13.9.2012   

NL

Publicatieblad van de Europese Unie

C 277/18

—

acht het een goede zaak dat de Commissie oproept tot holistische strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling, tot horizontale en verticale samenwerking binnen een participatief governancesysteem dat boven de verschillende bestuurslagen en gespecialiseerd beleid uitstijgt, de diversiteit van steden recht doet en rekening houdt met het belang van sociale innovatie en prospectieve planning;

—

is van mening dat de groeiende economische en sociale tweedeling in onze maatschappij zo snel mogelijk met investeringen in onderwijs voor iedereen (vanaf de prille kinderjaren), inclusieve arbeidsmarkten, levenslang leren en actieve integratie moet worden bestreden, alsook met billijke lonen waarmee behoeften kunnen worden gedekt en die voor man en vrouw op gelijk niveau liggen;

—

benadrukt dat er aan de basisbehoeften van een samenleving, d.w.z. toegang tot huisvesting, kinderopvang, kleuterscholen, veilige speeltuinen en plaatsen waar kinderen zich kunnen ontwikkelen, moet worden voldaan en dat de obstakels die gezinsvorming of -uitbreiding, in de weg staan, moeten worden beslecht;

—

wijst op de uitdagingen die de klimaatverandering met zich meebrengt. Het energieverbruik moet worden ingedamd door middel van kringloopprocessen, meer energie-efficiëntie, koppelingen tussen systemen, meer groene en onbebouwde zones, nieuwe bouwvormen en gezonde en veilige vormen van mobiliteit die de hulpbronnen niet uitputten;

—

onderstreept dat cultuur en creativiteit niet alleen belangrijk zijn voor economische groei, maar ook en vooral voor de kwaliteit van leven, directe democratie, vrede en wederzijdse waardering;

—

beandrukt dat het van fundamenteel belang is dat burgers een bijdrage kunnen leveren aan de beleidsvorming;

—

beklemtoont de noodzaak van de vele programma's en initiatieven van de Europese instellingen ter ondersteuning van steden. Met een sterke stedelijke dimensie, flexibiliteit bij de besteding van middelen en een centrale rol voor lokale overheden in de uitvoering van het cohesiebeleid zou in de komende programmeringsperiode duidelijk moeten worden gemaakt dat steden worden gesteund;

—

acht het een goede zaak dat duurzame financieringsinstrumenten in het structuurbeleid verder worden ontwikkeld. Dergelijke instrumenten zijn creatieve en stabiele steunmechanismen.

Rapporteur

Hella DUNGER-LÖPER (DE/PSE), gevolmachtigde van de deelstaat Berlijn en staatssecretaris voor Europese aangelegenheden

1.

beschouwt de aan dit advies ten grondslag liggende raadpleging door het Deense EU-voorzitterschap en haar actieve inbreng in de vijfde top van regio's en steden (22 en 23 maart in Kopenhagen; onderwerp: de Europese stedelijke structuur in de 21e eeuw) als teken van erkenning van de bijdrage die steden en regio's leveren aan de Europese eenwording en van hun cruciale rol bij de uitvoering van de Europa 2020-strategie.

2.

Het CvdR neemt met belangstelling kennis van het verslag „Steden van morgen – Uitdagingen, visies, werkwijzen” (oktober 2011) van de Europese Commissie en deelt de daarin geformuleerde visie op de stad van morgen: „een plaats van aanzienlijke sociale vooruitgang met een hoog niveau van sociale samenhang, huisvesting voor iedereen alsook sociale diensten, gezondheidszorg en „onderwijs voor iedereen”, een platform voor democratie, culturele dialoog en diversiteit, een plaats van groene, ecologische of milieugerichte vernieuwing, een aantrekkelijke plaats en een motor voor economische groei”.

3.

Het CvdR deelt de in het verslag „Steden van morgen” geformuleerde zorgen over de toekomst van steden in het licht van een aantal gevaren: demografische veranderingen, dalende groei en verzwakte verbanden tussen economische groei, werkgelegenheid en sociale vooruitgang. Andere gevaren zijn groeiende inkomensverschillen, de toenemende sociale polarisatie en segregatie, een toenemend aantal personen die de samenleving de rug toekeren, het uitdijen van steden en de steeds grotere druk op stedelijke ecosystemen.

4.

De Europese Unie kan de doelen van de Europa 2020-strategie alleen bereiken wanneer steden, als plaatsen van sociale en economische innovatie, in staat zijn om volop bij te dragen aan een intelligente, inclusieve en duurzame groei en aan economische, sociale en territoriale samenhang.

5.

Er is daarom veel te zeggen voor de maatregelen die de Commissie in „Steden van morgen” voorstelt om steden slagvaardiger te maken: totstandbrenging van een veerkrachtige en inclusieve economie, benutting van het potentieel van sociaaleconomische, culturele, intergenerationele en etnische diversiteit, bestrijding van ruimtelijke uitsluiting en energiearmoede door betere huisvesting, een holistische benadering van milieu- en energiekwesties, aanleg en instandhouding van aantrekkelijke openbare ruimten, bevordering van duurzame, inclusieve en gezonde mobiliteit en bevordering van een evenwichtige territoriale ontwikkeling.

6.

De Commissie roept terecht op tot holistische strategieën voor duurzame stedelijke ontwikkeling, tot horizontale en verticale samenwerking binnen een participatief governancesysteem dat boven de verschillende bestuurslagen en gespecialiseerd beleid uitstijgt, de diversiteit van steden recht doet en rekening houdt met het belang van sociale innovatie en prospectieve planning.

7.

In zijn „Verklaring van Kopenhagen” van 23-3-2012 pleit het CvdR voor groenere, sociaal inclusievere en beter concurrerende steden en dringt het in dat verband bij de EU-instellingen aan op een lokale verankering van de Europa 2020-strategie, voldoende financiële middelen voor een krachtig stedelijk beleid, een hogere prioriteit voor territoriale samenwerking tussen Europese steden, een grotere inbreng van steden en regio's in de Europese beleidsvorming, verdere decentralisering in de lidstaten en meer financiële armslag voor steden en regio's.

8.

In zijn advies „Het belang van stadsvernieuwing voor de toekomst van stedelijke ontwikkeling in Europa” van 10-6-2010 pleit het CvdR ervoor om de stedelijke dimensie op alle beleidsterreinen van de EU te versterken.

9.

Steden vormen altijd een afspiegeling van de samenleving. Economische en sociale besluiten en ontwikkelingen op alle niveaus van politieke en economische verantwoordelijkheid drukken hun stempel op de steden van de toekomst en hun levenskwaliteit.

10.

Steden zijn lang niet alleen om economische en demografische redenen belangrijk voor de EU. Mooie, intelligente, groene en inclusieve steden die efficiënt met energie en hulpbronnen omgaan zijn een voorwaarde voor een harmonieuze en solidaire samenleving.

11.

Steden zijn in sociaal en economisch opzicht nauw vervlochten met hun ommeland en om die reden belangrijk voor een evenwichtige territoriale ontwikkeling.

12.

Gezien de maatregelen die nodig zijn is het categorische onderscheid dat altijd is gemaakt tussen steden en hun ommelanden inmiddels achterhaald: er moet nu een visie worden ontwikkeld waarin stad en buitenwijken in hun functionaliteit en nauwe verbondenheid meer als eenheid opereren.

13.

Op wereldwijde schaal onderscheiden Europese steden zich door democratische zelfbeschikking, een sterk maatschappelijk middenveld, sociale integratie, een goede wisselwerking tussen privé en openbaar, een vrijheidsgarantie, emancipatie en een uitgesproken stedenbouwkundige cultuur.

14.

