1

In hogere voorziening verzoekt Viasat Broadcasting UK Ltd (hierna: „Viasat”) om vernietiging van het arrest van het Gerecht van de Europese Unie van 24 september 2015, Viasat Broadcasting UK/Commissie (T‑125/12, EU:T:2015:687; hierna: „bestreden arrest”), houdende verwerping van haar beroep tegen besluit 2011/839/EU van de Commissie van 20 april 2011 betreffende de door Denemarken ten uitvoer gelegde steunmaatregelen (C 2/03) ten behoeve van TV2/Danmark (PB 2011, L 340, blz. 1; hierna: „litigieus besluit”), waarbij de Europese Commissie heeft vastgesteld dat verschillende maatregelen die het Koninkrijk Denemarken had genomen ten gunste van TV2/Danmark (hierna: „TV2”) weliswaar staatssteun vormden, maar op grond van artikel 106, lid 2, VWEU verenigbaar waren met de interne markt.

2

In de punten 1 tot en met 17 van het bestreden arrest heeft het Gerecht de voorgeschiedenis van het geding beschreven als volgt:

‚Artikel 1

De maatregelen die door Denemarken tussen 1995 en 2002 ten gunste van [TV2] ten uitvoer zijn gelegd in de vorm van middelen uit omroepbijdragen zijn, evenals de andere maatregelen die in het onderhavige besluit aan de orde zijn gesteld, verenigbaar met de interne markt in de zin van artikel 106, lid 2, [VWEU].’”

3

Bij verzoekschrift, neergelegd ter griffie van het Gerecht op 14 maart 2012, verzocht Viasat om gedeeltelijke nietigverklaring van het litigieuze besluit.

4

Ter ondersteuning van haar conclusie dat de aan TV2 verleende steun onverenigbaar was met de interne markt, voerde Viasat twee middelen aan. Met het eerste middel stelde zij dat de Commissie het recht onjuist had toegepast, aangezien zij bij de beoordeling van de verenigbaarheid van de betrokken maatregelen met de interne markt overeenkomstig artikel 106, lid 2, VWEU, geen rekening had gehouden met de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde. Met het tweede middel betoogde zij dat de Commissie haar motiveringsplicht had verzuimd voor zover zij zonder enige motivering het standpunt had ingenomen dat artikel 106, lid 2, VWEU in casu van toepassing was, ofschoon de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde niet vervuld waren.

5

Bij het bestreden arrest stelde het Gerecht vast dat op het beroep niet hoefde te worden beslist voor zover het strekte tot nietigverklaring van het litigieuze besluit voor zover de Commissie daarin had geoordeeld dat de via het TV2-fonds aan TV2 overgedragen reclame-inkomsten van de jaren 1995 en 1996 staatssteun vormden, en verwierp het het beroep voor het overige.

6

Bij arrest van 24 september 2015, TV2/Danmark/Commissie (T‑674/11, EU:T:2015:684), verklaarde het Gerecht op het door TV2 ingestelde beroep het litigieuze besluit nietig voor zover de Commissie de door TV2 ontvangen reclame-inkomsten van de jaren 1995 en 1996 daarin had aangemerkt als staatssteun.

7

Viasat verzoekt het Hof:

8

De Commissie verzoekt het Hof:

9

Het Koninkrijk Denemarken verzoekt het Hof de hogere voorziening af te wijzen.

10

TV2 A/S verzoekt het Hof:

11

Nadat de advocaat-generaal conclusie had genomen, heeft Viasat het Hof bij brief van 3 januari 2017 verzocht de mondelinge behandeling te heropenen. Ter ondersteuning van haar verzoek betoogt Viasat dat in de conclusie van de advocaat-generaal sommige van haar argumenten worden verdraaid en bepaalde argumenten ter sprake worden gebracht waarover partijen hun standpunten niet hebben uitgewisseld.

12

In herinnering dient te worden gebracht dat het Hof overeenkomstig artikel 83 van zijn Reglement voor de procesvoering in elke stand van het geding, de advocaat-generaal gehoord, de heropening van de mondelinge behandeling kan gelasten, onder meer wanneer het zich onvoldoende voorgelicht acht of wanneer een partij na afsluiting van deze behandeling een nieuw feit aanbrengt dat van beslissende invloed kan zijn voor de beslissing van het Hof, of wanneer een zaak moet worden beslecht op grond van een argument waarover de partijen of de in artikel 23 van het Statuut van het Hof van Justitie van de Europese Unie bedoelde belanghebbenden hun standpunten niet hebben uitgewisseld.

