(1)

Bij Richtlijn (EU) 2018/2001 van het Europees Parlement en de Raad (2) is een nieuw, bindend streefcijfer voor hernieuwbare energie voor de Unie voor 2030 vastgesteld. De richtlijn bevordert ook het gebruik van samenwerkingsmechanismen als doeltreffende instrumenten die bijdragen tot het behalen van dat streefcijfer.

(2)

Verordening (EU) 2021/1153 breidt het toepassingsgebied van het instrument uit van enkel trans-Europese netwerken tot de productie van hernieuwbare energie en stelt een nieuwe categorie projecten vast voor financiering in het kader van de Connecting Europe Facility (CEF), namelijk “grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie”.

(3)

Grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moeten erop gericht zijn de kosteneffectieve uitrol van hernieuwbare energie in de Unie mogelijk te maken, het bereiken van het bindende streefcijfer van de Unie voor hernieuwbare energie in 2030, als bedoeld in Richtlijn (EU) 2018/2001, te ondersteunen en bij te dragen tot de strategische invoering van innovatieve hernieuwbare technologieën. De projecten moeten ook bijdragen tot decarbonisatie, het voltooien van de interne energiemarkt en betere voorzieningszekerheid door grensoverschrijdende samenwerking tussen de lidstaten op het gebied van planning, ontwikkeling en het kosteneffectieve gebruik van hernieuwbare energiebronnen.

(4)

Om voor financiering in aanmerking te komen, moeten grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie eerst worden opgenomen op een lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie. De officiële status van “grensoverschrijdend project op het gebied van hernieuwbare energie” kan voordelen opleveren, zoals een grotere zichtbaarheid, meer zekerheid voor investeerders en meer steun van de lidstaten.

(5)

Initiatiefnemers van wie projecten zijn geselecteerd om te worden opgenomen in de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie, kunnen ook een aanvraag indienen voor financiering uit hoofde van Verordening (EU) 2021/1153 voor studies of werkzaamheden in verband met die projecten.

(6)

De doelstellingen, de algemene criteria waaraan moet worden voldaan en de te volgen procedure voor grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie staan in deel IV van de bijlage bij Verordening (EU) 2021/1153. Op grond van artikel 7 van die verordening heeft de Commissie de bevoegdheid om een gedelegeerde handeling vast te stellen met de specifieke selectiecriteria en de details van de procedure voor de selectie van grensoverschrijdende projecten die moeten worden opgenomen in de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie.

(7)

Grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moeten worden opgezet door middel van een samenwerkingsmechanisme. Dat mechanisme kan een van de vormen aannemen van een samenwerkingsovereenkomst als bedoeld in de artikelen 8, 9, 11 en 13 van Richtlijn (EU) 2018/2001 en kan worden gesloten tussen twee of meer lidstaten of tussen een of meer lidstaten en een of meer landen buiten de EU. Om aan dit criterium te voldoen, is het belangrijk dat er bewijs is van een zekere mate van steun van de betrokken lidstaten en, in voorkomend geval, landen buiten de EU. Daarom moet een schriftelijke verklaring worden ingediend waarin de bereidheid wordt geuit om het project te steunen door middel van een samenwerkingsovereenkomst, gevalideerd door een verantwoordelijke instelling in alle deelnemende lidstaten en, in voorkomend geval, landen buiten de EU. Er zijn geen specifieke beperkingen ten aanzien van het formaat van de verklaring.

(8)

Overeenkomstig artikel 11 van Verordening (EU) 2021/1153 komen in een lidstaat gevestigde juridische entiteiten, met inbegrip van joint ventures, in aanmerking voor het programma. Als zodanig kunnen zij op grond van de artikelen 9 en 11 van Richtlijn (EU) 2018/2001 een aanvraag indienen in het kader van een samenwerkingsovereenkomst voor een gezamenlijk project, ook wanneer een land buiten de EU daarbij betrokken is. In het specifieke geval van een gezamenlijke steunregeling overeenkomstig artikel 13 van Richtlijn (EU) 2018/2001 kan echter alleen een lidstaat een aanvraag indienen. Indien het samenwerkingsmechanisme de vorm aanneemt van een op zichzelf staande statistische overdracht overeenkomstig artikel 8 van Richtlijn (EU) 2018/2001, is daar geen extra investering aan verbonden en kan steun in het kader van de CEF derhalve alleen nodig zijn voor studies overeenkomstig artikel 7, lid 3, van Verordening (EU) 2021/1153.

(9)

Overeenkomstig punt 2, b) en c), van deel IV van de bijlage bij Verordening (EU) 2021/1153 moeten grensoverschrijdende projecten een effectievere oplossing bieden voor de uitrol van hernieuwbare energie in vergelijking met projecten die door een van de deelnemende lidstaten alleen worden uitgevoerd. Voordat een project in aanmerking kan komen voor opname op de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moet het dus niet alleen met een samenwerkingsmechanisme tot stand worden gebracht, maar moeten ook de sociaaleconomische nettovoordelen ervan worden aangetoond.

(10)

De sociaaleconomische nettovoordelen van een grensoverschrijdend project op het gebied van hernieuwbare energie moeten worden aangetoond door middel van een kosten-batenanalyse die alle elementen van punt 3 van deel IV van de bijlage bij Verordening (EU) 2021/1153 omvat, opgesteld door de initiatiefnemer van het project. De Commissie zal samen met deze gedelegeerde handeling een methodologie publiceren waarin wordt uiteengezet hoe de kosten-batenanalyse moet worden uitgevoerd en hoe de Commissie moet beoordelen of het project aan de algemene criteria voldoet (3).

