32002D0186

Beschikking van de Commissie

van 10 oktober 2001

betreffende de door Duitsland ten uitvoer gelegde steunmaatregel ten gunste van Zeitzer Maschinen, Anlagen, Geräte ZEMAG GmbH

(kennisgeving geschied onder nummer C(2001) 2957)

(Slechts de tekst in de Duitse taal is authentiek)

(Voor de EER relevante tekst)

(2002/186/EG)

DE COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN,

Gelet op het Verdrag tot oprichting van de Europese Gemeenschap, inzonderheid op artikel 88, lid 2, eerste alinea,

Gelet op de Overeenkomst betreffende de Europese Economische Ruimte, inzonderheid op artikel 62, lid 1, onder a),

Na de belanghebbenden overeenkomstig de genoemde artikelen te hebben aangemaand hun opmerkingen te maken(1) en gezien deze opmerkingen,

Overwegende hetgeen volgt:

I. PROCEDURE

(1) Naar aanleiding van een krantenartikel in de Frankfurter Allgemeine Zeitung van 30 september 1997 over de tweede privatisering van de onderneming Zeitzer Maschinen, Anlagen, Geräte Zemag GmbH (hierna "Zemag") verzocht de Commissie Duitsland om inlichtingen. Bij brief van 24 maart 1998 verstrekte Duitsland overeenkomstig artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag, inlichtingen aan de Commissie over de herstructureringssteun voor de tweede herstructurering van Zemag. Bij brief van 5 mei 1998 deelde de Commissie Duitsland mede dat deze zaak als niet-aangemelde steun zou worden geregistreerd omdat een deel van de steun reeds toegezegd en een deel reeds uitbetaald was voordat de Commissie haar standpunt dienaangaande kon bepalen. De Commissie verzocht Duitsland bij brieven van 8 juni 1998, 2 maart 1999, 18 juni 1999, 6 december 1999, 23 mei 2000 en 18 oktober 2000 om aanvullende inlichtingen. Duitsland antwoordde bij schrijven van 20 juli 1998, 8 september 1998, 24 maart 1999, 26 augustus 1999, 20 januari 2000, 9 februari 2000, 10 oktober 2000 en 22 november 2000.

(2) Op 30 maart 1999 vonden te Berlijn en op 21 januari 2000 te Zeitz besprekingen plaats met vertegenwoordigers van Duitsland en met de investeerder.

(3) Bij brief van 1 februari 2001 stelde de Commissie Duitsland in kennis van haar besluit tot inleiding van de procedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag ten aanzien van deze steunmaatregel. Tegelijkertijd stelde zij Duitsland in kennis van haar besluit om op grond van artikel 10, lid 3, van Verordening (EG) nr. 659/1999 van de Raad(2) een bevel tot het verstrekken van inlichtingen uit te vaardigen. De besluiten van de Commissie betreffende de inleiding van de procedure en het bevel tot het verstrekken van informatie werden bekendgemaakt in het Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen(3). De Commissie heeft de belanghebbenden uitgenodigd hun opmerkingen over de betrokken steunmaatregel kenbaar te maken.

(4) Op 5 juni 2001 maakte de curator van Zemag zijn opmerkingen over de inleiding van de procedure kenbaar.

(5) Duitsland antwoordde op 16 januari 2001, 11 mei 2001 en 16 juli 2001 op het bevel tot het verstrekken van informatie en de inleiding van de procedure.

II. GEDETAILLEERDE BESCHRIJVING

II.1. Voorgeschiedenis tot aan de tweede herstructurering

(6) Zemag is een onderneming met zetel in Zeitz (Saksen-Anhalt, Duitsland) die machines en installaties ontwikkelde en vervaardigde voor het briketteren en voor het verwerken van gips en bruinkool, laadinrichtingen voor elektriciteitscentrales en machines en installaties voor het granuleren van mest. Op grond van artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag is Saksen-Anhalt een regio die in aanmerking komt voor regionale steun.

(7) Zemag behoort tot een groep van acht Oost-Duitse ondernemingen die in 1994 als EFBE Verwaltungs- GmbH & Co. Management KG, thans Lintra Beteiligungsholding GmbH ("Lintra"), geprivatiseerd werden. Het herstructureringsplan van Lintra werd eind 1996 als mislukt beschouwd. In januari 1997 besloot de Bundesanstalt für vereinigungsbedingte Sonderaufgaben (hierna BvS) de herstructurering van Zemag voort te zetten met het doel de onderneming voor te bereiden op doorverkoop.