13

Dat Statuut en dat Reglement voorzien evenwel niet in de mogelijkheid voor de belanghebbende partijen om opmerkingen in te dienen in antwoord op de conclusie van de advocaat-generaal (zie arrest van 4 september 2014, Vnuk, C‑162/13, EU:C:2014:2146, punt 30en aldaar aangehaalde rechtspraak).

14

Dienaangaande blijkt uit artikel 252, tweede alinea, VWEU dat de advocaat-generaal tot taak heeft in het openbaar in volkomen onpartijdigheid en onafhankelijkheid met redenen omklede conclusies te nemen aangaande zaken waarin hij moet optreden. Het Hof is noch door de conclusie van de advocaat-generaal, noch door de motivering op grond waarvan hij tot die conclusie komt, gebonden. Bijgevolg kan het feit dat een partij het oneens is met de conclusie van de advocaat-generaal als zodanig geen grond voor de heropening van de mondelinge behandeling vormen, ongeacht welke kwesties hij in die conclusie onderzoekt (zie arrest van 21 december 2016, Raad/Front Polisario, C‑104/16 P, EU:C:2016:973, punten 60 en 61 en aldaar aangehaalde rechtspraak).

15

Tegen die achtergrond is het Hof, de advocaat-generaal gehoord, van oordeel dat het over alle gegevens beschikt die het nodig heeft om tot een beslissing te komen, en dat partijen over die gegevens van gedachten hebben gewisseld.

16

Gelet op een en ander hoeft volgens het Hof geen heropening van de mondelinge behandeling te worden gelast.

17

Met haar eerste middel stelt Viasat dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting waar het in het kader van de beoordeling door de Commissie van de evenredigheid van de betrokken maatregelen in het licht van de vereisten van artikel 106, lid 2, VWEU – met name dat de toepassing van de regels van de Verdragen de vervulling van de toevertrouwde taak verhindert, en dat de uitvoering van die taak de ontwikkeling van het handelsverkeer niet beïnvloedt in een mate die strijdig is met het belang van de Europese Unie – heeft geoordeeld dat de Commissie niet gehouden was er rekening mee te houden dat die maatregelen niet voldeden aan de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde. Volgens die voorwaarden moeten de parameters op basis waarvan de compensatie voor het verrichten van de openbare dienst wordt berekend, vooraf op objectieve en transparante wijze zijn vastgesteld, en moet die compensatie worden bepaald op basis van een analyse van de kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming zou hebben gemaakt om de betrokken openbaredienstverplichtingen uit te voeren.

18

Volgens Viasat blijkt uit de bewoordingen van artikel 106, lid 2, VWEU dat het vereiste dat de toepassing van de regels van de Verdragen, met name de mededingingsregels, de vervulling van de taak verhindert, aldus moet worden uitgelegd dat het verwijst naar de andere Verdragsbepalingen. Bij de beoordeling of steunmaatregelen van de staat in het licht van dat artikel 106, lid 2, verenigbaar zijn met de interne markt, moeten die andere bepalingen bijgevolg vooraf worden onderzocht. Derhalve had in casu in dat kader moeten worden gecontroleerd of elk van de Altmark-voorwaarden TV2 al dan niet belette de haar opgelegde openbaredienstverplichtingen na te komen. Was dat onderzoek verricht, dan zou de Commissie tot de bevinding zijn gekomen dat het treffen van aan de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde beantwoordende maatregelen ten gunste van TV2, de vervulling van die taak niet in de weg stond.

19

Om zich ervan te vergewissen of was voldaan aan de vereisten dat de vervulling van de betrokken taak wordt verhinderd en dat de ontwikkeling van het handelsverkeer niet wordt beïnvloed in een mate die strijdig is met het belang van de Unie, had de Commissie het Koninkrijk Denemarken derhalve moeten verzoeken aan te tonen dat inachtneming van de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde TV2 zou hebben belet de haar opgedragen taak van algemeen economisch belang te vervullen.

20

Volgens de Commissie, het Koninkrijk Denemarken en TV2 A/S is dat middel ongegrond.

21

Met haar eerste middel stelt Viasat dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting waar het heeft geoordeeld dat de Commissie bij haar beoordeling overeenkomstig artikel 106, lid 2, VWEU niet gehouden was rekening te houden met de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde om uit te maken of TV2 de haar opgedragen taak niet had kunnen vervullen indien aan die voorwaarden was voldaan.

