1.

Onderwijs en opleiding hebben een vormende rol voor de mensheid en hebben een transformerende rol voor zowel individuen als de samenleving. Zij zijn belangrijk voor de maatschappelijke, economische, democratische en culturele betrokkenheid van de burgers, en voor groei, duurzame ontwikkeling, sociale cohesie en welvaart binnen de Unie. Kwaliteitsvol onderwijs en opleiding die relevant en inclusief zijn en gelijke kansen bieden, bieden de burgers niet alleen kennis, vaardigheden en competenties die aansluiten bij de huidige en toekomstige ontwikkelingen, maar geven ook vorm aan hun attitudes, waarden en gedragingen, waardoor zij zich professioneel en op persoonlijk vlak kunnen ontwikkelen en actieve en verantwoordelijke deelnemers aan de samenleving kunnen zijn.

2.

Leraren en opleiders (1), op alle niveaus en in alle soorten onderwijs en opleiding, zijn een onmisbare drijvende kracht achter onderwijs en opleiding. Zij spelen een cruciale rol bij het voorbereiden van mensen van alle achtergronden en leeftijden op het leven, leren en werken in de wereld van vandaag, en bij het tot stand brengen en leiden van toekomstige veranderingen.

3.

Door de voortdurende sociale, demografische, culturele, economische, wetenschappelijke, ecologische en technologische veranderingen wordt de wereld van onderwijs en opleiding anders, en verandert ook het beroep van leraren en opleiders, met steeds hogere eisen, verantwoordelijkheden en verwachtingen. Continue innovaties en uitdagingen zijn niet alleen van invloed op de vereiste competenties, maar ook op het welbevinden van leraren en opleiders en de aantrekkelijkheid van het beroep van leraar.

4.

Europese leraren en opleiders vormen de hoekstenen van de Europese onderwijsruimte, en spelen een centrale rol bij het bevorderen van de Europese dimensie van onderwijs (2), het ondersteunen van lerenden bij het begrijpen en ervaren van het gevoel van Europese identiteit en het gevoel erbij te horen.

5.

Door de huidige crisis die wordt veroorzaakt door COVID-19 staan leraren en opleiders op alle niveaus en in alle vormen van onderwijs en opleiding voor een ongekende uitdaging. Zij dienden snel over te schakelen van fysiek naar overwegend afstands-, en in grote mate virtueel onderwijs. In zulke uitzonderlijke omstandigheden hebben leraren en opleiders indrukwekkende inzet, creativiteit, onderlinge samenwerking aan de dag gelegd en aanzienlijke inspanningen geleverd om ervoor te zorgen dat zowel het leren als de lerenden verdere vooruitgang blijven maken, onder meer door hun welbevinden te ondersteunen.

6.

Overeenkomstig het subsidiariteitsbeginsel, dat ook betrekking heeft op het lerarenberoep, ligt de verantwoordelijkheid voor de organisatie en de inhoud van de onderwijs- en opleidingsstelsels bij de lidstaten. In dit verband hebben de lidstaten verschillende eisen wat betreft de soorten en niveaus van kwalificatie die nodig zijn voor de toegang tot en de progressie in het onderwijsberoep (3).

7.

Door hogere onderwijs- en opleidingsniveaus te bereiken kunnen toekomstige leraren en opleiders een breder scala aan competenties verwerven, waaronder die welke nodig zijn om in hun onderwijspraktijk een professionele autonomie te ontwikkelen. Dit kan op zijn beurt bijdragen tot meer arbeidsvoldoening en tot het gevoel van waarde van en respect voor het beroep (4).

8.

Leraren en opleiders hebben de verantwoordelijkheid om het verwerven van sleutelcompetenties (5) en beroepsvaardigheden door lerenden te faciliteren, niet alleen om hen voor te bereiden om succesvol te zijn in toekomstige, soms nog onbekende banen, maar ook om hun sociale verantwoordelijkheid en maatschappelijke betrokkenheid te bevorderen, menselijke waarden uit te dragen en hun persoonlijke groei en welbevinden te ondersteunen.

9.

Hun vak- en pedagogische expertise, en hun inzet, enthousiasme, arbeidsvoldoening en zelfvertrouwen, hebben een impact op de leerresultaten, de vooruitgang en het welbevinden van lerenden. Door rolmodellen te zijn voor een leven lang leren kunnen leraren en opleiders lerenden motiveren om zich zelf in te zetten en verantwoordelijkheid te nemen voor een leven lang leren, hun interesse stimuleren en nieuwsgierigheid en creativiteit aanmoedigen.

10.

