Gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag

 

SAMENVATTING VAN:

Verordening (EU) 2022/1369 van de Raad inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag

WAT IS HET DOEL VAN DE VERORDENING?

• De verordening heeft tot doel de zekerheid van gasleveringen in de Europese Unie (EU) te waarborgen door middel van een vrijwillige vraagreductie en verbeterde coördinatie, en toezicht en rapportage over nationale maatregelen voor reductie van de gasvraag. Het introduceert de mogelijkheid om een EU-alarm af te kondigen waarbij een EU-brede verplichting voor vraagreductie wordt opgelegd.
• De verordening werd oorspronkelijk in het voorjaar van 2022 aangenomen vanwege de escalatie van de Russische militaire agressie tegen Oekraïne, die leidde tot een aanzienlijke daling van de gasleveringen bij een doelbewuste poging om deze als politiek wapen te gebruiken. Deze was gedurende 1 jaar na 9 augustus 2022 van toepassing.
• Met Wijzigingsverordening (EU) 2023/706 werd het doel van vrijwillige reductie van de gasvraag van de EU-lidstaten met een extra jaar verlengd en werd de mogelijkheid voor de Raad van de Europese Unie om een EU-alarm af te kondigen, gehandhaafd.

KERNPUNTEN

Vrijwillige vraagreductie

Krachtens Wijzigingsverordening (EU) 2023/706 moeten lidstaten het gasverbruik gedurende de periode van 1 april 2023 tot en met 31 maart 2024 (reductieperiode) naar beste vermogen met ten minste 15% verminderen ten opzichte van het gemiddelde in de periode van 1 april 2017 tot en met 31 maart 2022 (referentieperiode).

Dit volgt op een effectieve verlaging van de gasvraag in de EU van meer dan 15 % in de periode van augustus 2022 tot januari 2023 in de oorspronkelijke periode die onder Verordening (EU) 2022/1369 valt.

Verplichte vraagreductie wanneer de EU een alarm afkondigt

In geval van een EU-alarm is elke lidstaat verplicht het gasverbruik met ten minste 15 % te reduceren ten opzichte van zijn gasverbruik gedurende de referentieperiode. De vraagreducties die door de lidstaten verwezenlijkt werden tijdens de periode voordat het alarm afgekondigd werd, moeten voor de toepassing van de verplichte vraagreductie in aanmerking worden genomen.

De Raad kan een EU-alarm afkondigen op basis van een voorstel van de Europese Commissie. De Commissie moet een dergelijk voorstel indienen indien zij van oordeel is dat:

• er zich een substantieel risico van een ernstig gasleveringstekort voordoet, of
• er een uitzonderlijk hoge gasvraag is waardoor de gasleveringssituatie aanzienlijk verslechtert.

De Commissie dient ook een voorstel in om een EU-alarm af te kondigen op verzoek van vijf or meer bevoegde autoriteiten die op nationaal niveau een alarm op grond van Verordening (EU) 2017/1938 afgekondigd hebben (zie de samenvatting).

De Commissie raadpleegt ook de relevante risicogroepen zoals vervat in bijlage I bij Verordening (EU) 2017/1938 en de Groep coördinatie gas.

Uitzonderingen

Vrijstellingen voor de verplichte reductie van 15 % omvatten gevallen waar:

• het elektriciteitssysteem van een lidstaat alleen synchroon gekoppeld is aan het elektriciteitssysteem van een derde land, en hij dan losgekoppeld wordt, indien de vrijstelling nodig is om de veilige en betrouwbare werking van het elektriciteitssysteem te waarborgen;
• een lidstaat niet rechtstreeks aangesloten is op een gassysteem van een andere lidstaat.

Een lidstaat kan het referentiegasverbruik dat gebruikt wordt voor de berekening van de verplichte vraagreductie beperken:

• met het gasvolume dat gelijk is aan het verschil tussen zijn tussentijdse streefdoel voor 1 augustus 2022 en het werkelijke volume van opgeslagen gas op 1 augustus 2022, indien die lidstaat op die datum voldoet aan het tussentijdse streefdoel;
• met het gasvolume dat gedurende de referentieperiode verbruikt is als grondstof*.

Een lidstaat die in een elektriciteitscrisis verkeert, kan de verplichte vraagreductie tijdelijk of volledig beperken, indien er geen economische alternatieven voorhanden zijn ter vervanging van het gas dat noodzakelijk is om elektriciteit op te wekken zonder de leveringszekerheid ernstig in het gedrang te brengen.