II.2. De tweede herstructurering

(8) In 1997 had Zemag ongeveer 140 werknemers en een omzet van 28 miljoen DEM. Aangezien Zemag onder de gestelde werknemersdrempels en financiële maxima zit, zoals deze zijn vastgelegd in de aanbeveling van de Commissie van 3 april 1996 betreffende de definitie van de kleine en middelgrote ondernemingen(4), valt de onderneming in de categorie kleine en middelgrote ondernemingen.

(9) Volgens de inlichtingen van Duitsland werd de investeerder voor de tweede herstructurering uitgekozen via een open inschrijvingsprocedure waaraan geen voorwaarden verbonden waren. Uit de besprekingen met de gegadigden kwam het bod van de heren Lobeck en Jacobi, twee particuliere ondernemers, als beste naar voren.

(10) Op 27 oktober 1997 droeg Lintra alle aandelen in Zemag voor 1 DEM aan de heer Lobeck en de heer Jacobi over.

II.3. Het herstructureringsplan

(11) Het ingediende herstructureringsplan voorzag in een periode van herstructurering die van eind 1997 tot 2000 liep. Het was voornamelijk gericht op drie terreinen die als de oorzaak van het mislukken van de eerste privatisering werden beschouwd:

- Ontoereikend zakelijk management: Zemag beschikte over talrijke, zeer ervaren ingenieurs, maar niet over managers met ervaring met commerciële taken als financieel beheer, controle en afzet.

- Personeelsoverschot: Vóór de huidige herstructurering had Zemag 120 werknemers meer in dienst dan nodig, wat tot maandelijkse verliezen van 1-1,5 miljoen DEM leidde. Het personeelsbestand werd derhalve in 1997 tot ongeveer 140 werknemers ingekrompen.

- Marketing en productie: Aangezien de bruinkoolwinning sterk op zijn retour was, moesten er nieuwe markten voor de producten van Zemag worden aangeboord. Voorts moest de vervaardiging van producten die structureel gezien tot verliezen leidden, zoals kranen, worden stopgezet.

(12) In het herstructureringsplan werd ervan uitgegaan dat de omzet zou stijgen van 28 miljoen DEM in 1997 tot 66 miljoen DEM in het jaar 2000. Er werd gestreefd naar een positief bedrijfsresultaat vanaf 1998.

(13) De totale kosten van de tweede herstructurering van Zemag bedroegen volgens de informatie van Duitsland 43,66 miljoen DEM:

>RUIMTE VOOR DE TABEL>

(14) De financiering uit openbare middelen van de kosten van de tweede herstructurering van Zemag werd door Duitsland als volgt becijferd:

>RUIMTE VOOR DE TABEL>

(15) Duitsland wees erop dat in de bedrijfstak waarin ZEMAG actief was, er gewoonlijk hoge bedragen aan bedrijfskapitaal in de vorm van garanties ("Avalrahmen") en contanten voor zakelijke transacties ("rekening-courant") nodig zijn. De waarborgen worden gebruikt als voorfinanciering voor contractuele werkzaamheden en ter dekking van garantieverplichtingen.

(16) Duitsland gaf de volgende cijfers voor de particuliere bijdrage in de kosten van de tweede herstructurering van Zemag:

>RUIMTE VOOR DE TABEL>

(17) Duitsland verstrekte verdere informatie waaruit bleek dat het personeel de onderneming wilde helpen door een verdere vermindering van de personeelskosten(5). Duitsland verstrekte evenwel geen nadere indicatie omtrent de daadwerkelijke tenuitvoerlegging van het model voor werknemersparticipatie.

II.4. Marktanalyse

(18) Zemag ontwikkelde en vervaardigde machines en installaties voor het briketteren en voor het verwerken van gips en bruinkool, laadinrichtingen voor met bruinkool gestookte elektriciteitscentrales en machines voor de granulering van mest. Deze machines worden als onderdeel van fabrieksinstallaties of als afzonderlijke machines vervaardigd en zij behoren tot de categorie van machines voor algemeen gebruik, met inbegrip van de machines voor krachtcentrales (NACE-code 29.1 en 29.2)(6).