Omdat aan leraren en opleiders, door hun rol en verantwoordelijkheden, en vanwege de verwachtingen van lerenden, instellingshoofden, beleidsmakers, ouders en gemeenschappen, in voorkomend geval en in overeenstemming met de nationale omstandigheden, steeds hogere eisen worden gesteld, moeten zij zich blijven inzetten en ondersteuning blijven genieten om effectief in te spelen op veranderingen en uitdagingen. Deze uitdagingen kunnen zich in verschillende lidstaten in verschillende mate voordoen en betreffen met name, maar niet uitsluitend:

11.

Deze uitdagingen spelen nog sterker voor beginnende (pas gekwalificeerde) leraren en opleiders, aangezien zij vanaf de eerste jaren dat zij lesgeven of opleiden dezelfde verantwoordelijkheden hebben als hun meer ervaren collega’s. Bovendien werken zij vaak in moeilijke omgevingen, zoals onderwijs- en opleidingsinstellingen met een hoger percentage lerenden uit sociaaleconomisch achtergestelde milieus of met een migrantenachtergrond (7). Ervaren leraren en opleiders kunnen andere problemen ondervinden, bijvoorbeeld een generatiekloof op het werk.

12.

Bovendien staan leraren en opleiders die werkzaam zijn in plattelandsgebieden, afgelegen of achterstandsgebieden soms voor extra uitdagingen, bijvoorbeeld in verband met professioneel isolement, beperkte (digitale) infrastructuur, beperkte toegang tot ondersteuning en kansen voor professionele ontwikkeling, of lesgeven in klassen met verschillende leeftijden en niveaus. Voorts worden leraren en opleiders die in dichtbevolkte stedelijke gebieden werken, soms geconfronteerd met grotere uitdagingen die te maken hebben met het lesgeven aan lerenden die verschillende talen spreken en een verschillende culturele en sociaaleconomische achtergrond hebben.

13.

Hoewel veel leraren en opleiders voor dezelfde uitdagingen staan, doen zich in verschillende lidstaten in meerdere of mindere mate ook specifieke uitdagingen voor doordat er verschillende soorten onderwijs en opleiding van verschillend niveau zijn, waaronder:

15.

Het is van essentieel belang de competenties van leraren en opleiders verder te ontwikkelen en te actualiseren, hun expertise te waarborgen en hun autonomie en betrokkenheid te stimuleren, en hun persoonlijke en professionele welbevinden, motivatie en gevoel van waarde te bevorderen, hen voor te bereiden om adequaat te reageren op veranderingen, maar hen ook aan te moedigen om proactief en innovatief te zijn in hun beroep.

16.

Daartoe is het noodzakelijk dat het nationale beleid ter ondersteuning van het werk van leraren en opleiders verder wordt ontwikkeld, op een gerichte en integrale manier, rekening houdend met de vereisten en opleidingsbehoeften die door leraren en opleiders zelf zijn vastgesteld, en met de behoeften van de bredere leergemeenschappen, de relevante resultaten van het onderwijsonderzoek en de algemene nationale doelstellingen op het gebied van onderwijs en opleiding. Bovendien is het nuttig verschillende opleidingsmodellen aan te bieden, daaronder begrepen face-to-face, virtueel en blended leren, en leren op de werkplek.

17.

Op alle niveaus en in alle onderdelen van het onderwijs en de opleiding van leraren en opleiders is een complementaire en integrale aanpak nodig. Dit omvat de werving en selectie van studenten, initiële lerarenopleiding (met inbegrip van stages), inductie en goed mentoraat, alsook het bevorderen en ondersteunen van continue professionele ontwikkeling gedurende hun onderwijsloopbaan en, indien van toepassing, beoordelingsmechanismen. Aan beginnende leraren moet bijzondere aandacht worden besteed door hun extra begeleiding en mentoraat te bieden, om hun carrièrestart te vergemakkelijken en hen te helpen tegemoet te komen aan de specifieke behoeften waarmee zij te maken krijgen.

18.

In overeenstemming met de nationale omstandigheden kan dit worden ondersteund met geactualiseerde en relevante nationale allesomvattende competentiekaders voor leraren en opleiders (12), die zijn ontwikkeld via een gestructureerde en systematische dialoog met de betrokken belanghebbenden, uitgaande van hedendaagse en innovatieve onderwijsbenaderingen, -strategieën en -methoden, en waarin wordt ingespeeld op nieuwe omstandigheden in de samenleving als geheel. In die zin is het belangrijk dat bij onderwijs en opleiding voor leraren en opleiders tijdens het beroepscontinuüm systematischer aandacht uitgaat naar de onderwerpen en leermogelijkheden in verband met het werken in meertalige en multiculturele omgevingen, werken met lerenden met bijzondere behoeften en uit achterstandsgroepen, digitale onderwijsmethoden, duurzame ontwikkeling en een gezonde levensstijl. In dit verband moet bijzondere aandacht worden besteed aan de eisen en behoeften die leraren en opleiders zelf te kennen hebben gegeven (13).