Door de ontindustrialisering en de globalisering zijn belangrijke fundamenten van de sociale en economische integratie weggeslagen. In zowel welvarende als arme gebieden wordt naar strategieën voor een hechtere sociale cohesie gezocht, maar vooralsnog hebben die de ruimtelijke en sociale segregatie nauwelijks een halt kunnen toeroepen. Integendeel, ondanks deze inspanningen zijn alom de sociale tweedeling en segregatie toegenomen, wat een groot probleem is voor de stedelijke samenleving.

15.

De groeiende economische en sociale opdeling van onze maatschappij moet zo snel mogelijk met investeringen in onderwijs voor iedereen (vanaf de prille kinderjaren), inclusieve arbeidsmarkten, levenslang leren en actieve integratie worden bestreden, alsook met billijke lonen waarmee behoeften kunnen worden gedekt en die voor man en vrouw op gelijk niveau liggen. Economische en banengroei in steden zijn in dit opzicht van doorslaggevend belang.

16.

Deze problemen zijn nog verergerd in een aantal metropolen en hebben daar al tot gewelddadige protesten geleid. Ze getuigen ook van het wantrouwen van veel burgers in de politieke instellingen.

17.

Het CvdR wijst op de lokale gevolgen van de vergrijzing en andere demografische ontwikkelingen, die nieuwe eisen stellen aan de sociale infrastructuur en de openbare ruimte. Gezien de toenemende armoede onder ouderen zouden er duurzame systemen voor sociale zekerheid en diensten moeten komen die toegankelijk en betaalbaar zijn voor de burger en rekening houden met culturele verschillen.

18.

Om economische groei te garanderen en de gevolgen van de vergrijzing voor sociale stelsels en de gezondheidszorg op te vangen is Europa, ondanks de dramatisch hoge jeugdwerkloosheid van dit moment, de komende decennia aangewezen op de immigratie van jongeren. Open en aantrekkelijke steden zijn een voorwaarde voor immigratie. Toch ervaren migranten en etnische minderheden in steden vaak nog grote problemen op het gebied van onderwijs, werk, woonruimte en gezondheidszorg. Een toekomstgericht migratiebeleid dient dan ook effectieve lokale integratiestrategieën te omvatten.

19.

Het CvdR benadrukt dat er aan de basisbehoeften van een samenleving, d.w.z. toegang tot huisvesting, kinderopvang, kleuterscholen, veilige speelplaatsen en plaatsen waar kinderen zich kunnen ontwikkelen, moet worden voldaan en dat de obstakels moeten worden beslecht die gezinsvorming of -uitbreiding in de weg staan. Daarom verdienen alle maatregelen steun die tot groei van de bevolking leiden.

20.

De klimaatverandering brengt uitdagingen met zich mee. Het energieverbruik moet worden ingedamd door middel van kringloopprocessen, meer energie-efficiëntie, koppelingen tussen systemen, meer groene en onbebouwde zones, nieuwe bouwvormen en gezonde en veilige vormen van mobiliteit die de hulpbronnen niet uitputten.

21.

Cultuur en creativiteit zijn niet alleen belangrijk voor economische groei, maar ook en vooral voor de kwaliteit van leven, directe democratie, vrede en wederzijds respect. Stedelijke cultuur betekent onder meer het behoud van bouwkundig erfgoed, hoogwaardige en voor iedereen toegankelijke openbare ruimten en inachtneming van lokale en regionale kenmerken.

22.

Om het vertrouwen van de burgers te winnen en de sociale samenhang te versterken is het van fundamenteel belang dat zij een bijdrage kunnen leveren aan de beleidsvorming. Die bijdrage kan echter alleen maar worden geleverd als het stadsbestuur volledig open en transparant is over wat aan zijn besluiten en maatregelen ten grondslag ligt.

23.

De vele programma's en initiatieven van de Europese instellingen ter ondersteuning van steden zijn noodzakelijk, aangezien gemeenten die zelf niet over genoeg financiële middelen beschikken, van die steun afhankelijk zijn.