(19) Volgens de informatie van Duitsland waren de belangrijkste geografische markten van Zemag Duitsland, Oost-Europa, Turkije, India, China, Zuid-Afrika en Brazilië. Tot 1997 was Duitsland nagenoeg de enige markt voor Zemag. Na de herstructurering zou Zemag de volgende marktaandelen moeten realiseren voor haar producten:

>RUIMTE VOOR DE TABEL>

(20) Duitsland heeft te kennen gegeven geen weet te hebben van overcapaciteit op de markten waarop Zemag actief was.

(21) De onderstaande tabel geeft een beeld van de evolutie van capaciteit en economische resultaten van Zemag:

>RUIMTE VOOR DE TABEL>

(22) In 1994 bedroeg de capaciteit van Zemag 210000 productie-uren/jaar. Deze capaciteit was tegen eind december 1996 teruggebracht tot 130000 productie-uren/jaar. Het aantal werknemers werd verminderd van 347 in 1994 tot 140 in 1997. In 2000 zou dit aantal verhoogd worden tot 161. Door deze verhoging en de invoering van een tweeploegenstelsel zou het maximale aantal productie-uren stijgen tot in totaal 173000 productie-uren/jaar.

II.6. Inleiding van de onderzoeksprocedure

(23) Bij besluit van 21 december 2000, dat op 1 februari 2001 aan Duitsland werd medegedeeld, leidde de Commissie de procedure van artikel 88, lid 2, van het EG-Verdrag in. Tegelijkertijd werd Duitsland op de hoogte gesteld van haar besluit om een bevel tot het verstrekken van informatie uit te vaardigen overeenkomstig artikel 10, lid 3, van Verordening (EG) nr. 659/1999 in verband met een maatregel die kennelijk was toegestaan op grond van reeds door de Commissie goedgekeurde steunregelingen.

(24) In haar besluit tot inleiding van de officiële onderzoeksprocedure betwijfelde de Commissie:

a) of het herstructureringsplan de onderneming in staat zou kunnen stellen om alle kosten met inbegrip van afschrijvingen en financiële lasten te dekken, en of in dat opzicht aan het levensvatbaarheidcriterium is voldaan,

b) of een versoepeling van het beginsel van evenredige capaciteitsvermindering kan worden toegestaan,

c) of de verhoging van de productie-uren essentieel is voor het herstel van de levensvatbaarheid van de onderneming,

d) of de ontvanger van de steun een belangrijke bijdrage uit eigen middelen zou leveren aan de herstructureringskosten.

(25) Voorts stelde de Commissie vast dat de 8,7 miljoen DEM aan verminderde loonkosten niet als een bijdrage van de steunontvanger moet worden beschouwd maar als een bijdrage van de werknemers aan de herstructureringskosten. Een aanvullende betaling van 2,1 miljoen DEM van de werknemers werd niet als een bijdrage tot de herstructureringskosten beschouwd aangezien deze maatregel blijkbaar nog niet tot in de details was vastgelegd.

(26) De Commissie nam er voorts nota van dat een particuliere bank voornemens was om de kredietlijn van Zemag tot 3 miljoen DEM en de maximale garantie met 3 miljoen DEM (tot in totaal 15 miljoen DEM) te verhogen. Aangezien Duitsland geen nadere informatie heeft verstrekt over de precieze voorwaarden van deze maatregelen en niet heeft laten weten of deze uiteindelijk echt werden toegestaan, kon de Commissie niet beoordelen of deze volledig tegen marktvoorwaarden werden toegestaan. Daarom werden deze maatregelen niet in aanmerking genomen bij de beoordeling van de vraag of de steun in verhouding staat tot de kosten en baten.

(27) Voorts stelde de Commissie vast dat steunmaatregelen voor de eerste herstructurering van Zemag, die in de Lintra-beschikking werden aangemerkt als onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, in aanmerking dienden te worden genomen bij de beoordeling van de bijdrage van de particuliere investeerder aan de herstructureringskosten(7).

III. OPMERKINGEN VAN DUITSLAND EN VAN DE BELANGHEBBENDEN

(28) Op 16 januari 2001 deelde Duitsland de Commissie mede dat Zemag op 27 december 2000 het faillissement had aangevraagd.