19.

De continue professionele ontwikkeling van leraren en opleiders moet als voorwaarde worden beschouwd voor het kunnen aanbieden van onderwijs en opleiding van hoge kwaliteit; leraren en opleiders moeten daarom worden aangemoedigd om na te denken over hun praktijken en opleidingsbehoeften, en worden gemotiveerd en ondersteund door opleidingsmogelijkheden van goede kwaliteit te bieden, en door hun tijd te geven om daaraan deel te nemen en hun stimulansen te bieden.

20.

Het versterken van de band van leraren en opleiders met onderzoekers kan een positief effect hebben op hun professionele ontwikkeling en een stimulans vormen voor onderzoeksgedreven, innovatieve en verbeterde onderwijspraktijken.

21.

Grensoverschrijdende mobiliteit, op korte of langere termijn, fysiek, virtueel of blended, is een krachtige leerervaring en een waardevolle kans om de sociale, interculturele, meertalige en interpersoonlijke competenties van de deelnemers te ontwikkelen, zowel voor studenten in de initiële lerarenopleiding als voor praktiserende leraren en opleiders in hun continue professionele ontwikkeling. Er zijn echter obstakels die de mobiliteit van zowel studenten als docenten belemmeren, zoals een gebrek aan taalcompetenties of het vinden van vervangers voor praktiserende leraren. Bovendien hebben de initiële onderwijsprogramma’s voor leraren vaak een geringe internationale dimensie en kennen zij een lage studie- en stagemobiliteit, in vergelijking met studieprogramma’s op andere gebieden (14), en er zijn uitdagingen in verband met de erkenning van mobiliteitsperioden in het buitenland en van leerresultaten.

22.

Kansen verbonden aan verschillende loopbaankeuzes binnen het beroep van leraar, waarbij meerdere trajecten voor loopbaanontwikkeling worden geboden, kunnen de motivatie verhogen om toe te treden tot het beroep en in het beroep te blijven, en voor een leven lang leren. Zij kunnen voor leraren en opleiders een aansporing zijn om toegewijd te blijven aan het beroep en zich tijdens hun beroepsleven te blijven inzetten voor het leerproces van lerenden en hun eigen leerproces. Anderzijds is het ook van belang dat leraren en opleiders niet overmatig worden belast met administratieve taken, zodanig dat het voor hen moeilijk wordt zich op lesgeven te concentreren.

23.

Leraren en opleiders, en instellingshoofden, kunnen bijdragen aan beleidsvorming met hun kennis, expertise en praktische inzichten. Tegelijkertijd kunnen zij door hun betrokkenheid bij de beleidsvorming meer ownership krijgen en kunnen de resultaten van de uitvoering van de verschillende beleidsinitiatieven en hervormingen daardoor positief worden beïnvloed.

24.

Het welbevinden van leraren en opleiders heeft een invloed op hun arbeidsvoldoening en enthousiasme voor hun werk, en op de aantrekkelijkheid van hun beroep, en kan er mede voor zorgen dat zij in het beroep blijven. Het is een belangrijke factor voor kwaliteit en prestaties, die gecorreleerd is met hun eigen motivatie en de motivatie en resultaten van hun lerenden.

25.

Belangrijke aspecten van het welbevinden kunnen verband houden met, onder meer, het begrijpen van en omgaan met verwachtingen; werklast, werkomgevingen, inclusief veiligheid van lesgeven en leren, en arbeidsomstandigheden; beschikbare intercollegiale en institutionele steun; relaties met lerenden, ouders, collega’s en instellingshoofden; en respect en waardering van de bredere gemeenschap. Als deze factoren ontbreken of niet als positief worden ervaren, kan dit leiden tot fysieke en emotionele uitputting, stress en burn-out, met gevolgen voor de geestelijke en lichamelijke gezondheid.

26.