24.

Ondanks de intentieverklaringen in het Handvest van Leipzig en het bijbehorende beleidsproces is het engagement van de lidstaten op het gebied van stedelijk beleid de afgelopen jaren helaas eerder geslonken dan toegenomen. Het is namelijk nog nauwelijks gelukt om het stedelijk beleid prioriteit te verlenen op de relevante beleidsterreinen werkgelegenheid, milieu, onderwijs en wetenschap, en huisvesting. Ook het lagere budget voor programma's ter ondersteuning van steden spreekt wat dit betreft boekdelen. Daarom zouden er zo snel mogelijk EU-middelen moeten worden vrijgemaakt waarmee steden flexibel op deze problemen kunnen reageren.

25.

In de meeste lidstaten is het budget dat aan gemeenten wordt toegekend, rampzalig te noemen, en als de lidstaten hun begrotingsprioriteiten niet aanpassen zal hier geen verandering in komen.

26.

Gezien de acute sociale, economische en ecologische gevaren schieten de tot dusverre genomen maatregelen danig tekort om Europese steden in die zin toekomstbestendig te maken dat zij als concurrerende, fraaie, intelligente, zuinig met energie en hulpbronnen omspringende, groene en inclusieve plaatsen van sociale innovatie volop kunnen bijdragen aan een sterkere sociale, economische en territoriale samenhang in de EU en aan de uitvoering van de Europa 2020-strategie.

27.

In het licht van de huidige maatschappelijke problemen hebben de niveaus van politieke verantwoordelijkheid alle belang bij sterke, democratisch autonome steden als fundament van de Europese samenleving. Een sterke, responsieve en slagvaardige lokale democratie kan een cruciale bijdrage helpen leveren aan het herstellen van het vertrouwen in de instellingen van de representatieve democratie op alle niveaus.

28.

Het CvdR pleit eens te meer voor een benadering van maatschappelijke ontwikkeling waarbij het bruto binnenlands product (bbp) niet het enige criterium is en de zorgen en behoeften van de burger serieus worden genomen en sterker doorwerken in de planning van programma's en maatregelen.

29.

Het CvdR verwacht van gekozen volksvertegenwoordigers op alle niveaus dat zij op een zelfbewuste en moedige manier de weg wijzen naar een vreedzame en solidaire samenleving. Alleen in vrede en ware, grensoverschrijdende solidariteit is een intelligente, inclusieve en duurzame groei mogelijk. Daarbij hoort dat migranten actief welkom worden geheten en dat interculturele vaardigheden in het openbaar bestuur en in publieke instellingen worden bevorderd. Daarbij hoort ook een duidelijk engagement ter bescherming van vluchtelingen en mensen die door hun herkomst, geloof, seksuele geaardheid of politieke overtuiging dan wel omdat ze tot een bepaalde sociale groep behoren, politiek vervolgd of gediscrimineerd worden.

30.

Geïntegreerde lokale strategieën zijn belangrijk voor een doelgerichte, efficiënte besteding van de middelen waarbij alle beleidsterreinen moeten worden betrokken. Alle beleidsniveaus en -instanties moeten op een constructieve en vanzelfsprekende manier samenwerken om de burgers te laten zien dat overheidsinstellingen verantwoordelijk met het in hen gestelde vertrouwen kunnen omgaan en de lokale behoeften serieus nemen.

31.

Op alle niveaus moeten besluitvormende organen zich sterk maken voor een gezonde en duurzame mobiliteit in en tussen steden. Het openbaar vervoer moet zodanig bevorderd worden dat het voor de gehele bevolking toegankelijk is. Bovendien moeten besluitvormende organen de steden verder ontwikkelen in de traditie van de Europese stad, dus via integratie van de verschillende vervoerswijzen, dichtheid en (stedenbouwkundige en architectonische) kwaliteit.

32.

