Avviż tal-Kummissjoni

Dokument ta’ gwida dwar il-ħarsien strett ta’ speċijiet ta’ annimali ta’ interess Komunitarju skont id-Direttiva dwar il-Ħabitats

Dokument ta’ gwida dwar il-ħarsien strett

ta’ speċijiet ta’ annimali ta’ interess Komunitarju skont

id-Direttiva dwar il-Ħabitats

WERREJ

DAĦLA     4

1. KUNTEST     6

2. ARTIKOLU 12     8

2.1 Kunsiderazzjonijiet legali ġenerali    8

2.2 Miżuri meħtieġa għal sistema ta’ ħarsien strett    11

2.2.1    Miżuri sabiex tiġi stabbilita u implimentata b’mod effettiv

   sistema ta’ ħarsien strett    11

2.2.2    Miżuri sabiex jiġi żgurat stat ta’ konservazzjoni favorevoli    13

2.2.3    Miżuri rigward is-sitwazzjonijiet deskritti fl-Artikolu 12    15

2.2.4    Dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12(1)(a)-(d) fir-rigward ta’

   attivitajiet li għaddejjin bħalissa    18

2.3 Id-dispożizzjonijiet speċifiċi ta’ ħarsien skont l-Artikolu 12    24

2.3.1    Qbid jew qtil volontarju ta’ kampjuni ta’

   speċijiet tal-Anness IV(a)    24

2.3.2    Tfixkil volontarju ta’ speċijiet tal-Anness IV(a),

   b’mod partikolari matul perjodi ta’ tnissil, ta’ trobbija,

   ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni    26

2.3.3    Qerda volontarja jew teħid tal-bajd mill-ambjent selvaġġ    29

2.3.4    Deterjorament jew qerda tas-siti tat-tnissil jew

   tal-postijiet ta’ mistrieħ    29

2.3.5    Żamma, trasport u bejgħ jew skambju, u offerta

   għall-bejgħ jew għall-iskambju, ta’ kampjuni meħudin mill-ambjent selvaġġ    40

2.3.6    Sistema ta’ monitoraġġ għall-qbid u

   għall-qtil inċidentali ta’ speċijiet tal-Anness IV(a)    40

3. ARTIKOLU 16    44    

3.1 Kunsiderazzjonijiet legali ġenerali    45    

3.1.1    Obbligu li tiġi żgurata traspożizzjoni sħiħa, ċara u preċiża

   tal-Artikolu 16    45

3.1.2    Applikazzjoni ġenerali xierqa tad-derogi    46

3.2 Sistema kkontrollata bir-reqqa għall-għoti ta’ derogi: it-tliet testijiet    48    

3.2.1    Turija ta’ waħda mir-raġunijiet skont

   l-Artikolu 16(1)(a) sa (e) (Test 1)    50

3.2.2    Nuqqas ta’ alternattiva sodisfaċenti (Test 2)    61

3.2.3    Impatt ta’ deroga fuq l-istat ta’ konservazzjoni (Test 3)    64

3.3 Kunsiderazzjonijiet addizzjonali    67    

3.3.1    Ir-rwol tal-pjanijiet ta’ azzjoni dwar l-ispeċijiet    68

3.3.2    Valutazzjoni tal-impatt għal pjanijiet jew għal proġetti u ħarsien

   tal-ispeċijiet.    69

3.3.3    Ir-rwol tal-miżuri ta’ kumpens    70

3.3.4    Derogi għal diversi speċijiet    71

3.3.5    “Natura temporanja”: indirizzar tal-kolonizzazzjoni tas-siti

   li qed jiġu żviluppati minn speċijiet elenkati fl-Anness IV    71

3.4 Monitoraġġ u rapportar tad-derogi    73    

3.4.1    Monitoraġġ tal-impatti tad-derogi    73

3.4.2    Obbligi ta’ rapportar skont l-Artikolu 16(2) u 16(3)     74

Anness I. Referenzi għal kawżi tal-Qrati    76

Anness II. Lista ta’ speċijiet ta’ annimali koperti mill-Annessi II, IV u V    78

Anness III. Implimentazzjoni tal-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats –

   L-eżempju tal-Lupu    91

   

DAĦLA

Għaliex dokument ta’ gwida aġġornat dwar il-ħarsien strett tal-ispeċijiet ta’ annimali?

L-ewwel dokument ta’ gwida dwar il-ħarsien strett tal-ispeċijiet ta’ annimali ta’ interess Komunitarju skont id-Direttiva dwar il-Ħabitats 1 ġie ppubblikat fl-2007. L-għan tiegħu kien li jipprovdi fehim aħjar tad-dispożizzjonijiet għall-ħarsien tal-ispeċijiet u tat-termini speċifiċi użati.

Wara l-kontroll tal-idoneità tad-Direttivi tal-UE dwar in-Natura (2014-2016), il-Kummissjoni Ewropea adottat il-Pjan ta’ Azzjoni għan-natura, għan-nies u għall-ekonomija 2 sabiex tippromwovi implimentazzjoni aħjar, aktar intelliġenti u aktar kosteffettiva tad-Direttivi. L-Azzjoni 1 tal-Pjan ta’ Azzjoni talbet aġġornament ta’ dan id-dokument ta’ gwida. Dan tqies neċessarju fid-dawl tal-aħħar deċiżjonijiet tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea (QĠUE) u sabiex tiġi żgurata koerenza aħjar ma’ objettivi soċjoekonomiċi usa’.

Il-gwida preżenti hija r-riżultat ta’ dan il-proċess ta’ reviżjoni. Tqis l-esperjenza prattika miksuba bl-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ ħarsien tal-ispeċijiet tad-Direttiva dwar il-Ħabitats matul is-snin mill-pubblikazzjoni tal-ewwel verżjoni tal-gwida.

L-iskop tad-dokument ta’ gwida

Dan id-dokument jiffoka fuq l-obbligi li jirriżultaw mill-Artikoli 12 u 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. Dawn jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett għall-ispeċijiet ta’ annimali elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva, filwaqt li jippermettu deroga minn dawn id-dispożizzjonijiet taħt kundizzjonijiet definiti. Id-dokument huwa bbażat l-aktar fuq sentenzi rilevanti tal-QĠUE u fuq eżempji ta’ sistemi ta’ ħarsien tal-ispeċijiet fis-seħħ f’diversi Stati Membri.