22

Dienaangaande moet erop worden gewezen dat een nationale maatregel slechts als staatssteun in de zin van artikel 107, lid 1, VWEU kan worden aangemerkt indien de maatregel ten eerste een interventie van de staat betreft of met staatsmiddelen is bekostigd; ten tweede het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig kan beïnvloeden; ten derde de begunstigde onderneming een selectief voordeel verschaft, en ten vierde de mededinging vervalst of dreigt te vervalsen (zie in die zin arrest van 2 september 2010, Commissie/Deutsche Post, C‑399/08 P, EU:C:2010:481, punt 39en aldaar aangehaalde rechtspraak).

23

Aangezien het daarbij om cumulatieve voorwaarden gaat, kan een maatregel van de staat niet als staatssteun worden aangemerkt wanneer één daarvan niet is vervuld. Is daarentegen aan al die voorwaarden voldaan, dan vormt die maatregel staatssteun en is hij dus – behoudens de afwijkingen waarin de Verdragen voorzien – onverenigbaar met de interne markt.

24

Betreffende het derde criterium ter bepaling of een maatregel als staatssteun moet worden aangemerkt, is het vaste rechtspraak dat maatregelen die, in welke vorm ook, ondernemingen rechtstreeks of indirect kunnen bevoordelen of die moeten worden beschouwd als een economisch voordeel dat de begunstigde onderneming onder normale marktvoorwaarden niet zou hebben verkregen, als steun worden beschouwd (zie met name arrest van 30 juni 2016, België/Commissie, C‑270/15 P, EU:C:2016:489, punt 34).

25

Het Hof heeft evenwel gepreciseerd dat een overheidsmaatregel niet binnen de werkingssfeer van artikel 107, lid 1, VWEU valt wanneer hij te beschouwen is als een compensatie die de tegenprestatie vormt voor de prestaties die de begunstigde ondernemingen hebben verricht om openbaredienstverplichtingen uit te voeren, zodat deze ondernemingen in werkelijkheid geen financieel voordeel ontvangen en die maatregel dus niet tot gevolg heeft dat deze ondernemingen vergeleken met ondernemingen die met hen concurreren in een gunstiger mededingingspositie worden gebracht (zie arrest van 24 juli 2003, Altmark Trans en Regierungspräsidium Magdeburg, C‑280/00, EU:C:2003:415, punt 87).

26

Volgens de punten 88 tot en met 93 van het arrest van 24 juli 2003, Altmark Trans en Regierungspräsidium Magdeburg (C‑280/00, EU:C:2003:415), moet aan een aantal voorwaarden zijn voldaan, wil een dergelijke maatregel niet als staatssteun worden aangemerkt. Ten eerste moet de begunstigde onderneming daadwerkelijk belast zijn met de uitvoering van openbaredienstverplichtingen en moeten die verplichtingen duidelijk omschreven zijn. Ten tweede moeten de parameters op basis waarvan de compensatie wordt berekend vooraf op een objectieve en transparante manier zijn vastgesteld. Ten derde mag de compensatie niet hoger zijn dan nodig is om de kosten van de uitvoering van de openbaredienstverplichtingen geheel of gedeeltelijk te dekken. Ten vierde moet de noodzakelijke compensatie worden vastgesteld op basis van de kosten die een gemiddelde, goed beheerde onderneming, die zodanig is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, zou hebben gemaakt om deze verplichtingen uit te voeren.

27

Wanneer niet is voldaan aan de in het vorige punt genoemde voorwaarden verleent de betrokken overheidsmaatregel een selectief voordeel aan de begunstigde onderneming. Indien daarnaast de overige criteria van artikel 107, lid 1, VWEU wel zijn vervuld, gaat het om een steunmaatregel die in beginsel onverenigbaar is met de interne markt.

28

Wat artikel 106, lid 2, VWEU betreft, daarin wordt bepaald dat de ondernemingen belast met het beheer van diensten van algemeen economisch belang vallen onder de regels van de Verdragen, met name onder de mededingingsregels, voor zover de toepassing daarvan de vervulling, in feite of in rechte, van de hun toevertrouwde bijzondere taak niet verhindert, en dat de ontwikkeling van het handelsverkeer niet mag worden beïnvloed in een mate die strijdig is met het belang van de Unie.

29

Blijkens de rechtspraak volgt reeds uit de bewoordingen van artikel 106, lid 2, VWEU dat afwijkingen van de regels van het Verdrag slechts zijn toegestaan voor zover zij noodzakelijk zijn voor de vervulling van de bijzondere taak die is opgedragen aan een onderneming belast met het beheer van een dienst van algemeen economisch belang (zie in die zin arresten van 23 oktober 1997, Commissie/Frankrijk, C‑159/94, EU:C:1997:501, punt 54, en 28 februari 2013, Ordem dos Técnicos Oficiais de Contas, C‑1/12, EU:C:2013:127, punt 106).

