel uit de mededeling voortvloeiende EU-initiatieven zouden kunnen leiden.

6.

Aangezien het huidige milieuactieprogramma op 22 juli 2012 afliep en de continuïteit moet worden gewaarborgd, dient er een zevende MAP te komen. Dat moet ervoor zorgen dat de milieukeuzes van de EU duidelijk en voorspelbaar genoeg blijven voor lokale en regionale overheden (5).

7.

Het CvdR verwijst naar zijn eerder gedane aanbevelingen over de algemene opzet en prioriteiten van het 7e MAP (6), waarin het vooral benadrukte dat het 7e MAP in het kader van de Europa 2020-strategie een Europa tot stand moet helpen brengen dat efficiënt met hulpbronnen omspringt en een langetermijnvisie voor het EU-milieubeleid moet helpen uitwerken. Het dient ook duidelijke doelen, tijdschema's en maatregelen voor 2020 te bevatten. In het 7e MAP moeten de Rio+20-verklaring van de UNCSD van 22 juni 2012, waarin de nadruk ligt op een inclusieve groene economie en op de doelen voor duurzame ontwikkeling voor na 2015, en de bijdrage van het CvdR aan de top in Rio in aanmerking worden genomen (7).

8.

De uitvoering van de milieuwetgeving laat nog steeds te wensen over, terwijl het alleen met volledige uitvoering en naleving hiervan op alle niveaus mogelijk is om de toestand van het milieu en de volksgezondheid te verbeteren, gelijke voorwaarden voor iedereen te garanderen en rechtszekerheid voor bedrijven te garanderen, en scheve concurrentieverhoudingen te voorkomen (8). Eind 2009 had 18,8 % van alle 544 procedures tegen lidstaten voor inbreuk op de EU-wetgeving betrekking op het milieu, wat betekent dat het milieu nog steeds wordt geschaad en de concurrentie nog steeds wordt vervalst (9).

9.

Dat bijvoorbeeld de milieuwetgeving van de EU niet wordt uitgevoerd brengt per jaar naar schatting zo'n 50 miljard euro aan kosten voor de gezondheidszorg en directe milieukosten met zich mee (10). Andere kosten hiervan zijn onder meer gemiste kansen voor bedrijven, verschillende nalevingskosten, scheve concurrentieverhoudingen tussen Europese ondernemingen en toegenomen kosten door inbreuken op de wetgeving. Als de afvalwetgeving integraal wordt uitgevoerd, zou dat naar schatting leiden tot 42 miljard euro extra omzet voor de afvalverwerkende industrie (en de recyclingsector) en zo'n 400 000 nieuwe banen (11). De EU-milieusector heeft naar schatting een jaaromzet van ruim 300 miljard euro. Door onzekerheid over koers en tijdschema van de uitvoering kunnen de kosten van gemiste kansen dan ook hoog oplopen (12). Mochten er door een inbreukprocedure op zeer korte termijn investeringen nodig zijn, dan vallen deze waarschijnlijk hoger uit dan wanneer de uitvoering beter was gepland.

10.

Goede uitvoering zou een prioriteit van het 7e MAP moeten zijn, om te bereiken dat de betrokken partijen zich gegarandeerd zullen inzetten voor betere milieuresultaten. Hierbij gaat het met name om de resultaten die worden nagestreefd met de routekaart voor een efficiënt gebruik van hulpbronnen, de routekaart naar een koolstofarme economie en de biodiversiteitsstrategie voor 2020.

11.

Het 7e MAP zou lokale en regionale overheden vooral op de volgende manieren moeten helpen met de rol die zij bij de uitvoering hebben:

12.

Het 7e MAP zou de EU en de lidstaten moeten aanzetten tot de invoering van nieuwe en betere uitvoeringsinstrumenten, onder meer op basis van de initiatieven die in de mededeling worden genoemd en in de delen C en D worden uitgewerkt, zoals: (13)

13.

De Commissie wijst er terecht op dat bewaking in Europa niet altijd in dezelfde mate geschiedt en dat de informatie die wordt gegenereerd vaak onvolledig, incompatibel of achterhaald is. Nuttige informatie komt niet in voldoende mate online beschikbaar en wordt ook vaak niet systematisch bekendgemaakt. Met betere – en beter toegankelijke – informatie op nationaal, regionaal en lokaal niveau kunnen grote problemen eerder worden opgemerkt en op de langere termijn kosten worden bespaard.

14.

De lokale en regionale overheden spelen een centrale rol bij het verzamelen van gegevens over het milieu. Het doel moet zijn om ook op nationaal en EU-niveau te zorgen voor samenhangende en onderling vergelijkbare informatie en om deze informatie effectief en betrouwbaar te maken.

15.

Voor een betere uitvoering en naleving is transparantie van groot belang. Het is zaak investeringen in online-systemen te promoten waardoor het grote publiek en overheidsinstanties toegang krijgen tot informatie over het milieu en over de uitvoering. Alle bestuursniveaus moeten zich hierbij extra inspannen om proactief milieu-informatie te verspreiden en beschikbaar te maken.

16.

Bij haar in de mededeling verwoorde streven om de Richtlijn inzake toegang tot informatie effectiever te maken, zou de Europese Commissie er conform het Verdrag van Aarhus (14) voor moeten zorgen dat lidstaten en hun lokale en regionale overheden voldoen aan de minimumeisen van de richtlijn, en dan vooral aan de eisen inzake een meer proactieve, actuele en systematische verspreiding van informatie onder burgers.

17.

De ontwikkeling van gestructureerde tenuitvoerleggings- en informatiekaders (SIIF's – structured implementation and information networks) voor alle essentiële milieuwetten van de EU verdient bijval. De ontwikkeling van dergelijke informatiesystemen dient echter doelmatig en efficiënt te zijn, waarbij op een doelmatige en flexibele wijze de systemen van de individuele lidstaten beter benut worden. De lidstaten zouden samen met de Europese Commissie zulke SIIF's moeten opzetten, waarbij ook de lokale en regionale overheden betrokken dienen te worden. In combinatie met het brede scala aan SEIS-initiatieven zouden SIIF's op nationaal, regionaal en lokaal niveau moeten leiden tot systemen die informatie online beschikbaar maken en ervoor zorgen dat de uitvoering voor lokale en regionale overheden, burgers, deskundigen en bedrijven zo efficiënt en actueel mogelijk te volgen valt (15).

18.

Indachtig het beginsel „één keer maken, vele keren gebruiken” kan de vraag naar gegevens van nationale, regionale en lokale overheden beter gecoördineerd en gestroomlijnd worden. Gegevens die in het kader van verslagleggingseisen voor één wetgevingstekst worden gegenereerd zijn vaak ook relevant voor andere wetgevingsteksten.

19.

Wel moeten de definities in EU-richtlijnen – bijvoorbeeld voor de verschillende afvalbeheeropties en afvalstromen in de afvalkaderrichtlijn – worden verbeterd om gelijke voorwaarden voor iedereen te creëren bij het bewaken, verslagleggen, voorlichten van het publiek en naleven van de wetgeving.

20.

Het is een goede zaak dat de Commissie wil nagaan hoe de EU-financiering kan worden gebruikt voor de ontwikkeling, verbetering en invoering in de lidstaten, regio's en gemeenten van SIIF's en relevante interoperabele informatiesystemen en hiermee verbonden opleidingen én, waar nodig, voor de uitbreiding van de administratieve capaciteit. Deze steun zou met name mogelijk gemaakt moeten worden in het kader van de technische bijstand waarin de structuurfondsen 2007-2014 en het komende LIFE-programma voorzien.

21.

Het EMA zou door middel van proefprojecten moeten nagaan hoe met ICT en e-overheidssystemen de van bewakings- en verslagleggingseisen uitgaande druk op lokale en regionale overheden kan worden verlicht zonder dat de wetgeving aan impact inboet.

22.

Het CvdR staat achter initiatieven van de Commissie en de lidstaten om de mogelijkheden van aardobservatietechnieken zoals GMES te benutten, ook ter verlaging van de bewakingskosten, en zo de bewaking te verbeteren (16). In het kader hiervan zouden ook samen met lokale en regionale overheden proefprojecten kunnen worden uitgevoerd.

23.

De SMER- en MER-richtlijnen zijn belangrijk als instrumenten voor de inspraak van de inwoners van gemeenten en regio's in het milieubeleid. Het CvdR pleit er in dit verband eens te meer voor dat in de binnenkort te herziene MER-richtlijn wordt onderstreept dat bij milieueffectrapportages zo snel mogelijk van start moet worden gegaan met de openbare raadpleging, bijvoorbeeld tijdens de voorbereidende afbakenings- (scoping) of de doorlichtingsfase (screening), teneinde ook het verloop van de volgende fases en de besluitvorming door de bevoegde overheden te bespoedigen; ook dienen praktische richtsnoeren te worden uitgewerkt voor de beschikbaarstelling van de MER-documentatie aan het publiek (17).

24.

De Commissie wijst terecht op de behoefte aan betere EU-brede, systematisch en proactief verspreide online-milieugegevens en -kaarten met een geografisch referentiekader, om gelijke voorwaarden voor iedereen te kunnen creëren en om verbeterde informatiesystemen in lidstaten, regio's en gemeenten aan te vullen.

25.

Het is een goede zaak dat de Commissie de aanpak van de zwemwaterrichtlijn wil uitbreiden tot alle relevante EU-milieuwetgeving, waarbij ook in de maak zijnde proefprojecten van het EMA met betrekking tot luchtkwaliteit en afval als basis dienen.

26.

Het CvdR erkent de rol van het EMA bij het verwerken van door de lidstaten aan de Commissie gestuurde bewakingsgegevens en ziet met instemming dat het de Commissie steeds meer helpt met de analyse van de uitvoeringsverslagen van de lidstaten. Verder zou het EMA een sterkere coördinerende rol moeten gaan spelen om te zorgen voor meer samenhang en compatibiliteit bij de inzameling en ordening van al deze met behulp van diverse instrumenten – zoals INSPIRE, SEIS, GMES, GEOSS en EyeonEarth – verkregen gegevens op EU-niveau.

27.

Het CvdR verwacht dat de Commissie verder gaat met SEIS (Shared Environmental Information System) en binnenkort, in 2012, een uitvoeringsplan voor SEIS presenteert waarin zij de stand van zaken uitlegt en uiteenzet hoe verbeteringen kunnen worden doorgevoerd.

28.

De Europese Commissie zou de normcontrolestudies moeten publiceren die zij vaak over de uitvoering van de EU-milieuwetgeving door de 27 lidstaten laat opstellen, zodat er vrijuit democratisch gediscussieerd kan worden over de stand van de milieuwetgeving.

29.

Het CvdR dringt er nogmaals bij de Commissie op aan om een algemeen EU-kader voor milieu-inspecties en -toezicht op te stellen (18). Met zo'n kader kunnen de lidstaten op een flexibele manier richtsnoeren toepassen en bij de uitvoering voor een hoge mate van samenhang zorgen.

30.

Vanuit het oogpunt van better regulation dient het Europese kader voor inspecties het centrale kader in EU-milieuwetgeving te worden. Bijzondere voorschriften in sectorale EU-milieurichtlijnen moet zo veel als mogelijk vermeden worden. Indien aparte voorschriften in sectorale richtlijnen onmisbaar zijn moeten ze op het kader worden afgestemd.

31.

Een EU-kader voor nationale inspecties kan door uiteenlopende of ontbrekende inspectieregelingen veroorzaakte concurrentievervalsingen tussen EU-regio's en gemeenten helpen indammen, zorgen voor gelijke wettelijke voorwaarden voor iedereen en de grensoverschrijdende samenwerking en samenhang in de hele EU verbeteren. De details van de opzet en inhoud van de inspecties dienen echter op nationaal niveau geregeld te worden en op regionaal en lokaal niveau verder ontwikkeld te worden op basis van algemene, in het EU-kader vastgelegde beginselen, waaronder een gestroomlijnde op risico's gebaseerde aanpak (19), en het Europees Milieuagentschap zou samen met de nationale milieubeschermingsorganisaties een belangrijke rol kunnen spelen bij het in kaart brengen en promoten hiervan.

32.