Id-dokument huwa maħsub għall-awtoritajiet nazzjonali, reġjonali u lokali, għall-korpi ta’ konservazzjoni u għal organizzazzjonijiet oħrajn responsabbli għall-implimentazzjoni, jew involuti fl-implimentazzjoni, tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, u għall-partijiet ikkonċernati. Għandu l-għan li jassistihom fit-tfassil ta’ modi effettivi u pragmatiċi għall-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet, filwaqt li jirrispetta bis-sħiħ il-qafas legali. L-Istati Membri u l-partijiet ikkonċernati ewlenin ġew ikkonsultati dwar diversi abbozzi tad-dokument u l-kummenti tagħhom ġew ikkunsidrati.

Limitazzjonijiet tad-dokument ta’ gwida

Din il-gwida tistabbilixxi l-fehim tal-Kummissjoni tad-dispożizzjonijiet rilevanti tad-Direttiva iżda fiha nnifisha mhijiex leġiżlattiva; ma tagħmilx regoli ġodda iżda tipprovdi gwida dwar l-applikazzjoni ta’ dawk li jeżistu. Il-QĠUE biss hija kompetenti sabiex tinterpreta b’mod awtorevoli d-dritt tal-UE.

Il-gwida, li se tiġi aġġornata aktar f’intervalli regolari, jenħtieġ li tinqara fid-dawl ta’ kwalunkwe ġurisprudenza emerġenti dwar dan is-suġġett, kif ukoll bl-esperjenza li tirriżulta mill-implimentazzjoni tal-Artikoli 12 u 16 fl-Istati Membri.

Struttura tad-dokument

Id-dokument huwa ppreżentat fi tliet kapitoli ewlenin. Il-Kapitolu 1 iħares lejn il-post tal-ħarsien tal-ispeċijiet fi ħdan l-iskema ġenerali tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. Il-Kapitolu 2 jagħti ħarsa aktar fil-fond lejn id-dispożizzjonijiet legali rilevanti tal-Artikolu 12 tad-Direttiva. Il-Kapitolu 3 jeżamina l-possibbiltajiet ta’ deroga skont l-Artikolu 16.

Il-punti ewlenin li jirriżultaw mill-analiżijiet huma miġburin fil-qosor (bil-korsiv) fil-bidu ta’ kull taqsima. Ir-referenzi sħaħ għall-kawżi tal-Qrati kkwotati fit-test kollu huma pprovduti fl-Anness I. L-Anness II jippreżenta l-lista ta’ speċijiet ta’ annimali koperti mid-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet. L-Anness III jipprovdi eżempju, fil-każ tal-lupu, ta’ kif jista’ jiġi applikat id-dokument ta’ gwida.

1.KUNTEST

1.1 Konservazzjoni tal-ispeċijiet skont id-Direttiva 92/43/KEE

(1-1)    L-Artikolu 2(1) jistabbilixxi l-objettiv ġenerali tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, li huwa “li tikkontribwixxi biex tiġi żgurata l-bijodiversità permezz tal-konservazzjoni tal-ħabitat naturali u tal-fawna u l-flora selvaġġa fit-territorju Ewropew tal-Istati Membri li jgħodd għalihom it-Trattat”.

F’konformità mal-Artikolu 2(2), il-miżuri meħudin skont id-Direttiva “għandhom ikunu ddisinjati biex iżommu jew jirrestawraw, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l-ħabitat naturali u l-ispeċi tal-fawna u l-flora selvaġġa li huma ta’ interess għall-Komunità”. Dawn il-miżuri, skont l-Artikolu 2(3), “għandhom iqisu l-ħtiġiet ekonomiċi, soċjali u kulturali u l-karatteristiċi reġjonali u lokali” 3 .

Għalhekk, l-objettiv primarju tad-Direttiva dwar il-Ħabitats huwa ż-żamma jew ir-restawr fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-ħabitats naturali u tal-ispeċijiet kollha ta’ interess Komunitarju. L-Artikolu 1(i) tad-Direttiva jiddefinixxi x’inhu mifhum bit-terminu “stat ta’ konservazzjoni favorevoli” għall-ispeċijiet 4 .

(1-2)    Sabiex tilħaq dan l-objettiv, id-Direttiva għandha żewġ settijiet ewlenin ta’ dispożizzjonijiet. L-ewwel sett huwa relatat mal-konservazzjoni tal-ħabitats naturali u tal-ħabitats tal-ispeċijiet (l-Artikoli 3-11) u t-tieni mal-ħarsien tal-ispeċijiet (l-Artikoli 12-16).

(1-3)    Id-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet (l-Artikoli 12-16) japplikaw fil-firxa naturali kollha tal-ispeċijiet fl-Istati Membri, kemm fis-siti ta’ Natura 2000 kif ukoll lil hinn minnhom. Dawn id-dispożizzjonijiet huma komplementari għal dawk li jirregolaw is-siti ta’ Natura 2000, li jiffokaw fuq il-ħarsien tal-ħabitats naturali u taż-żoni ewlenin tal-ħabitats ta’ speċijiet imħarsin elenkati fl-Anness II tad-Direttiva.

(1-4)    Direttiva hija vinkolanti rigward ir-riżultat li għandu jinkiseb, iżda tħalli f’idejn Stat Membru l-għażla dwar il-forma u l-metodi ta’ kif jikseb dak ir-riżultat. Il-ġurisprudenza stabbilita tiċċara li t-traspożizzjoni fil-liġi nazzjonali trid tkun ċara u preċiża, fidila u b’forza vinkolanti inkontestabbli (ara l-Kawżi tal-QĠUE C-363/85, C-361/88, C-159/99 il-punt 32, C-415/01 il-punt 21, C-58/02, C-6/04 il-punti 21, 25 u 26, C-508/04 il-punt 80).

(1-5) Jenħtieġ li l-interpretazzjoni u l-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva jqisu wkoll il-prinċipju ta’ prekawzjoni, kif stabbilit fl-Artikolu 191 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE), li għandu l-għan li jiżgura livell ogħla ta’ ħarsien tal-ambjent permezz ta’ teħid ta’ deċiżjonijiet preventivi fil-każ ta’ riskju.