30

In dat verband komt uit de rechtspraak van het Hof naar voren dat het niet noodzakelijk is dat het financiële evenwicht of het economische voortbestaan van de met het beheer van een dienst van algemeen economisch belang belaste onderneming wordt bedreigd. Voldoende is dat de onderneming de haar opgedragen bijzondere taak zonder de omstreden rechten niet kan vervullen of dat handhaving van die rechten noodzakelijk is om de houder ervan in staat te stellen de hem opgedragen taak van algemeen economisch belang onder economisch aanvaardbare omstandigheden te vervullen (zie arrest van 15 november 2007, International Mail Spain, C‑162/06, EU:C:2007:681, punt 35en aldaar aangehaalde rechtspraak).

31

Door onder bepaalde voorwaarden afwijkingen van de algemene Verdragsregels toe te staan, beoogt artikel 106, lid 2, VWEU het belang van de lidstaten om bepaalde ondernemingen, met name in de openbare sector, in te zetten als instrument van economisch of fiscaal beleid, te verzoenen met het belang van de Unie bij naleving van de mededingingsregels en bij behoud van de eenheid van de gemeenschappelijke markt (zie in die zin arrest van 23 oktober 1997, Commissie/Frankrijk, C‑159/94, EU:C:1997:501, punt 55).

32

Zoals is uiteengezet in punt 21 van het onderhavige arrest, was volgens Viasat de Commissie bij haar beoordeling overeenkomstig artikel 106, lid 2, VWEU gehouden na te gaan of TV2 de haar opgedragen taak niet had kunnen vervullen indien aan de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde was voldaan.

33

Anders dan rekwirante stelt, is de Commissie bij het onderzoek van een maatregel overeenkomstig artikel 106, lid 2, VWEU evenwel niet verplicht na te gaan of is voldaan aan de voorwaarden van de Altmark-rechtspraak, in het bijzonder de tweede en de vierde voorwaarde.

34

Zoals het Gerecht in punt 63 van het bestreden arrest terecht heeft geoordeeld, vindt de controle of de voorwaarden van die rechtspraak zijn vervuld, plaats in een eerder stadium, namelijk bij het onderzoek of de betrokken maatregelen als staatssteun moeten worden aangemerkt. Die vraag gaat immers vooraf aan het in voorkomend geval te voeren onderzoek of een onverenigbare steunmaatregel overeenkomstig artikel 106, lid 2, VWEU desondanks noodzakelijk is voor de vervulling van de aan de begunstigde van de betrokken maatregel opgedragen taak.

35

De in de Altmark-rechtspraak gestelde voorwaarden kunnen echter niet meer worden toegepast wanneer de Commissie heeft vastgesteld dat een maatregel met name als steun moet worden aangemerkt omdat de begunstigde onderneming de vergelijking met een gemiddelde, goed beheerde onderneming, die zodanig is uitgerust dat zij aan de vereisten van de openbare dienst kan voldoen, niet kan doorstaan, en vervolgens onderzoekt of die maatregel gerechtvaardigd is in het licht van artikel 106, lid 2, VWEU.

36

Aangezien laatstgenoemde bepaling is aangevuld door het Protocol (nr. 26) betreffende de diensten van algemeen belang (PB 2010, C 83, blz. 308) alsook, voor het gebied dat in casu aan de orde is, door het Protocol (nr. 29) betreffende het openbareomroepstelsel in de lidstaten (PB 2010, C 83, blz. 312), kan zij niet uitsluitend worden uitgelegd op basis van haar bewoordingen, maar moet ook rekening worden gehouden met de door die protocollen aangebrachte preciseringen.

37

De bevinding die in punt 35 van het onderhavige arrest is geformuleerd, vindt, zoals de advocaat-generaal in punt 43 van zijn conclusie heeft uiteengezet, steun in de bewoordingen van Protocol nr. 29, waarin het heet dat „[d]e bepalingen van de Verdragen [...] geen afbreuk [doen] aan de bevoegdheid van de lidstaten om te voorzien in de financiering van de openbare omroep, voor zover deze financiering wordt verleend aan omroeporganisaties voor het vervullen van de publieke opdracht zoals toegekend, bepaald en georganiseerd door iedere lidstaat, en voor zover deze financiering de voorwaarden inzake het handelsverkeer en de mededingingsvoorwaarden in de Unie niet zodanig verandert dat het gemeenschappelijk belang zou worden geschaad, waarbij rekening wordt gehouden met de verwezenlijking van de opdracht van deze openbare dienst”.