De Europese Commissie zou de mogelijkheid moeten hebben om onderzoek te doen als er een vermoeden bestaat dat de milieuwetgeving niet is nageleefd. Momenteel is er op het gebied van de douane-unie, landbouw, visserij, regionaal beleid, mededinging, veterinair beleid en financieel beleid al sprake van dergelijke onderzoeksmogelijkheden (20). Dergelijke inspectiemogelijkheden van de Europese Commissie kunnen mogelijk in strijd zijn met de interbestuurlijke verhoudingen binnen lidstaten. Bovengenoemde onderzoeken moeten daarom plaatsvinden volgens de geldende regels voor interbestuurlijk toezicht binnen de betrokken lidstaat. Ook dienen de onderzoeken van de Europese Commissie zo veel als mogelijk plaats te vinden volgende de normale EU-ingebrekestellingprocedure (infringement procedure).

33.

Het is van essentieel belang dat de Commissie bij wijze van aanvullende maatregel verslag uitbrengt over mogelijke manieren om het EU-netwerk voor de tenuitvoerlegging en handhaving van de milieuwetgeving (IMPEL) te versterken. Daarbij valt met name te denken aan het volgende: zorgen voor adequate financiële langetermijnsteun voor IMPEL, het systematische gebruik van IMPEL voor peer review-inspecties opvoeren en zijn werkzaamheden voor het in kaart brengen en delen van goede praktijken uitbreiden, en de lokale en regionale overheden meer deelachtig hiervan maken (21).

34.

Veel systemen voor de afhandeling van klachten vertonen gebreken en leiden niet altijd tot een oplossing. Daardoor moeten burgers zich wel richten tot de Europese Commissie, de commissie Verzoekschriften van het Europees Parlement of de ombudsman van de EU, die worden bedolven onder de klachten.

35.

Het CvdR is voor algemene criteria voor de afhandeling van klachten op nationaal niveau, inclusief methoden voor de beslechting van geschillen zoals bemiddeling, waarvoor recente specifieke bepalingen in de consumentenwetgeving voor de afhandeling van klachten en de beslechting van geschillen op nationaal niveau als basis zouden moeten dienen (22). Het zou bijvoorbeeld om de volgende criteria kunnen gaan: algemene garanties voor vertrouwelijkheid en tijdige afhandeling, voor online-informatievoorziening voor burgers over hoe een probleem is opgelost, en voor onafhankelijke lokale instanties voor de afhandeling van klachten ten behoeve van burgers en ngo's. Hierbij dient rekening te worden gehouden met verplichtingen inzake de toegang tot de rechter die uit het Verdrag van Aarhus voortvloeien en mag het recht om zich met een klacht tot de EU-instellingen te wenden niet worden ondermijnd.

36.

Hoewel het voorstel uit 2003 voor een richtlijn inzake toegang tot de rechter in milieuzaken nog niet als rechtsinstrument is aangenomen, heeft het Hof van Justitie onlangs wel bevestigd dat de nationale rechtbanken de regels inzake toegang tot de rechter moeten interpreteren op een wijze die in overeenstemming is met het Verdrag van Aarhus (23). Als gevolg van rechterlijke uitspraken hebben burgers en ngo's een betere toegang tot de rechter gekregen. Nationale rechters, lokale en regionale overheden en belangengroepen op economisch en milieugebied weten echter niet precies hoe zij zich van deze taak moeten kwijten.

37.

Daarom zij er nogmaals op gewezen dat de vastgelopen richtlijn inzake toegang tot de rechter nieuw leven moet worden ingeblazen (24). Dit zou een oplossing betekenen voor gevallen waarin de lidstaten niet voldoen aan de in artikel 9, lid 3 en 4, van het Verdrag van Aarhus genoemde vereisten. Ook zou het publiek zo een grotere rol krijgen als katalysator voor een betere naleving van milieuwetten op alle niveaus. In de onderhavige mededeling staat niet duidelijk hoe de Commissie een en ander wil oplossen.

38.

Het CvdR is ingenomen met de goedkeuring die de Commissie in de mededeling geeft aan zijn voorstel om gezamenlijk regelmatig een forum te houden waar lokale en regionale problemen bij de toepassing van de EU-milieuwetgeving en oplossingen hiervoor aan de orde komen (25). Zo'n forum zou continu overleg en uitwisseling van ervaringen tussen milieudeskundigen van lokale en regionale overheden en hun verenigingen, van de overlegplatforms en –netwerken van het CvdR en van de Europese Commissie mogelijk maken.

39.

Het CvdR is ermee ingenomen dat de Commissie met het voorstel voor partnerschapsovereenkomsten met betrekking tot de uitvoering grotendeels tegemoet komt aan diens eerdere oproep (26) om de al in 2002 door de Commissie uitgevoerde verkennende werkzaamheden op het gebied van tripartiete overeenkomsten en contracten uit te breiden (27). De Europese Commissie zou duidelijker moeten aangeven hoe zij dit instrument wil gaan ontwerpen en toepassen.

40.

Bij de tussen de Commissie en een lidstaat te sluiten partnerschapsovereenkomsten zouden ook één of meer lokale en regionale overheden moeten worden betrokken, zodat deze overeenkomsten, die aldus een tripartiet karakter zouden krijgen, een goede afspiegeling van multilevel governance vormen.

41.

Tripartiete uitvoeringsovereenkomsten zouden kunnen bijdragen aan de uitvoering van bepaalde milieumaatregelen van de EU wanneer traditionele instrumenten tekortschieten voor het oplossen van nieuwe of hardnekkige milieuproblemen of van problemen met de naleving van de milieuwetgeving. Als resultaat van de overeenkomsten zouden de lidstaten en lokale en regionale overheden zich er duidelijk toe moeten verplichten om de nodige maatregelen te nemen. De EU zou hierbij op haar beurt ondersteuning moeten toezeggen. Deze verplichtingen moeten van realistische doelstellingen en tijdschema's worden voorzien en openbaar toegankelijk worden gemaakt, zodat ze geëvalueerd kunnen worden.

42.

Helaas gaat de Commissie in de mededeling voorbij aan het voorstel van het CvdR om gezamenlijk na te denken over mogelijke manieren om het burgemeestersconvenant uit te breiden tot cruciale aspecten van de Routekaart voor een efficiënt gebruik van hulpbronnen, zoals biodiversiteit en grondgebruik, afval- en waterbeheer en luchtvervuiling (28). Dit zou een goede uitwerking hebben op de uitvoering van het milieubeleid van de EU, en wel door middel van een innovatieve multilevel governance-methode waarbij, in plaats van eenvoudigweg te vertrouwen op naleving van de EU-wetgeving, lokale en regionale overheden ertoe worden aangezet om deze proactief uit te voeren.

43.

De Commissie maakt in de mededeling helaas geen melding van de prijs voor de groene hoofdstad van Europa, die op alle steun van het CvdR kan rekenen als middel om de aandacht te vestigen op steden die de milieuwetgeving van de EU op voorbeeldige en innovatieve wijze uitvoeren en zo andere steden in staat te stellen kennis te nemen van hun ervaringen. Het CvdR verwijst in dit verband naar zijn aanbevelingen uit 2010 voor de verdere ontwikkeling van de prijs (29).

44.

Onderstreept dat de milieuproblemen en klimaatverandering niet door één enkele bestuurslaag kunnen worden opgelost, noch dat het EU-beleid door één bestuurslaag kan worden uitgevoerd. Er is een multi-level benadering nodig waarbij elke bestuurslaag (Europees, nationaal, regionaal en lokaal) haar verantwoordelijkheid moet nemen en die maatregelen neemt die door de desbetreffende bestuurslaag kunnen en moeten worden genomen. Het CvdR bepleit de oprichting van interbestuurlijke teams in de lidstaten waarin experts van de verschillende overheidslagen gezamenlijk nationale implementatieplannen opstellen (30).

45.

Aangezien voor het milieubeleid zowel de EU als de lidstaten bevoegd zijn, is het subsidiariteitsbeginsel van toepassing.

46.

De Commissie gaat niet na in hoeverre de verschillende opties stroken met het subsidiariteitsbeginsel. Men zou kunnen stellen dat de opties slechts dienen ter discussie en overdenking en daarom nog niet tot een definitieve visie zijn uitgekristalliseerd. Veel hangt dan ook af van de vraag of (en zo ja, hoe) de Commissie een aantal van de opties verder zal uitwerken.

47.

Dat gezegd zijnde valt uit de bijdragen van het netwerk voor subsidiariteitstoezicht op te maken dat de opties in de mededeling in hun eenmaal uitgekristalliseerde vorm waarschijnlijk geen significante inbreuk op het subsidiariteitsbeginsel zullen maken (31).

48.

Hoewel er steun is voor verbetering van het kader voor inspecties, zou het netwerk zich wel enigszins terughoudend kunnen opstellen tegen een verplichting hiertoe en tegen de oprichting van een inspectieorgaan op EU-niveau. En het netwerk steunt weliswaar de invoering van criteria voor de afhandeling van klachten door de lidstaten, maar sommige van zijn leden zouden wellicht liever zien dat deze de vorm krijgen van niet-bindende aanbevelingen. Men lijkt het erover eens te zijn dat de EU de voorwaarden voor een efficiënte toegang tot de nationale rechter bij milieuaangelegenheden dient te omschrijven.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/37

—

wijst erop dat er in Europa aanzienlijke regionale verschillen bestaan in grondsoort, grondbeheer en klimaat. Dit betekent dat specifieke beschermingsstrategieën en richtsnoeren voor bodembeheer nodig zijn om ervoor te zorgen dat adequate maatregelen ter bescherming van de bodem worden genomen, gebaseerd op regionale prioriteiten, maar binnen een overkoepelend kader om erop toe te zien dat aan het EU-beleid wordt voldaan;

—

vindt dat de bedreigingen voor de bodem dringend moeten worden aangepakt, zeker gezien de klimaatverandering;

—

onderstreept dat klimaatverandering in menig opzicht invloed heeft op de bodemprocessen. Vooral veranderingen in bodemvochtigheid, bodemtemperatuur en neerslagpatronen leiden tot een verslechtering van de bodemkwaliteit, m.i.v. verlies van organische stoffen, toename van erosie, verdichting en afvloeiing van water;

—

benadrukt dat lokale en regionale overheden een belangrijke rol kunnen spelen bij de monitoring van bodemdegradatie en bij het opzetten van een inventaris van verontreinigde locaties;

—

is van mening dat bodembeleid een juist evenwicht vereist tussen optreden op Europees niveau en het subsidiariteitsbeginsel, evenals een betere regulering om onnodige administratieve rompslomp en onevenredig hoge kosten te voorkomen. EU-bodemregelgeving dient derhalve beperkt te blijven tot die aspecten waarvoor bijkomende EU-maatregelen nodig zijn;

—

acht het raadzaam om leemten in de bodembeschermingsmaatregelen overal in de EU gemeenschappelijk aan te pakken op basis van een algemeen kader en algemene beginselen die voor alle landen gelden. Een kaderrichtlijn bodem kan daarom op steun van het CvdR rekenen, waarbij het van belang is om er niet overdreven veel dwingende bepalingen, zoals kwantitatieve bepalingen en grenswaarden, in op te nemen.

Rapporteur

Corrie McCHORD (UK/PSE), lid van de gemeenteraad van Stirling

Referentiedocument

Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's - Tenuitvoerlegging van de Thematische strategie voor bodembescherming en lopende activiteiten

COM(2012) 46 final

1.

In dit verslag geeft de Commissie een overzicht van de tenuitvoerlegging van de Thematische strategie voor bodembescherming sinds de vaststelling ervan in september 2006, en gaat ze in op de huidige ontwikkelingen op het gebied van bodemaantasting en de toekomstige uitdagingen t.a.v. bodembescherming.

2.

De uitvoering van de strategie steunt op vier pijlers: bewustmaking, onderzoek, integratie in de diverse beleidsonderdelen en wetgeving. Integrerend onderdeel van de strategie was een voorstel voor een kaderrichtlijn inzake de bodem (COM(2006) 232 final), die was opgebouwd rond drie thema's: preventieve maatregelen, identificatie van het probleem en operationele maatregelen.

3.

Het CvdR heeft eerder al adviezen gepubliceerd met betrekking tot bodembescherming, zoals:

4.

De bodem is een wezenlijk onderdeel van ons ecologische, sociale en economische systeem. Het is de basis van onze voedselproductie, bepaalt de kwaliteit en kwantiteit van watervoorraden, heeft een matigend effect op de klimaatverandering en is belangrijk voor het behoud van de biodiversiteit, om maar enkele milieudiensten te noemen. Voor een duurzame ecologische en economische ontwikkeling van Europa is het van fundamenteel belang dat wij voor een goede staat van de bodem zorgen, willen de essentiële bodemfuncties kunnen worden vervuld.