(1-6)    Huwa importanti wkoll li jiġi enfasizzat li l-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet tad-Direttiva tirrikjedi approċċ skont l-ispeċi. Għalhekk, jenħtieġ li l-Istati Membri dejjem jikkunsidraw l-azzjonijiet ta’ implimentazzjoni tagħhom fid-dawl tal-objettiv maħsub, tal-ispeċijiet ikkonċernati, u taċ-ċirkostanzi madwar kull każ.

(1-7)    Jenħtieġ li dawn il-kunċetti ta’ flessibbiltà u ta’ proporzjonalità ma jinftehmux ħażin. Dawn ma jnaqqsux l-obbligi fuq l-Istati Membri li jaġixxu b’mod effettiv, iżda minflok jipprovdu lill-awtoritajiet b’biżżejjed lok għall-immanuvrar sabiex jadattaw il-mod ta’ implimentazzjoni tagħhom għal ċirkostanzi speċifiċi (f’termini ta’ stat ta’ konservazzjoni, iżda wkoll f’termini soċjali, ekonomiċi u kulturali).

(1-8) Skont il-Qorti, “l-Artikoli 12, 13 u 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jifformaw totalità koerenti ta’ normi intiżi sabiex tiġi assigurata l-protezzjoni tal-ispeċijiet ikkonċernati, b’tali mod li kull deroga li tkun inkompatibbli ma’ din id-Direttiva tkun tikser kemm il-projbizzjonijiet imsemmija fl-Artikoli 12 u 13 kif ukoll ir-regola li d-derogi jistgħu jingħataw f’konformità mal-Artikolu 16” 5 . Il-Qorti ċċarat ukoll li “l-Artikoli 12 sa 14 u 15(a) u (b) tad-Direttiva jiffurmaw ġabra koerenti ta’ normi li jobbligaw lill-Istati Membri jistabbilixxu sistemi stretti ta’ protezzjoni tal-ispeċijiet ta’ annimali u pjanti kkonċernati” 6 . Ikun xi jkun l-approċċ meħud fir-rigward tal-implimentazzjoni ta’ dawn id-dispożizzjonijiet, huma jkollhom jirrispettaw l-objettiv ġenerali tad-Direttiva, jiġifieri li tiġi żgurata l-bijodiversità u li jinżammu jew jiġu restawrati, fi stat favorevoli, il-ħabitats naturali u l-ispeċijiet ta’ interess Komunitarju.

Il-firxa naturali ta’ speċijiet u ta’ ħabitats — kunċett dinamiku

(1-9) Il-firxa naturali bejn wieħed u ieħor tiddeskrivi l-limiti spazjali li fihom jokkorru l-ħabitat jew l-ispeċi. Mhijiex identika għal-lokalitajiet preċiżi (iż-żona okkupata effettivament) jew għat-territorju fejn ikun hemm ħabitat, speċi jew subspeċi b’mod permanenti. Tali lokalitajiet jew territorji effettivi jistgħu jkunu irregolari jew disġunti (jiġifieri l-ħabitats u l-ispeċijiet jistgħu ma jkunux mifruxin b’mod ugwali) fil-firxa naturali tagħhom. Jekk ir-raġuni għad-disġunzjoni tirriżulta li tkun naturali, jiġifieri kkawżata minn fatturi ekoloġiċi, jenħtieġ li l-lokalitajiet iżolati ma jiġux interpretati bħala firxa naturali kontinwa. Pereżempju, għal speċi Alpina, il-firxa tista’ tkun l-Alpi u l-Pirinej, iżda mhux l-artijiet baxxi ta’ bejniethom. Madankollu, il-firxa naturali tinkludi żoni li ma jintużawx b’mod permanenti: pereżempju, għal speċijiet migratorji, il-firxa tagħhom tinkludi ż-żoni kollha tal-art jew tal-ilma li tgħix fihom, tibqa’ temporanjament fihom, taqsam jew ittir fuqhom speċi migratorja fi kwalunkwe waqt matul il-migrazzjoni normali tagħha 7 .

(1-10) Firxa naturali mhijiex statika iżda dinamika: tista’ tiċkien u tespandi. Firxa naturali tista’ tikkostitwixxi aspett wieħed għall-valutazzjoni tal-kundizzjonijiet ta’ ħabitat jew ta’ speċi. Jekk il-firxa naturali ma tkunx kbira biżżejjed sabiex tippermetti l-eżistenza fit-tul ta’ dak il-ħabitat jew ta’ dik l-ispeċi, l-Istati Membri jintalbu jiddefinixxu valur ta’ referenza għal firxa li tippermetti kundizzjonijiet favorevoli u li jaħdmu lejn dan, pereżempju billi jrawmu l-espansjoni tal-firxa kurrenti.

(1-11) Meta speċi jew ħabitat jinfirxu waħedhom għal żona jew għal territorju ġdid, jew meta speċi tkun ġiet introdotta mill-ġdid fil-firxa naturali preċedenti tagħha (f’konformità mar-regoli fl-Artikolu 22 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats), dan it-territorju għandu jitqies bħala parti mill-firxa naturali. B’mod simili, ir-restawr jew il-ħolqien mill-ġdid jew il-ġestjoni ta’ żoni ta’ ħabitats, u ċerti prattiki agrikoli u tal-forestrija, jistgħu jikkontribwixxu għall-espansjoni ta’ ħabitat jew ta’ firxa naturali ta’ speċijiet. Madankollu, individwi jew popolazzjonijiet selvaġġi ta’ speċi ta’ annimal introdotti volontarjament jew aċċidentalment mill-bniedem f’postijiet fejn qatt ma okkorrew b’mod naturali, jew fejn ma kinux se jinfirxu b’mod naturali fil-futur qarib, jenħtieġ li jitqiesu li huma barra mill-firxa naturali tagħhom u, konsegwentement, ma jkunux koperti mid-Direttiva.