(29) Op 5 juni 2001 zond de curator van Zemag opmerkingen over de inleiding van de procedure toe. Hij wees erop dat de bewuste maatregelen ook aan artikel 87, lid 2, onder c) en aan artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag, moesten worden getoetst. Bovendien was hij van mening dat het herstructureringsplan de levensvatbaarheid van Zemag had kunnen herstellen. Hij verklaarde voorts dat aangezien er geen zekerheid bestond omtrent de staatssteun, de financiële middelen van de onderneming moesten worden aangesproken om twee leningen van een particuliere bank te dekken. Aangezien deze middelen derhalve niet aangewend konden worden voor de financiering van herstructureringsmaatregelen, werd het herstel van de levensvatbaarheid van Zemag vertraagd.

(30) Op 16 juli 2001 verstrekte Duitsland de nodige inlichtingen om te kunnen bepalen of de steun op basis van een eerder goedgekeurde regeling was toegekend en of deze voldoet aan de voorwaarden van deze beschikking. Tegelijkertijd zond het zijn opmerkingen over de inleiding van de formele onderzoeksprocedure toe. Duitsland blijft bij zijn standpunt dat ten tijde van de toekenning van de steun het herstructureringsplan de levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn had kunnen herstellen.

IV. BEOORDELING VAN DE STEUNMAATREGEL

IV.1. Verenigbaarheid van de steunmaatregelen met het EG-Verdrag

(31) Op grond van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voorzover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt. Op grond van de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen is het criterium van de beïnvloeding van het handelsverkeer van toepassing indien de steunontvangende onderneming een economische activiteit uitoefent die gepaard gaat met handel tussen de lidstaten.

(32) De Commissie stelt vast dat de met staatsmiddelen bekostigde steun werd verleend aan een onderneming die bevoordeeld werd doordat de kosten werden verminderd die zij normaliter had moeten dragen om het aangemelde herstructureringsplan te kunnen uitvoeren. Bovendien ontwikkelde en produceerde de begunstigde, Zemag, machines waarin handel wordt gedreven tussen de lidstaten. Daarom valt de betreffende steunmaatregel onder de werkingssfeer van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag.

(33) Uitzonderingen op of vrijstellingen van het principiële steunverbod van artikel 87, lid 1, van het EG-Verdrag, zijn op grond van artikel 87, leden 2 en 3, van het EG-Verdrag mogelijk.

(34) Op grond van artikel 87, lid 2, onder c), is de Commissie gerechtigd om steunmaatregelen aan de economie van bepaalde streken van de Bondsrepubliek Duitsland die nadeel ondervinden van de deling van Duitsland, goed te keuren voorzover deze steunmaatregelen noodzakelijk zijn om de door deze deling berokkende economische nadelen te compenseren.

(35) Duitsland en de belanghebbenden hebben geen informatie verstrekt waaruit blijkt dat deze steunmaatregel speciaal bedoeld is om de door deze deling veroorzaakte nadelen te compenseren. Integendeel, uit de informatie van Duitsland blijkt juist dat de steun werd verleend met het oog op de herstructurering van een onderneming in moeilijkheden. De moeilijkheden van deze onderneming zijn niet veroorzaakt door de deling van Duitsland. Op grond van de rechtspraak van het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen zou de toepassing van artikel 87, lid 2, onder c), van het EG-Verdrag, in dit geval niet gerechtvaardigd zijn(8).

(36) Dit geval valt onder artikel 87, lid 3, van het EG-Verdrag, op grond waarvan de Commissie onder welbepaalde omstandigheden steunmaatregelen van de staten kan toestaan. Op grond van artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag is de Commissie gerechtigd haar goedkeuring te geven aan steunmaatregelen ter bevordering van de economische ontwikkeling van streken waarin de levensstandaard abnormaal laag is of waar een ernstig gebrek aan werkgelegenheid heerst. De deelstaat Saksen-Anhalt valt onder deze bepaling. In dit geval was de steun echter hoofdzakelijk bedoeld om een bepaalde bedrijfstak en niet de economische ontwikkeling van een regio te bevorderen. Derhalve dient de steunmaatregel aan artikel 87, lid 3, onder c), en niet aan artikel 87, lid 3, onder a), van het EG-Verdrag te worden getoetst.

