21.3.2017   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 88/74

1.

erkent dat de mondiale economische crisis onder de bevolking tot meer wantrouwen ten opzichte van grote delen van de bancaire sector heeft geleid. Zeer riskante speculatie van enkele grote banken heeft in hoge mate aan deze crisis bijgedragen of was veeleer een van de vele oorzaken van de instorting van het financiële systeem. Ook de „redding” van systeembanken was uit economisch oogpunt nodig, maar heeft tot aanzienlijke kritiek van burgers geleid op de aansprakelijkheid van lidstaten voor risicovolle transacties van meestal particuliere financiële instellingen. Er moet dan ook zeker op gelet worden dat voorstellen voor een Europees depositoverzekeringsstelsel het vertrouwen van de burgers in de Europese banksector in alle lidstaten in gelijke mate versterken.

2.

Tussen economische stabiliteit van de lidstaten en stabiliteit van de daar gevestigde banken bestaat een ondubbelzinnig verband. Daarom mag het stelsel van een Europese bankenunie niet geïsoleerd worden beschouwd; op het niveau van de lidstaten moet dit steeds gepaard gaan met maatregelen ter sturing van het economisch beleid om economische stabiliteit tot stand te brengen en te waarborgen. In sommige lidstaten leiden bijv. nationale regelingen in het insolventierecht tot langdurige procedures waardoor executoriale titels slechts met aanzienlijke vertraging verkregen kunnen worden. Zulke regelingen druisen in tegen de doelstellingen in de Commissievoorstellen, omdat een afwikkeling van banken in geval van aansprakelijkheid veel moeilijker wordt, zo niet feitelijk uitgesloten wordt.

3.

Het Comité juicht de inspanningen van de Commissie toe op het gebied van de bankenunie, die het vertrouwen van de burgers moeten herstellen. De banken- en economische crisis heeft zwakke punten in het bancaire stelsel aan het licht gebracht die vervolgens consequent verwijderd moesten worden. De richtlijn depositogarantiestelsels (RDGS) uit 2014 en de richtlijn betreffende het herstel en de afwikkeling van kredietinstellingen en beleggingsondernemingen (BRRD) hebben hieraan op belangrijke gebieden bijgedragen, maar zijn nog steeds niet in alle lidstaten omgezet. In dit verband zij ook opgemerkt dat het voorstel bepaalt dat de lidstaten de reeds opgerichte nationale depositogarantiefondsen handhaven naast het gemeenschappelijke Europese fonds, ten minste totdat er een volledig verzekeringsstelsel is volgens het depositoverzekeringsstelsel.

4.

De overgang van een nationaal naar een Europees depositoverzekeringsstelsel is een essentiële stap. Hoewel er risico’s kleven aan dit proces, zou het de burgers van de EU zekerheid kunnen verschaffen over hun deposito’s. Dit veronderstelt echter dat de Commissie eerst een effectbeoordeling uitvoert, in alle lidstaten de richtlijn depositoverzekeringsstelsels is ingevoerd en bestaande risico’s tot een minimum worden beperkt. Slechts op die manier kan, naast de bescherming van deposito’s door het systeem, ook de financiële stabiliteit verbeterd worden doordat de koppeling tussen banken en de overheidsschuld verder wordt afgezwakt.

5.

Voordat de invoering van een Europees depositoverzekeringsstelsel wordt overwogen, moeten eerst alle lidstaten de RDGS omzetten. Dit geldt met name voor de geharmoniseerde voorschriften voor de financiële toerusting van depositogarantiestelsels en de mogelijkheid van uitgaven (ook preventieve maatregelen of maatregelen om de instellingen te beschermen). De invoering van een Europese depositoverzekeringsregeling zonder de nationale beschermingsstelsels vooraf gelijk te trekken, zou de lidstaten die de RDGS nog niet omgezet hebben, de lust ontnemen om die richtlijn uit te voeren. Het Europees depositoverzekeringsstelsel mag in geen geval tot gevolg hebben dat stabiele en goed functionerende bankstelsels en hun garantiefondsen aansprakelijk gesteld kunnen worden voor instabiele stelsels zonder invloed op hun risicobeheer uit te kunnen oefenen. In dit verband moet worden opgemerkt dat de RDGS zelf voorziet in een uiterlijk in 2019 te publiceren verslag over de samenwerking van de nationale depositogarantiestelsels. Een dergelijk verslag zou een voorwaarde zijn voor de invoering van een Europees depositoverzekeringsstelsel.

6.

Ook de uitspraken die gedaan zijn in het advies over de follow-up van het verslag van de vijf voorzitters over de economische en monetaire unie, worden hier bevestigd.

7.

De banken in de lidstaten verschillen in hoge mate qua vorm en grootte, en ook wat werkwijze betreft. Verder zijn er ook verschillende modellen voor de eigendoms- en dragerstructuur, wat op zijn beurt kan leiden tot grote verschillen in de strategische oriëntatie, de aangegane risico’s en het optreden op de markt.

8.