5.

In een belangrijk rapport van het Europees Milieuagentschap (EMA) en het Gemeenschappelijk Centrum voor Onderzoek (GCO) uit 2012 over de toestand van de bodem in Europa (1) wordt gewezen op het belang van tien grote bedreigingen voor de bodem in Europa: verlies van organische stof, erosie, verdichting, afdekking, verzilting, verzuring, afname van de biodiversiteit, woestijnvorming (in Zuid-Europa), aardverschuivingen en bodemverontreiniging. Ook wordt ingegaan op de verwachtingen ten aanzien van de hoeveelheid koolstof in de bodem, het wereldwijde klimaat, erosie, het vasthouden van water, verzuring en biobrandstoffen. Verder staat er in het rapport dat bodemdegradatie nog steeds een probleem is in de EU en dat in sommige delen van Europa de problemen zelfs verergeren. Uit het rapport blijkt dat het Europees, nationaal en regionaal beleid en de wetgeving op deze niveaus niet volstaan om de bodem ten volle te beschermen.

6.

Regionaal zijn er binnen Europa aanzienlijke verschillen qua minerale en organische grondsoort en bodemtype, grondbeheer en klimaat. Dit betekent dat specifieke beschermingsstrategieën en richtsnoeren voor bodembeheer nodig zijn om ervoor te zorgen dat adequate maatregelen ter bescherming van de bodem worden genomen, gebaseerd op regionale prioriteiten, maar binnen een overkoepelend kader om erop toe te zien dat aan het EU-beleid wordt voldaan.

7.

Lokale en regionale overheden hebben een cruciale rol te spelen bij de bescherming van de Europese bodem. Zo zijn zij er verantwoordelijk voor dat wetgeving (voor zover bestaande) op het gebied van ruimtelijke ordening voldoet aan het streven om de bodem te beschermen en naar behoren wordt uitgevoerd, aangezien ruimtelijke ordening en de toekenning van vergunningen voor de bouw en het landgebruik onder hun bevoegdheden vallen. Verder kunnen deze overheden de bevoegdheid hebben om stedelijke expansie en bodemafdekking tegen te gaan, het hergebruik van vervallen of verlaten woonwijken en bedrijfsterreinen in steden te stimuleren en nog ongebruikte terreinen te beschermen en een impuls te geven.

8.

Het CvdR is er voorstander van dat bij toekomstige Europese maatregelen voor bodembescherming een gerichte aanpak wordt gevolgd, die de nodige flexibiliteit biedt om rekening te kunnen houden met de verschillende omstandigheden op nationaal en regionaal niveau. Een gemeenschappelijk kader voor bodembescherming, dat in heel de EU van toepassing is, kan ertoe bijdragen dat voor grondbeheerders (in de meest ruime zin van het woord) uit verschillende EU-lidstaten gelijkaardige bodembeschermingsverplichtingen gelden. Dit vermindert het risico op scheeftrekking van de concurrentieverhoudingen op de interne markt.

9.

In hoofdstuk 4 van het Commissieverslag zijn de huidige en toekomstige uitdagingen in kaart gebracht. Het CvdR onderschrijft de analyse van de Commissie dat zowel in de EU als in de rest van de wereld bodemaantasting in het voorbije decennium is toegenomen en dat deze trend waarschijnlijk nog zal worden voortgezet, tenzij vraagstukken op het gebied van landgebruik en -beheer, organisch materiaal en koolstof, en efficiënt hulpbronnengebruik, echt worden aangepakt.

10.

Het is duidelijk dat de voorspelde groei van de wereldbevolking, de steeds grotere consumptie van vlees en zuivelproducten in de opkomende economieën, het toegenomen gebruik van biomassa voor energie (in verband met het beleid ter afzwakking van de gevolgen van de klimaatverandering en aanpassing daaraan), de risico's van woestijnvorming en grondbeslag zullen leiden tot een groeiende wedijver om grond en watervoorraden en tot meer bodemaantasting.

11.

De bedreigingen voor de bodem dienen dringend te worden aangepakt, zeker gezien de klimaatverandering. De landbouw heeft ernstige gevolgen voor de uitstoot van koolstofdioxide (CO2) en lachgas (N2O) via de bodem. De bodem in de EU bevat meer dan 70 miljard ton organische koolstof, wat gelijkstaat aan vijftig keer onze jaarlijkse uitstoot van broeikasgassen. Het verlies van organisch materiaal in de bodem en de daardoor stijgende CO2-uitstoot zijn een uitermate ernstige zaak, omdat hierdoor wordt bijgedragen tot de klimaatverandering. Er zijn aanwijzingen (2) dat er verlies is aan organisch materiaal in het VK, Frankrijk, België en Oostenrijk. Naast de negatieve impact op de kwaliteit van de bodem kan het verlies van organische stoffen uit de bodem leiden tot het vrijkomen van koolstof in de atmosfeer. Dit heeft een nadelige uitwerking op de EU-doelstellingen ter vermindering van de CO2 -uitstoot.

12.

Klimaatverandering heeft in menig opzicht invloed op de bodemprocessen. Vooral veranderingen in bodemvochtigheid, bodemtemperatuur en neerslagpatronen leiden tot een verslechtering van de bodemkwaliteit, m.i.v. verlies van organische stoffen, toename van erosie, verdichting en afvloeiing van water. Op dit moment is het bodemgebruikbeleid niet in alle Europese landen toereikend om koolstof in de bodem te beschermen.

13.

Er is een roep om dringende maatregelen teneinde aangetaste veenlanden te herstellen en koolstofverlies tegen te gaan, en om de veelzijdige ecosysteemdiensten die door een gezond veenland worden vervuld, te ondersteunen. Hoewel veenlanden slechts 2% van het akkerland in de EU beslaan, zijn ze verantwoordelijk voor meer dan 50% CO2-uitstoot in deze sector. De afgelopen jaren zijn er ook zorgen gerezen omtrent de impact van de commerciële exploitatie van veengronden, die tot doel heeft turf te leveren voor de tuinbouw.

14.

De instandhouding van de bodemkoolstofvoorraden (plus beperking van de lachgasuitstoot) zal er in belangrijke mate toe bijdragen om de broeikasgassenuitstoot en de klimaatverandering te beperken. Het Commissieproject "Duurzaam Landbouw- en Bodembeheer" (SoCo) (3) heeft een reeks nuttige onderzoeken en aanbevelingen opgeleverd.

15.

Efficiënt gebruik van hulpbronnen is van essentieel belang. Landbouw is sterk afhankelijk van de vruchtbaarheid van de bodem, in het bijzonder van de beschikbare nutriënten. De meeste fosfaathoudende meststoffen die in de EU worden gebruikt, worden ingevoerd. Ook worden er elk jaar grote hoeveelheden mest, bioafval en zuiveringsslib in de EU geproduceerd. Door dit afval en deze materialen goed in te zamelen, te behandelen en te gebruiken, kan een stap worden gezet op weg naar voorzieningszekerheid van nutriënten, de bodemtoestand worden verbeterd en de vervuiling door mogelijk schadelijke stoffen worden beperkt. Het CvdR pleit voor een herziening van de slibrichtlijn om het gebruik van andere organische stoffen in de landbouw die nu nog niet onder de richtlijn vallen, te beperken.

16.

Voor heel de EU geldt dat de huidige tendensen qua landgebruik (bodemafdekking) zeer onduurzaam zijn, wat een belangrijke oorzaak van de bodemaantasting in de EU is. Bodemafdekking tast vaak vruchtbaar akkerland aan, vormt een bedreiging voor de biodiversiteit, verhoogt het risico van overstromingen en waterschaarste en draagt bij tot de opwarming van de aarde. In april 2012 heeft de Commissie richtsnoeren (4) gepubliceerd voor beste praktijken inzake het beperken, afzwakken en compenseren van bodemafdekking. Het CvdR beveelt navolging van deze richtsnoeren ten zeerste aan.

17.

Atmosferische depositie van verzurende stoffen op de bodem kan negatieve gevolgen hebben (verzuring, nitrificatie). Stikstofoxiden en ammoniak zijn nu geïdentificeerd als de belangrijkste verzurende stoffen, terwijl de uitstoot van zwaveldioxide de afgelopen jaren dankzij regelgeving over het algemeen is afgenomen. Er dient te worden geijverd voor een verdere afname van de uitstoot van verzurende stoffen in heel Europa, zodat voor zo min mogelijk bodemoppervlakten de kritieke grenswaarden voor verzuring worden bereikt.

18.

In hoofdstuk 5 van het Commissieverslag worden vijf lopende activiteiten van de Commissie gepresenteerd, en het CvdR zou bij elk van deze activiteiten een aantal kanttekeningen willen plaatsen.

19.

Bewustmaking rond de Thematische strategie voor bodembescherming en de noodzaak om de bodems in de EU te beschermen is van groot belang. Grondbeheerders dienen terdege te beseffen welke bodempraktijken duurzaam zijn en hoe deze de ecosysteemfuncties van de bodem in stand kunnen houden. Het CvdR heeft dan ook veel waardering voor de werkzaamheden die de Commissie sinds 2006 op het gebied van bodembewustmaking verricht. Dit slaat o.a. op de door de Commissie gepubliceerde "Bodematlas van Europa" (5) en "Europese Atlas van Bodembiodiversiteit" (6), evenals op de belangrijkste bodemconferenties. Ook wil het CvdR aandacht vragen voor de inspanningen van de Commissie voor de oprichting van een werkgroep voor bewustmaking en onderwijs, in het kader van het netwerk van Europese bureaus voor de bodem (European Soil Bureau Network, ESBN).

20.

Bewustmaking van grondbeheerders en andere stakeholders, evenals voorlichting aan en bewustmaking van het publiek inzake het belang van de bodem, zal een hoofdrol spelen bij het promoten van een duurzaam gebruik van de bodem. Bewustmaking alléén zal echter niet tot het vereiste niveau van bodembescherming leiden; er is een mix van maatregelen nodig, waarbij educatie en economische stimuleringsmaatregelen dezelfde prioriteit hebben als reguleringsmaatregelen. Bewustmaking zal echter een belangrijke rol blijven spelen bij de verbetering van duurzame bodembeheerpraktijken en het aldus tegengaan van bodemdegradatie. Het CvdR pleit er derhalve voor dat de lokale en regionale overheden op dit terrein als ambassadeurs optreden, waarbij bijvoorbeeld zou kunnen worden uitgegaan van de European Land and Soil Alliance (ELSA).

21.

Onderzoek is cruciaal om een beter inzicht te krijgen in de prioriteiten van de bodembescherming en om ervoor te zorgen dat beleidsontwikkeling gebaseerd blijft op betrouwbare wetenschappelijke gegevens. Het CvdR is derhalve bijzonder ingenomen met de werkzaamheden van de Commissie sinds 2006 wat de financiering van 25 onderzoeksprojecten (7) betreft, zoals ENVASSO, RAMSOIL en SOILSERVICE, bedoeld om bodemkwesties aan te pakken. De kennis die dankzij deze onderzoeksprojecten is opgedaan, dient op de juiste manier te worden verspreid onder de eindgebruikers van dit onderzoek, onder wie uiteindelijk ook de grondbeheerders. Er zullen aanvullende gegevens m.b.t. bodemonderzoek en bodemtoezicht ter beschikking moeten komen om de huidige kenniskloof te kunnen dichten, waarbij echter steeds rekening moet worden gehouden met een redelijk kostenniveau en de noodzaak voor alle partijen om onderling gegevens uit te wisselen. Verder is er een grote behoefte aan goede beoordelingsmethodieken en maatregelen ter afzwakking van schadelijke gevolgen evenals aan minimumvereisten voor de harmonisering van bodemmonitoring.

22.

Het CvdR wijst erop dat de Commissie voortgaat met de financiering van onderzoek, m.n. op het gebied van landverschuivingen, bodemafdekking, bodemfuncties, bodemkoolstof- en bodemstikstofcycli (met bijzondere aandacht voor het herstel van veenlanden), bodemvruchtbaarheid en de recycling van nutriënten in de landbouw. Het CvdR schaart zich achter al deze onderzoeken en benadrukt dat een en ander ook om een adequate verspreiding van de resultaten vraagt.

23.

Het CvdR dringt erop aan dat er een actueel overzicht wordt opgesteld van de omvang van bodemverontreiniging in de EU en van de manier waarop de lidstaten dit probleem aanpakken. Daarbij dient speciale aandacht uit te gaan naar het verband tussen bodemverontreiniging en grondwaterverontreiniging, omdat grondwater in veel landen een belangrijke bron van drinkwater is.