Er gelden termijnen voor de lidstaten om de Commissie in kennis te stellen als zij aanspraak willen maken op vrijstellingen op basis van referentiegasverbruik of andere afwijkingen.

Maatregelen om vraagreductie te verwezenlijken

De bevoegde autoriteit van elke lidstaat is verantwoordelijk voor het toezicht op de uitvoering van de vraagreductiemaatregelen.

Het staat de lidstaten vrij de nodige maatregelen te kiezen om de vraag te reduceren. De maatregelen moeten duidelijk worden omschreven en transparant, proportioneel, niet-discriminerend en controleerbaar zijn, met inachtneming van de in Verordening (EU) 2017/1938 neergelegde beginselen. Met name:

• mogen de maatregelen de concurrentie of de goede werking van de interne gasmarkt niet onnodig verstoren;
• mogen de maatregelen de gasleveringszekerheid van andere lidstaten of van de Unie niet in het gedrang brengen;
• moeten de maatregelen voldoen aan de bepalingen van Verordening (EU) 2017/1938 met betrekking tot beschermde afnemers.

Een beschermde afnemer is voornamelijk een op een gasdistributienet aangesloten afnemer. Lidstaten mogen ook kleine en middelgrote ondernemingen en essentiële sociale diensten hiertoe rekenen, en stadsverwarmingsinstallaties voor zover zij verwarming leveren aan dergelijke entiteiten, op voorwaarde dat deze installaties niet kunnen omschakelen op andere brandstoffen dan gas.

Lidstaten mogen die afnemers ook uitsluiten van die maatregelen, op basis van objectieve en transparante criteria, waarbij rekening wordt gehouden met:

• economisch belang;
• de gevolgen van een verstoring voor leveringsketens (waaronder downstreamsectoren in andere lidstaten) die van zeer groot maatschappelijk belang zijn;
• de mogelijk langdurige schade aan industriële installaties;
• de mogelijkheden om het verbruik te reduceren en producten in de EU te vervangen.

De lidstaten moeten ook het volgende overwegen:

• maatregelen ter reductie van gas dat in de elektriciteitssector verbruikt wordt;
• maatregelen ter bevordering van brandstofomschakeling in de industrie;
• nationale bewustmakingscampagnes, en
• gerichte verplichtingen ter beperking van verwarming en koeling, ter bevordering van de omschakeling naar andere brandstoffen en ter beperking van het verbruik door de industrie.

Nieuwe regel voor het specifieke geval van een verhoogd gasverbruik als gevolg van de overstap van steenkool naar gas

Wijzigingsverordening (EU) 2023/706 bevat een nieuwe regel op grond waarvan een lidstaat het referentiegasverbruik mag aanpassen dat wordt gebruikt voor het berekenen van de verplichte vraagreductiedoelstelling op basis van het volume van het toegenomen gasverbruik als gevolg van de overstap van steenkool naar gas dat wordt gebruikt voor stadsverwarming, indien die stijging ten minste 8 % bedraagt in de periode van 1 augustus 2023 tot en met 31 maart 2024, ten opzichte van het gemiddelde gasverbruik gedurende de referentieperiode en voor zover die stijging rechtstreeks kan worden toegeschreven aan de overstap.

Coördinatie, monitoring, handhaving en evaluatie

De lidstaten moeten:

• met elkaar samenwerken in iedere relevante risicogroep;
• hun nationale noodplannen op grond van Verordening (EU) 2017/1938 op uiterlijk 31 oktober 2022 actualiseren;
• de Commissie en de relevante risicogroepen raadplegen voordat zij herziene noodplannen vaststellen;
• de uitvoering van de vraagreductiemaatregelen op hun grondgebied monitoren en tweemaandelijks verslag uitbrengen aan de Commissie.

Indien een EU-alarm is afgekondigd, moet maandelijks verslag uitgebracht worden.

De lidstaten kunnen in hun verslag een uitsplitsing van het gasverbruik per sector opnemen.

Indien de Commissie merkt dat een lidstaat de verplichte vraagreductie dreigt niet te zullen halen, verzoekt de Commissie de lidstaat een plan in te dienen met een strategie om daadwerkelijk te voldoen aan deze verplichting.