Diversificatie van de modellen in tijden van crisis kan een voordeel zijn. De verschillende nationale en regionale omstandigheden vereisen regelmatig een specifieke op de situatie afgestemde strategie. Om het concurrentievermogen van de EU en de lidstaten niet alleen te handhaven, maar ook te versterken, moeten bestaande en goed functionerende systemen worden ondergebracht in een Europees depositoverzekeringsstelsel.

9.

Europese banken spelen ook voor ondernemingen in en buiten de EU een belangrijke rol; als basis voor een Europese economie dragen zij ook bij aan de werking van de Europese interne markt. Principieel vertrouwen van burgers en ondernemingen in banken en financiële instellingen is een noodzakelijke basis voor particuliere en overheidsinvesteringen in de lidstaten.

10.

Ondanks de verwoestende gevolgen van de bankencrisis voor de Europese economie en instellingen in verschillende lidstaten bestaan er diverse voorbeelden waarin de bescherming van het vermogen van de burgers ook in deze periode correct gewaarborgd was.

11.

De lokale en regionale overheidsbanken konden ook tijdens de banken- en economische crisis op grond van hun doelstellingen en plaatselijke verankering het vertrouwen van de burgers blijven genieten.

12.

Lokale en regionale banken zijn in beginsel niet op winst gericht, maar handelen in het algemeen belang van de burgers. Evenals de stimuleringsbanken in de lidstaten behartigen lokale en regionale banken in de eerste plaats de belangen van de lokale burgers en ondernemingen. Samen met de lokale en regionale overheden dragen zij wezenlijk bij aan de bouw en het onderhoud van elementaire infrastructuur, alsook aan de financiering van kmo’s, micro-ondernemingen en startende ondernemingen.

13.

De activiteiten van overheidsbanken lopen een gering risico en zijn op nationaal en lokaal niveau geregeld, hetgeen a priori de ontplooiing belet van risicovolle activiteiten of andere risico’s in verband met de activiteiten van commerciële banken. Overheidsbanken valt geenszins het ontstaan van de economische crisis te verwijten. Integendeel, vaak beschermden zij de financiering van de openbare sector, terwijl de rest van de financiële markt bijna volledig bezweek.

14.

De voorstellen van de Commissie mogen derhalve niet tot benadeling van de lokale en regionale overheidsbanken leiden. De oriëntatie en werkwijze van deze banken mogen geen nadeel worden ten opzichte van de grote, grensoverschrijdend actieve banken. Hetzelfde geldt voor de publieke stimuleringsbanken, die zich op grond van hun doelen en werkwijze onderscheiden van andere financiële instellingen. Met deze verschillen moet bij de vaststelling van de bijdragen rekening gehouden worden.

15.

Bredere nationale garantiestelsels, zoals een bescherming van instellingen, zijn in veel gevallen een nuttige aanvulling op een zuiver depositogarantiestelsel. Een dergelijk stelsel, dat in geval van nood niet alleen het vermogen van de burger maar de gehele instelling via steun van de deelnemende banken beschermt, bevordert zowel het vertrouwen van de burgers als van de economie. Verder kunnen in het kader van dergelijk stelsel de gevolgen voor de markten door herstructureringen tot een minimum beperkt worden.

16.

Het Comité wijst er in dit verband nadrukkelijk op dat het Commissievoorstel er niet toe mag leiden dat instellingen die onder een goed werkend stelsel voor institutionele bescherming vallen, te maken krijgen met aanzienlijke extra lasten in de vorm van bijdragen aan het Europees depositoverzekeringsfonds en dat daardoor het voortbestaan van deze beproefde beschermingsstelsels op losse schroeven komt te staan.

17.

Op 19 mei 2015 heeft de Commissie richtsnoeren gepresenteerd voor een nieuw systeem voor betere regelgeving. Voorafgaand aan de publicatie van een voorstel moeten de belanghebbenden tijdens een openbare raadpleging gehoord worden over eventuele elementen van het voorstel. Deze vorm van openbare raadpleging, die in hoge mate bijdraagt aan de legitimering van alle Europese, maar ook nationale of regionale wetgeving, is bij het onderhavige voorstel voor EDIS echter uitgebleven.

18.

Het valt te laken dat de gepresenteerde motivering niet voldoet aan de op grond van de artikelen 2 en 5 van het subsidiariteitsprotocol (Protocol nr. 2 bij het Verdrag betreffende de Europese Unie) vereiste criteria, noch dat een effectbeoordeling vóór de bekendmaking is uitgevoerd. Effectbeoordelingen zijn een essentieel onderdeel van betere regelgeving. Zonder een voorafgaande beoordeling van de economische, maar ook sociale en politieke gevolgen van een wetgevingsvoorstel dreigen niet alleen flinke kosten, maar ook ongewenste effecten. Publicatie van de resultaten van dergelijke beoordelingen draagt bovendien aanzienlijk bij aan verbetering van de transparantie van de wetgeving.

19.