24.

Er bestaan nog geen milieunormen ter bescherming van belangrijke bodemprocessen en -functies en ook een overkoepelend bodembewakingssysteem ontbreekt tot dusverre in de EU. Het gebrek aan systematische bodemgegevens voor de EU, de inventarisatie van voorhanden zijnde resp. ontbrekende informatie en aanbevelingen voor de manier waarop de bodembewaking in de toekomst vorm dient te krijgen, zijn zaken die de nodige aandacht verdienen. Het CvdR is het ermee eens dat er, in het bijzonder ter ondersteuning van adequate regionale bodembeschermingspraktijken, meer bodemtoezicht nodig is. Er dient voor gezorgd te worden dat Europese, nationale en regionale beleidsmakers en besluitvormers toegang krijgen tot relevante bodemgegevens en andere ter zake doende informatie. Daarnaast is er in Europa als geheel gebrek aan een netwerk van locaties die zich bezighouden met een langetermijnmonitoring van de bodem en aandacht besteden aan m.n. de wisselwerking tussen bodem en klimaatverandering. Het CvdR verwelkomt derhalve de voortzetting van het European Soil Data Centre (ESDAC).

25.

Hoewel de strategie haar zesde jaar ingaat, is er nog steeds geen sprake van een systematische of geharmoniseerde monitoring van de bodemkwaliteit in heel Europa en lopen de onderzoeksmethoden uiteen. Er zijn in de verschillende delen van de EU nog grote verschillen in bodembescherming en bodemkwaliteit en de Commissie probeert dit nu met de voorgestelde kaderrichtlijn bodembescherming te verbeteren. In dit verband verwelkomt het CvdR onderzoeksprojecten als LUCAS, die erop gericht zijn om data aan te leveren voor het ESDAC. Het CvdR steunt de Commissievoorstellen voor de consolidatie van geharmoniseerd bodemtoezicht door bodemonderzoeken te herhalen en nieuwe teledetectietechnieken uit te proberen.

26.

Lokale en regionale overheden kunnen een belangrijke rol spelen bij de monitoring van bodemdegradatie en bij het opzetten van een inventaris van verontreinigde locaties. Een doelgericht en doeltreffend bodembeschermingsbeleid veronderstelt dat bekend is wáár bodemaantasting optreedt.

27.

Bodemkwaliteit wordt in de lidstaten op veel verschillende manieren gemonitord. De Commissie pleit voor harmonisering van deze activiteiten, zodat een duidelijker beeld wordt verkregen van de toestand van de Europese bodem. Het GCO heeft al de nodige gegevens ingezameld, maar er zou nog meer kunnen worden gedaan als er duidelijke en vergelijkbare rapporten uit de lidstaten voorhanden zouden zijn. Er zou een geharmoniseerd toezicht moeten worden uitgeoefend in overeenstemming met de beschikking betreffende een bewakingssysteem, die momenteel wordt herzien.

28.

Het CvdR verwelkomt het actieve overleg van de Commissie met de lidstaten over bodemgerelateerde maatregelen, o.a. in het kader van het Stappenplan voor efficiënt hulpbronnengebruik in Europa, het GLB en het regionaal beleid. De horizontale aard van de bodemproblematiek maakt dat de Commissievoorstellen voor de bescherming van de bodem geïntegreerd moeten worden in een aantal beleidsinitiatieven en uitvoeringsmechanismen (bijv. de kaderrichtlijn water, de nitraat-, hoogwater- en slibrichtlijnen, de habitat- en de vogelrichtlijn ter bescherming van de biodiversiteit, de richtlijnen inzake de milieu-effectbeoordeling van plannen, programma's en projecten, de plattelandsontwikkelingsverordening en het GLB).

29.

Het CvdR verzoekt de Europese Commissie om de thematische strategie inzake bodembescherming als een gemeenschappelijk actieplan te gebruiken, waardoor de lidstaten en de regionale en lokale overheden beter in staat worden gesteld om bodembeleid toe te passen en Europese regels uit te voeren. Op dit moment zijn bodemvoorstellen en maatregelen verspreid over vele EU-voorstellen. De thematische strategie inzake bodembescherming kan een algemeen overzicht geven van bestaande en nieuwe acties. In de strategie kan in detail worden aangegeven

30.

De voorgestelde "vergroening" van het GLB valt toe te juichen. De hervorming moet maatregelen omvatten om het GLB aantrekkelijker te maken voor regionale oplossingen als het gaat om zaken als bodemgebruik. Daarbij zou kunnen worden overwogen om EU-middelen voor plattelandsontwikkeling te bestemmen voor het opstellen van plattelandsontwikkelingscontracten ter financiële ondersteuning van grondbeheerders die de bodem beschermen, veengebieden herstellen, wetlands creëren, akkerland omvormen tot weidegrond, bodemerosie verhinderen en organisch materiaal beschermen. Het CvdR kan zich daarom geheel en al vinden in het voorstel van de Commissie om meer gebruik te maken van maatregelen die uit de EU-middelen voor plattelandsontwikkeling worden gefinancierd en bedoeld zijn om de bodemkwaliteit te verbeteren en het door deze maatregelen bestreken areaal uit te breiden.

31.

In het rapport van het EMA en het GCO uit 2012 wordt erop gewezen dat de GLB-regels voor goede landbouw- en milieuconditie (GLMC) niet volledig voldaan hebben aan de bodembeschermingsdoeleinden. De huidige voorstellen voor een "groener GLB" dienen derhalve beter te worden afgestemd op het streven naar bodemverbetering, zonder dat daarbij de overheden in de lidstaten worden opgezadeld met meer administratieve lasten. Dit houdt eveneens een inschatting in van de marge voor een verdere ontwikkeling van de GLMC-maatregelen ter verbetering van de bodembescherming.

32.

Verder dient te worden onderkend dat alleen landbouwgronden die in aanmerking komen voor steunbetalingen, onder de GLB-maatregelen vallen. Het CvdR staat achter de voorstellen van de Commissie om de bodemgerelateerde normen verder te verduidelijken en te specificeren in de context van de algemene hervorming van het GLB. Het CvdR is m.n. ingenomen met het Commissievoorstel voor nieuwe GLMC-eisen met betrekking tot organisch materiaal, waaronder een verbod op het verbranden van stoppels en op de eerste omploeging van wetlands en koolstofrijke bodems.

33.

Het CvdR steunt de lopende activiteiten van de Commissie om bodembescherming te integreren in andere belangrijke beleidsterreinen. Dit houdt ook de ontwikkeling van een Europees innovatiepartnerschap voor landbouwproductiviteit en -duurzaamheid in, waarbij met name aandacht wordt besteed aan land- en bodembeheer, de Blauwdruk voor het Behoud van de Europese Watervoorraden en de tenuitvoerlegging van het cohesiebeleid.

34.

Er zijn duidelijke verbanden tussen bodembeheer en diffuse bodemverontreiniging. Dit is een belangrijke en dringende kwestie met betrekking tot de waterkwaliteit in heel Europa. Er bestaan risico's voor de waterkwaliteit als gevolg van bodemerosie, de afvoer van pesticiden en nutriënten van akkerland. In de nitraatrichtlijn 91/676/EEG, de grondwaterrichtlijn 2006/118/EG en de kaderrichtlijn water zijn geen specifieke vereisten opgenomen voor bodemwetgeving, ondanks het grote risico van diffuse bodemverontreiniging. Als water eenmaal vervuild is, kan het honderden jaren duren voor het weer schoon is. Het CvdR wil daarom een lans breken voor de invoering van adequate maatregelen ter bestrijding van bodemdegradatie en afzwakking van de risico's die diffuse bodemverontreiniging oplevert voor het grondwater en andere waterlopen.

35.

Hoewel preventie van bodemaantasting de prioriteit moet blijven, vraagt de huidige bodemtoestand in bepaalde delen van Europa wel degelijk om saneringsmaatregelen. Het CvdR verwelkomt het voorstel van de Commissie om ook tijdens de volgende programmeringsperiode 2014-2020 via het Cohesiefonds en het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling steun te blijven verlenen aan de sanering van oude bedrijfsterreinen. Lokale en regionale overheden dienen attent te blijven op het feit dat er aanzienlijke middelen uit het Cohesiefonds beschikbaar zijn voor regio's die bereid zijn om aan bodemsanering te doen.

36.

Het CvdR verzoekt de Europese Commissie extra mogelijkheden te verschaffen voor bodemprojecten onder het LIFE+-steunprogramma. In de komende periode kunnnen de financieringsregelingen ruimer worden opgezet. Volgens de huidige eisen dienen projecten die onder de noemer "milieubeleid en bestuur" vallen, een voorbeeldfunctie te vervullen en/of innovatief te zijn. Bij de aanpak van bodemproblemen is er echter in veel gevallen niet zozeer behoefte aan innovatie als wel aan een herhaling van activiteiten of een voortzetting van reeds eerder aangevangen activiteiten.

37.

Het CvdR is ermee ingenomen dat de Commissie in 2012 de milieueffectbeoordelingsrichtlijn opnieuw wil bekijken, wat de gelegenheid biedt om al in een vroeg stadium van de planning van een project beter rekening te houden met bodemoverwegingen. Het is van belang dat de Commissie nagaat hoe stimulansen kunnen worden ontwikkeld om de koolstofemissies terug te dringen en het organische materiaal in de bodem te behouden, door in de EU-verbintenis op het gebied van klimaatverandering tegen 2020 rekening te houden met de sector "landgebruik, verandering in landgebruik en bosbouw (LULUCF)".

38.

Bodemschade kan grensoverschrijdende effecten hebben (bijv. broeikasgassen, diffuse verontreiniging, erosie van sedimenten, verlies van koolstof in de bodem, vervuiling over grenzen heen). De bodem in Europa is een belangrijke koolstofput en een mogelijke bron van broeikasgassen, met inbegrip van N2O-emissies.

39.

Het CvdR is verheugd over de constructieve inspanningen van de Commissie op de Rio+20-conferentie en de aandacht die in de slottekst (8) aan bodemaantasting wordt besteed. Het zou er bij de Commissie op willen aandringen om bodembeleid als één van haar prioriteiten te blijven opvoeren op internationale conferenties, zoals de UNFCCC-bijeenkomsten en andere relevante fora, met inbegrip van het Verdrag inzake de biologische diversiteit. Het CvdR waardeert het dat de Commissie en het Verdrag ter bestrijding van woestijnvorming van de Verenigde Naties (UNCCD) actief steun verlenen aan een initiatief inzake de economische aspecten van bodemaantasting, waarvan het de bedoeling is om investeringen in beleidsmaatregelen voor duurzaam grondbeheer te stimuleren. Het CvdR juicht ook toe dat de Commissie op internationaal niveau zal ijveren voor de oprichting van een intergouvernementeel bodempanel.

40.

In het verslag van de Commissie worden het subsidiariteits- en het evenredigheidsbeginsel als dusdanig niet aan de orde gesteld, aangezien het hier om een document over de tenuitvoerlegging van de Thematische strategie voor bodembescherming gaat. Er wordt wel indirect verwezen naar mogelijke EU-wetgeving inzake bodembescherming, wat zou betekenen dat een en ander toch aan de orde dient te komen.

41.

De lidstaten die bezwaar hebben tegen het voorstel voor een kaderrichtlijn uit 2006 en in 2010 de goedkeuring ervan in de Raad hebben tegengehouden, beroepen zich hierbij op het subsidiariteitsbeginsel. Het probleem is dat terwijl bepaalde lidstaten al kunnen bogen op vooruitstrevende wetgeving inzake bodembescherming, het in andere lidstaten nog ontbreekt aan een wettelijk kader of dit nog lang niet voldoende is ontwikkeld. Het CvdR roept de lidstaten op om nationale maatregelen te nemen en acht het zaak om er onmiddellijk werk van te maken dat:

Het CvdR steunt maatregelen van de Commissie die lidstaten de mogelijkheid bieden om in hun eigen werkingssfeer passende bodembeschermingsmaatregelen op te stellen en uit te voeren.

42.

