(1)

De huidige economische situatie wordt gekenmerkt door algemeen hoge kosten van levensonderhoud, die van invloed zijn op de consumptie en de verkoop van wijn, en door hogere inputkosten voor de landbouwproductie en de wijnverwerking, die van invloed zijn op de wijnprijs. Deze omstandigheden dreigen de wijnmarkt van de Unie aanzienlijk te verstoren, aangezien zij in verschillende belangrijke producerende lidstaten de beschikbare wijnvoorraden op een niveau brengen dat onhoudbaar dreigt te worden in het licht van het komende oogst- en productieseizoen, en aangezien zij tot financiële moeilijkheden en cashflowproblemen voor wijnproducenten leiden.

(2)

De wereldwijde inflatie en de daarmee samenhangende daling van de koopkracht van de consumenten verergeren de algemene dalende trend van de wijnconsumptie in de afgelopen jaren. De daling van de schijnbare wijnconsumptie wordt in het lopende verkoopseizoen geraamd op 7 % in Italië, 10 % in Spanje, 15 % in Frankrijk, 22 % in Duitsland en 34 % in Portugal ten opzichte van de marktsituatie vóór COVID-19. Deze trend heeft met name gevolgen voor bepaalde segmenten van de wijnmarkt, namelijk rode en roséwijnen.

(3)

Uit de beschikbare cijfers blijkt dat in het lopende verkoopseizoen minder wijn is verkocht, wat aansluit bij de vastgestelde daling van de binnenlandse vraag: zo is de verkoop in Spanje en Frankrijk met 5,3 % gedaald en lag de verkoop in een aantal sterk getroffen gebieden 25 % tot 35 % lager dan in dezelfde periode van het voorgaande verkoopseizoen. Ondertussen werd in de periode van januari tot en met april 2023 8,5 % minder wijn uitgevoerd uit de Unie dan in dezelfde periode van 2022.

(4)

De algemene stijging van de belangrijkste inputkosten voor de landbouwproductie, zoals voor meststoffen, energie en flessen voor de wijnproductie, die deels ook te wijten is aan de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne, heeft in sommige lidstaten geleid tot een uitzonderlijke stijging van de productiekosten die gemiddeld wordt geraamd op 30 tot 40 %. Door deze omstandigheden komen wijnproducenten in de Unie nog meer onder druk te staan en hebben zij minder capaciteit voor afzetacties en investeringen. Bovendien zijn volgens de beschikbare gegevens, ondanks de stijgende kosten in de hele wijnproductiecyclus, de prijzen voor bepaalde wijnen in de zwaarst door de crisis getroffen regio’s abrupt gedaald tegenover de periode vóór COVID-19, bijvoorbeeld met 10 % tot 26 % in sommige regio’s in Frankrijk.

(5)

Samen wijzen deze factoren op een algemene daling van de vraag naar en de verkoop van wijn uit de Unie, in een context waarin de productie in de Unie met 4 % is gestegen ten opzichte van het voorgaande verkoopseizoen, waardoor de beginvoorraden al hoog waren (2 % hoger dan het gemiddelde van de laatste vijf jaar). Indien niet snel iets wordt gedaan aan het groeiende overaanbod dreigt de markt uiterlijk bij het binnenhalen van de nieuwe oogst ernstig te worden verstoord door een grote en algemene verstoring van het marktevenwicht als de wijnproducenten geen opslagcapaciteit meer hebben voor de nieuwe productie en gedwongen zijn om tegen nog lagere prijzen te verkopen.

(6)

In dit stadium leiden de huidige marktomstandigheden tot uiteenlopende marktverstoringen voor de wijnsector in verschillende productiegebieden, als gevolg van de sterke segmentatie van de wijnmarkt van de Unie. Deze zijn aanzienlijk in bepaalde regio’s van verschillende lidstaten en hebben met name gevolgen voor het marktsegment van rode en roséwijnen. De versnippering van de markt blijkt bijvoorbeeld uit de voorraden, die 27 % hoger liggen dan het gemiddelde over vijf jaar in Extremadura in Spanje, 24 % en 14 % hoger dan in het voorgaande jaar in respectievelijk Lissabon en Alentejo in Portugal, en 26 % hoger voor roséwijnen aan het begin van het lopende verkoopseizoen dan aan het begin van het vorige verkoopseizoen in Languedoc-Roussillon in Frankrijk.