2. ARTIKOLU 12

Test tal-Artikolu 12

Artikolu 12 1. L-Istati Membri għandhom jieħdu l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett tal-ispeċi tal-annimali msemmija fl-Anness IV(a) fil-firxa naturali tagħhom, u li jipprojbixxu: (a) il-forom kollha ta’ qbid volontarju jew qtil ta’ kampjuni minn dawn l-ispeċijiet fis-selvaġġ; (b) tfixkil volontarju ta’ dawn l-ispeċijiet, speċjalment waqt il-perjodu tat-tgħammir, tkabbir, ibernazzjoni u migrazzjoni; (c) qerda volontarja jew teħid tal-bajd mis-selvaġġ; (d) deterjorazzjoni jew qerda ta’ siti tat-tgħammir jew postijiet ta’ mistrieħ. 2. Għal dawn l-ispeċijiet, l-Istati Membri għandhom jipprojbixxu ż-żamma, it-trasport u l-bejgħ jew skambju, u offerta għall-bejgħ jew skambju, ta’ kampjuni meħuda mis-selvaġġ, ħlief għal dawk meħuda b’mod legali qabel ma tiġi implimentata din id-Direttiva. 3. Il-projbizzjoni msemmija fil-paragrafu 1(a) u (b) u fil-paragrafu 2 għandha tapplika għall-istadji kollha tal-ħajja tal-annimali li għalihom japplika dan l-Artikolu. 4. L-Istati Membri għandhom jistabbilixxu sistema biex jimmonitorjaw il-qbid u l-qtil aċċidentali tal-ispeċijiet tal-annimali elenkati fl-Anness IV(a). Fid-dawl tal-informazzjoni miġbura, l-Istati Membri għandhom jieħdu miżuri ulterjuri ta’ riċerka jew ta’ konservazzjoni kif meħtieġa biex jiżguraw li l-qbid aċċidentali u l-qtil ma jkollhomx effett negattiv sinifikanti fuq l-ispeċi kkonċernata.

(2-1)    L-Artikolu 12 jindirizza l-ħarsien tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV(a). L-artikolu japplika fil-firxa naturali kollha tal-ispeċijiet fl-UE u għandu l-għan li jindirizza t-theddidiet diretti tagħhom, aktar milli dawk tal-ħabitats tagħhom, bl-eċċezzjoni tal-Artikolu 12(1)(d).

(2-2)    L-Anness IV(a) ikopri varjetà wiesgħa ta’ speċijiet, minn vertebrati kbar u b’firxa wiesgħa sa invertebrati żgħar b’meded vitali żgħar ħafna. Xi speċijiet huma elenkati wkoll taħt l-Anness II u, għalhekk, jibbenefikaw ukoll minn miżuri mmirati lejn il-konservazzjoni tal-ħabitats tagħhom f’żoni speċjali ta’ konservazzjoni (l-Artikoli 3 sa 10). Madankollu, oħrajn huma elenkati biss fl-Anness IV(a), li jfisser li għalihom l-Artikolu 12 (għall-ispeċijiet tal-annimali) u l-Artikolu 13 (għall-ispeċijiet tal-pjanti) jipprovdu d-dispożizzjonijiet ewlenin biex jintlaħaq l-għan ta’ konservazzjoni tad-Direttiva kif iddikjarat fl-Artikolu 2.

(2-3)    Qabel ma jiġu indirizzati d-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12 fid-dettall, ta’ min ifakkar xi kunsiderazzjonijiet legali ġenerali li ġew żviluppati mill-QĠUE.

2.1. Kunsiderazzjonijiet legali ġenerali

(2-4)    L-implimentazzjoni effettiva tal-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats teħtieġ traspożizzjoni sħiħa, ċara u preċiża mill-Istati Membri. Skont il-ġurisprudenza stabbilita, “id-dispożizzjonijiet tad-Direttivi jridu jiġu implimentati b’forza vinkolanti inkontestabbli u bl-ispeċifiċità, bil-preċiżjoni u biċ-ċarezza neċessarji sabiex jiġu ssodisfati r-rekwiżiti taċ-ċertezza legali” 8 .

(2-5) Skont il-Qorti, “jekk it-traspożizzjoni ta’ direttiva fil-liġi nazzjonali ma tirrikjedix neċessarjament traspożizzjoni formali u testwali tal-kontenut tagħha f’dispożizzjoni legali espressa u speċifika u tista’, skont il-kontenut tagħha, tiġi ssodisfata permezz ta’ kuntest legali ġenerali, dan jista’ jsir biss bil-kundizzjoni li tiġi assigurata l-applikazzjoni sħiħa tad-direttiva b’mod ċar u preċiz biżżejjed”  9 . Il-Qorti ddikjarat b’mod konsistenti li, sabiex jissodisfaw ir-rekwiżit taċ-ċertezza legali, jenħtieġ li l-individwi jkollhom il-benefiċċju ta’ sitwazzjoni legali ċara u preċiża li tippermettilhom jaċċertaw il-firxa sħiħa tad-drittijiet tagħhom u, fejn xieraq, li jiddefenduhom quddiem il-qrati nazzjonali 10 .

Tipi differenti ta’ restrizzjonijiet jistgħu jkunu mnaqqxin fil-leġiżlazzjoni f’diversi forom. Madankollu, skont liema forma tintuża, trid tkun ċara, preċiża u stretta biżżejjed. Pereżempju, ġie ddikjarat li projbizzjoni fuq l-użu ta’ pestiċidi fejn dawn x’aktarx ikollhom effetti serji ta’ ħsara fuq il-bilanċ tan-natura ma tesprimix, b’mod ċar, preċiż u strett biżżejjed, il-ħtieġa li jiġi pprojbit id-deterjorament ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ ta’ annimali mħarsin kif stabbilit fl-Artikolu 12(1)(d) 11 .

(2-6)    Jenħtieġ li kwalunkwe dispożizzjoni li tistabbilixxi qafas ta’ ħarsien strett tindirizza speċifikament l-ispeċijiet tal-Anness IV u tissodisfa r-rekwiżiti kollha stabbiliti fl-Artikolu 12. Il-Qorti 12 enfasizzat l-importanza ta’ dan fil-kawża Caretta caretta (il-fekruna tal-baħar Caretta caretta). Meta ntalab mill-Qorti jidentifika d-dispożizzjonijiet fis-seħħ fis-sistema ġuridika tiegħu li huwa kien jemmen li jissodisfaw ir-rekwiżiti stabbiliti fl-Artikolu 12, “il-Gvern Grieg sempliċement elenka serje ta’ liġijiet, ta’ regolamenti u ta’ miżuri amministrattivi mingħajr ma rrefera għal xi dispożizzjoni speċifika li kapaċi tissodisfa dawk ir-rekwiżiti”.