(37) In de kaderregeling voor reddings- en herstructureringssteun(9) (hierna "de kaderregeling" genoemd) heeft de Commissie uitvoerig de criteria voor de beoordeling van een steunmaatregel ten behoeve van de herstructurering van een onderneming uiteengezet.

(38) Volgens punt 2.1 van de kaderregeling zijn de typische kenmerken van een onderneming in moeilijkheden: een verminderende rentabiliteit of toenemend verlies, een dalende omzet, groeiende voorraden, een geringe cashflow en een lage nettowaarde van de activa. De Commissie stelt vast dat Zemag sedert de privatisering ervan in 1994 verliezen heeft geleden. De verliezen beliepen in 1997 15 miljoen DEM. Daarom wordt de onderneming als een onderneming in moeilijkheden beschouwd.

IV.2. Steun die op grond van een goedgekeurde steunregeling zou zijn verleend

(39) In haar besluit tot inleiding van de onderzoeksprocedure stelde de Commissie vast dat van de totale met overheidsmiddelen bekostigde bijdrage aan de herstructureringskosten, 1,85 miljoen DEM op grond van een goedgekeurde steunregeling zou zijn verleend. Aangezien Duitsland niet voldoende nadere bijzonderheden verstrekte om de Commissie in staat te stellen te beoordelen of de maatregel voldeed aan de maxima en de voorwaarden van de steunregeling, heeft zij overeenkomstig artikel 10, lid 3, van Verordening (EG) nr. 659/1999 een bevel tot het verstrekken van informatie uitgevaardigd.

(40) Uit de inlichtingen die Duitsland gaf naar aanleiding van het bevel tot informatieverstrekking, blijkt dat Duitsland op 27 september 1995 een investeringssubsidie van 4,345 miljoen DEM aan Zemag heeft verleend. Deze steun werd verleend op grond van een steunregeling die de Commissie reeds had goedgekeurd(10). Omdat de investeringen van Zemag achterbleven, werd de subsidie op 26 juli 2000 verlaagd tot 2,07 miljoen DEM. Aangezien Zemag in december 2000 het faillissement aanvroeg, was de onderneming slechts 1,85 miljoen DEM aan subsidie uitgekeerd.

(41) De Commissie stelt vast dat de maatregel voldoet aan de grenzen en voorwaarden die in de steunregeling zijn vastgelegd. Derhalve moet de maatregel op dit moment als steun in de zin van artikel 1, onder b), ii), van Verordening (EG) nr. 659/1999 worden beschouwd. De Commissie hoeft derhalve in haar beschikking niet de verenigbaarheid van deze steunmaatregel te beoordelen. Het uitgekeerde bedrag van 1,858 miljoen DEM moet evenwel in aanmerking worden genomen bij de beoordeling overeenkomstig punt 3.2.2, iii), van de kaderregeling of de steun in verhouding staat tot de kosten en baten van de herstructurering.

IV.2.1. Herstel van de levensvatbaarheid

(42) Voor de toekenning van herstructureringssteun is een gedetailleerd herstructureringsplan nodig dat de levensvatbaarheid en gezondheid op lange termijn van de onderneming kan herstellen binnen een redelijk tijdsbestek en op grond van realistische veronderstellingen inzake de omstandigheden waaronder deze in de toekomst zal functioneren. Om aan het criterium van levensvatbaarheid te voldoen, moet het herstructureringsplan de onderneming in staat stellen alle kosten met inbegrip van afschrijvingen en financiële lasten te dekken.

(43) Bij de inleiding van de formele onderzoeksprocedure zei de Commissie het te betwijfelen of de onderneming door het herstructureringsplan in staat zou geraken al haar kosten te dekken. Derhalve vroeg zij zich af of het ingediende herstructureringsplan voldoet aan het levensvatbaarheidscriterium van de kaderregeling.

(44) In hun antwoord op de inleiding van de onderzoeksprocedure wezen Duitsland en de curator van Zemag erop dat ten tijde van de toekenning van de steun het herstructureringsplan de levensvatbaarheid van de onderneming op lange termijn had kunnen herstellen.