Daarom zou de Commissie de achterwege gebleven procedures alsnog moeten uitvoeren en alsnog een subsidiariteitsmotivering moeten indienen, voordat de bij het wetgevingsproces betrokken instellingen zich over het voorstel buigen. Pas als alle wetgevingsopties bekeken zijn, en na uitgebreide evaluatie van de implicaties van het voorstel, kunnen de bij de procedure betrokken instellingen voor de praktijk gunstige resultaten bereiken. Het is zeer de vraag of het Commissievoorstel met de beginselen van subsidiariteit en evenredigheid verenigbaar is.

20.

In dit verband zij opgemerkt dat in de voorstellen van de Commissie geen rekening gehouden is met stelsels voor institutionele bescherming. De gevolgen voor lidstaten die uit hoofde van de omzetting van de richtlijn voor een nieuwe regeling van de depositogaranties uit 2014 al dergelijke stelsels hebben ingevoerd, zullen vermoedelijk aanzienlijk zijn. Daarom wordt de Commissie verzocht toe te lichten hoe in de nieuwe voorstellen zulke stelsels worden beoordeeld.

21.

De Commissie zou de daadwerkelijke quota voor het vaststellen van de bijdragen in het voorstel moeten opnemen en deze niet via gedelegeerde rechtshandelingen moeten bepalen. De grondslag voor de berekening van de bijdragen heeft een flinke sturende werking op de betrokken financiële instellingen en de stabiliteit van de depositogarantiestelsels; daarom moet hij met medewerking van het Europees Parlement en de Raad vastgesteld worden.

22.

Als rechtsgrondslag voor een dergelijk voorstel komt volgens het Comité niet artikel 114 VWEU, maar veeleer artikel 352 VWEU, de clausule inzake aanvullende bevoegdheden, in aanmerking. Artikel 114 VWEU voorziet in maatregelen voor de aanpassing van de wettelijke en bestuursrechtelijke bepalingen voor de totstandbrenging van de interne markt. Het biedt de EU echter geen algemene wetgevende bevoegdheid voor de interne markt, maar dient uitsluitend het opheffen van tekortkomingen in de werking van de interne markt op grond van uiteenlopende nationale regels.

23.

Het voorstel voor een Europees depositoverzekeringsstelsel is primair gericht op financiële stabiliteit als basis voor het economisch en monetair beleid van de EU; daarom zou artikel 352 VWEU als rechtsgrondslag moeten worden gekozen.

24.

In de eerste plaats moeten de op de bankbalansen nog resterende risico’s worden uitgesloten voordat het tot een Europees depositoverzekeringsstelsel komt. De tot dusverre gedane voorstellen van de Commissie op dit gebied zijn in geen geval concreet genoeg. Logisch gezien veronderstelt een geharmoniseerd depositoverzekeringsstelsel echter specifieke risicobeperkende maatregelen, die in elk geval voorgelegd moeten worden voordat verdere bespreking van de Commissievoorstellen mogelijk is.

25.

Gezien de uiteenlopende structuren van de banksector in de lidstaten kan er van een „one size fits all”-oplossing geen sprake zijn. Veeleer moeten goed werkende stelsels behouden blijven en in een Europees systeem geïntegreerd worden. Het voorstel mag in geen geval uitmonden in een reorganisatie van alle systemen in de lidstaten, wat forse kosten en vooral ook aanzienlijke onzekerheid ten aanzien van de functionaliteit en veiligheid van de betreffende voorschriften zou meebrengen.

26.

Geëist wordt een Europees bankenbeleid dat de burgers van de EU en hun vermogen volledig beschermt. Dergelijk stelsel moet in de eerste plaats het vertrouwen van de burgers in de werking van het financiële systeem en de financiële markten herstellen en handhaven. Een Europees depositoverzekeringsstelsel mag er daarentegen niet toe leiden dat zeer risicovolle speculaties worden gestimuleerd of in enige vorm gesteund worden. Er is eerder behoefte aan de bevordering van een op basis van macro-economische overwegingen gezond fiscaal beleid.

27.

Voorts mag een Europees depositoverzekeringsstelsel niet nadelig uitpakken voor behoedzaam optredende financiële instellingen. Banken die hoofdzakelijk betrokken zijn bij zeer riskante transacties, zouden niet alleen een hoger bedrag voor de depositoverzekering moeten verschaffen, maar ook aan verdere voorwaarden moeten voldoen om te voorkomen dat de aansprakelijkheid wordt verschoven naar kleinere instellingen die voornamelijk actief zijn in de sector met lage risico’s of alleen op lokaal niveau voor de financiering van de reële economie.

28.

Het Comité bekritiseert het Commissievoorstel voor een verordening omdat de informatie over de concrete toepassing van het geplande Europees depositoverzekeringsstelsel onvoldoende gedetailleerd is. Zo is het is niet duidelijk of, in welk stadium en in welke omvang de middelen voor preventieve of alternatieve maatregelen kunnen worden gebruikt. Een loutere garantie van de deposito’s kan weliswaar het vermogen van de spaarders tot de hoogte van de garantiewaarde compenseren, maar de aansprakelijkheid zelf kan echter zo niet afgewend worden. Uit economisch, maar ook uit politiek oogpunt moet het vermijden van aansprakelijkheid hoogste prioriteit zijn.