Om zowel de prestaties als het welbevinden van leraren en opleiders, en van de lerenden, te ondersteunen, is het nuttig om samenwerkende leergemeenschappen op te bouwen en te bevorderen, evenals een teamcultuur van samenwerking tussen leraren en opleiders, hun collega’s en instellingshoofden, lerenden, ouders en andere belanghebbenden, zoals werkgevers. Ervaren leraren en opleiders kunnen een belangrijke rol spelen als mentor voor hun jongere collega’s, terwijl zij ook profiteren van intergenerationele uitwisseling. Bovendien is het van belang bottom-up-, intercollegiaal professioneel leren te stimuleren en educatief en participatief leiderschap te bevorderen dat vertrouwen creëert en het onderwijzend personeel inspireert en stimuleert. Voorts kan, in voorkomend geval, beoordeling worden gebruikt om verbeteringen in hun werk te ondersteunen, door constructieve evaluatie en feedback te geven in verband met prestaties, en door criteria vast te stellen voor de bevordering en erkenning van degenen die aanzienlijke resultaten boeken.

27.

Voldoende, effectieve en duurzame investeringen in leraren en opleiders zijn investeringen in de kwaliteit van onderwijs en opleiding. Dit omvat verschillende aspecten, zoals investeringen in onderwijs- en opleidingsmogelijkheden voor leraren en opleiders, adequate infrastructuur en leerruimten, instrumenten en middelen, en lonen (15).

28.

Al het bovenstaande kan in aanmerking worden genomen bij het ontwikkelen van stimulansen om het probleem van de tekorten aan leraren en opleiders aan te pakken. Hierbij valt ook te denken aan studiebeurzen om studenten aan te trekken voor de betreffende studieprogramma’s of de werving van professionals met andere kwalificaties dan lesgeven, en tegelijkertijd een hoogwaardige leervoorziening te bevorderen en te ondersteunen.

29.

zich verder in te spannen om leraren en opleiders te betrekken bij de ontwikkeling van het onderwijs- en opleidingsbeleid op alle niveaus van de beleidsvorming, de samenwerking te intensiveren, en hun ownership van het proces en hun autonomie bij het in praktijk brengen van dit beleid te stimuleren;

30.

rekening te houden met de noodzaak van een integrale aanpak van de initiële opleiding, de inductie en de continue professionele ontwikkeling van leraren en opleiders bij het treffen van beleidsmaatregelen op het gebied van onderwijs en opleiding van leraren en opleiders;

31.

een grotere deelname van leraren en opleiders aan continue professionele ontwikkeling te bevorderen en te ondersteunen, met name via nadere maatregelen om obstakels voor participatie en kansen weg te nemen, en te streven naar gedegen beoordelingen en erkenning van de waarde van continue professionele ontwikkeling als element voor loopbaanprogressie;

32.

onderwijs- en opleidingsinstellingen aan te moedigen om impactvolle en op onderzoek gebaseerde bijscholingsmogelijkheden voor leraren en opleiders te bieden, op basis van samenwerking, intercollegiale observatie en intercollegiaal leren, begeleiding, mentoraat en netwerkvorming. Bij het ontwikkelen van deze mogelijkheden, zo nodig, onderwijs- en opleidingsinstellingen aan te moedigen hun leeraanbod uit te breiden, inclusief kleinere leereenheden, zoals die welke tot microcredentials kunnen leiden, rekening houdend met de kwaliteitsborgingsregelingen;

33.

de instellingen voor hoger onderwijs te blijven ondersteunen, met volledige inachtneming van hun autonomie, bij het vergroten van de competenties van het academisch personeel in het toepassen van op onderzoek gebaseerde en studentgerichte leer-, onderwijs- en beoordelingsbenaderingen, en duidelijke, transparante en eerlijke processen voor de werving van personeel op te zetten en te volgen, waarbij de waarde van onderwijsactiviteiten (16) wordt erkend, en waarmee ook rekening moet worden gehouden in het beleid en de praktijken op het gebied van promotie;

34.

mogelijkheden te onderzoeken om loopbanen van leraren en opleiders te diversifiëren en nationale loopbaankaders te ontwikkelen om hun carrièreambities en -motivatie en hun leerbehoeften te helpen vervullen;

35.

onderwijs- en opleidingsinstellingen te motiveren om de mobiliteit van leraren en opleiders — fysiek, virtueel of blended — in hun strategieën op het gebied van leren, ontwikkeling en internationalisering te integreren, onder meer door gebruik te maken van het potentieel van Europese instrumenten zoals e-Twinning en EPALE als integraal onderdeel van de leervoorziening. Waar mogelijk en in overeenstemming met de nationale regelgeving en de nationale omstandigheden, de door middel van Europese instrumenten en mobiliteit verworven vaardigheden en competenties te valideren als onderdeel van de continue professionele ontwikkeling van leraren en opleiders;

36.