(45) De Commissie merkt op dat Zemag actief was in een marktsegment waarin ondernemingen verschillende contractuele waarborgen moeten verstrekken. Deze garanties moeten worden nagekomen tot vijf jaar na honorering van het contract. Ondernemingen in dit marktsegment moeten voorts in staat zijn om contracten voor te financieren en uitstaande vorderingen te dekken indien de klant niet op tijd betaalt.

(46) De Commissie stelt vast dat Zemag in het verleden haar behoefte aan garanties en voorfinanciering voor een groot deel heeft gedekt via overheidsmaatregelen. Volgens het ingediende herstructureringsplan zou de behoefte aan garanties in de toekomst worden gedekt door een garantieregeling van de deelstaat Saksen-Anahlt(11).

(47) De Commissie wijst er voorts op dat de investeerders van Zemag twee particuliere ondernemers waren die slechts over beperkte middelen beschikten voor de financiering van de onderneming.

(48) Voorts neemt de Commissie er nota van dat het ingediende herstructureringsplan voorzag in een extra financiële bijdrage aan de herstructureringskosten (zie de overwegingen 25 en 26) van het personeel en een particuliere bank. Op basis van de verstrekte informatie lijkt het erop dat deze financiële bijdrage nooit werd verstrekt. Dit wijst erop dat commerciële investeerders niet bereid waren om op basis van het herstructureringsplan de onderneming de nodige financiële middelen te verschaffen.

(49) Gelet op het voorgaande is de Commissie van mening dat het herstructureringsplan niet voldoende tegemoet komt aan het vereiste om de onderneming in staat te stellen alle kosten met inbegrip van afschrijvingen en financiële lasten te dekken. Deze opvatting wordt gestaafd door de feitelijke economische ontwikkeling van ondernemingen tijdens de periode van herstructurering. De Commissie is derhalve van mening dat het herstructureringsplan niet voldoet aan het levensvatbaarheidscriterium van de kaderregeling. Voorts moet worden geconstateerd dat de eis tot terugbetaling door Lintra een extra belasting voor de onderneming vormde.

(50) De Commissie neemt er nota van dat de onderneming op 27 december 2000 het faillissement aanvroeg. Het is derhalve duidelijk dat de levensvatbaarheid van Zemag op lange termijn niet hersteld wordt.

IV.2.2. Vermijding van buitensporige vervalsing van de mededinging

(51) De herstructurering dient maatregelen te omvatten om de nadelige gevolgen voor concurrenten zoveel mogelijk te compenseren; anders zou de steun het gemeenschappelijk belang schaden en niet in aanmerking komen voor een vrijstelling van het steunverbod op grond van artikel 87, lid 3, onder c), van het EG-Verdrag.

(52) Dit betekent dat wanneer de onderneming actief is op een markt binnen de Europese Unie waar volgens een objectieve beoordeling van vraag en aanbod een structureel overschot van de productiecapaciteit bestaat, het herstructureringsplan een aanzienlijke bijdrage moet leveren die in verhouding staat tot de ontvangen steun, aan de herstructurering van de bedrijfstak op de relevante markt door een onherroepelijke vermindering of sluiting van capaciteit.

(53) De markten waarop Zemag actief was, hebben betrekking op zeer gespecialiseerde producten. Volgens Duitsland waren er geen aanwijzingen dat er op deze markten een capaciteitsoverschot bestond.

(54) Blijkens het ingediende herstructureringsplan zou Zemag in de periode 1997-2000 haar productiecapaciteit opschroeven van 130000 naar 173000 uur/per jaar. Een onderneming die herstructureringssteun ontvangt, mag haar capaciteit alleen verhogen indien anders haar voortbestaan in gevaar zou komen. Een dergelijke uitzondering moet uitdrukkelijk worden aangevoerd en gerechtvaardigd. In het onderhavige geval werd niet een dergelijke verklaring voor de noodzaak van een capaciteitsverhoging gegeven.

(55) Om deze redenen kan de Commissie niet tot de slotsom komen dat het ingediende herstructureringsplan voldoende maatregelen bevatte om de eventuele nadelige gevolgen voor concurrenten te compenseren.

IV.2.3. Steun in verhouding tot de kosten en baten van de herstructurering

(56) Het bedrag en de intensiteit van de steun moeten tot het voor de uitvoering van de herstructurering strikt noodzakelijke minimum worden beperkt en verband houden met de voordelen die hiervan worden verwacht vanuit het oogpunt van de Gemeenschap. Derhalve moet de begunstigde van de steun met eigen middelen of via externe commerciële financiering een belangrijke bijdrage leveren aan de herstructureringskosten.