Bodemaantasting met de bijbehorende broeikasgassenuitstoot, verontreiniging, verdichting, diffuse verontreiniging en bodemafdekking heeft grensoverschrijdende effecten en vraagt derhalve op zijn minst om beleidscoördinatie op Europees niveau. Zo kan een verdichte of aangetaste bodem die geen regenwater meer kan absorberen, het risico op overstromingen in buurlanden verhogen. Watervervuiling en eutrofiëring kunnen ook het gevolg zijn van bodemvervuiling en houden niet op bij landsgrenzen. Sedimenten die door bodemerosie zijn weggespoeld in één land, kunnen in andere landen leiden tot het dichtslibben van stuwbekkens en de beschadiging van infrastructuur zoals havens. Een vervuilde bodem kan het grondwater in een buurland vervuilen. Europese wetgeving kan dus worden gezien als een manier om landgebruikers in een bepaald lidstaat te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van praktijken in een andere lidstaat waarvoor zij niet verantwoordelijk zijn (9). Daar waar zich grensoverschrijdende effecten voordoen, zijn samenwerkingsinitiatieven tussen regionale en lokale autoriteiten van groot belang om deze problematiek aan te pakken.

43.

Gezien het feit dat de bodemdegradatie in Europa zes jaar na publicatie van de Thematische strategie voor bodembescherming nog altijd toeneemt, vraagt het CvdR zich wel af hoe zelfs een herziene Thematische strategie zonder een kaderrichtlijn bodembescherming afdoende zou kunnen zijn om een hoog niveau van bodembescherming te bereiken in alle EU-lidstaten en om bovenstaande problemen te overwinnen. De Commissie en de lidstaten moeten extra inspanningen leveren om voor bodembescherming te zorgen.

44.

Met het oog op een evenredige aanpak dient toekomstige EU-wetgeving inzake bodembescherming de lidstaten voldoende vrijheid te laten bij de keuze van de meest geschikte specifieke maatregelen en het meest geschikte geografische en administratieve niveau om deze ten uitvoer te leggen. Dit is van cruciaal belang om te garanderen dat naar behoren rekening wordt gehouden met de lokale en regionale situatie op het gebied van bodemdiversiteit, bodemgebruik, klimatologische omstandigheden en sociaaleconomische aspecten.

45.

Het CvdR prijst de werkzaamheden van de Commissie ten behoeve van de tenuitvoerlegging van de Thematische strategie voor bodembescherming. De bodem in Europa is van levensbelang voor ons bestaan en behoeft bescherming. Het belang van de bodem als niet-hernieuwbare en voor een duurzaam milieu essentiële bron verdient erkenning in de vorm van overkoepelende bodembeschermingsmaatregelen.

46.

De bodem dient te worden beschermd om:

47.

In alle Europese landen kunnen zich tal van bodemproblemen voordoen, soms met ernstige, onomkeerbare en kostbare gevolgen. Dit is vooral het gevolg van bodemverontreiniging, aardverschuivingen, verlies van organische stoffen, erosie, verzilting, woestijnvorming en bodemafdekking. Er zijn op EU-niveau bijkomende strategieën en bepalingen ter bescherming van de bodem en op lidstaatniveau nationale maatregelen en – voor zover deze nog niet bestaan – bepalingen nodig, gezien de cruciale functies die de bodem vervult en ook gezien de ecosysteemgoederen en -diensten die de bodem levert voor de economie, de samenleving en het milieu in Europa. De kosten voor dergelijke regelgeving dienen tegenover de kosten van 'niets doen' te worden gesteld, bijvoorbeeld als het gaat om indirecte kosten (voortkomende uit klimaatverandering, watervervuiling, overstromingsbeheer, volksgezondheid e.d.). De Commissie raamde in 2006 al dat de bodemdegradatie de EU-25 in totaal 38 miljard euro per jaar zou gaan kosten.

48.

Bodemkwaliteit is sterk gerelateerd aan andere milieuaspecten die belangrijk zijn voor de EU (kwaliteit van water en lucht, overstromingsrisico, biodiversiteit, klimaatverandering, hernieuwbare energiebronnen e.a.). In het toekomstige bodembeleid dient de samenhang met andere milieudoelstellingen van de EU (bijv. de kaderrichtlijn water) te worden erkend. Bestaande EU-maatregelen richten zich weliswaar op bepaalde aspecten van bodembescherming, maar overkoepelende wetgeving op dit vlak ontbreekt vooralsnog. De voorschriften gelden doorgaans voor bepaalde vormen van bodemgebruik en grondbeheer en niet voor alle land- en bodemareaal.

49.

Lokale en regionale overheden hebben de taak om te bestuderen hoe de ruimte in hun gemeenten en regio's in beslag wordt genomen, alsmede om maatregelen te overwegen indien er sprake is van onduurzame praktijken. De richtsnoeren van de Commissie inzake bodemafdekking kunnen in dit verband nuttig zijn, evenals de huidige tenuitvoerlegging van de vier pijlers van de Thematische strategie voor bodembescherming. Genoemde overheden zouden ook een actieve bijdrage moeten blijven leveren aan deze strategie, door bijvoorbeeld lokale praktijkcodes inzake bodembescherming te ontwikkelen.

50.

Het is raadzaam om leemten in de bodembeschermingsmaatregelen overal in de EU gemeenschappelijk aan te pakken op basis van een algemeen kader en algemene beginselen die voor alle landen gelden. Een kaderrichtlijn bodem kan daarom op steun van het CvdR rekenen, waarbij het van belang is, er niet overdreven veel dwingende bepalingen, zoals kwantitatieve bepalingen en grenswaarden, in op te nemen. Het subsidiariteitsbeginsel is hier van bijzonder belang, omdat de bodem in de verschillende regio's van Europa sterk varieert. Voor een bodembeschermingsstrategie moet naar de situatie worden gekeken. Afhankelijk daarvan moeten passende, op de regionale omstandigheden afgestemde maatregelen worden geformuleerd. Om de bodem effectief te beschermen is maatwerk nodig. Bodembeleid wordt voornamelijk op lokaal en regionaal niveau ten uitvoer gelegd en daarom moeten er in eerste instantie op dit niveau wettelijke regelingen worden getroffen. Ook is er een verbeterde bodemmonitoring nodig, teneinde een regionale aanpak inzake bodembescherming te helpen ontwikkelen, te ondersteunen en te beoordelen.

51.

Voor bodembeleid is een juist evenwicht nodig tussen optreden op Europees niveau en het subsidiariteitsbeginsel, evenals een betere regulering om onnodige administratieve rompslomp en onevenredig hoge kosten te voorkomen. EU-bodemregelgeving dient derhalve beperkt te blijven tot die aspecten waarvoor bijkomende EU-maatregelen nodig zijn.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/45

—

biowetenschappen en –technologie dragen wezenlijk bij aan centrale EU-beleidsdoelstellingen in verband met gezondheid, duurzame en economische ontwikkeling en het scheppen van banen;

—

de overschakeling naar een bio-economie is een voorwaarde om Europa wereldwijd toonaangevend te maken voor de bio-economie, vooral wat betreft innovatie en concurrentievermogen;

—

de bio-economie wordt in Horizon-2020, samen met voedselveiligheid en duurzame landbouw, een "maatschappelijke uitdaging" genoemd, met een door de Commissie voorgesteld budget van 4,5 miljard euro. Het CvdR acht dit positief;

—

het zal nog ten minste 25 jaar duren voordat de bio-economie kan concurreren met de op fossiele hulpbronnen gebaseerde economie. Dit vereist langetermijninvesteringen (in O&O), strategieën (na 2020) en samenwerking van alle partijen in de waardeketen om coöperatieve kennisoverdracht te bereiken;

—

de bio-economie verschaft nieuwe kansen voor bedrijven en innovatie voor Europa's waardeketen, inclusief de landbouwsector;

—

ruimtelijke-ordeningsinstrumenten zijn belangrijk voor het behoud van gebieden die de land- en bosbouw gebruiken;

—

het door de Commissie voorgestelde actieplan bevat geen maatregelen voor een efficiënter gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

Rapporteur

Rogier VAN DER SANDE (NL/ALDE), lid van Gedeputeerde Staten van de provincie Zuid-Holland

Referentiedocument

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over "Innovatie voor duurzame groei: een bio-economie voor Europa"

COM(2012) 60 final

1.

verwelkomt deze mededeling van de Europese Commissie (hierna "Commissie"), die oproept tot een verschuiving naar meer en duurzamer gebruik van hernieuwbare hulpbronnen en tot een overgang van een op fossiele hulpbronnen gebaseerde maatschappij naar een biomaatschappij met steun van onderzoek en innovatie.

2.

De Commissie stelt terecht dat bio-economie een belangrijk onderdeel is van slimme en groene groei en dat zij bijdraagt tot de doelstellingen van de EU 2020-strategie, de vlaggenschipinitiatieven van de innovatie-unie en efficiënt gebruik van hulpbronnen door Europa. Herhaald zij dat biowetenschappen en –technologie wezenlijk bijdragen aan centrale EU-beleidsdoelstellingen in verband met gezondheid, duurzame en economische ontwikkeling en het scheppen van banen (1).

3.

De overschakeling naar een bio-economie is een voorwaarde om Europa wereldwijd toonaangevend te maken voor de bio-economie, vooral wat betreft innovatie en concurrentievermogen. De bio-economie biedt tal van opties voor het scheppen van werk, en niet alleen op landbouwgebied. De natuurlijke hulpbronnen raken uitgeput en Europa zal sneller actie moeten ondernemen om in de bio-economie concurrerend te blijven, nu andere landen overal ter wereld soortgelijke strategieën invoeren en marktinitiatieven actief steunen (bijv. China, de VS). Europa heeft behoefte aan een duidelijk Europees antwoord, uitgaand van innovatie, ter ondersteuning van de bio-economie.

4.

Het ontbreekt het actieplan uit de mededeling aan praktische maatregelen en instrumenten om de potentiële barrières of risico's te overwinnen bij de overgang naar een bio-economie. Met name moet gekeken worden naar overlappende of met elkaar strijdige regelingen en naar beschikbaar durfkapitaal.

5.

Het is positief dat de bio-economie in Horizon 2020 (2) samen met voedselveiligheid en duurzame landbouw een "maatschappelijke uitdaging" wordt genoemd, met een door de Commissie voorgesteld budget van 4,5 miljard euro. Dit biedt ruimte voor innovatieve maatregelen voor voedselveiligheid, de schaarse natuurlijke hulpbronnen, duurzame landbouw, de afhankelijkheid van fossiele hulpbronnen, de vruchtbaarheid van de bodem en klimaatverandering, waarbij duurzame economische groei mogelijk is. Opgemerkt zij echter dat de beperking van deze middelen tot de gebieden „voedselveiligheid, duurzame landbouw, marien en maritiem onderzoek en bio-economie“ schril afsteekt tegen de door de Commissie in de mededeling als bio-economie aangeduide sectoren. Het zal nog ten minste 25 jaar duren voordat de bio-economie kan concurreren met de op fossiele hulpbronnen gebaseerde economie. Dit vereist langetermijninvesteringen (in O&O), strategieën (na 2020) en samenwerking van alle partijen in de waardeketen om coöperatieve kennisoverdracht te bereiken.

6.

Door de overschakeling van een op fossiele brandstoffen gebaseerde economie naar een bio-economie zou de landbouwsector, die zorgt voor voedselzekerheid, zonder zijn primaire taak als voedselleverancier te ondermijnen, tegelijkertijd een leverancier van diverse biogebaseerde non-food producten kunnen worden, hetgeen tot een duurzamere landbouwsector kan leiden. De bio-economie verschaft nieuwe kansen voor bedrijven en innovatie voor Europa's waardeketen, inclusief de landbouwsector. Voor een optimaal gebruik van de natuurlijke hulpbronnen is nauwe interactie vereist tussen landbouw, bio-economie en wetenschap (3) om een duurzame en efficiëntere landbouwsector tot stand te brengen. Een opgevoerde primaire productie mag in dat verband niet indruisen tegen het beginsel van duurzaamheid. Daarom zijn ruimtelijke-ordeningsinstrumenten zo belangrijk voor het behoud van gebieden die de land- en bosbouw gebruiken.

7.

Voor een snellere overgang naar een duurzame Europese bio-economie zijn een veilige en toereikende aanvoer van duurzame en kwaliteitsvolle bioproducten noodzakelijk, evenals primaire productiesystemen die zuinig met grondstoffen omspringen. Het door de Commissie voorgestelde actieplan bevat overigens geen maatregelen voor een efficiënter gebruik van natuurlijke hulpbronnen.

8.