De Commissie moest een evaluatie van deze verordening verrichten in het licht van de algemene situatie van gaslevering aan de EU en uiterlijk op 1 maart 2024 verslag uitbrengen bij de Raad over de belangrijkste bevindingen van deze evaluatie. Op basis van dat verslag moest de Commissie beslissen al dan niet een voorstel te doen tot verlenging van de geldigheidsduur van Verordening (EU) 2022/1369.

VANAF WANNEER IS DE VERORDENING VAN TOEPASSING?

• Verordening (EU) 2022/1369 was van toepassing vanaf 9 augustus 2022 en Wijzigingsverordening (EU) 2023/706 vanaf 1 april 2023.
• Wijzigingsverordening (EU) 2023/706 was van toepassing tot en met 31 maart 2024.

ACHTERGROND

Ondanks de vraagreductie die in de loop van de winter van 2022-2023 is bereikt met Verordening (EU) 2022/1369, blijven er zorgen bestaan over de continuïteit van de energievoorziening in de winter van 2023-2024, waarbij de prijzen in de zomer en het najaar van 2023 met meer dan 50 % zijn gestegen in enkele weken.

In de evaluatie van de Commissie van februari 2024 werd (zie hierboven) vastgesteld dat de EU de gasvraag tussen augustus 2022 en december 2023 gezamenlijk met 18 % heeft verminderd, wat een besparing inhoudt van ongeveer 101 miljard kubieke meter gas. Deze reductie overschreed de doelstelling die in de zomer van 2022 was gesteld en was van cruciaal belang voor het behoud van een stabiele voorziening, het stabiliseren van de EU-energiemarkten en het tonen van solidariteit met Oekraïne.

In het licht van het bovenstaande heeft de Commissie voorgesteld om, in plaats van de geldigheid van Verordening (EU) 2022/1369 te verlengen, een aanbeveling van de Raad inzake voortgezette maatregelen voor reductie van de gasvraag aan te nemen. Daarom heeft de Raad op 25 maart 2024 zijn Aanbeveling inzake het voortzetten van gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag aangenomen. Dit moedigt de lidstaten aan om op vrijwillige basis maatregelen te treffen om een collectieve reductie van de vraag van 15 % ten opzichte van de gemiddelde vraag tussen april 2017 en maart 2022 te handhaven.

Zie voor meer informatie:

• Gasleveringszekerheid (Europese Commissie)
• Energieprijzen en voorzieningszekerheid (Raad van de Europese Unie).

KERNBEGRIPPEN

BELANGRIJKSTE DOCUMENT

Verordening (EU) 2022/1369 van de Raad van 5 augustus 2022 inzake gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag (PB L 206 van 8.8.2022, blz. 1-10)

Achtereenvolgende wijzigingen aan Verordening (EU) 2022/1369 werden in de basistekst opgenomen. Deze geconsolideerde versie is enkel van documentaire waarde.

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Aanbeveling van de Raad van 25 maart 2024 inzake het voortzetten van gecoördineerde maatregelen ter reductie van de gasvraag (PB C, C/2024/2476 van 27.3.2024)

Verslag van de Commissie aan de Raad: evaluatie van de werking van Verordening (EU) 2022/1369 inzake gecoördineerde reductie van de gasvraag, gewijzigd bij Verordening (EU) 2023/706 (COM(2024) 88 final van 27.2.2024).

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s — “Gas besparen voor een veilige winter” (COM(2022) 360 final van 20.7.2022).

Mededeling van de Commissie aan het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad, het Europees Economisch en Sociaal Comité en het Comité van de Regio’s — REPowerEU-plan (COM(2022) 230 final van 18.5.2022).

Verordening (EU) 2017/1938 van het Europees Parlement en de Raad van 25 oktober 2017 betreffende maatregelen tot veiligstelling van de gasleveringszekerheid en houdende intrekking van Verordening (EU) nr. 994/2010 (PB L 280 van 28.10.2017, blz. 1-56)

Zie de geconsolideerde versie.

Verordening (EG) nr. 715/2009 van het Europees Parlement en de Raad van 13 juli 2009 betreffende de voorwaarden voor de toegang tot aardgastransmissienetten en tot intrekking van Verordening (EG) nr. 1775/2005 (PB L 211 van 14.8.2009, blz. 36-54)

Zie de geconsolideerde versie.

Laatste bijwerking 08.02.2024