Minħabba l-karattru speċifiku tal-Artikolu 12, il-Qorti ddikjarat li d-dispożizzjonijiet leġiżlattivi jew amministrattivi ta’ natura ġenerali, eż. sempliċi ripetizzjoni tal-formulazzjoni tal-Artikolu 12 fil-leġiżlazzjoni nazzjonali, mhux dejjem jissodisfaw ir-rekwiżiti ta’ ħarsien tal-ispeċijiet jew jiggarantixxu l-implimentazzjoni effettiva tal-Artikolu 12. It-traspożizzjoni formali tal-Artikolu 12 fil-leġiżlazzjoni nazzjonali mhijiex biżżejjed minnha nnifisha sabiex tiggarantixxi l-effettività tiegħu. Trid tiġi kkomplementata minn aktar dispożizzjonijiet ta’ implimentazzjoni sabiex jiġi żgurat ħarsien strett ibbażat fuq il-partikolaritajiet, u l-problemi u t-theddidiet speċifiċi li jiffaċċjaw l-ispeċijiet jew il-gruppi ta’ speċijiet elenkati fl-Anness IV.

(2-7)    Meta jittrasponu d-Direttiva, l-Istati Membri jridu jirrispettaw it-tifsira tat-termini u tal-kunċetti użati mid-Direttiva sabiex jiżguraw l-uniformità fl-interpretazzjoni u fl-applikazzjoni tagħha 13 . Dan jimplika wkoll li jenħtieġ li l-miżuri ta’ traspożizzjoni nazzjonali jiggarantixxu l-applikazzjoni sħiħa tad-Direttiva mingħajr ma jimmodifikaw it-termini tagħha, billi japplikaw b’mod selettiv id-dispożizzjonijiet tagħha, jew billi jżidu kundizzjonijiet jew derogi supplimentari mhux previsti fid-Direttiva 14 .

Kif osservat il-Qorti, “l-akkuratezza tat-traspożizzjoni għandha importanza partikolari f’każ, bħal dan preżenti, fejn il-ġestjoni tal-patrimonju komuni hija fdata, għat-territorju rispettiv tagħhom, lill-Istati Membri… Minn dan jirriżulta li, fil-kuntest tad-Direttiva [dwar il-Ħabitats], li timponi regoli kumplessi u tekniċi fil-qasam tal-liġi dwar l-ambjent, l-Istati Membri huma obbligati b’mod partikolari li jivverifikaw li l-leġiżlazzjoni tagħhom, intiża sabiex tassigura t-traspożizzjoni ta’ din id-Direttiva, tkun ċara u preċiża” 15 .

Pereżempju, it-traspożizzjoni tal-Artikolu 12(1)(d) li tipprojbixxi biss id-deterjorament jew il-qerda ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ li huma “perċettibbli b’mod ċar” jew “magħrufin perfettament u identifikati bħala tali”, jew il-projbizzjoni biss tad-deterjorament jew tal-qerda volontarja ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ 16 , titqies li mmodifikat is-sustanza tal-Artikolu 12(1)(d) u tillimita l-kamp ta’ applikazzjoni tiegħu. Din id-dispożizzjoni tirrikjedi li l-Istati Membri jipprojbixxu l-qerda tas-siti ta’ tnissil u tas-siti ta’ mistrieħ kollha, kemm jekk b’mod volontarju kif ukoll jekk le – u mhux biss dawk li jkunu ferm magħrufin. Teskludi wkoll l-eżenzjoni ta’ atti legali mill-projbizzjoni fl-Artikolu 12(1)(d). Għalhekk, dan it-tip ta’ traspożizzjoni huwa inkompatibbli mal-Artikolu 12(1)(d) peress li ma jipprojbixxix il-qerda – volontarja jew le – tas-siti ta’ tnissil u tas-siti ta’ mistrieħ kollha.

(2-8)    Barra minn hekk, is-“sempliċi prattiki amministrattivi, li minħabba n-natura tagħhom jistgħu jinbidlu meta jkunu jridu hekk l-awtoritajiet, ma jistgħux jitqiesu li jikkostitwixxu konformità xierqa mal-obbligu tal-Istati Membri li lilhom tkun indirizzata Direttiva, skont l-Artikolu 189 tat-Trattat” 17 . Kawża oħra tal-Qorti saħħet din id-deċiżjoni 18 . L-eżistenza tal-ġurisprudenza nazzjonali waħedha, mingħajr ebda dispożizzjoni legali speċifika, ma tistax titqies bħala li tikkonforma kif xieraq mal-obbligu ta’ traspożizzjoni sħiħa ta’ Direttiva. Min-naħa l-oħra, “minkejja li l-leġiżlazzjoni nazzjonali applikabbli hija, minnha nnifisha, konformi mad-dritt Komunitarju, jista’ jirriżulta minn nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu mill-eżistenza ta’ prassi amministrattiva li tikser dan id-dritt” 19 .

2.2. Miżuri meħtieġa għal sistema ta’ ħarsien strett

(2-9)    L-Artikolu 12(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jobbliga lill-Istati Membri jieħdu “l-miżuri meħtieġa biex jistabbilixxu sistema ta’ ħarsien strett” għall-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV fil-firxa naturali tagħhom. Dan iqajjem diversi mistoqsijiet dwar id-definizzjoni ta’ ċerti termini użati. Filwaqt li tistabbilixxi b’mod ċar il-projbizzjonijiet, id-Direttiva, pereżempju, ma tiddefinixxix fid-dettall x’inhu mifhum b’miżuri “meħtieġa” jew b’“sistema” ta’ ħarsien strett.

(2-10) Għalhekk, huwa importanti li jitfakkar li jenħtieġ li l-interpretazzjoni u l-implimentazzjoni tal-Artikolu 12(1)(a) sa (d) iqisu l-għan tad-Direttiva kif stabbilit fl-Artikolu 2. Għalhekk, id-Direttiva tagħti ċertu marġni ta’ manuvrar lill-Istati Membri fl-istabbiliment ta’ “sistema” ta’ ħarsien strett għall-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV. Madankollu, din is-setgħa diskrezzjonali hija soġġetta għal limitazzjonijiet u trid tirrispetta numru ta’ rekwiżiti minimi kif spjegat hawn taħt.