Ten aanzien van de bio-economie is er meer aandacht nodig voor strategie en beleid, regelgeving en stimuli. Voorts zijn vereist: permanente coördinatie, duidelijke politieke betrokkenheid en verdere integratie van het Europese beleid (H2020, cohesiebeleid, GLB, de richtlijn hernieuwbare energie, de kaderrichtlijn afval) en de sectoren om tegenstrijdigheden in de beleidsdoelstellingen te vermijden en om gelijke voorwaarden voor alle partijen te waarborgen.

9.

Het ambitieuze streven van de Commissie naar een geïntegreerde en sectoroverschrijdende, interdisciplinaire beleidsaanpak voor de bio-economie wordt toegejuicht. Een stevige beleidscoördinatie door de Commissie is nodig aangezien in de ambities nog niet genoeg rekening wordt gehouden met de mate van praktische uitvoering die op regionaal en lokaal niveau vereist is.

10.

Het CvdR staat achter het streven van de Commissie naar een gemeenschappelijke en brede definitie van de bio-economie; gezien de sectoroverschrijdende aard van de bio-economie kan de betekenis hiervan voor de diverse Europese, nationale en regionale stakeholders in de betreffende sector uiteenlopen. Volgens het CvdR kan de biomassapiramide (figuur 1) (4) als uitgangspunt fungeren voor discussies over waarden en het geprefereerde gebruik van biomassa op een meer gestructureerde wijze.

11.

Europa zou haar eigen duidelijke langetermijnvisie voor bio-economie moeten uitwerken en uitvoeren, op basis van de verschillende segmenten van de biomassapiramide (zie figuur 1), waarin hogere segmenten hogere waarden vertegenwoordigen. Europa zou een "waardenstrategie" moeten hanteren, gericht op de hogere segmenten van de biomassapiramide, en de voorkeur moeten geven aan het gebruik van biomassa van de 2e en uiteindelijk 3e generatie (5). Investeringen in biomassa van de 1e generatie zijn weliswaar een vereiste eerste stap voor de overschakeling op biomassa van de 2e en uiteindelijk de 3e generatie. Deze Europese doelstellingen zouden in al het sectoroverschrijdend beleid voor bio-economie moeten worden geïntegreerd.

12.

Europa zou de leiding moeten nemen (en behouden) voor het ontwikkelen van duurzaamheidscriteria voor een optimaal aanbod van en vraag naar biomassa (of "hernieuwbare biologische hulpbronnen"), het promoten van duurzaam grondgebruik, daarbij ruimere productiecapaciteit voor de landbouw overwegend, alsook de versnelde inzet van biomassa van de 2e en uiteindelijk 3e generatie. De potentiële negatieve effecten van het niet-duurzame gebruik van biomassa van de 1e generatie zouden moeten worden teruggedrongen en er zou een voedsel-versus-brandstofdebat gevoerd moeten worden.

13.

De Commissie zou een gemeenschappelijke routekaart voor de bio-economie moeten uitwerken met een analyse van de vereiste volgende stappen naar een Europese bio-economie, rekening houdend met een waardeketenbenadering, en met bestaande publicaties (van Europese technologieplatforms, OESO en andere). Er moeten praktische maatregelen en instrumenten komen, uitgaande van de diverse regionale profielen. Gewezen wordt op de mogelijkheden voor interregionale samenwerking voor de waardeketen.

14.

Bio-economie betreft tal van beleidsgebieden bij de Commissie. Voor een betere toegang tot bio-economiegerelateerde EU-initiatieven en –programma's zou er daarom bij de Commissie één loket moeten komen dat alle vragen verwerkt.

15.

Het is een goede zaak dat de mededeling van de Commissie aandacht schenkt aan de regionale dimensie van bio-economie. Het CvdR stelt vast dat de mededeling en alle voorstellen uit het Actieplan voor bio-economie stroken met het subsidiariteitsbeginsel.

16.

In Europa ondernemen maar weinig lidstaten actie voor de ontwikkeling van de bio-economie; de uitstippeling van strategieën berust hoofdzakelijk bij de nationale overheid. Een goed voorbeeld is de gemeenschappelijke bio-economie-strategie van Biobased Delta Europe (zuidwest-Nederland en Vlaanderen). Volgens het CvdR is er een geïntegreerd kader en een meer coöperatieve Europese aanpak nodig, evenals een versterking van de lokale en regionale initiatieven door uitvoering van strategieën voor bio-economie op alle niveaus van samenwerking (EU, nationaal, regionaal, lokaal) en coördinatie van sectoroverschrijdende activiteiten. Er zouden mechanismen moeten komen voor de coördinatie van alle relevante, sectoroverschrijdende beleidsgebieden voor bio-economie op EU-, nationaal en regionaal niveau.

17.

Het CvdR staat achter het Commissievoorstel voor de oprichting van een bio-economiepanel, dat voor meer synergie en samenhang tussen het beleid moet zorgen, de praktische gevolgen van beleidsacties voor bio-economie moet bespreken en evalueren. Het precieze doel van het panel is echter nog onduidelijk, evenals de praktische werkwijze en de betrokkenheid van de regio's. Het zou een multistakeholder forum moeten worden, waarbij vertegenwoordigers elkaar in een Triple-Helix-omgeving ontmoeten (bedrijfsleven, onderzoeksinstituten en LRO) om kennis, ideeën en oplossingen te bespreken voor de biogebaseerde samenleving, alsmede praktische besluiten voor de overschakeling van een op fossiele brandstoffen gebaseerde economie naar een bio-economie. Een brede reeks sectoren dient in het platform ruim vertegenwoordigd te zijn, hetgeen een goede basis biedt voor een sectoroverschrijdende benadering van de bio-economie.

18.

De werking en de rol van nationale, regionale en lokale platforms voor bio-economie kunnen uiteenlopen. De Commissie wordt verzocht speciale richtsnoeren te formuleren die de bevoegdheden omschrijven van de nationale, regionale en lokale panels voor bio-economie. Deze panels kunnen taken uitvoeren voor de coördinatie tussen de politiek, wetenschap en het bedrijfsleven om maatregelen voor de preconcurrentiefase overeen te komen. Er is een plaatsgebonden benadering nodig met aandacht voor de geografische, ontwikkelings-, milieu- en regionale omstandigheden, prioriteiten en bestaande regionale initiatieven. Elke regio zou "zijn eigen verhaal" moeten vertellen en zijn eigen regionale strategie voor bio-economie moeten uitstippelen.

19.

Lokale en regionale overheden vervullen een cruciale rol in de ontwikkeling en uitvoering van de bio-economie. Zij zijn essentieel voor het omschrijven van risico's en eventuele hinderpalen voor de uitvoering ter plaatse; daarom moeten ze actief worden betrokken bij en deelnemen aan de oprichting, organisatie en uitvoering van het panel voor bio-economie. De Commissie moet voor toereikende flexibiliteit en verduidelijking zorgen omtrent de taak en de rol van regionale en/of nationale panels, hun onderlinge verhoudingen en de manier waarop regionale en/of lokale ervaringen in het EU-panel voor bio-economie aan bod zullen komen.

20.

De al dan niet geslaagde overgang naar een bio-economie hangt af van de actieve inbreng van het maatschappelijk middenveld in de planning en de tenuitvoerlegging; daarom is publiek bewustzijn van belang en zou de Commissie de betrekkingen tussen wetenschap, samenleving en beleidsvorming moeten aanhalen, evenals de belangrijke rol van lokale en regionale overheden in dit verband.

21.

De overschakeling op een bio-economie heeft uitsluitend in een „biogebaseerde” samenleving kans van slagen. Daarom moeten ngo's en maatschappelijke organisaties in een vroeg stadium van de overschakeling een belangrijke rol spelen en vertegenwoordigd zijn in de panels.

22.

Gewezen zij op het potentieel van de bio-economie voor groei en werkgelegenheid in Europa. Hiertoe zijn goed opgeleide werknemers nodig om de innovaties en kennisbasis te ontwikkelen. Het is van belang om ontwikkelingen in verband met bio-economie op te nemen in het reguliere lesprogramma op basisniveau, in beroeps- en hoger onderwijs, via studies en cursussen over landbouw, chemie en voedsel. Aangezien onderwijs echter conform artikel 165 van het VWEU een zaak van de lidstaten is, kunnen hiervoor op EU-niveau geen eisen worden vastgesteld.

23.

Samenwerking op basis van het Triple-Helix-model is essentieel om innovatie te bereiken en om de kennis in de bio-economie te exploiteren. Ook dit model dient te worden gemoderniseerd en verder te worden uitgewerkt voor een efficiënte werking van de regionale innovatie-ecosystemen. Dit onderzoeksterrein kan van nature op een breed maatschappelijk draagvlak rekenen en is daarom bij uitstek geschikt als voortrekker van onderzoeksintensieve en gebruikersgerichte innovatie in Europa.

24.

Publiek-private partnerschappen (PPP's) spelen een belangrijke rol in de versnelde overschakeling naar een bio-economie, zoals het mkb een cruciale taak vervult in de omzetting van wetenschappelijk onderzoek in toepassingen en marktintroductie, in de vorm van nieuwe producten of technieken. De rol van het regionale mkb kan niet genoeg worden benadrukt; de bevordering van hun activiteiten vergt sterke, gestructureerde steun.

25.

De toegang tot financiering voor het mkb dient verbeterd te worden door investeringen in starters, durfkapitaal en steun voor technologie-overdracht, minder complexe regelgeving en kennisexploitatie op het gebied van bio-economie. Volgens het CvdR moet er een mkb-panel komen dat het panel voor bio-economie adviseert en zorgt voor een bedrijfsgemotiveerde aanpak.

26.

Het CvdR vreest dat het huidige politieke en economische bestel het industriële gebruik van biomassa als (grond)stof niet steunt.

27.

De overschakeling op een biogebaseerde economie dient gelijke tred te houden met de uitvoering van de interne markt en het handelsbeleid.

28.

Het CvdR is ingenomen met de oprichting van leidende Europese netwerken van regio's en clusters voor bio-economie. Voorbeelden zijn: de samenwerking tussen Vlaanderen (België) en Zuidwest-Nederland, Noordwest-Frankrijk, Noordrijn-Westfalen (Duitsland), de regio Helsinki (Finland), Stiermarken (Oostenrijk) en de initiatieven in Zweden, Estland en Hongarije. De Commissie wordt verzocht zulke netwerken en clusters te steunen om de uitwisseling van ervaringen en de gezamenlijke verwerking van projectaanvragen met andere Europese regio's te bevorderen, en hen bij het panel voor bio-economie te betrekken. Het wederzijds leren van de oprichting van investeringsfondsen en technologie-overdracht is belangrijk.

29.

Initiatieven van onderaf zijn belangrijk voor de totstandbrenging van een biogebaseerde samenleving. Cruciaal daarbij is een bedrijfsmatige en vraaggestuurde benadering, in combinatie met een door de overheid geleide aanpak.

30.

Regio's die biomassa produceren zouden moeten kunnen profiteren van technologische innovatie en niet alleen beschouwd moeten worden als leveranciers van biomassa.. Daarom is bijzondere aandacht nodig voor technologie-overdracht en kennisexploitatie. Nauwe relaties tussen stad en platteland zijn belangrijk om tot technologie-overdracht en kennisexploitatie te komen.

31.

De GLB-fondsen zouden gedeeltelijk, samen met Horizon-2020, het Europese Innovatiepartnerschap voor landbouwproductiviteit en duurzaamheid moeten steunen om de kloof te dichten tussen O&O en de landbouwpraktijk en om zo de kennisbasis en –exploitatie uit te breiden (6).

32.

De Commissie zou een overzicht van goede praktijken mogelijk moeten maken, alsook van bestaande activiteiten en biogebaseerde producten van regionale clusters en regio's, daarbij voortbordurend op het werk en uitkomsten van bestaande programma's, zoals ABC-Europe, Cluster-IP gefinancierd via DG ENTR (7) en de programma’s Interreg via het regionaal beleid en Kennisregio's uit KP7 (8), en de programmering op basis van diverse fondsen moeten stimuleren.

33.

Het CvdR is ingenomen met het voorstel van de Commissie om het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling deels te bestemmen voor projecten voor de "economie met lage koolstofuitstoot" in minder ontwikkelde regio's, ontwikkelde regio's in overgang en rijke regio's. Dit zal positief uitpakken voor de overschakeling naar een Europese biogebaseerde samenleving. Het CvdR benadrukt het potentieel van de slimme specialisatiestrategieën (S3) die de regio's in staat stellen de bio-economie strategischer en geïntegreerder te benaderen.

34.