38

Gelet op een en ander heeft het Gerecht geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting waar het in het bestreden arrest heeft geoordeeld dat artikel 106, lid 2, VWEU de Commissie niet de verplichting oplegt om rekening te houden met de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde om uit te maken of een steunmaatregel van de staat krachtens die bepaling verenigbaar is met de interne markt.

39

Het eerste middel moet derhalve ongegrond worden verklaard.

40

Met haar tweede middel uit Viasat kritiek op de punten 103 en 104 van het bestreden arrest op grond dat het Gerecht blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting voor zover het haar middel tot nietigverklaring heeft afgewezen waarmee zij stelt dat de Commissie in het litigieuze besluit haar uit artikel 296 VWEU voortvloeiende motiveringsplicht niet is nagekomen.

41

Viasat werpt het Gerecht tevens voor dat het de in het verzoekschrift in eerste aanleg aangevoerde middelen niet heeft beantwoord.

42

De Commissie stelt dat het tweede middel gedeeltelijk niet-ontvankelijk en hoe dan ook ongegrond is.

43

Volgens vaste rechtspraak moet de door artikel 296 VWEU vereiste motivering beantwoorden aan de aard van de betrokken handeling en moet zij de redenering van de instelling die de handeling heeft verricht, duidelijk en ondubbelzinnig tot uitdrukking doen komen, opdat de belanghebbenden de rechtvaardigingsgronden van de genomen maatregel kunnen kennen en de bevoegde rechter zijn toezicht kan uitoefenen (arrest van 29 september 2011, Elf Aquitaine/Commissie, C‑521/09 P, EU:C:2011:620, punt 147en aldaar aangehaalde rechtspraak).

44

Dienaangaande moet erop worden gewezen dat het Gerecht in punt 103 van het bestreden arrest het middel inzake een gebrekkige motivering van het litigieuze besluit heeft afgewezen met de overweging dat „het stilzwijgen van het besluit over de rol die de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde spelen bij de beoordeling van de verenigbaarheid van de betrokken maatregelen met de interne markt, niet is te wijten aan een fout in de redenering van de Commissie of aan een ontoereikende motivering van het [litigieuze] besluit, maar aan het feit dat in dit besluit een ander beoordelingskader wordt toegepast dan het kader dat door [Viasat] wordt bepleit”.

45

Zoals Viasat heeft toegegeven, zou het litigieuze besluit slechts ontoereikend gemotiveerd zijn indien de Commissie gehouden was het beoordelingskader toe te passen dat volgens Viasat voortvloeit uit artikel 106, lid 2, VWEU.

46

Uit punt 37 van het onderhavige arrest blijkt echter dat artikel 106, lid 2, VWEU de Commissie niet de verplichting oplegt om rekening te houden met de tweede en de vierde Altmark-voorwaarde om uit te maken of een steunmaatregel van de staat krachtens die bepaling verenigbaar is met de interne markt. Bijgevolg heeft het Gerecht geen blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting door te oordelen dat het litigieuze besluit toereikend was gemotiveerd.

47

Zoals de advocaat-generaal in punt 58 van zijn conclusie heeft uiteengezet, is voorts de grief dat het Gerecht niet heeft geantwoord op de in het verzoekschrift in eerste aanleg aangevoerde middelen onvoldoende uitgewerkt om de andere partijen in staat te stellen hierop te antwoorden of om het Hof in staat te stellen hierover een uitspraak te doen. Hij is bijgevolg niet-ontvankelijk.

48

Het tweede middel is dan ook gedeeltelijk niet-ontvankelijk en gedeeltelijk ongegrond.

49

Uit een en ander volgt dat de hogere voorziening in haar geheel moet worden afgewezen.

50

Ingevolge artikel 184, lid 2, van het Reglement voor de procesvoering van het Hof beslist dit laatste over de proceskosten wanneer de hogere voorziening ongegrond is. Ingevolge artikel 138, lid 1, van dat Reglement, dat op grond van artikel 184, lid 1, daarvan van toepassing is op de procedure in hogere voorziening, moet de in het ongelijk gestelde partij in de kosten worden verwezen voor zover dit is gevorderd.

51

Daar Viasat in het ongelijk is gesteld, dient zij overeenkomstig de vordering van de Commissie en TV2 A/S in de kosten te worden verwezen.

52

Volgens artikel 140, lid 1, van het Reglement voor de procesvoering, dat ingevolge artikel 184, lid 1, van dat Reglement van toepassing is op de procedure in hogere voorziening, dragen de lidstaten en de instellingen die in het geding hebben geïntervenieerd, hun eigen kosten.

53

Het Koninkrijk Denemarken draagt als interveniënt voor het Gerecht zijn eigen kosten.

Het Hof (Eerste kamer) verklaart: