52013DC0855

VERSLAG VAN DE COMMISSIE AAN HET EUROPEES PARLEMENT, DE RAAD, DE EUROPESE CENTRALE BANK, HET EUROPEES ECONOMISCH EN SOCIAAL COMITÉ EN HET COMITÉ VAN DE REGIO'S

Dertiende verslag over de praktische voorbereidingen voor de toekomstige uitbreiding van de eurozone

1.           Inleiding

De Raad heeft op 9 juli 2013 besloten dat Letland voldoet aan de nodige voorwaarden voor de aanneming van de euro[1]. Letland zal de euro invoeren op 1 januari 2014 ("€-day"), waardoor het aantal lidstaten die de euro hebben aangenomen, op achttien komt. De omrekeningskoers tussen de Letse lats en de euro is onherroepelijk vastgesteld op 0,702804 Letse lats voor een euro[2].

De praktische voorbereidingen voor de omschakeling zijn in hun laatste fase. De eurobankbiljetten en -munten zullen de status van wettig betaalmiddel krijgen op de dag van de invoering van de euro (het zogenoemde "big-bangscenario"). Na het eerste desbetreffende verslag van de Commissie over de praktische voorbereidingen van Letland voor de invoering van de euro[3] wordt in dit verslag de voortgang tot eind oktober 2013 geëvalueerd. Het verslag behandelt met name de voorbereiding voor de invoering van de chartale euro, de maatregelen ter bescherming van de consumenten in de omschakelingsperiode, zoals de "Fair Euro Introducer"-campagne en de voorlichtingscampagne.

Het werkdocument van de diensten van de Commissie dat bij dit verslag is gevoegd, bevat nadere details over de voorbereiding voor de invoering van de euro in de resterende lidstaten die de euro nog niet hebben ingevoerd en geen wettelijke opt-out hebben bedongen.

2.           Stand van de voorbereidingen voor de omschakeling in Letland

Sinds het laatste verslag van de Commissie hebben de Letse autoriteiten en de betrokken belanghebbenden over het algemeen aanzienlijke vooruitgang geboekt met het oog op een vlotte en succesvolle omschakeling.

2.1.        Organisatie van de omschakeling, aanpassing van het rechtsstelsel en voorbereidingen in de overheidssector

Het jongste nationale plan van Letland voor de omschakeling naar de euro van 19 september 2012 werd voor de laatste maal geactualiseerd op 4 april 2013. Voor de aanpassing van het rechtsstelsel aan de euro werd verdere vooruitgang geboekt met de goedkeuring van wijzigingen in 113 wetten door de Saeima op 19 september 2013. Aanpassingen in regerings- en gemeentelijke besluiten zijn nog hangende. De omschakeling van IT-systemen verloopt volgens plan. Er is een register van IT-risico's ingevoerd waarin de belangrijkste IT-systemen van de overheidsdiensten worden opgelijst.

2.2.        Voorbereidingen voor de omschakeling naar de chartale euro

400 miljoen euromunten met daarop de nationale zijde van Letland en 110 miljoen eurobankbiljetten in verschillende coupures zijn vereist voor de omschakeling. De Staatliche Münzen Baden-Württemberg (Stuttgart, Duitsland) is in juli 2013 van start gegaan met het slaan van de munten. De eurobankbiljetten zijn geleend van de Deutsche Bundesbank.

De voorafgaande bevoorrading van de kredietinstellingen staat gepland voor 1 november 2013. Verdere bevoorrading van de grootste klanten van de commerciële banken zal op 10 december 2013 van start gaan terwijl kleinere ondernemingen die een beroep doen op vereenvoudigde bevoorrading, hun chartaal eurogeld aangeleverd zullen krijgen op 27 december 2013. Postkantoren zullen eurogeld verder aangeleverd krijgen door Citadele Bank. De exacte bedragen die vereist zijn voor de eerste en verdere bevoorrading, zijn nog niet beschikbaar maar banken kunnen hun aanvragen indienen tot 1 november 2013. Volgens de ramingen zullen bij de bevoorrading vooraf en bij de latere bevoorrading ongeveer 25 miljoen eurobankbiljetten en 192 miljoen euromunten, in verschillende denominaties, worden bezorgd.

800 000 starterkits voor het algemene publiek zullen vanaf 10 december 2013 beschikbaar zijn via 339 filialen van commerciële banken, 302 postkantoren en de filialen van de Bank van Letland (Latvijas Banka). De starterkits zijn verpakt in een plastic zakje en bevatten elk een assortiment van alle Letse muntdenominaties (ter waarde van 14,23 EUR). De vraag naar starterkits is nu reeds hoog (er zijn zo'n 720 000 starterkits besteld). Om te zorgen voor voldoende spreiding over huishoudens en om hamsteren te voorkomen worden per persoon niet meer dan vijf starterkits verkocht. Voorts worden vanaf 10 december 2013 70 000 specifieke kits voor kleinhandelaars (met elk 200 EUR) ter beschikking gesteld. Aangezien 200 EUR voor kleinere ondernemingen in Letland een veeleer hoog bedrag is, wordt het voor kleine handelaars echter mogelijk het nodige baargeld voor €-dag te verkrijgen door de aankoop van meerdere "gewone" starterkits. De Latvijas Banka moet derhalve nauwlettend toezien op de vraag naar starterkits. Buitenlandse verzamelaars en muntverkopers kunnen de overblijvende starterkits en de Letse euromunten pas kopen na 1 januari 2014. Er worden speciale euromuntreeksen voor verzamelaars geproduceerd – 30 000 sets van munten van BU-kwaliteit (glanzend en niet in circulatie) en 5 000 sets van proefkwaliteit, dit zijn munten die volgens een speciaal munterijprocédé worden geslagen. De datum waarop deze sets worden uitgegeven, is 1 januari 2014.

Tegen de achtergrond van het toegenomen veiligheidsrisico is een veiligheidsactieplan ontwikkeld dat voorziet in maatregelen om de beveiliging van geldtransporten door geldtransportbedrijven gedurende het omschakelingsproces te versterken. Een specifiek actieplan is ontwikkeld voor eventuele slechte weersomstandigheden.

De hoeveelheid contanten in Letse lats in omloop is afgenomen sinds het begin van het jaar maar de cijfers zijn nog steeds hoog. De waarde van in te trekken bankbiljetten en -munten in bedroeg 971 miljoen LVL op 30 september 2013. De demonetisering van lats-munten is van start gegaan op 5 september 2013. Om de hoeveelheid contanten in Letse lats vóór €‑dag te verminderen hebben verschillende banken sinds oktober 2013 hun klanten aangeboden lats-munten te deponeren op kosteloze spaarrekeningen. Bovendien biedt de Latvijas Banka de mogelijkheid lats-munten onbeperkt en kosteloos om te zetten in lats-bankbiljetten. Commerciële banken voeren intens reclame voor niet-chartale betalingen door hun klanten. Grote detailhandelaren in voeding hebben zich bij dit initiatief aangesloten. Om het aantal in omloop zijnde lats-bankbiljetten met een hoge denominatie tegen €-dag te verminderen wordt het geldtransportbedrijven en ondernemingen ontraden nog verder bankbiljetten met een hoge denominatie te bestellen. Gelet op het belang van contanten als betaalmiddel en als waardereserve in Letland moeten deze maatregelen in de komende weken waar mogelijk zeker worden voortgezet et versterkt.

Tijdens de omschakeling zullen commerciële banken en postkantoren uitzonderlijk hoge bedragen in chartaal geld moeten verwerken. Met het oog op de logistieke ondersteuning van het uit de circulatie halen van lats-munten ontvangen geldtransportbedrijven en commerciële banken mobiele geldcontainers in een standaardformaat voor inzameling, bewaring en transport van munten.

Vanaf €-dag zal de Bank van Letland voor onbepaalde duur en kosteloos onbeperkte hoeveelheden lats in euro omwisselen. Filialen van de Bank van Letland zullen op 1 januari 2014 open zijn voor het inwisselen van contanten door het publiek.

De Letse banksector omvat 25 banken met 371 bankfilialen, waarvan er 19 banken zijn die 321 cashdiensten aanbieden. Commerciële banken zijn gedurende zes maanden na €-dag gratis diensten voor onbeperkte inwisseling van contanten aanbieden. Om het proces te vergemakkelijken zullen sommige banken de laatste weken van het jaar de openingsuren verlengen. De vier grootste banken (149 filialen) zullen open zijn op 30 december 2013, een vrije dag in Letland. Alle 96 filialen van de twee grootste banken zullen voor een korte werkdag open zijn op 31 december 2013. Op 1 januari 2014 zullen 22 filialen van de drie grootste banken in de namiddag open zijn. Een aantal banken zullen gedurende de periode van dubbele omloop in filialen bijkomend personeel (een tot twee bankbedienden) inschakelen voor cashverrichtingen. Aan kleinhandelaren en andere zakelijke klanten zullen proactief diensten voor de inzameling van contanten worden aangeboden. De telmachines en opslagfaciliteiten in de filialen worden momenteel aangepast.

De geldautomaten zullen vooral in de laatste dagen van december 2013 van eurocontanten worden voorzien. 99,8 % van de 1 061 geldautomaten in Letland zullen binnen de eerste 30 minuten van 1 januari 2014 eurobankbiljetten distribueren. Geldautomaten die niet op tijd kunnen worden aangepast, moeten worden gesloten. De geldautomaten zullen voornamelijk voorzien worden van coupures van 10, 20 en 50 EUR. Coupures van 5 EUR zullen op 1 januari 2014 in 242 geldautomaten beschikbaar zijn en op 15 januari 2014 in 460 bijkomende automaten. Het gebruik van vooral kleine coupures in automaten is een goede praktijk ter voorkoming van het risico dat kleinhandelaars snel zonder eurogeld zouden komen te zitten. Banken hebben ook het advies gekregen in de weken volgend op €-dag aan de loketten geen grote coupures af te geven. Betaalterminals op verkooppunten zullen op 1 januari 2014 ogenblikkelijk overschakelen op euro. Bankklanten zijn ertoe aangemoedigd vooral in de eerste dagen na €-dag vaker elektronische betalingen te verrichten. 99,3 % van de verkooppunten is al SEPA-conform (Single Euro Payments Area - gemeenschappelijke eurobetalingsruimte). Momenteel wordt gewerkt aan de aanpassing van de IT-systemen van banken. De laatste tests staan gepland voor november/begin december 2013.

Sinds eind september 2013 heeft de Bank van Letland samen met de Letse werkgeversfederatie opleidingen over eurocontanten geboden, in het algemeen en wat veiligheidskenmerken betreft, voor personeelsleden die met contanten werken en accountants. Deze opleidingen, die tegen einde november 2013 26 steden in alle regio's moeten dekken, worden vooral gevolgd door kleinhandelaren en postbeambten ("train the trainer"). Bankbeambten hebben van hun werkgever specifieke opleidingen gekregen over de algemene beginselen van de invoering van de euro en over de beschikbaarheid van bankdiensten op en rond €-dag.

Om de toegang tot cash-inwisselingsdiensten vooral in plattelandsgebieden te verbeteren zal de Letse post (Latvijas Pasts) een actieve rol spelen in de omschakeling. Loketten voor het inwisselen van geld zullen in 302 postkantoren ter beschikking staan voor drie maanden vanaf €-dag (met mogelijkheid tot verlenging met extra drie maanden). Postkantoren zullen op 1 januari 2014 niet open zijn maar wel, anders dan gewoonlijk, op zaterdag 4 januari 2014.

De voorbereidingen voor de omschakeling naar de chartale euro zijn ver gevorderd. De vraag naar starterkits is reeds hoog en moet nauwlettend worden gevolgd door de Bank van Letland. Gelet op het belang van baargeld als betaalmiddel en als waardereserve in Letland is het uiterst belangrijk dat de maatregelen om het in omloop zijnde chartaal geld in lats te verminderen, tegen €-dag waar mogelijk worden voortgezet et opgevoerd. Banken moeten overwegen hun klanten de mogelijkheid te bieden om lats-munten kosteloos om te wisselen in lats-bankbiljetten. Het is zeer positief dat 99,8 % van de automatische geldautomaten binnen de eerste 30 minuten van 1 januari 2014 eurobankbiljetten zullen distribueren. Geldautomaten die niet op tijd kunnen worden aangepast, moeten worden gesloten. Het gebruik van vooral kleine coupures in automaten is een goede praktijk omdat kleinhandelaren vanaf €-dag verplicht zullen zijn uitsluitend in euro te wisselen. Banken en postkantoren moeten in de weken voor en na €-dag ook aan de loketten afzien van verdere distributie van bankbiljetten met hoge denominatie. De banken en de Letse post moeten zich terdege voorbereiden op een grote extra werklast en op veel hogere aantallen klanten in de eerste dagen van januari 2014.

2.3.        Voorkomen van misbruiken en van onjuiste beeldvorming over de prijsontwikkeling bij de burgers

De publieke opinie in Letland is bezorgd over de mogelijke gevolgen van de omschakeling naar de euro voor de prijzen (zie deel 3 hieronder). Daarom is het zeer belangrijk dat de Letse autoriteiten alle nodige stappen ondernemen om misbruiken te voorkomen en verkeerde beeldvorming over de prijsontwikkeling weg te nemen.

Sinds januari 2013 zijn de prijzen van 120 vaak gekochte producten en diensten op de meest bezochte verkooppunten in de zeven grootste steden van Letland gevolgd door het bedrijf Aptauju centrs. Tot de gemonitorde diensten behoren diensten die afgaande op ervaringen met eerdere omschakelingen het meest gevoelig zijn gebleken voor omschakelingsgerelateerde prijsstijgingen, zoals coiffeurs, restaurants en cafés en autoreparatiediensten. De resultaten van het prijstoezicht zijn regelmatig gepubliceerd op de website van het ministerie van Economische Zaken en op een speciale website over de omschakeling naar de euro. De prijzen zijn over het algemeen stabiel gebleken. Van maart tot eind september 2013 zijn de gemiddelde prijzen niet veranderd voor 86,53 % van de producten/diensten, terwijl de prijzen voor 7,16 % van de producten/diensten gezakt zijn en voor 6,51 % van de gecontroleerde prijzen stijgingen werden opgetekend.

De verplichte dubbele prijsaanduiding in Letse lats en in euro is op 1 oktober 2013 ingegaan en zal nog tot 30 juni 2014 duren. Er wordt aanbevolen om wettelijk vast te leggen dat de periode van dubbele prijsaanduiding eindigt op 1 januari 2015 en om deze einddatum duidelijk aan de burgers kenbaar te maken, zodat zij deze periode goed gebruiken om zich de nieuwe waardeschaal eigen te maken. Dit maakt het gemakkelijker voor burgers om volledig vertrouwd te raken met de nieuwe munt.

Met de "Fair Euro Introducer"-campagne, die op 12 juli 2013 van start is gegaan, worden bedrijven (bv. kleinhandelaren, financiële instellingen en internetwinkels) uitgenodigd om zich er formeel toe te verbinden de omschakeling niet voor eigen gewin te misbruiken, de omschakelingsvoorschriften in acht te nemen en hun klanten de noodzakelijke bijstand te verlenen. Deze campagne wordt geleid door het Letse ministerie van Economische Zaken en wordt onder meer gesteund door acht bedrijfsorganisaties waaronder de Letse kamer van koophandel en de werkgeversconfederatie van Letland. Deelnemers aan de campagne mogen een sticker gebruiken met een speciaal "Fair Euro introducer"-logo als bewijs van hun deelname en worden opgenomen in een "witte lijst' op de europrojectwebsite.

Einde oktober 2013 hadden zo'n 1 100 bedrijven (meer dan 9 500 verkooppunten) die goederen of diensten aan consumenten verkopen, zich bij de "Fair Euro Introducer"-campagne aangesloten. Onder de deelnemers zijn de vijf grootste verkoopketens. Deze deelnemingsgraad is niet bevredigend en ligt nog ver onder het reeds lage streefcijfer van de Letse autoriteiten (deelnemingsgraad van minstens 70 % van de kleinhandelaars, groothandelaars en dienstenaanbieders tegen 1 januari 2014, dit zijn ongeveer 10 000 ondernemingen of 30 000 verkooppunten). De Letse autoriteiten zijn voornemens in de overblijvende weken vóór €-dag de gerichte mediacampagne en de voorlichtingsactiviteiten op de radio, in de pers, door middel van internetreclame, sociale media en tv-spots nog aanzienlijk te versterken. Het is positief dat de Letse kamer van koophandel actief optreedt als partner bij de promotie van de "Fair Euro Introducer"-campagne onder haar leden. Alle belanghebbenden zullen zich volledig moeten inzetten om zoveel mogelijk deelnemers te bereiken vóór 1 januari 2014. Er moet aan worden gedacht speciaal daartoe opgeleide vrijwilligers in te zetten om via deur-aan-deurbezoeken aan winkels de deelname aan de campagne te promoten.

Op de naleving van de voorschriften voor het afficheren van de prijs en de omzetting (bv. de afrondingsregels) tijdens de periode van dubbele prijsaanduiding en de uitvoering van het "Fair Euro Introducer"-memorandum wordt toezicht gehouden door het centrum voor bescherming van consumentenrechten (CRPC), niet-gouvernementele organisaties voor bescherming van consumentenrechten, de overheidsdienst voor voedsel en veterinaire zaken en de belastingdienst. Intensieve controles zijn van start gegaan op 1 oktober 2013. Volgens het eerste desbetreffende verslag van de Europese Commissie over de praktische voorbereidingen van Letland voor de invoering van de euro is het totale aantal betrokken inspecteurs aanzienlijk verhoogd (nu 346 inspecteurs). De meeste inspecteurs zijn gevestigd in Riga. De inspecteurs van de ngo-consumentenorganisaties zijn echter in 20 steden over heel Letland gevestigd.

In oktober 2013 werden 5 570 controles verricht (totaal aantal geplande controles: 36 000). Het CRPC en de vereniging voor bescherming van het conumentenbelang hebben 3 746 controles verricht en hebben in 1 681 verkooppunten overtredingen vastgesteld. In de meeste gevallen (1 082 verkooppunten) ging het om een onnauwkeurige omzetting in euro. In 411 gevallen waren de prijzen helemaal niet in euro aangegeven. Tegen einde oktober waren de overtredingen reeds opgelost in 1 306 verkooppunten; in 803 gevallen geschiedde dit ter plaats in het bijzijn van een CRPC-inspecteur. In geval van herhaalde of zware overtreding kan een boete tot 500 LVL (711,44 EUR) worden opgelegd. Tot op heden heeft de CRPC in vijf gevallen administratieve procedures ingeleid. De overheidsdienst voor voedsel en veterinaire zaken heeft 1 745 prijscontroles verricht (met vaststelling van overtredingen in 129 verkooppunten) terwijl de belastingdienst 79 controles heeft verricht (met overtredingen in zeven verkooppunten).

Wat de tenuitvoerlegging van het "Fair EUR Introducer”-memorandum betreft, komen handelsondernemingen die door inspecteurs vastgestelde overtredingen niet rechtzetten, de voorschriften van het memorandum herhaaldelijk schenden en/of oneerlijke handelspraktijken met betrekking tot de prijsaanduiding hanteren, op een publiek beschikbare "zwarte lijst" terecht. Een onderneming die op de "zwarte lijst" staat, komt niet langer in aanmerking voor de "witte lijst" en verliest het recht om het "Fair Euro Introducer"-logo te gebruiken. Aanbevolen wordt in de komende maanden nauwlettend toezicht te houden op het aantal en het soort overtredingen om een passende reactie mogelijk te maken, indien noodzakelijk door betere informatieverstrekking over de dubbele prijsaanduiding of de omzetting van de prijzen. Rekening houdend met de heersende openbare opinie (zie deel 3 hieronder) is een snelle reactie van de overheid doorslaggevend om de burgers gerust te stellen.

Sinds 1 oktober 2013 kunnen consumenten bij overtreding van de prijsaanduidingsvoorschriften klacht indienen bij het CRPC via een specifieke klachtenlijn of de hotline voor algemene informatie over de euro, via e-mail of per brief. In oktober ontving het CRPC 180 klachten van consumenten waarvan 103 betrekking hadden op prijsverhogingen, 31 op onjuiste prijsomzetting en 37 op ontbrekende prijsaanduiding in euro. De klachten worden uiterlijk 48 uur na indiening behandeld door het CRPC of door een meewerkende ngo. Klachten over door mogelijke door de euro veroorzaakte prijsverhogingen worden behandeld door de Letse concurrentieautoriteit.

Het is positief te noemen dat het aantal inspecteurs die bij het toezicht op de dubbele prijsaanduiding en de uitvoering van het "Fair Introducer Memorandum" betrokken zijn, sterk is opgetrokken. Snelle reactie is noodzakelijk wanneer ondernemingen niet voldoen aan de voorschriften inzake prijsaanduiding en -omzetting (bv. de afrondingsregels) of het "Fair Euro Introducer"-memorandum niet juist uitvoeren. Er moet worden gezorgd voor intensere controles vanaf 1 januari 2014. De deelname aan de “Fair Euro Introducer”-campagne moet nog veel beter. Alle belanghebbenden zullen zich volledig moeten inzetten om vóór 1 januari 2014 zoveel mogelijk deelnemers te bereiken. Er moet worden overwogen speciaal daartoe opgeleide vrijwilligers in te zetten om de deelname aan de campagne te bevorderen. Hierbij moet ook gebruik worden gemaakt van de niet-gouvernementele consumentenorganisaties die reeds toezicht houden op de correcte invoering van de dubbele prijsaanduiding. Zij kunnen tegelijkertijd de "Fair Euro Introducer"-campagne promoten. Alle 119 plaatselijke besturen moeten zich ook aansluiten bij de campagne. Er wordt aanbevolen wettelijk vast te leggen dat de periode van dubbele prijsaanduiding op 1 januari 2015 eindigt en ervoor te zorgen dat deze einddatum duidelijk aan de burgers kenbaar wordt gemaakt. Zo kunnen zij goed van de periode van dubbele prijsaanduiding gebruikmaken om zich de nieuwe waardeschaal eigen te maken. Zo zal het voor burgers gemakkelijker worden om volledig vertrouwd te raken met de nieuwe munt.

2.4.        Voorbereidingen op de omschakeling in plattelandsgebieden en voorbereidingen van het bedrijfsleven

Rekening houdend met de gewoonten van de Letten om in contanten te betalen is het voor een vlotte omschakeling zeer belangrijk dat de omschakelingsprocedures in plattelandsgebieden grondig worden gepland en voorbereid. De distributie van chartaal geld in afgelegen gebieden (postkantoren, bankfilialen en geldautomaten) is in kaart gebracht hetgeen ervoor moet zorgen dat in alle streken faciliteiten zullen aanwezig zijn voor de omzetting van lats in euro en voor de inzameling van oud nationaal geld. Verder is voor het toezicht op de voortgang op gemeentelijk niveau een checklist opgesteld van acties met betrekking tot de omschakeling. In november 2013 worden doelgerichte voorlichtingsmaatregelen genomen voor burgers en ondernemingen in plattelandsgebieden, waaronder kwetsbare groepen, minderheden en de Russischtalige gemeenschap. De Letse autoriteiten hebben in 2013 meer dan 160 opleidingen over de invoering van de euro verzorgd, met onder meer regionale beurzen en professionele seminaries (zie deel 3 hieronder).

Deze maatregelen zullen hun nut bewijzen tijdens de omschakeling aangezien naast de media en het internet vaak de plaatselijke autoriteiten als enige instantie informatie verstrekken in afgelegen gebieden. In de slotfase van de omschakeling moet voortdurend toezicht worden gehouden op de volledige uitvoering van de in de checklist omschreven acties.

Door de deelname van de Letse Post aan de omschakeling (zie deel 2.2 hierboven) zal de voorziening van geldwisseldiensten in plattelandsgebieden aanzienlijk worden verbeterd. De opleiding van postbeambten en -koeriers (die bijna allemaal rechtstreeks in contact met klanten staan), onder meer met betrekking tot cashtransacties en veiligheidskenmerken, is op 1 oktober 2013 van start gegaan en loopt nog steeds. 50 aanvullende personeelsleden zullen de postdiensten ondersteunen in de eerste weken na €-dag. De veiligheidsvoorschriften en de opslag- en tellingsfaciliteiten zijn versterkt met het oog op de omschakeling. Ten slotte heeft de Letse post specifieke voorlichtingsmaatregelen voorbereid voor de omschakeling naar de euro.

Kleinhandelaars spelen een belangrijke rol in de omschakeling aangezien klanten deze winkels vaak gebruiken als "mini-bank" voor de omwisseling van de nationale valuta in euro (vooral indien er in de omgeving geen bankfiliaal is). De meeste Letse kleinhandelaars waaronder de supermarktketens zijn pas van start gegaan met de voorbereiding van de omschakeling na het besluit van de Commissie van 9 juli 2013. Naast de grotere behoeften aan contanten (zie deel 2.2 hierboven) zijn er voor de kleinhandel cruciale elementen zoals de naleving van de verplichting tot dubbele prijsaanduiding en de deelname aan de "Fair Euro Introducer"-campagne (zie deel 2.3 hierboven), de opleiding van werknemers, de aanpassing van de opslagfaciliteiten voor chartaal geld en veiligheidsmaatregelen en IT-aspecten.

De voorbereidselen van de grote voedingszaken lijken goed gevorderd te zijn. Einde oktober 2013 hadden de meeste onder hen een raming gemaakt van hun behoeften aan chartaal geld voor secundaire bevoorrading en hadden zij met de banken overeenkomsten over deze bevoorrading gesloten. De belangrijkste kassiers van elke winkel zullen in november 2013 opleidingen van de Bank van Letland bijwonen (zie deel 2.2 hierboven) en dan hun collega's verder opleiden op de werkvloer. De opleiding bestaat uit praktische instructies inzake cashtransacties in twee valuta's. De IT-systemen zijn gecontroleerd en zijn ontworpen om betalingen in euro en in Letse lats alsook gemengde betalingen te verwerken. Waar nodig zullen toestellen voor opsporing van valse bankbiljetten worden geïnstalleerd. Er zijn aanbestedingen voor versterking van de beveiliging uitgeschreven en einde oktober 2013 zijn onderhandelingen met geldtransportbedrijven van start gegaan. Om de druk op de kassiers te verminderen en de wachttijden aan de kassa’s te beperken worden bijkomende maatregelen aanbevolen zoals het gebruiken van afzonderlijke dozen voor cash in lats om dit rechtstreeks en vlot "uit circulatie te nemen", het openhouden van informatiebalies in grote detailhandels om vragen van klanten te beantwoorden en het aannemen van tijdelijke werknemers voor het verpakken van producten.