2.2.1.Miżuri sabiex tiġi stabbilita u implimentata b’mod effettiv sistema ta’ ħarsien strett

(2-11)    L-applikazzjoni sħiħa u effettiva tal-Artikolu 12 tirrikjedi, minn naħa waħda, l-istabbiliment ta’ qafas legali koerenti, jiġifieri l-adozzjoni ta’ liġijiet, ta’ regolamenti jew ta’ miżuri amministrattivi speċifiċi sabiex jiġu pprojbiti b’mod effettiv l-attivitajiet indikati fl-Artikolu 12 u, min-naħa l-oħra, l-applikazzjoni ta’ miżuri konkreti sabiex dawn id-dispożizzjonijiet jiġu infurzati fil-prattika għall-ħarsien tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV. Din is-salvagwardja doppja hija fundamentali għall-applikazzjoni tal-Artikolu 12.

Il-Qorti kkonfermat dan l-approċċ fil-kawżi C-103/00 (dwar il-ħarsien ta’ Caretta caretta f’Zakynthos 20 ), C-518/04 (dwar il-ħarsien ta’ Vipera schweizeri f’Milos 21 ), C-183/05 (dwar il-ħarsien ta’ diversi speċijiet tal-Anness IV fl-Irlanda 22 ), C-383/09 (dwar il-ħarsien ta’ Cricetus cricetus fi Franza 23 ) u C-504/14 (dwar il-ħarsien ta’ Caretta caretta fiż-żona ta’ Kyparissia 24 ).

(2-12) Għalhekk, l-Artikolu 12(1) jirrikjedi kemm l-istabbiliment kif ukoll l-implimentazzjoni ta’ sistema ta’ ħarsien strett li tipprojbixxi b’mod effettiv l-attivitajiet elenkati fih. Għalhekk, sistema adegwata ta’ ħarsien strett għall-ispeċijiet tal-Anness IV tirrikjedi wkoll sett ta’ miżuri koerenti u koordinati ta’ natura preventiva. Jenħtieġ li din tapplika wkoll, fejn rilevanti, għall-koordinazzjoni transfruntiera bejn Stati Membri ġirien, jiġifieri meta jikkondividu l-istess popolazzjoni ta’ speċi mħarsa.

Fil-kawża Cricetus cricetus (C-383/09), il-Qorti ddikjarat li t-traspożizzjoni tad-dispożizzjoni skont l-Artikolu 12(1)d tirrikjedi, minbarra l-adozzjoni ta’ qafas leġiżlattiv komprensiv, l-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ ħarsien konkreti u speċifiċi u l-adozzjoni ta’ miżuri ta’ prevenzjoni li jkunu koerenti u koordinati 25 (ara wkoll il-Kawża C‑518/04 26 , u l-Kawża C‑183/05 27 ). Għalhekk, sistema ta’ ħarsien strett bħal din trid tippermetti l-evitar effettiv tad-deterjorament jew tal-qerda ta’ siti tat-tnissil jew tal-postijiet ta’ mistrieħ tal-ispeċijiet ta’ annimali elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats (ara l-Kawża C‑103/00 28 ).

Fil-kawża Skyda Skogen (C‑473/19 u C‑474/19), il-Qorti kkonfermat li fil-fatt huwa importanti, għall-finijiet li jinkisbu l-objettivi tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, li l-awtoritajiet kompetenti jkunu jistgħu jantiċipaw attivitajiet li jkunu ta’ ħsara għall-ispeċijiet imħarsin minn dik id-direttiva, irrispettivament minn jekk l-għan tal-attività inkwistjoni jkunx il-qtil jew it-tfixkil ta’ dawn l-ispeċijiet 29 .

(2-13) Dan jirriżulta direttament mit-terminu “sistema ta’ ħarsien strett” u jqis ukoll il-ħtieġa li tiġi stabbilita rabta bejn il-miżuri adottati u l-objettivi tal-Artikolu 12 u d-Direttiva inġenerali. Dawn il-miżuri jridu jikkontribwixxu għall-għan li l-ispeċi tinżamm fit-tul jew li l-popolazzjoni tagħha tiġi rrestawrata fil-ħabitat tagħha, u jridu jiġu infurzati b’mod effettiv.

Din l-interpretazzjoni tirriżulta mill-premessi 3 30 u 15 31 tad-Direttiva, li jirreferu għall-inkoraġġiment ta’ attivitajiet tal-bniedem u għal miżuri ta’ ġestjoni bħala neċessarji għaż-żamma jew għar-restawr ta’ speċijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Il-premessi nfushom ma għandhom l-ebda effett legali vinkolanti u qatt ma jistgħu jipprevalu fuq id-dispożizzjonijiet sostantivi tad-Direttiva, iżda jagħtu indikazzjoni ċara ta’ intenzjoni. Għalhekk, għalkemm il-Qorti ma tużax il-preambolu sabiex timmotiva sentenza direttament, dan spiss jintuża bħala għajnuna fl-interpretazzjoni tad-dispożizzjonijiet sostantivi ta’ leġiżlazzjoni sekondarja 32 .

(2-14) Il-ħtieġa għal miżuri konkreti, koerenti u koordinati ta’ natura preventiva sabiex jiġi implimentat ir-rekwiżit għall-ħarsien strett tal-ispeċijiet tal-Anness IV ma timplikax neċessarjament l-istabbiliment ta’ strutturi jew ta’ proċeduri ta’ awtorizzazzjoni ġodda fil-livell nazzjonali. Pereżempju, fir-rigward ta’ proġetti li jistgħu jaffettwaw speċi tal-Anness IV, l-Istati Membri jistgħu jadattaw il-proċeduri ta’ ppjanar eżistenti sabiex jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-Artikolu 12. Dan ifisser li l-valutazzjoni tal-impatt fuq l-ispeċijiet u fuq is-siti tat-tnissil u fuq il-postijiet ta’ mistrieħ tagħhom tista’ tiġi inkorporata fi proċessi eżistenti tat-teħid ta’ deċiżjonijiet f’diversi livelli fi Stat Membru, inklużi, pereżempju, deċiżjonijiet ta’ ppjanar tal-użu tal-art jew proċeduri ta’ valutazzjoni tal-impatt ambjentali għal pjanijiet u għal proġetti.

Fir-rigward tal-attivitajiet li jkunu għaddejjin, l-Istati Membri jistgħu jużaw proċeduri ta’ ppjanar, regolamenti jew kodiċijiet tal-aħjar prattika (li jeħtieġ li jkunu dettaljati u ċari biżżejjed) bħala għodod sabiex jimplimentaw id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12. Madankollu, kif spjegat fit-Taqsima 2.3.4., tali approċċi u għodod jikkomplementaw, u mhux jissostitwixxu, il-protezzjoni legali formali.