zich verder in te spannen om de mobiliteit van zowel studenten als praktiserende leraren en opleiders te bevorderen en hardnekkige obstakels weg te nemen met het oog op een verhoging van de participatiepercentages. In dit verband, de instellingen voor hoger onderwijs die met de initiële lerarenopleiding zijn belast, aan te moedigen om het potentieel van mobiliteit volledig te benutten als onderdeel van hun leeraanbod, met eventueel ook mobiliteitsvensters in studieprogramma’s. Voorts de deelname aan verschillende vormen van mobiliteit in de professionele ontwikkeling van praktiserende leraren en opleiders te faciliteren, onder meer door te werken aan duurzame oplossingen voor vervangingsbehoeften;

37.

om de aantrekkelijkheid en de status van het beroep te verhogen, te investeren in maatregelen om hun initiële opleiding en continue professionele opleiding te verbeteren, de arbeidsomstandigheden en loopbaanperspectieven te verbeteren en maatregelen te nemen om hun weerbaarheid en welbevinden verder te vergroten, teneinde hen te ondersteunen bij het omgaan met de stresserende aspecten van hun werk. Om iets te doen aan deze aspecten, is het van belang dat de sociale partners effectief worden betrokken;

38.

samen te werken en ervaringen en informatie uit te wisselen over beleidsontwikkelingen met betrekking tot leraren en opleiders, met inbegrip van de ontwikkeling en herziening van de nationale competentiekaders voor leraren en opleiders.

39.

teneinde de mobiliteit van studenten en praktiserende leraren en opleiders te faciliteren, in samenwerking met de lidstaten een dialoog aan te moedigen en obstakels te onderzoeken, waaronder structurele aspecten, erkenning van de resultaten van leerperioden in het buitenland en academische kwalificaties, en begeleiding te bieden aan onderwijs- en opleidingsinstellingen om de mobiliteit te verbeteren en het internationaal perspectief van leraren en opleiders in opleiding te verbreden;

40.

in aanvulling op de bestaande nationale inspanningen, na te gaan of een voorstel voor een desbetreffend Europees competentiekader (17) kan worden opgesteld ter bevordering van de ontwikkeling en beoordeling van kennis, vaardigheden en attitudes in verband met duurzame ontwikkeling, dat op vrijwillige basis zal worden gebruikt;

41.

nauwere samenwerking tussen onderwijs- en opleidingsinstellingen in de Unie te ondersteunen, teneinde de op onderzoek gebaseerde lerarenopleiding te versterken, grensoverschrijdende mobiliteit en gezamenlijke leermogelijkheden binnen een continuüm van professionele ontwikkeling van leraren te ondersteunen, bijvoorbeeld door vrijwillige samenwerking en de vorming van netwerken van nationale onderwijs- en opleidingsinstellingen op Unieniveau aan te moedigen, in de vorm van Europese academies voor lerarenopleiding;

42.

in aanvulling op de bestaande nationale inspanningen, te onderzoeken of Europese richtsnoeren kunnen worden ontwikkeld als steun die op vrijwillige basis kan worden gebruikt bij het opzetten van nationale loopbaankaders, op basis van de resultaten van de Education and Training 2020 Working Group Schools, om de vooruitgang van leraren en opleiders in een breder perspectief te benaderen en te reageren op hun doelen, motivatie en ambities;

43.

in samenwerking met de lidstaten het gebruik van bestaande onlineplatforms, zoals e-Twinning, School Education Gateway en EPALE, te bevorderen en te overwegen deze verder te ontwikkelen, en na te gaan hoe er meer gebruik van kan worden gemaakt bij het faciliteren van de mobiliteit van zowel studenten als praktiserende leraren en opleiders, zoals bij het vinden van partners voor mobiliteitsprojecten en het bieden van een platform voor de voorbereiding en opvolging van mobiliteit;

44.

om de waardering te bevorderen, het belang van het beroep van leraar te promoten en onderwijs van hoge kwaliteit zichtbaar te maken, de haalbaarheid en de meerwaarde te onderzoeken van de invoering van een jaarlijkse Europese beloning voor uitzonderlijke leraren of opleiders, bijvoorbeeld voor de bevordering van innovatie, inclusiviteit of de Europese dimensie in het onderwijs;

45.

de ontwikkeling van onderwijs- en opleidingsmogelijkheden voor toekomstige en praktiserende leraren en opleiders en hun mobiliteit te blijven ondersteunen, met name via het Erasmus+-programma en de Europese structuur- en investeringsfondsen, met name het Europees Sociaal Fonds, en hun opvolgers;

46.

volledig rekening te houden met deze conclusies bij het opstellen van voorstellen voor de Europese onderwijsruimte en het nieuwe strategische kader voor samenwerking op het gebied van onderwijs en opleiding, inclusief het voortzetten van de uitwisseling van goede praktijken tussen de lidstaten.