Regio's die al ver staan met bio-economie verdienen steun voor de stappen die de waardeketens van de bio-economie vergen en om zich te verbinden met andere, minder geavanceerde regio's. Geavanceerde en minder geavanceerde regio's zouden samen het voortouw moeten nemen voor proefinstallaties waarmee (beginnende) ondernemingen nieuwe producten in een beschermde omgeving kunnen testen. Deze „trap naar topkwaliteit” zou volgens het CvdR naar een doelmatig gebruik van middelen leiden en versterkt de cohesie. Het CvdR steunt initiatieven als de kennisregio's, die nuttig zijn voor de uitwisseling van kennis en die de benutting en toepassing van die kennis in de regio's aanzienlijk bevorderen en nieuwe onderzoekssamenwerking stimuleren.

35.

Volgens het CvdR kunnen de kennis- en innovatiegemeenschappen (KIG's) en Regionale implementatie- en innovatiegemeenschappen (RII's) maatschappelijke langetermijnvraagstukken in kaart brengen, evenals nieuwe mogelijkheden voor innovatie in Europa. De Commissie zou daarom, in het kielzog van de nieuwe golf KIG's voor de periode 2014-2020, een KIG moeten oprichten die zich bezighoudt met de bio-economie (9).

36.

Dit gezegd zijnde meent het CvdR dat er een gevoel van urgentie tastbaar is onder alle Europese, nationale, regionale en lokale stakeholders voor de ontwikkeling van een (bio-) economie met lage koolstofuitstoot. De weg daarnaartoe en de praktische uitvoering ervan vergen een revolutie in onze manier van denken en doen. Aangezien de regio's centraal staan in de praktische uitvoering biedt het CvdR zijn expertise aan en is het bereid nauw samen te werken met de Commissie om de volgende fase van de strategie voor de bio-economie in Europa te laten aanbreken.

37.

Op EU-niveau zou de Commissie de volgende stappen moeten nemen:

en om voorts een Europese strategie uit te werken, gericht op:

38.

De regio's kunnen het volgende bieden:

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/51

—

te onderkennen dat lokale en regionale overheden en belanghebbenden van cruciaal belang zijn voor het welslagen van het EIP voor productiviteit en duurzaamheid in de landbouw;

—

lokale en regionale overheden een volwaardige plaats te geven in bestuursorganen bedoeld om dit initiatief te ondersteunen en op de uitvoering ervan toe te zien;

—

„productiviteit verhogen” te omschrijven als „meer en beter produceren met minder”;

—

aangezien het EIP de volgende kwesties zou moeten behandelen, een breed scala aan onderwerpen met betrekking tot primaire productie, hulpbronnenbeheer, bio-economie, de toeleveringsketen, kwaliteit, voedselveiligheid en consumenten toe te laten;

—

prioriteit te verlenen aan innovatieprogramma's die gericht zijn op het behoud van landbouwactiviteiten in Europa en ervoor te zorgen dat plaats wordt ingeruimd voor onderzoek waar veehouderijgebieden, voorstedelijke gebieden, gebieden met natuurlijke handicaps en lokale-landbouwgebieden baat bij hebben;

—

de voorkeur te geven aan bottom-up-innovatie-initiatieven van het midden- en kleinbedrijf boven initiatieven van de hele sector om de onevenwichtige mate van betrokkenheid te verhelpen die door verschillen in organisatiegraad en capaciteit wordt veroorzaakt;

—

te blijven proberen om de positie van primaire producenten in de productie-, verwerkings- en distributieketen van levensmiddelen te verbeteren;

—

operationele groepen toe te staan ook Elfpo-middelen aan te wenden voor de dekking van aanloopkosten, bijvoorbeeld kosten om een aanpak voor een technische of wetenschappelijke kwestie uit te werken.

Rapporteur

Henk BRINK (NL/ALDE), lid van Gedeputeerde Staten van de provincie Drenthe

Referentiedocument

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement en de Raad over het Europees Innovatiepartnerschap „Productiviteit en duurzaamheid in de landbouw”

COM(2012) 79 final

1.

Om zich in de internationale concurrentie staande te houden moet Europa er harder aan werken om zijn handelspositie, zijn industrieel leiderschap en zijn wetenschappelijk onderzoek op peil te houden en te verbeteren.

2.

De Europese knowhow over duurzame voedselproductie – waaronder ook kennis van de bedrijfsvoering in de landbouw, ICT-oplossingen, voedselveiligheid, biotechnologie in de landbouw, groeitechnologie, gewasbescherming, water, residuen, energie- en afvalbeheer en agrosociologie valt – geniet groot aanzien in de wereld en heeft een enorm marktpotentieel in snel opkomende en zich snel ontwikkelende markten in en buiten Europa.

3.

Om munt te slaan uit deze knowhow heeft Europa behoefte aan het volgende: 1) meer innovatieve kleine en middelgrote bedrijven om voor groei te zorgen en banen te scheppen, 2) meer particuliere investeringen, 3) innovatie in bestaande en opkomende sectoren, 4) multidisciplinaire samenwerkingsverbanden om tot baanbrekende oplossingen te komen, en 5) belanghebbenden die graag veelbelovende oplossingen laten testen, de haalbaarheid ervan willen aantonen en ze op ruimere schaal willen inzetten.

4.

De wereld heeft momenteel te maken met een aantal uiteenlopende en ernstige problemen: de onstuitbare bevolkingsgroei en toenemende uitgavencapaciteit, leidend tot andere eetgewoonten en meer vraag naar primaire producten, en de door de klimaatverandering bedreigde productiecapaciteit van de mondiale landbouw.

5.

Een en ander gaat gepaard met een dreigende schaarste aan voedsel, voedermiddelen, fossiele energie, grondstoffen, vezels en zoet water, met toenemende bodemaantasting en biodiversiteitsverlies en een grotere kans dat financiële markten falen en er politieke onrust en gewapende conflicten ontstaan.

6.

In de toekomstige landbouw en voedselvoorziening is het zaak om spaarzamer met water en fossiele brandstoffen om te springen, minder kunstmest en fytosanitaire producten te gebruiken, meer diversiteit na te streven en op slimmere wijze zo veel mogelijk te profiteren van synergieën tussen akkerbouw, veeteelt, beheer van organisch afval, residustromen en duurzame-energieproductie.

7.

Lidstaten en belanghebbenden hebben al diverse malen aangedrongen op het promoten van innovatie in de landbouw via een EU-brede aanpak. Op 20 juni 2008 stelde de Europese Raad al: „Er moet verder werk worden gemaakt van innovatie, onderzoek en ontwikkeling van de landbouwproductie, met name om de energie-efficiëntie, de groei van de productiviteit en het vermogen om zich aan de klimaatverandering aan te passen, te versterken.”

8.

Landbouworganisaties en kamers van landbouw zijn tot vergelijkbare conclusies gekomen, en in de verklaring van de G20 van Cannes wordt beklemtoond dat absoluut moet worden geïnvesteerd in onderzoek en innovatie in de landbouw.

9.

Het valt toe te juichen dat de Commissie probeert om innovatie in de landbouwsector te stimuleren met een speciaal Europees innovatiepartnerschap inzake productiviteit en duurzaamheid in de landbouw. Ook de twee hoofddoelstellingen hiervan verdienen bijval: 1) de landbouwsector helpen om productiever en efficiënter te worden (in 2020 moet de onlangs begonnen tendens van productiviteitsdaling zijn gekeerd) en 2) de duurzame ontwikkeling van de landbouw stimuleren (ervoor zorgen dat in 2020 sprake is van adequaat bodemgebruik).

10.

Het is een goede zaak dat de lokale landbouw- en voedselsystemen deel uitmaken van de samenwerkingsgebieden. De Commissie verwijst immers naar horizontale en verticale samenwerking tussen actoren in de voorzieningsketen met het oog op de oprichting van logistieke platforms om korte voorzieningsketens en plaatselijke markten te stimuleren, alsook naar afzetbevorderingsactiviteiten in een plaatselijke context met betrekking tot de ontwikkeling van korte voorzieningsketens en plaatselijke markten.

11.

De Commissie stelt terecht voor om 4,5 miljard euro uit te trekken voor onderzoek en innovatie op het gebied van voedselzekerheid, bio-economie en duurzame landbouw (in het kader van Horizon 2020).

12.

GLB-fondsen zouden samen met fondsen van het kaderprogramma voor onderzoek inderdaad het EIP voor productiviteit en duurzaamheid in de landbouw moeten ondersteunen om zo de kloof tussen de onderzoekswereld en de landbouwpraktijk te dichten.

13.

Een omschakeling in de landbouw, die nodig is vanwege de groeiende behoefte aan een efficiënt gebruik van hulpbronnen, zal er met name toe leiden dat meer voedsel op duurzamere wijze wordt geproduceerd, maar ook dat allerlei maatschappelijke diensten en producten van biologische origine kunnen worden geleverd die te maken hebben met gezondheid, vrije tijd, landbeheer, afvalbeheer, diervoeders, vezels en duurzame energie. Van dit bredere scala zal zowel de sector als de samenleving profiteren, mits voor een goed evenwicht tussen de productie van voedingsmiddelen en de productie van niet voor voeding bestemde producten wordt gezorgd, in de landbouwsector de nadruk ligt op de nieuw omschreven GLB-prioriteiten, en overheden consequent proberen om deze prioriteiten te verwezenlijken.

14.

Zo'n vernieuwde landbouwsector biedt Europa's waardeketen nieuwe businesskansen en innovatiemogelijkheden.

15.

Om optimaal gebruik te maken van natuurlijke hulpbronnen en de landbouw duurzaam en efficiënter te maken is er een sterke interactie nodig tussen landbouw, bio-economie en wetenschap (1). Gezien de rol van de landbouw als producent van biomassa als energiebron, moet gestreefd worden naar een evenwicht tussen de productie van voedingsmiddelen en biomassa.

16.

Pogingen om de kloof tussen wetenschap en praktijk te dichten zijn cruciaal, maar er is meer nodig dan louter het EIP om twee verschillende gezichtspunten in cultureel en professioneel opzicht op één lijn te krijgen. Het gaat in dit verband om 1) het gezichtspunt van de wetenschappelijke wereld, wier aandacht vooral uitgaat naar wetenschap van topkwaliteit, grensverleggend onderzoek, toekomstige en opkomende technologieën, ontwikkeling van vaardigheden en loopbaanontwikkeling, en onderzoeksinfrastructuur, en 2) het gezichtspunt van ondernemers en beleidsmakers, die speuren naar manieren om munt te slaan uit knowhow en uitkijken naar oplossingen om in behoeften van de samenleving te voorzien en zakelijke kansen te benutten. Aan beide kanten zijn communicatie-inspanningen en stimulansen nodig.

17.

In zijn voorgestelde vorm bevat het Elfpo een aantal stimulansen, namelijk in de artikelen 15, 16, 18, 20, 33, 36, 46, 53, 61, 62 en 63, maar deze zullen alleen worden gebruikt indien een „kennisbemiddelaar” van het EIP vóór de afronding van de partnerschapscontracten, in de periode waarin de nationale en/of regionale operationele programma's voor plattelandsontwikkeling worden opgesteld, uiteenzet welke mogelijkheden de lidstaten hebben.

18.

Het EIP wordt alleen in de programma's voor plattelandsontwikkeling opgenomen als er sprake is van medefinanciering door de lidstaten van de verschillende stadia van het innovatieproces: 1) samenwerking (om de operationele groepen op te zetten) voor bedrijfsontwikkeling (om een innovatieproject te starten); 2) kennisoverdracht en adviesdiensten (om expertise op te bouwen en onderzoeksresultaten te gebruiken); 3) invoering van kwaliteitsregelingen (om voor voordelen voor de samenleving en bedrijfsresultaten te zorgen); en 4) investeringen (financiële steun voor het halen van de doelstellingen, productiviteit en duurzaamheid).

19.

Op dit moment zijn er vijf Europese innovatiepartnerschappen, die betrekking hebben op:

Al deze partnerschappen zijn 1) belangrijk voor lokale en regionale overheden, maar tegelijkertijd 2) voor hun succes afhankelijk van regionaal beheer en regionale steun en financiering. Tot dusverre zijn regionale overheden nog niet gevraagd om een bijdrage aan het proces te leveren.

20.

Regio's en plattelandsgemeenschappen kunnen in beslissende mate bijdragen aan de sturing en medefinanciering van Elfpo-maatregelen en andere manieren om innovaties te stimuleren. Zij hebben inmiddels een onmisbare inbreng in de afstemming van steunverlening op de landbouw-, milieu- en territoriale kenmerken van een bepaalde regio, waardoor Europese fondsen efficiënter besteed kunnen worden.