Ondanks het hoge niveau van informatieverstrekking over de praktische aspecten van de omschakeling naar de euro, ook in plattelandsgebieden, lijken kleine kruidenierszaken (die in Letland een marktaandeel van 30 % hebben) nog steeds het minst voorbereid op de omschakeling en lijken zij bevreesd te zijn voor de moeilijkheden en de kosten die daarmee gepaard gaan, vooral gedurende de periode van dubbele circulatie. Gelet op het bijzondere belang van kleinhandelaars in plattelandsgebieden wordt aanbevolen deze bezorgdheid op lokaal niveau aan te pakken en de bewustmakingscampagne te versterken tegen het einde van het jaar.

De voorbereidingen van bedrijven, met name in plattelandsgebieden, moeten regelmatig worden gevolgd en er moet worden gezorgd voor een grotere bewustwording over de praktische aspecten die verbonden zijn aan de omschakeling naar de EUR. Daarbij moet er met name aan worden gedacht informatie over de omschakeling te verstrekken aan bejaarden die hun huis moeilijk kunnen verlaten. Het is mogelijk dat zij ook hulp nodig hebben bij het inwisselen van hun lats-contanten. Maatschappelijke werkers moeten opgeleid worden om eenvoudige vragen in verband met de omschakeling te beantwoorden.

3.           Voorlichtingsactiviteiten en publieke opinie

Na het besluit van de Raad van 9 juli 2013 zijn de Letse autoriteiten overgegaan op een intense fase in de voorlichting met betrekking tot de omschakeling naar de euro.

De voorlichtingscampagne, die door het ministerie van Financiën wordt gecoördineerd, bestaat uit een mix van communicatiemiddelen en -instrumenten (rechtstreekse mailing aan huishoudens, seminaries en opleidingen, sociale media, tv- en perscampagne) en is afgestemd op verschillende doelgroepen (bv. het algemene publiek, schoolkinderen, kwetsbare groepen, bedrijven). Aanvullende voorlichtingsactiviteiten worden ondernomen door de rijkskanselarij, het ministerie van Economische zaken, de Bank van Letland, het ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, de Letse vereniging van commerciële banken en andere openbare en particuliere instellingen.

Het ministerie van Economische Zaken voert in nauwe samenwerking met het ministerie van Financiën een "Fair Euro Introducer"-campagne om tegemoet te komen aan de vrees dat de invoering van de euro zal leiden tot prijsverhogingen.

Deze campagne in de massamedia is in september 2013 van start gegaan met een aantal tv-spots die tot doel hadden het publiek emotioneel te betrekken en toelichting te geven over praktische aspecten van het omschakelingsproces. De campagne wordt aangevuld met advertenties in de pers, op de radio, online en via affichage. Bij het selecteren van de media wordt speciaal aandacht geschonken aan het bereiken van kwetsbare groepen in afgelegen gebieden en Russischtalige bevolkingsgroepen.

De "Fair Euro Introducer"-campagne wordt in twee golven georganiseerd: de eerste fase, die in september van start is gegaan met advertenties in de media voor de bedrijfswereld, waarin de bedrijven uitgenodigd worden het memorandum te ondertekenen, en een tweede fase van oktober tot december, om consumenten voor te lichten over de doelstellingen van de campagne en het ertoe aan te zetten hun inkopen te verrichten op verkooppunten die het memorandum hebben ondertekend en zich bijgevolg ertoe verbinden de periode van omschakeling niet te gebruiken voor onrechtmatige prijsstelling.

Daarnaast hebben in september en oktober in vijf steden regionale fora plaatsgevonden voor bedrijven en burgers. De confederatie van Letse werkgevers, de Letse kamer van koophandel en de Letse vereniging van handelaars hebben workshops voor ondernemingen georganiseerd met informatie over de "Fair Euro Introducer"-campagne, onder meer met vergaderingen waaraan overheidsambtenaren en economisten deelnamen. Op dit gebeuren kregen ondernemingen de kans zich aan te sluiten bij het initiatief. Uit recente cijfers blijkt dat de deelneming van bedrijven nog verder kan worden verbeterd.