(57) Bij de inleiding van de formele onderzoeksprocedure stelde de Commissie vast dat het personeel een bijdrage in de herstructureringskosten ten belope van 8,7 miljoen DEM heeft geleverd. Een aanvullende bijdrage van het personeel ten belope van 2,1 miljoen DEM werd niet in aanmerking genomen aangezien de details van de deelneming van het personeel niet definitief vaststonden. Aangezien de maatregel niet in de periode van de herstructurering werd genomen, was het bovendien de vraag of de Commissie dit eigenlijk wel als een herstructureringsmaatregel kon aanmerken.

(58) De Commissie stelt voorts vast dat een particuliere bank voornemens was de kredietlijn van Zemag te verhogen tot 3 miljoen DEM en de garantie tot maximaal 15 miljoen DEM. Aangezien Duitsland geen nadere informatie over de precieze voorwaarden van deze maatregelen verstrekte en over de vraag of deze uiteindelijk echt zijn toegestaan, kon de Commissie bij de beoordeling van de evenredigheid van de steun deze maatregelen niet in aanmerking nemen noch als herstructureringsmaatregel noch als bijdrage, in de vorm van externe commerciële financiering, tot de herstructureringskosten.

(59) Op grond van het voorgaande was de Commissie in haar besluit de mening toegedaan dat de totale kosten van de tweede herstructurering van Zemag 41058000 DEM zouden bedragen. De bijdrage van de begunstigde zou 3900000 DEM bedragen, hetgeen minder dan 10 % is van de totale kosten, waarbij de extra lasten als gevolg van de terugvordering op Lintra buiten beschouwing zijn gelaten. Dit kan niet als een "belangrijke bijdrage" in de zin van de kaderregeling worden beschouwd.

(60) Uit de informatie die ingediend is naar aanleiding van de inleiding van de onderzoeksprocedure concludeert de Commissie dat noch de extra bijdrage van het personeel aan de herstructureringskosten noch de extra middelen van de bank daadwerkelijk werden verleend.

(61) Bij de inleiding van de formele onderzoeksprocedure stelde de Commissie voorts vast dat de steun die tot 1997 aan Zemag werd verleend via Lintra, als onderdeel van steunzaak C 41/99 Lintra Beteiligungsholding GmbH diende te worden beoordeeld. In het onderhavige geval moest deze steun in aanmerking worden genomen bij de beoordeling van de vraag of de investeerder een belangrijke bijdrage tot de herstructureringskosten zou leveren.

(62) Op 28 maart 2001 gaf de Commissie een ten dele negatieve beschikking ten aanzien van steunmaatregelen ten behoeve van Lintra en haar dochterondernemingen. Duitsland werd verzocht om 34,978 miljoen DEM terug te vorderen van Lintra en haar dochterondernemingen. Het bedrag van de met de gemeenschappelijke markt onverenigbare steun die aan Zemag werd verleend, beloopt 6,37 miljoen DEM.

(63) De Commissie stelt vast dat Duitsland niet heeft aangegeven op welke wijze dit bedrag in aanmerking moet worden genomen bij de beoordeling van de vraag of de steun beperkt blijft tot het strikt noodzakelijke minimum en of de begunstigde met eigen middelen een belangrijke bijdrage levert aan het herstructureringsplan.

(64) Tot besluit zij erop gewezen dat de steunontvangende onderneming blijkbaar een bijdrage van 3,9 miljoen DEM levert aan de herstructureringskosten die 41,058 miljoen DEM belopen. De overheidssteun voor de tweede herstructurering, met inbegrip van 1,85 miljoen DEM die op grond van reeds goedgekeurde steunregelingen werd verleend, beloopt circa 28,45 miljoen DEM. Hierin is niet het steunbedrag van 6,37 miljoen DEM begrepen dat als onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt wordt beschouwd en dat in het kader van de Lintra-beschikking moet worden teruggevorderd. Derhalve kan niet worden geconcludeerd dat de steun in verhouding staat tot de kosten en baten van de herstructurering. Het ondersteunt ook het oordeel van de Commissie dat het herstructureringsplan niet geschikt is om de levensvatbaarheid van Zemag op lange termijn te herstellen.