(11)

In deel IV van de bijlage bij Verordening (EU) 2021/1153 staan de belangrijkste stappen van de procedure voor de selectie van een project voor opname op de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie. De selectieprocedure omvat: a) een eerste evaluatie door de Commissie van de aanvragen voor grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie aan de hand van de algemene criteria; b) de oprichting door de Commissie van een groep voor grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie met de bevoegdheid om een ontwerplijst vast te stellen en toezicht te houden op de uitvoering van de projecten op de lijst zodat zij hun status kunnen behouden; c) goedkeuring van de ontwerplijst door de groep, en d) vaststelling van de definitieve lijst door de Commissie en herziening van de lijst om de twee jaar.

(12)

Bij de vaststelling van de definitieve lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moet de Commissie streven naar een passend geografisch evenwicht. Voor de selectie van projecten kan zij ook gebruikmaken van regionale groeperingen, rekening houdend met het feit dat niet alle lidstaten momenteel deel uitmaken van een dergelijke groep en dat grensoverschrijdende samenwerking op het gebied van de uitrol van hernieuwbare energie ook kan plaatsvinden tussen landen die geen fysieke grens delen.

(13)

Grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie kunnen betrekking hebben op verschillende technologieën die voor financiering in aanmerking komen. Dit zijn bijvoorbeeld productie van hernieuwbare energie uit on- en offshore-windenergie, zonne-energie, duurzame biomassa, oceaanenergie, geothermische energie of combinaties daarvan, de aansluiting op het net en aanvullende elementen zoals opslag- of omzettingsfaciliteiten.

(14)

Om het behalen van het EU-streefcijfer voor hernieuwbare energie voor 2030 rechtstreeks mogelijk te maken, moeten de grensoverschrijdende projecten altijd een installatie voor de productie van hernieuwbare energie omvatten als integraal onderdeel van het project. Aanvullende onderdelen van het project die het behalen van de EU 2030-doelstelling voor hernieuwbare energie en de kosteneffectieve uitrol van hernieuwbare energie indirect mogelijk maken door bij te dragen aan de effectieve integratie van de productie van hernieuwbare energie, kunnen in aanmerking komen, zij het niet als op zichzelf staande projecten, maar als integraal onderdeel van het grensoverschrijdende project dat naast de productie van hernieuwbare energie wordt uitgevoerd. Dergelijke aanvullende onderdelen kunnen een grensoverschrijdend transmissienet, thermische opslag, batterijopslag, opslag in de vorm van perslucht en vloeibare lucht, pompcentrales en elektrolyse van water in combinatie met waterstofopslag zijn. Subsidiabele acties zijn niet beperkt tot de elektriciteitssector en kunnen betrekking hebben op andere energiedragers en de mogelijke sectorale koppeling met, bijvoorbeeld, verwarming en koeling, de omzetting van elektriciteit in gas, opslag en vervoer.

(15)

Grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie houden niet noodzakelijkerwijs een fysieke band tussen de samenwerkende lidstaten in. Deze projecten mogen op het grondgebied van slechts één betrokken lidstaat worden uitgevoerd, mits aan de algemene criteria van deel IV van de bijlage wordt voldaan.

(16)

Grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moeten voldoen aan de toepasselijke wettelijke vereisten inzake duurzaamheid, broeikasgasemissiereductie en het beginsel “geen ernstige afbreuk doen” overeenkomstig artikel 17 van Verordening (EU) 2020/852 van het Europees Parlement en de Raad (4).

(17)

Op grond van Verordening (EU) 2021/1153 is het toegestaan dat het CEF-programma studies ondersteunt om grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie te helpen ontwikkelen en identificeren, overeenkomstig artikel 7, lid 3, van die verordening. Deze studies hebben tot doel samenwerkingsmechanismen voor de planning en toepassing van hernieuwbare energie voor te bereiden en de eerste belemmeringen voor het opzetten van dergelijke samenwerkingsmechanismen weg te nemen. Steun voor dergelijke studies kan voorafgaan aan de opname van een project in de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie en kan ook worden gebruikt om de aanvraag voor opname op de lijst en/of de kosten-batenanalyse voor te bereiden.

(18)

Een project waaraan steun is verleend voor een studie uit hoofde van artikel 7, lid 3, mag geen voordeel krijgen bij de procedure om het project op te nemen op de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie en/of CEF-financiering te ontvangen voor studies en werkzaamheden. Het voordeel van een studie op grond van artikel 7, lid 3, houdt evenmin de verplichting in een aanvraag in te dienen om te worden opgenomen op de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie, noch om CEF-financiering aan te vragen voor studies en werkzaamheden.

(19)

Aangezien de risico’s en winstgevendheid van in aanmerking komende projecten kunnen verschillen en in de loop van de tijd kunnen evolueren, kan het passend zijn een deel van de beschikbare toewijzing voor grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie toe te staan via bijdragen aan blendingverrichtingen of een blendingfaciliteit in het kader van InvestEU.

(20)

Alle relevante bepalingen in het kader van de Uniewetgeving, met name inzake de duurzaamheid van bio-energie, capaciteitstoewijzing aan de grenzen, ontvlechting, mededinging en staatssteun, biodiversiteit en milieubescherming, moeten volledig in acht worden genomen door de grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie.

(21)

Alle projecten die zijn opgenomen in de lijst van grensoverschrijdende projecten op het gebied van hernieuwbare energie moeten snel worden uitgevoerd en nauwgezet en regelmatig worden gemonitord en geëvalueerd, waarbij de verslagleggingsvereisten voor initiatiefnemers tot een minimum moeten worden beperkt,