—

gezien het Verdrag betreffende de Europese Unie (VEU) en het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU),

—

gezien het document getiteld “Gedeelde visie, gemeenschappelijke actie: Een sterker Europa. Een integrale strategie voor het buitenlands en veiligheidsbeleid van de Europese Unie”, dat op 28 juni 2016 is gepresenteerd door de vicevoorzitter van de Commissie/hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid (VV/HV),

—

gezien de conclusies van de Europese Raad van 20 december 2013, 26 juni 2015, 15 december 2016, 9 maart 2017, 22 juni 2017, 20 november 2017 en 15 december 2017,

—

gezien Richtlijn (EU) 2016/1148 van het Europees Parlement en de Raad van 6 juli 2016 houdende maatregelen voor een hoog gemeenschappelijk niveau van beveiliging van netwerk- en informatiesystemen in de Unie (1),

—

gezien de conclusies van de Raad van 19 juni 2017 over een kader voor een gezamenlijke diplomatieke EU-respons op kwaadwillige cyberactiviteiten (het “instrumentarium voor cyberdiplomatie”),

—

gezien de gezamenlijke mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van 13 september 2017, getiteld “Weerbaarheid, afschrikking en defensie: bouwen aan een sterke cyberbeveiliging voor de EU” (JOIN(2017)0450),

—

gezien de in juli 2018 ondertekende gezamenlijke verklaring betreffende de samenwerking tussen de EU en de NAVO,

—

gezien Besluit (GBVB) 2019/797 van de Raad van 17 mei 2019 betreffende beperkende maatregelen tegen cyberaanvallen die de Unie of haar lidstaten bedreigen,

—

gezien de conclusies van de Raad van 10 december 2019 over extra inspanningen ter versterking van de weerbaarheid en bestrijding van hybride dreigingen,

—

gezien Verordening (EU) 2019/881 van het Europees Parlement en de Raad van 17 april 2019 inzake Enisa (het Agentschap van de Europese Unie voor cyberbeveiliging), en inzake de certificering van de cyberbeveiliging van informatie- en communicatietechnologie (de cyberbeveiligingsverordening) (2),

—

gezien de conclusies van de Raad van 16 juni 2020 over het externe optreden van de EU ter voorkoming en bestrijding van terrorisme en gewelddadig extremisme,

—

gezien de conclusies van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen der lidstaten, in het kader van de Raad bijeen, over het sluiten van een civiel GVDB-pact,

—

gezien Besluit (GBVB) 2020/1127 van de Raad van 30 juli 2020 tot wijziging van Besluit (GBVB) 2019/797 betreffende beperkende maatregelen tegen cyberaanvallen die de Unie of haar lidstaten bedreigen (3),

—

gezien Besluit (GBVB) 2020/1537 van de Raad van 22 oktober 2020 tot wijziging van Besluit (GBVB) 2019/797 betreffende beperkende maatregelen tegen cyberaanvallen die de Unie of haar lidstaten bedreigen (4),

—

gezien de mededeling van de Commissie van 24 juli 2020 over de EU-strategie voor de veiligheidsunie (COM(2020)0605),

—

gezien de gezamenlijke mededeling van de Commissie en de hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid van 16 december 2020 getiteld “De EU-strategie inzake cyberbeveiliging voor het digitale tijdperk” (JOIN(2020)0018),

—

gezien het voorstel van de Commissie van 16 december 2020 voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende maatregelen voor een hoog gezamenlijk niveau van cyberbeveiliging in de Unie en tot intrekking van Richtlijn (EU) 2016/1148 (COM(2020)0823),

—

gezien het voorstel van de Commissie van 16 december 2020 voor een richtlijn van het Europees Parlement en de Raad betreffende de veerkracht van kritieke entiteiten (COM(2020)0829),

—

gezien de conclusies van de Raad van 9 maart 2021 over de EU-strategie inzake cyberbeveiliging voor het digitale tijdperk,

—

gezien de conclusies van de Europese Raad van 25 maart 2021,

—

gezien het verslag van de voor onbepaalde tijd ingestelde werkgroep (OEWG) van 10 maart 2021,

—

gezien de agenda voor ontwapening van de VN, getiteld “Securing our common future”,

—

gezien de duurzameontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de VN, en met name SDG 16, die gericht is op de bevordering van vreedzame en inclusieve samenlevingen met het oog op duurzame ontwikkeling,

—

gezien evaluatie nr. 09/2019 van de Europese Rekenkamer betreffende Europese defensie,

—

gezien zijn resolutie van 13 juni 2018 over cyberdefensie (5),

—

gezien artikel 54 van zijn Reglement,

—

gezien het verslag van de Commissie buitenlandse zaken (A9-0234/2021),

A.