21.

Regio's en plattelandsgemeenschappen zouden graag willen meepraten over prioriteiten of uitvoerings- en beheersregelingen.

22.

Bestuur op verschillende niveaus – Europees, nationaal en regionaal – is absoluut noodzakelijk om het GLB na 2013 inclusief het EIP op nieuwe leest te schoeien.

23.

Van belanghebbenden wordt verwacht dat zij een operationele basisgroep zullen opzetten die hiaten in de kennis op het gebied van bijvoorbeeld technologie, bedrijfsmodellen, organisatiesystemen, marketingstrategieën, behoeften van consumenten en onderwijs in kaart brengt. Geldelijke Elfpo-steun hiervoor zou alvast welkom zijn. Alvorens bij het EIP-netwerk aan te kloppen voor verdere steun zou deze groep bij wijze van volgende stap partners kunnen zoeken en een multidisciplinair team kunnen oprichten om het gebruik van grensoverschrijdende samenwerking en/of de kennisbasis te onderzoeken. Dit zou echter geen verplichte vervolgstap moeten zijn.

24.

Het is mogelijk dat bepaalde bottom-upinitiatieven voor innovaties op het gebied van duurzaamheid of productiviteit op regionaal of nationaal niveau weliswaar wenselijk zijn, maar niet aansluiten bij de prioritaire onderwerpen van het strategisch uitvoeringsplan (SIP) en het meerjarendraaiboek (gepubliceerd door de stuurgroep op hoog niveau (HLSG) na overleg met het Permanent Comité voor onderzoek in de landbouw en het Comité voor plattelandsontwikkeling). De steunverlening zou hier echter niet onder mogen lijden. Daarvan zou namelijk op de deelnemers een danig ontmoedigende werking uitgaan en bovendien zou de innovatiespiraal er precies op het kwetsbaarste punt door ontregeld raken.

25.

Zonder innovatie- en kennisbemiddeling is het onmogelijk om een innovatieproces op te starten en vooruitgang te boeken.

26.

te onderkennen dat lokale en regionale overheden en belanghebbenden van cruciaal belang zijn voor het welslagen van het EIP voor productiviteit en duurzaamheid in de landbouw;

27.

lokale en regionale overheden een volwaardige plaats te geven in bestuursorganen bedoeld om dit initiatief te ondersteunen en op de uitvoering ervan toe te zien;

28.

een CvdR-vertegenwoordiger te betrekken bij de werkzaamheden van de stuurgroep op hoog niveau die de strategische koers van het EIP moet uitzetten, alsook bij het coördinatiecomité van het Europees netwerk voor plattelandsontwikkeling, zodat de reële behoeften van de lokale en regionale overheden niet worden vergeten;

29.

de lidstaten te verplichten de sectoroverschrijdende doelstellingen van het EIP in het partnerschapscontract op te nemen.

30.

„productiviteit verhogen” te omschrijven als „meer en beter produceren met minder”;

31.

aangezien het EIP de volgende kwesties zou moeten behandelen, een breed scala aan onderwerpen met betrekking tot primaire productie, hulpbronnenbeheer, bio-economie, de toeleveringsketen, kwaliteit, voedselveiligheid en consumenten toe te laten;

32.

prioriteit te verlenen aan innovatieprogramma's die gericht zijn op het behoud van landbouwactiviteiten in Europa en ervoor te zorgen dat plaats wordt ingeruimd voor onderzoek waar veehouderijgebieden, voorstedelijke gebieden, gebieden met natuurlijke handicaps en lokale-landbouwgebieden baat bij hebben;

33.

de voorkeur te geven aan bottom-up-innovatie-initiatieven van het midden- en kleinbedrijf boven initiatieven van de hele sector om de onevenwichtige mate van betrokkenheid te verhelpen die door verschillen in organisatiegraad en capaciteit wordt veroorzaakt;

34.

zich niet alleen op verhoogde productie te richten, maar ook op duurzame landbouw, op productieve landbouw op basis van moderne technologie, op preventie van voedselverspilling en verliezen na de oogst, en op verantwoord consumentengedrag;

35.

zich te richten op de export en marketing van knowhow en (bio)technologie en op eerlijke betrokkenheid bij de lokale (groot- of kleinschalige) productie in derde landen;

36.

te blijven proberen om de positie van primaire producenten in de productie-, verwerkings- en distributieketen van levensmiddelen te verbeteren;

37.

zich er sterk voor te maken dat de „mate van praktisch gebruik van onderzoeksresultaten” wordt toegevoegd aan de criteria voor de beoordeling van kennisinstellingen, wat voor wetenschappers een stimulans zou zijn om de innovatiekloof te dichten;

38.

de rol van toonaangevende Europese netwerken van regio's, onderzoeksinstituten en clusters op het gebied van hoge productiviteit en duurzame landbouw te onderkennen en zowel lokaal als interregionaal kennisoverdracht tussen ondernemers te vergemakkelijken;

39.

lidstaten toe te staan om early stage- en regionale activiteiten van operationele groepen – die werken aan de verwezenlijking van EIP-doelstellingen – te ondersteunen met Elfpo-middelen en regionale cofinanciering, ongeacht of deze groepen erin slagen om ook steun te verkrijgen van het EIP-netwerk.

40.

ermee in te stemmen dat operationele groepen ofwel binnen de grenzen van een lidstaat mogen opereren ofwel leden in verschillende lidstaten en in derde landen mogen hebben;

41.

om daar waar „landbouwers” als subsidiabel worden aangemerkt te spreken van „landbouwers en producentenorganisaties”, zodat het gemakkelijker wordt om een groep op te richten;

42.

operationele groepen toe te staan ook Elfpo-middelen aan te wenden voor de dekking van aanloopkosten, bijvoorbeeld kosten om een aanpak voor een technische of wetenschappelijke kwestie uit te werken of om een innovatie- en kennisbemiddelaar in de arm te nemen;

43.

nog vóór de oprichting van de hoge stuurgroep, de Sherpa-steungroep/taskforce, het steunpunt voor operationele groepen en het secretariaat dat het strategisch uitvoeringsplan moet opstellen, een communicatieteam samen te stellen dat moet zorgen voor het gebruik van 1) het EIP in de nationale programma's voor plattelandsontwikkeling; 2) de Horizon 2020-opties ter ondersteuning van onderzoeksprojecten, multi-actorprojecten, clusters van innovatiemaatregelen, innovatiebemiddelaars en innovatiecentra; 3) de faciliteiten en contactpersonen van het EIP-netwerk; en 4) een handboek/richtsnoeren voor lokale groepen;

44.

steun te bieden aan betrokkenheid bij het EIP en aan de opname hiervan in de operationele programma's van het Elfpo en de oprichting van operationele groepen voor te bereiden;

45.

lidstaten in overweging te geven dat het hoog tijd is om aandacht te besteden aan productiviteit, efficiënt gebruik van hulpbronnen en duurzaamheid en dat zij er daarom goed aan doen om minimaal 10% van de totale Elfpo-bijdrage te besteden aan de bevordering van kennisoverdracht en innovatie in de landbouwsector, de bosbouwsector en plattelandsgebieden;

46.

de activiteiten in het nationale en Europese netwerk voor plattelandsontwikkeling op te voeren.

19.1.2013   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 17/56

—

wijst eens te meer op zijn visie dat er voor 2014-2020 behoefte is aan een gemeenschappelijk strategisch kader (GSK) om te zorgen voor coördinatie van en synergie tussen de maatregelen in het kader van de GSK-fondsen en een betere planning van de partnerschapsovereenkomsten en operationele programma's;

—

betwijfelt of het wel verstandig is om de elementen van het GSK te verdelen over een bijlage bij de algemene verordening en een gedelegeerde handeling, bestaande uit indicatieve acties met een grote Europese meerwaarde en prioriteiten voor samenwerking, en geeft er de voorkeur aan om het GSK uitsluitend als bijlage bij de algemene verordening op te nemen;

—

is van mening dat de indicatieve acties met een grote Europese meerwaarde door de Europese Commissie moeten worden goedgekeurd in de vorm van een Commissiemededeling die niet bindend is, zulks naar het voorbeeld van de Communautaire strategische richtsnoeren 2007-2013;

—

benadrukt dat het GSK tot doel moet hebben, de voorwaarden te scheppen voor een soepele overgang van het wetgevingspakket naar de partnerschapsovereenkomsten en de operationele programma's, en dringt erop aan dat de uitvoeringsmechanismen nader worden bepaald;

—

betreurt het dat de elf thematische doelstellingen die worden genoemd in het voorstel voor een algemene verordening, afwijken van de zes prioriteiten van het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling en de zes verschillende prioriteiten van het Europees Maritiem en Visserijfonds, wat de coördinatie er buitengewoon moeilijk op maakt;

—

is ervan overtuigd dat decentralisatie van het operationele beheer op lokaal en regionaal niveau noodzakelijk is om de samenhang en complementariteit tussen de fondsen te verbeteren, hetgeen een garantie is voor een adequate, geïntegreerde aanpak, d.w.z. een aanpak die veel verschillende thema's bestrijkt, uitgaat van een bottom-upbenadering en rekening houdt met de specifieke omstandigheden per regio;

—

pleit uitdrukkelijk voor de uitvoering van operationele programma's die op meerdere GSK-fondsen zijn gebaseerd;

—

is voorstander van een stabiel programmeringskader ter waarborging van de samenhang met het meerjarenperspectief van het cohesiebeleid;

—

vraagt zich af of het GSK kan worden gewijzigd via een gedelegeerde handeling.

Algemeen rapporteur

Marek WOŹNIAK (PL/EVP), voorzitter van het bestuur van de regio Groot-Polen

Referentiedocument

Gewijzigd voorstel voor een verordening van het Europees Parlement en de Raad houdende gemeenschappelijke bepalingen inzake het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds, het Cohesiefonds, het Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling en het Europees Fonds voor maritieme zaken en visserij, die onder het gemeenschappelijk strategisch kader vallen, en algemene bepalingen inzake het Europees Fonds voor regionale ontwikkeling, het Europees Sociaal Fonds en het Cohesiefonds, en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1083/2006 van de Raad

COM(2012) 496 final, Bijlage I

1.

wijst eens te meer op zijn visie dat er voor 2014-2020 behoefte is aan een gemeenschappelijk strategisch kader (GSK) inzake het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO), het Europees Sociaal Fonds (ESF), het Cohesiefonds (CF), het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELPO) en het Europees Maritiem en Visserijfonds (EMVF). Dit zorgt voor een coördinatie van en synergie tussen de maatregelen in het kader van de GSK-fondsen en een betere planning van de partnerschapsovereenkomsten en operationele programma's.

2.

Het CvdR herinnert aan de beleidsaanbevelingen in zijn advies over de algemene verordening. Aangezien het GSK een bijlage bij die algemene verordening zal zijn, zal de algemene verordening een strategische visie en doelstellingen bevatten, terwijl het GSK als het belangrijkste uitvoeringsinstrument moet worden beschouwd.

3.

Het valt te bezien of het wel verstandig is om de elementen van het GSK te verdelen over een bijlage bij de algemene verordening (1) en een gedelegeerde handeling, bestaande uit indicatieve acties met een grote Europese meerwaarde en prioriteiten voor samenwerking. Het is beter om het GSK uitsluitend als bijlage bij de algemene verordening op te nemen. Gedelegeerde handelingen dienen zich te beperken tot een bepaald aantal basiswetgevingshandelingen van secundair belang, terwijl alle kwesties die te maken hebben met het GSK, van principiële en fundamentele betekenis zijn voor de lokale en regionale overheden en strategisch van aard zijn. Het CvdR wordt niet geraadpleegd in het geval van een gedelegeerde handeling. Daarentegen dient het t.a.v. het GSK verplicht te worden geraadpleegd krachtens art. 177 VWEU.

4.

Het GSK dient te worden goedgekeurd door de Raad en het EP en zou alleen mogen worden herzien als de sociaaleconomische situatie in de EU fundamentele veranderingen ondergaat. Daarom is het nog maar de vraag of de bepalingen van Bijlage I kunnen worden gewijzigd via een gedelegeerde handeling.

5.

De indicatieve acties met een grote Europese meerwaarde moeten door de Europese Commissie worden goedgekeurd in de vorm van een Commissiemededeling die niet bindend is, zulks naar het voorbeeld van de Communautaire strategische richtsnoeren 2007-2013 (COM(2005) 299 final).