2.2.2. Miżuri sabiex jiġi żgurat stat ta’ konservazzjoni favorevoli

(2-15)    L-interpretazzjoni tal-Artikolu 12 għandha tqis l-objettiv tad-Direttiva dwar il-Ħabitats kif stabbilit fl-Artikolu 2, li japplika, mingħajr distinzjoni, għall-ħabitats u għall-ispeċijiet elenkati fl-annessi kollha. Konsegwentement, jenħtieġ li miżuri ta’ ħarsien strett adottati skont l-Artikolu 12 jiżguraw jew jikkontribwixxu għaż-żamma jew għar-restawr, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, tal-ispeċijiet ta’ interess Komunitarju tal-Anness IV.

(2-16)    Barra minn hekk, l-Artikolu 12 għandu jiġi interpretat fid-dawl tal-Artikolu 1(i), li jiddefinixxi l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli ta’ speċi. Dan jimplika li l-miżuri li għandhom jittieħdu jridu jiġu deċiżi fuq il-bażi taċ-ċirkostanzi partikolari ta’ kull sitwazzjoni u b’kont meħud tal-ispeċifiċità ta’ kull speċi. Pereżempju, il-karatteristiċi ta’ speċi, bħall-istat ta’ konservazzjoni tagħha, jistgħu jiġġustifikaw miżuri ta’ ħarsien aktar speċifiċi jew intensi.

Fil-kawża Cricetus cricetus (C-383/09, il-punti 37 u 25), il-Qorti ddikjarat li l-miżuri implimentati “kienu inadegwati sabiex jippermettu li effettivament jiġi evitat id-deterjorament jew il-qerda tas-siti ta’ tgħammir jew tal-postijiet ta’ mistrieħ tal-ħamster komuni”. Il-Qorti qieset li “minkejja l-applikazzjoni tal-miżuri stabbiliti fil-pjan ta’ rkurpru favur il-[ħamster komuni] (2007-2011) u l-impenji rispettivi tal-partijiet ikkonċernati fil-ħarsien tal-ispeċi, ir-riżultati bijoloġiċi miksuba sa llum għall-ħarisen ta’ din l-ispeċi fi Franza huma inadegwati”. Għalhekk “huwa indispensabbli li l-miżuri favur il-ħamster komuni jitjieb malajr u b’mod ċar, sabiex fi żmien qasir jinkisbu riżultati bijoloġiċi li juru li din l-ispeċi qed tirkupra”. Dan ifisser li s-sistema ta’ ħarsien strett għandha tiġi adattata għall-ħtiġijiet u għall-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi.

2.2.3. Miżuri rigward is-sitwazzjonijiet deskritti fl-Artikolu 12

(2-17)    Il-kamp ta’ applikazzjoni u t-tip ta’ miżuri meħudin sabiex tiġi stabbilita sistema ta’ ħarsien strett huma ċirkoskritti mil-lista tal-projbizzjonijiet u minn obbligi oħrajn fl-Artikolu 12 (ara wkoll it-Taqsima 2.3 aktar ’il quddiem). Konsegwentement, il-miżuri meħudin iridu jkunu relatati ma’ azzjonijiet li jheddu l-ispeċijiet infushom (12(1)(a)-(c), 12(2), 12(3) u 12(4)) jew ma’ elementi definiti tal-ħabitats tagħhom (l-Artikolu 12(1)(d)). L-Artikolu 12(1), waħdu jew flimkien mal-Artikolu 2, ma jobbligax lill-Istati Membri jieħdu miżuri ta’ ġestjoni proattiva tal-ħabitats 34 ; jirrikjedi biss miżuri sabiex jiġu pprojbiti b’mod effettiv l-attivitajiet kollha elenkati fl-Artikolu 12(1). Barra minn hekk, skont l-Artikolu 12(4), “l-Istati Membri għandhom jieħdu miżuri ulterjuri ta’ riċerka jew ta’ konservazzjoni kif meħtieġa biex jiżguraw li l-qbid aċċidentali u l-qtil ma jkollhomx effett negattiv sinifikanti fuq l-ispeċi konċernati”.

(2-18) Jistgħu jkunu meħtieġa tipi differenti ta’ miżuri għal speċijiet differenti elenkati fl-Anness IV, u għal sitwazzjonijiet differenti. Dan jista’ jvarja skont ir-rekwiżiti ekoloġiċi differenti tal-ispeċi u skont problemi u theddid speċifiċi li tiffaċċja l-ispeċi jew li jiffaċċjaw il-gruppi ta’ speċijiet. Hija r-responsabbiltà tal-awtoritajiet nazzjonali li jiddefinixxu l-miżuri li jkunu neċessarji sabiex jiġu implimentati b’mod effettiv il-projbizzjonijiet tal-Artikolu 12(1) u sabiex jiġi żgurat il-ħarsien strett tal-ispeċijiet.

(2-19) Għalhekk, l-Istati Membri għandhom l-obbligu kemm li jintroduċu projbizzjoni fil-leġiżlazzjoni (f’konformità mal-Artikolu 12(1)) kif ukoll li jinfurzaw u jimplimentaw b’mod effettiv dik il-projbizzjoni, li tinkludi miżuri preventivi (bħas-sensibilizzazzjoni dwar il-projbizzjonijiet fis-seħħ, il-monitoraġġ, eċċ.). Huwa evidenti wkoll mill-formulazzjoni tal-Artikoli 12 u 1(i), u mill-objettiv ta’ “żamma” ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli, li l-Istati Membri huma marbutin bl-obbligi tagħhom skont l-Artikolu 12 anki qabel ma jiġi kkonfermat xi tnaqqis fl-għadd tal-ispeċijiet jew isir realtà r-riskju li speċi mħarsa tisparixxi 35 . Anke jekk speċi jkollha stat ta’ konservazzjoni favorevoli u x’aktarx li jkollha dan fil-futur prevedibbli, jenħtieġ li l-Istati Membri jieħdu wkoll miżuri preventivi sabiex iħarsu l-ispeċi mill-attivitajiet elenkati fl-Artikolu 12.