In de regio's worden regelmatig seminaries en evenementen georganiseerd voor bedrijven, professionele cash-handlers en kwetsbare groepen. Voor de voorlichting van leerkrachten en schoolkinderen heeft het ministerie van Onderwijs in alle scholen een informatiebrochure verspreid en zijn cartoons geproduceerd die in de curricula van de scholen kunnen worden opgenomen.

Er hebben verschillende activiteiten plaatsgevonden die bedoeld zijn voor visueel en auditief gehandicapten. Plaatselijke "opleiders" voor een regionale vereniging van visueel gehandicapten hebben een voorbereiding gekregen om specifieke doelgroepen verder te begeleiden wat het ontwerp van munten en biljetten, de veiligheidskenmerken en de algemene voorwaarden voor de omschakeling betreft. "Cash-tests" in de vorm van informatief materiaal in brailleschrift en op audiokaarten zijn op deze seminaries ruim verspreid.

Een rechtstreekse mailing aan alle huishoudens in Letland is gepland voor november 2013. Er zijn zes regionaal aangepaste versies voorbereid, één voor elke regio van Letland (Kurzeme, Vidzeme, Latgale, Zemgale, Riga), waaronder een afzonderlijke versie in het Russisch.

In het kader van de partnerschapsovereenkomst, die het Letse ministerie van Financiën en de Commissie op 10 juli 2012 hebben ondertekend, vonden een aantal gezamenlijke voorlichtingsactiviteiten plaats: een conferentie over de omschakeling naar de euro in september 2013, een seminarie voor Letse journalisten en de ambulante euro-tentoonstelling. De ambulante euro-tentoonstelling werd in september geopend te Riga en zal voor het einde van het jaar Daugavpils en Liepaja aandoen. De Commissie heeft de Letse autoriteiten ook verschillende publicaties bezorgd.

De Europese Centrale Bank werkt samen met de Bank van Letland om te komen tot een betere synergie en om de voorlichtingscampagne maximaal te laten renderen. Samen hebben zij eind oktober een voorlichtingscampagne opgezet waarin ruim gebruik wordt gemaakt van verschillende instrumenten (tv, pers, online-advertenties en reclameborden alsook ander informatiemateriaal) en alle aandacht uitgaat naar de visuele verschijning van de euromunten en -biljetten, de veiligheidskenmerken en de belangrijkste feiten en data van de omschakeling. De euro-tentoonstelling van de Europese Centrale Bank ging open te Riga op 25 oktober 2013.

De Commissie volgt nauwlettend de opiniepeilingen die door het ministerie van Financiën besteld zijn. De laatst beschikbare resultaten (oktober 2013) tonen een stabiele maar bescheiden steun voor de invoering van de euro – 39 % van de ondervraagden stond positief (- 1 procentpunt in vergelijking met september 2013).

De bewustwording van het publiek ten aanzien van zaken die met de omschakeling naar de euro te maken hebben, blijft groeien, met 72 % van de ondervraagden die zichzelf goed geïnformeerd achten (+ 2 procentpunt in vergelijking met de resultaten van september en + 10 procentpunt ten opzichte van april-mei 2013). Daarnaast weet 94 % van de Letten dat de dag van invoering van de euro 1 januari 2014 is (+ 33 procentpunt sinds april-mei).

Toch blijven grote delen van de Letse bevolking (83 %) zich zorgen maken over ongerechtvaardigde prijsverhogingen.

De Commissie zal in Letland voor, tijdens en na de periode van dubbele omloop en te beginnen vanaf december 2013 opiniepeilingen van de Eurobarometer verrichten.

In de laatste fase van de voorlichtingscampagne in Letland moet aandacht worden geschonken aan de resterende punten van bezorgdheid met betrekking tot de invoering van de euro en moet het vertrouwen van de consumenten worden verbeterd. Om de blijvende bezorgdheid voor prijsstijgingen tijdens de omschakelingsperiode aan te pakken moeten de burgers voortdurend worden geïnformeerd over de resultaten van het prijzentoezicht en de andere vormen van controle.

[1]               Besluit 2013/387/EU van de Raad van 9 juli 2013 betreffende de aanneming van de euro door Letland op 1 januari 2014 (PB L 195 van 18.7.2013, blz. 24).

[2]               Verordening (EU) nr. 870/2013 van de Raad van 9 juli 2013 tot wijziging van Verordening (EG) nr. 2866/98 met betrekking tot de omrekeningskoers naar de euro voor Letland (PB L 243 van 12.9.2013, blz. 1).

[3]               Verslag van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, de Europese Centrale Bank, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio's over de praktische voorbereidingen voor de toekomstige uitbreiding van de eurozone van 23 juli 2013 - COM(2013)540 final.