overwegende dat de EU en haar lidstaten verder werk moeten maken van een cyberbeveiligingsstrategie waarin realistische, precieze en ambitieuze doelstellingen worden vastgesteld en het beleid op duidelijke wijze wordt vastgesteld, zowel op militair als op civiel gebied, alsook op gebieden waar beide sectoren elkaar overlappen; overwegende dat alle EU-instellingen en EU-lidstaten op alle niveaus meer moeten samenwerken om die strategie tot stand te brengen, waarvan de belangrijkste doelstelling erin moet bestaan de veerkracht verder te versterken en bijgevolg gemeenschappelijke, maar ook betere, nationale, robuuste civiele en militaire cybercapaciteiten te ontwikkelen om op blijvende veiligheidsuitdagingen te kunnen reageren;

B.

overwegende dat de EU zich inzet voor de toepassing van bestaand internationaal recht in cyberspace, met name het VN-Handvest waarin staten worden opgeroepen om internationale geschillen op vreedzame wijze te beslechten en in hun internationale betrekkingen af te zien van het dreigen met of gebruiken van geweld tegen de territoriale integriteit of politieke onafhankelijkheid van een staat, of op een andere wijze die niet in overeenstemming is met de doelen van de Verenigde Naties;

C.

overwegende dat het aantal kwaadwillige cyberoperaties van statelijke en niet-statelijke actoren tegen de EU en haar lidstaten de afgelopen jaren alsmaar is toegenomen en dat daarbij kwetsbaarheden aan het licht zijn gekomen in netwerken die cruciaal zijn voor de Europese veiligheid; overwegende dat offensieve cyberactoren steeds diverser, geavanceerder en talrijker worden; overwegende dat het gezien deze aanvallen prioritair zaak is om de defensiecapaciteit op te voeren en Europese cybervermogens te ontwikkelen; overwegende dat schadelijke cyberaanvallen op elk moment kunnen plaatsvinden en dat actoren op zowel EU- als nationaal niveau moeten worden aangemoedigd om de nodige maatregelen te nemen om ook in vredestijd permanent doeltreffende cyberdefensievermogens in stand te houden;

D.

overwegende dat de COVID-19-pandemie en de toenemende cyberonveiligheid hebben aangetoond dat internationale overeenkomsten noodzakelijk zijn; overwegende dat het aantal cyberaanvallen tijdens de COVID-19-pandemie aanzienlijk is toegenomen en dat de EU en haar lidstaten cyberdreigingen en kwaadaardige cyberactiviteiten hebben waargenomen die gericht waren tegen essentiële operatoren, waaronder aanvallen om kritieke infrastructuur, zoals energie, vervoer en gezondheidszorg, te verstoren, alsook aanzienlijke cybergerelateerde buitenlandse inmenging, waardoor de grens tussen vrede en vijandelijkheid is vervaagd; overwegende dat het herstelplan voor Europa voorziet in extra investeringen in cyberbeveiliging;

E.

overwegende dat cyberspace nu wordt erkend als een operatiedomein; overwegende dat cyberdreigingen alle traditionele militaire domeinen in gevaar kunnen brengen en dat de traditionele domeinen afhangen van de functionaliteit van cyberspace en niet andersom; overwegende dat conflicten kunnen plaatsvinden in alle fysieke (land, lucht, zee en ruimte) en virtuele (cyber) domeinen, kunnen worden versterkt door elementen van hybride oorlogvoering — zoals desinformatiecampagnes in cyberspace, oorlogen bij volmacht, offensief en defensief gebruik van cybervermogens en strategische aanvallen op digitale dienstverleners om kritieke infrastructuur en onze democratische instellingen te verstoren — en aanzienlijke financiële verliezen kunnen veroorzaken;

F.

overwegende dat de Europese Dienst voor extern optreden (EDEO), de Commissie en het Europees Defensieagentschap (EDA) de lidstaten moeten ondersteunen bij het coördineren en opvoeren van hun inspanningen om in cyberdefensievermogens en -technologieën te verschaffen, waarbij alle aspecten van vermogensontwikkeling moeten worden aangepakt, met inbegrip van doctrine, leiderschap, organisatie, personeel, opleiding, industrie, technologie, infrastructuur, logistiek, interoperabiliteit en middelen;

G.

overwegende dat tijdens de opstelling van de behoeftecatalogus 2017, die wordt gebruikt om alle militaire behoeften van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (GVDB) in een aantal illustratieve scenario’s vast te stellen, de behoefte aan cyberdefensievermogens als hoge prioriteit naar voren is gekomen;

H.

overwegende dat de geslaagde uitvoering van EU-missies en -operaties in toenemende mate afhankelijk is van ononderbroken toegang tot een veilige cyberspace en bijgevolg veerkrachtige operationele cybercapaciteiten vereist;

I.

overwegende dat in het in 2018 geactualiseerde EU-beleidskader voor cyberdefensie (CDPF) prioriteiten zijn vastgesteld zoals de ontwikkeling van cyberdefensievermogens en de bescherming van de communicatie- en informatienetwerken van het GVDB;

J.

overwegende dat de voorzitter van de Commissie er in haar toespraak over de Staat van de Unie in het bijzonder op heeft gewezen dat het belangrijk is dat de EU de beschikking krijgt over een cyberverdedigingsbeleid;

K.