(7)

Tegelijkertijd is de situatie op de wijnmarkt van de Unie al verslechterd, met name in de jaren 2019, 2020 en 2021, als gevolg van handelsbeperkingen uit het verleden, een daling van de consumptie tijdens de COVID-19-pandemie en verschillende extreme weersomstandigheden. De huidige moeilijke omstandigheden zijn een nieuwe klap voor een al kwetsbare sector en leiden tot aanzienlijke inkomensverliezen voor alle actoren in de sector. Wijnbouwers in de zwaarst getroffen regio’s van de lidstaten ondervinden financiële moeilijkheden en cashflowproblemen. Daarom is in dit verband ook onmiddellijke actie nodig om efficiënt op een dergelijke heterogene marktsituatie in te spelen door de lidstaten toe te staan een deel van de financiële middelen die zijn toegewezen aan hun nationale steunprogramma’s in de wijnsector, te heroriënteren en door de verschillende actoren in de sector een meer op maat gesneden steun te bieden.

(8)

Door in de zwaarst getroffen regio’s een deel van de hoeveelheden wijn waarvoor onvoldoende afzetmogelijkheden worden gevonden, uit de markt te nemen, kan het verstoorde marktevenwicht worden aangepakt en kan worden voorkomen dat de huidige verstoringen uitgroeien tot een ernstigere of langdurigere verstoring van de gehele wijnsector van de Unie. In gerechtvaardigde gevallen moet de distillatie van wijn tijdelijk worden ingevoerd als subsidiabele maatregel in het kader van de steunprogramma’s in de wijnsector om het marktevenwicht te herstellen en de economische situatie van de wijnproducenten in de zwaarst getroffen productiegebieden te verbeteren. Om verstoring van de mededinging te voorkomen, mag de verkregen alcohol niet worden gebruikt voor de voedings- en drankensector en mag deze alleen worden gebruikt voor industriële doeleinden, zoals farmaceutische en desinfectiedoeleinden, en voor energiedoeleinden. Om misbruik of overcompensatie na de implementatie van deze uitzonderlijke maatregel te voorkomen, moeten de lidstaten de maatregel richten op regio’s met een verstoord marktevenwicht, moeten zij zich baseren op objectieve criteria en moeten zij de geboden compensatie beperken tot recente marktprijzen.

(9)

Groen oogsten, een maatregel waarin artikel 47 van Verordening (EU) nr. 1308/2013 voorziet, wordt gebruikt als marktbeheersmaatregel wanneer een te grote productie van druiven wordt verwacht. Om de marktdeelnemers te helpen op de huidige marktomstandigheden te reageren en het risico te beperken dat de situatie zich in het komende verkoopseizoen opnieuw voordoet, is het passend om bij de uitvoering van deze maatregel in de loop van het begrotingsjaar 2023 een zekere flexibiliteit toe te staan. Met name moet als buitengewone maatregel in een afwijking van artikel 47, leden 1 en 3, van Verordening (EU) nr. 1308/2013 worden voorzien om de mogelijkheid te bieden tot volledige vernietiging of verwijdering van onrijpe druiventrossen op een deel van een bedrijf, voor zover dit gebeurt op volledige percelen, en om de maximumbijdrage van de Unie aan deze maatregel tijdelijk te verhogen.

(10)

De toevoeging van “crisisdistillatie” aan de subsidiabele maatregelen en de flexibiliteit voor “groen oogsten” zijn een vorm van financiële steun, die echter geen aanvullende financiering van de Unie vereist omdat de begrotingslimieten voor de nationale steunprogramma’s in de wijnsector voor het begrotingsjaar 2023 die zijn vastgelegd in bijlage VII bij Verordening (EU) 2021/2115 van het Europees Parlement en de Raad (2), van toepassing blijven. De lidstaten kunnen dus alleen binnen de in die bijlage vastgelegde jaarlijkse begroting besluiten om hogere bedragen aan de betrokken maatregelen toe te wijzen. De financiële steun voor de twee bovengenoemde crisismaatregelen is derhalve gericht op steunverlening aan de sector in de huidige onstabiele marktsituatie zonder dat daarvoor eerst extra middelen moeten worden vrijgemaakt.

(11)

Met het oog op een grotere doeltreffendheid van de financiële middelen van de Unie die aan deze crisismaatregelen kunnen worden toegewezen, moet het de lidstaten worden toegestaan de financiële bijstand van de Unie aan te vullen met nationale betalingen tot 50 % van de steun die wordt verleend voor de twee crisismaatregelen waarin deze verordening voorziet.