Er zijn nieuwe inspanningen nodig om de kennis over de sociale, economische en ecologische kanten van stedelijke ontwikkeling uit te breiden. Hierbij moet de aandacht ook expliciet uitgaan naar het belang van de virtuele ruimte voor het leven en werken in steden en regio's.

33.

Stedenjumelages, Europese stedennetwerken als EUROCITIES en projecten voor transnationale intergemeentelijke samenwerking in het kader van URBACT, INTERREG en EVTZ zijn belangrijk voor een betere kijk op en een betere aanpak van de stedelijke ontwikkeling. Er moet vooral voor gezorgd worden dat deze uitwisseling van kennis ten goede komt aan de beleidsvorming op het gebied van de structuurfondsen, maar ook op relevante beleidsterreinen als diensten van algemeen belang, vervoer en milieubescherming.

34.

Steden en regio's moeten als vanzelfsprekend deel gaan uitmaken van de multigovernance-structuren op alle beleidsterreinen waar op EU-niveau besluiten worden genomen die van invloed zijn op de armslag van subnationale overheden.

35.

De Europese instellingen zouden zich duidelijk moeten engageren als het op de versterking van steden aankomt en dit zou in de prioriteiten voor de volgende begroting tot uitdrukking moeten komen.

36.

Er is een structuurbeleid nodig waarbij gemeenten genoeg speelruimte houden voor een geïntegreerde, op lokale prioriteiten afgestemde, uit sociale en investeringsplannen bestaande meerfondsenaanpak die voorziet in de lokale behoeften. Alleen als de kosten voor beheer en controle worden teruggedrongen, kunnen de gemeenten het structuurbeleid ook daadwerkelijk uitvoeren.

37.

Het cohesiebeleid is van cruciale waarde voor de versterking van de sociale, economische en territoriale cohesie. Met een sterke stedelijke dimensie, flexibiliteit bij de besteding van middelen en een centrale uitvoerende rol voor lokale overheden zou in de komende programmeringsperiode duidelijk moeten worden gemaakt dat steden worden gesteund. Gezien de cruciale waarde van steden voor de sociale, economische en territoriale cohesie moet er voor steunmaatregelen aanzienlijk meer worden uitgetrokken dan het voorgestelde minimum van 5 %.

38.

Het CvdR verwijst met nadruk naar zijn advies over het voorstel van de Commissie over het EFRO, waarin het aandringt op de mogelijkheid van een flexibele besteding van de middelen zonder bevoorrechting of achterstelling van bepaalde soorten gebieden, zodat ook landelijke en peri-urbane gebieden van het EFRO kunnen profiteren. De verdeling van de EFRO-middelen over de verschillende soorten gebieden moet tijdens de in onderling overleg op te stellen programmering worden geregeld en kan niet vooraf worden vastgelegd. Het delegeren van taken aan steden in het kader van het instrument van geïntegreerde territoriale investeringen (artikel 99 van de algemene verordening) moet een optie zijn en mag niet als verplichting worden ingevoerd.

39.

Het is een goede zaak dat duurzame financieringsinstrumenten in het structuurbeleid verder worden ontwikkeld. Naast de publieke toepassingen ervan zijn dit creatieve en stabiele steunmechanismen.

40.

De inbreng van steden en regio's in de beleidsvorming op het gebied van immigratie en integratie moet hun cruciale betekenis voor integratie weerspiegelen.

41.

De lidstaten moeten hun stedelijk beleid een nieuwe impuls geven en hierbij ook andere beleidsterreinen dan ruimtelijke ordening betrekken. Duurzame stadsontwikkeling is alleen mogelijk met gunstige randvoorwaarden, met name in het werkgelegenheids-, onderwijs-, milieu- en sociaal beleid.

42.

Het CvdR pleit voor een discussie over de te ondernemen stappen in en met steden. In het belang van de cohesie en een evenwichtige ontwikkeling is het cruciaal dat steden en agglomeraties de handen ineenslaan.