(65) Gelet op het voorgaande kan de Commissie niet tot de slotsom komen dat aan dit criterium van de kaderregeling is voldaan.

V. CONCLUSIE

(66) De Commissie stelt vast dat Duitsland in strijd met artikel 88, lid 3, van het EG-Verdrag de onderhavige staatssteun heeft toegekend.

(67) Het bedrag van de met de gemeenschappelijke markt onverenigbare steun ten belope van 26,6 miljoen DEM moet van Zemag worden teruggevorderd,

HEEFT DE VOLGENDE BESCHIKKING GEGEVEN:

Artikel 1

De staatssteun die Duitsland aan Zeitzer Maschinen, Anlagen, Geräte Zemag GmbH heeft verleend, is voor een bedrag van 26,6 miljoen DEM onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt.

Artikel 2

1. Duitsland neemt alle nodige maatregelen om de in artikel 1 bedoelde en onwettig ter beschikking gestelde steun van de begunstigde terug te vorderen.

2. De terugvordering geschiedt onverwijld en in overeenstemming met de nationaal-rechtelijke procedures voorzover deze procedures een onverwijlde en daadwerkelijke tenuitvoerlegging van de onderhavige beschikking toelaten. De terug te vorderen steun omvat rente vanaf de datum waarop de onrechtmatige steun aan de begunstigde ter beschikking is gesteld tot de datum van de daadwerkelijke terugbetaling ervan. De rente wordt berekend op grond van de referentierentevoet welke wordt gehanteerd voor de berekening van het nettosubsidie-equivalent in het kader van regionale steunregelingen.

Artikel 3

Duitsland deelt de Commissie binnen twee maanden vanaf de kennisgeving van deze beschikking mee welke maatregelen het heeft genomen om hieraan te voldoen.

Artikel 4

Deze beschikking is gericht tot de Bondsrepubliek Duitsland.

Gedaan te Brussel, 10 oktober 2001.

Voor de Commissie

Mario Monti

Lid van de Commissie

(1) PB C 133 van 5.5.2001, blz. 3.

(2) PB L 83 van 27.3.1999, blz. 1.

(3) Zie voetnoot 1.

(4) PB L 107 van 30.4.1996, blz. 4; zie met name artikel 1, leden 1 en 6, van de bijlage.

(5) Volgens Duitsland zagen de werknemers opnieuw af van een salarisverhoging gedurende drie jaar (wat een besparing van 600000 DEM zou opleveren) en zagen zij ook af van een kerstgratificatie en vakantiegeld (een besparing van 1,5 miljoen DEM). Als tegenprestatie zouden zij aandeelhouders in de onderneming worden.

(6) Panorama der EU-industrie 1999.

(7) Op 28 maart 2001 gaf de Commissie een ten dele negatieve beschikking ten aanzien van steunmaatregelen voor Lintra en haar dochterondernemingen. Duitsland werd verzocht 34,978 miljoen DEM van hen terug te vorderen. Het bedrag van de ten onrechte aan Zemag verleende steun beloopt 6,37 miljoen DEM.

(8) Zie onder andere het arrest van het Gerecht van eerste aanleg van 15 december 1999 in de gevoegde zaken T-132/96 en T-143/96, Freistaat Sachsen/Commissie, Jurispr. 1999, blz. II-3663.

(9) Communautaire kaderregeling voor reddings- en herstructureringssteun aan ondernemingen in moeilijkheden (PB C 368 van 23.12.1994). Deze kaderregeling werd in 1999 herzien (PB C 288 van 9.10.1999, blz. 2). De nieuwe versie van de kaderregeling is evenwel niet van toepassing aangezien alle steunmaatregelen werden toegestaan voordat deze werd gepubliceerd (zie punt 7 van de versie van 1999).

(10) 24e kaderplan van het gezamenlijke programma van de federale en regionale overheid ("Gemeinschaftsaufgabe").Verbetering van de regionale economische structuur (steunmaatregel nr. N 531/95).

(11) Hiertoe zouden de twee garanties die in 1997 door de BvS waren verstrekt, in een garantie van de deelstaat Saksen-Anhalt worden omgezet. Deze garantie zou worden verstrekt op grond van een steunregeling die reeds door de Commissie was goedgekeurd.