(12)

De negatieve marktontwikkeling, de gestegen kosten en de daaruit voortvloeiende cashflowproblemen van marktdeelnemers in de wijnsector bemoeilijken de uitvoering van de maatregelen van de nationale steunprogramma’s voor wijn, op een moment dat de marktgerichtheid van de sector in de meeste gevallen moet worden verbeterd. Om ervoor te zorgen dat de programma’s in de heersende markt- en economische situatie in de wijnsector doeltreffend worden uitgevoerd, is het dienstig de maximumbijdrage van de Unie aan de maatregelen “afzetbevordering”, “herstructurering en de omschakeling van wijngaarden”, “groen oogsten” en “investeringen” tijdelijk te verhogen.

(13)

Daarnaast is het belangrijk om begunstigden passende flexibiliteit te bieden bij de uitvoering van hun acties in het kader van de nationale steunprogramma’s, zodat zij kunnen reageren op de huidige onzekerheden op de markt en de acties zo nodig kunnen aanpassen. Dergelijke flexibiliteit vormt een verdere marktondersteunende maatregel om te voorkomen dat de huidige economische verstoringen leiden tot een ernstigere of langdurigere verstoring van de wijnmarkt van de Unie en zorgt ervoor dat de andere in deze verordening vastgestelde uitzonderlijke maatregelen, zodra een lidstaat daartoe heeft besloten, ook op het niveau van de begunstigden efficiënt kunnen worden uitgevoerd. Daarom moet als verdere buitengewone maatregel in een afwijking van Gedelegeerde Verordening (EU) 2016/1149 van de Commissie (3) worden voorzien zodat de lidstaten de begunstigden enige flexibiliteit kunnen bieden om de geplande acties via een vereenvoudigde procedure aan te passen, en moet in naar behoren gemotiveerde gevallen een gedeeltelijke uitvoering van die acties worden toegestaan.

(14)

Aangezien de redenen voor de verhoging van de percentages van Uniefinanciering voor bepaalde maatregelen en voor het bieden van een zekere flexibiliteit bij het beheer van de programma’s verband houden met de huidige economische situatie van de wijnsector en de maatregelen van tijdelijke aard zijn, is het dienstig het toepassingsgebied ervan te beperken tot acties waarmee in de loop van het begrotingsjaar 2023 van start is gegaan. Deze maatregelen mogen daarentegen niet van toepassing zijn op bijvoorbeeld acties die in voorgaande begrotingsjaren zijn uitgevoerd en waarvoor pas in begrotingsjaar 2023 is betaald.

(15)

Om dwingende redenen van urgentie en gezien de huidige marktverstoring en de korte tijd waarover de lidstaten beschikken om de in deze verordening opgenomen maatregelen in het lopende begrotingsjaar uit te voeren, en om een verdere verslechtering van de markt te voorkomen, is onmiddellijke actie nodig. Ten eerste moet in de zwaarst getroffen regio’s het overaanbod zo spoedig mogelijk uit de markt worden genomen, en in ieder geval vóór het begin van de nieuwe oogst, tegen eind augustus of begin september 2023; anders zou de marktsituatie verder verslechteren en zou de huidige onevenwichtigheid zich doorzetten in het nieuwe verkoopseizoen en zo mogelijk een langdurige crisis op de gehele wijnmarkt van de Unie veroorzaken. Ten tweede moeten alle in deze verordening opgenomen maatregelen worden uitgevoerd vóór het einde van de huidige nationale steunprogramma’s voor wijn, die slechts van toepassing zijn tot en met 15 oktober 2023, zoals bepaald in artikel 5, lid 7, van Verordening (EU) 2021/2117 van het Europees Parlement en de Raad (4). Krachtens die bepaling blijven de artikelen 39 tot en met 54 van Verordening (EU) nr. 1308/2013 na 31 december 2022 van toepassing op uitgaven en betalingen die zijn gedaan voor acties die vóór 16 oktober 2023 worden uitgevoerd. Daarom zou uitstel van actie het de getroffen lidstaten moeilijk of zelfs onmogelijk maken om de maatregelen uit te voeren in begrotingsjaar 2023, het laatste jaar van uitvoering van de huidige nationale steunprogramma’s in de wijnsector.

(16)

In het licht van de bovengenoemde dwingende redenen van urgentie moet deze verordening worden vastgesteld overeenkomstig de spoedprocedure van artikel 228 van Verordening (EU) nr. 1308/2013.

(17)

Aangezien onmiddellijk actie moet worden ondernomen, moet deze verordening in werking treden op de dag van de bekendmaking ervan in het Publicatieblad van de Europese Unie,