overwegende dat de toenemende integratie van artificiële intelligentie (AI) in de cybervermogens van de strijdkrachten (cyberfysieke systemen, waaronder de communicatie- en dataverbindingen tussen voertuigen in een netwerksysteem) kan leiden tot kwetsbaarheid voor elektronische oorlogsaanvallen zoals verstoring, spoofing of hacking;

L.

overwegende dat het welslagen van de digitale en geopolitieke ambities van Europa noodzakelijkerwijs gepaard gaat met het verhogen van het niveau van cyberbeveiliging in de EU, wat zou zorgen voor een grotere veerkracht die gelijke tred houdt met de groeiende complexiteit en dreiging van cyberaanvallen; overwegende dat een EU met een sterke cyberbeveiligingscultuur en een sterke cyberbeveiligingstechnologie, met inbegrip van de capaciteit om kwaadwillige acties tijdig en doeltreffend op te sporen en toe te schrijven en adequaat te reageren, in staat zou zijn haar burgers en de veiligheid van haar lidstaten te beschermen;

M.

overwegende dat internationale terreurorganisaties steeds meer deskundigheid hebben in en gebruikmaken van cyberoorlogvoering en dat cyberaanvallers gebruikmaken van ultramoderne technologie om kwetsbaarheden in systemen en apparaten te onderzoeken en cyberaanvallen op grote en zeer grote schaal uit te voeren;

N.

overwegende dat de defensie-industrie en de ruimtevaartsector worden geconfronteerd met ongekende wereldwijde concurrentie en grote technologische veranderingen met de opkomst van geavanceerde cybertechnologieën; overwegende dat de Europese Rekenkamer heeft gewezen op hiaten in de capaciteit op het gebied van ICT-technologieën, cyberoorlogvoering en AI; overwegende dat de EU een netto-importeur van cyberbeveiligingsproducten en -diensten is, wat het risico van technologische afhankelijkheid en kwetsbaarheid ten opzichte van niet-EU-actoren vergroot; overwegende dat de ontwikkeling van een reeks gemeenschappelijke AI-capaciteiten van de EU de technische kloven moet overbruggen en ervoor moet zorgen dat lidstaten die niet beschikken over de betreffende deskundigheid van de technologie-industrie of het vermogen om AI-systemen toe te passen in hun Ministerie van Defensie, niet achterblijven;

O.

overwegende dat het schandaal rond de spyware Pegasus aan het licht heeft gebracht dat grote aantallen journalisten, mensenrechtenactivisten, volksvertegenwoordigers en andere EU burgers het slachtoffer van spionageactiviteiten zijn geworden; overwegende dat verschillende statelijke actoren, zoals Rusland, China en Noord-Korea, betrokken zijn geweest bij kwaadwillige cyberactiviteiten met politieke, economische of veiligheidsoogmerken, zoals aanvallen op kritieke infrastructuur, cyberbespionering en grootschalige surveillance van EU-burgers, ondersteuning van desinformatiecampagnes, de verspreiding van malware en het beperken van internettoegang en de werking van IT-systemen; overwegende dat dergelijke activiteiten het internationale recht, de mensenrechten en de EU-grondrechten negeren en schenden en de democratie, de veiligheid, de openbare orde en de strategische autonomie van de EU in gevaar brengen, en bijgevolg een gezamenlijke respons van de EU rechtvaardigen, bijvoorbeeld via het kader voor een gezamenlijke diplomatieke EU-respons, waaronder het gebruik van beperkende maatregelen waarin is voorzien in het EU-instrumentarium voor cyberdiplomatie;

P.

overwegende dat de Raad op 30 juli 2020 voor het eerst heeft besloten beperkende maatregelen op te leggen tegen personen, entiteiten en instanties die verantwoordelijk zijn voor of betrokken waren bij diverse cyberaanvallen, teneinde kwaadwillig gedrag in de cyberruimte beter te voorkomen, te ontmoedigen, af te raden en aan te pakken; overwegende dat het rechtskader voor de EU-sanctieregeling voor cyberaanvallen in mei 2019 is vastgesteld;

Q.

overwegende dat toeschrijving een centraal onderdeel van cyberdiplomatie en afschrikkingsstrategieën vormt;

R.

overwegende dat de samenwerking tussen de EU en de NAVO de afgelopen jaren op tal van gebieden, waaronder cyberbeveiliging en -defensie, is opgevoerd, in overeenstemming met de gezamenlijke verklaring EU-NAVO van 2016;

S.

overwegende dat de consensusverslagen van de VN-groep van regeringsdeskundigen (UN GGE) van 2010, 2013 en 2015, die door de Algemene Vergadering van de VN zijn goedgekeurd, een universeel normatief kader voor cyberstabiliteit vormen, dat bestaat uit de erkenning dat het bestaande internationale recht, met inbegrip van het VN-Handvest in zijn geheel, van toepassing is in cyberspace, evenals de elf vrijwillige, niet-bindende normen voor verantwoordelijk gedrag van staten, alsook vertrouwenwekkende maatregelen en capaciteitsopbouw;

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.

39.

40.

41.

42.

43.

44.

45.