Tabilħaqq, il-QĠUE ċċarat li “l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ ħarsien stabbilita fl-Artikolu 12(1)(a) sa (c) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats mhijiex soġġetta għall-kundizzjoni li attività partikolari jista’ jkollha effett negattiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi ta’ annimal ikkonċernata” 36 u “l-protezzjoni mogħtija mill-imsemmija dispożizzjoni ma tibqax tapplika għall-ispeċijiet li jkunu laħqu stat ta’ konservazzjoni favorevoli” 37 . Barra minn hekk, “peress li l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ protezzjoni prevista fl-Artikolu 12(1)(d) ta’ dik id-Direttiva mhijiex soġġetta għall-għadd ta’ kampjuni tal-ispeċi kkonċernata, hija ma tistax tiddependi (…) fuq ir-riskju ta’ effett negattiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni ta’ dik l-ispeċi”  38 .

(2-20)    Din l-opinjoni hija appoġġata mill-Kawżi C-103/00, C-518/04, C-183/05 u C-383/09, fejn il-Qorti enfasizzat l-importanza tal-karattru preventiv tal-miżuri meħudin 39 . Il-Qorti ċaħdet l-argument tal-Gvern Grieg li kien hemm bżonn li jiġi pprovat tnaqqis fl-għadd ta’ bejtiet sabiex jintwera n-nuqqas ta’ ħarsien strett għall-Caretta caretta. Skont il-Qorti, “il-fatt li ma jidhirx li l-għadd ta’ bejtiet ta’ dik l-ispeċi naqas matul l-aħħar 15-il sena, minnu nnifsu ma jixħitx f’dubju din il-konstatazzjoni”, jiġifieri n-nuqqas ta’ sistema ta’ ħarsien strett għall-Caretta caretta.

Il-Qorti sostniet li t-traspożizzjoni tal-Artikolu 12 teħtieġ li l-Istati Membri mhux biss jadottaw qafas leġiżlattiv komprensiv iżda wkoll jimplimentaw miżuri ta’ ħarsien prattiċi u speċifiċi f’dak ir-rigward u li s-sistema ta’ ħarsien strett tippresupponi l-adozzjoni ta’ miżuri koerenti u koordinati ta’ natura preventiva 40 . Għalhekk, sistema ta’ ħarsien strett bħal din trid tippermetti l-evitar effettiv tad-deterjorament jew tal-qerda ta’ siti tat-tnissil jew tal-postijiet ta’ mistrieħ tal-ispeċijiet ta’ annimali elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats (ara, għal dak l-għan, il-Kawża C‑103/00, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja, Rapporti tal-Qorti Ewropea 2002, I‑1147, il-punt 39).

(2-21)    Approċċ bħal dan huwa bbażat ukoll fuq l-Artikolu 191 tat-TFUE, li jgħid li “l-politika tal-Unjoni dwar l-ambjent għandha jkollha l-mira ta’ protezzjoni ta’ livell għoli”, u hija bbażata fuq il-prinċipju ta’ prekawzjoni u fuq il-prinċipju li jenħtieġ li tittieħed azzjoni preventiva. Il-miżuri preventivi jantiċipaw u jindirizzaw it-theddid u r-riskji li speċi tista’ tiffaċċja. Konsegwentement, għal xi speċijiet, jenħtieġ li l-miżuri preventivi jkunu wkoll parti mill-“miżuri meħtieġa” sabiex tiġi stabbilita s-sistema ta’ ħarsien strett.

2.2.4. Dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12(1)(a)-(d) u 12(4) fir-rigward tal-attivitajiet li għaddejjin bħalissa

(2-22) Filwaqt li l-applikazzjoni tar-regolamenti protettivi tista’ tkun marbuta b’mod ċar mal-proċeduri ta’ approvazzjoni tal-proġetti (eż. għall-proġetti ta’ kostruzzjoni u infrastrutturali), l-applikazzjoni tagħhom fil-każ ta’ attivitajiet rikorrenti u mifruxin, bħall-agrikoltura, il-forestrija jew is-sajd 43 , tista’ tkun kwistjoni aktar kumplessa.

Madankollu, id-Direttiva tapplika għal dawn l-attivitajiet ukoll. Tabilħaqq, il-QĠUE ċċarat li l-projbizzjonijiet fl-Artikolu 12(1)(a) sa (c) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jistgħu japplikaw għal attività, bħal xogħol tal-forestrija jew żvilupp tal-art, li l-iskop tagħha jkun ċar li ma jkunx jinvolvi l-qbid jew il-qtil, it-tfixkil tal-ispeċijiet ta’ annimali jew il-qerda volontarja jew il-ġbir tal-bajd 44 . B’analoġija, l-istess jgħodd għall-projbizzjoni fl-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats.

Għalhekk, l-Istati Membri jeħtiġilhom jiżguraw li jissodisfaw l-obbligi tagħhom li jħarsu l-ispeċijiet fl-Anness IV fil-każ ta’ attivitajiet li għaddejjin bħalissa wkoll. Dan mhux bilfors ifisser li jeħtieġ li jiġu introdotti strutturi jew proċeduri ta’ awtorizzazzjoni ġodda fil-livell nazzjonali. L-Istati Membri x’aktarx li jkollhom fis-seħħ proċeduri ta’ ppjanar, regolamenti jew kodiċijiet tal-aħjar prattika li jistgħu jiġu adattati sabiex jinkorporaw id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12. Madankollu, indipendentement mill-approċċ magħżul sabiex jiġu applikati r-rekwiżiti tal-Artikolu 12 għal attivitajiet li għaddejjin bħalissa (il-ħolqien ta’ mekkaniżmu ġdid jew l-adattament ta’ mekkaniżmi eżistenti), l-Istati Membri jeħtiġilhom jiżguraw li r-rekwiżiti dwar il-ħarsien strett jiġu ssodisfati b’mod adegwat. Peress li l-agrikoltura, il-forestrija u s-sajd ivarjaw b’mod sinifikanti f’dan il-punt, kull wieħed huwa diskuss separatament hawn taħt.

(2-23)    Fir-rigward tal-agrikoltura 45 , għadd ta’ Stati Membri għażlu miżuri preventivi sabiex jiżguraw il-konformità mal-Artikolu 12. Dan jista’ jinvolvi, pereżempju, l-iżvilupp ta’ gwida u ta’ kodiċijiet ta’ kondotta (anki jekk ma jkunux legalment vinkolanti) li jkunu dettaljati u ċari biżżejjed. Huwa utli li wieħed jinnota li r-regoli bażiċi dwar il-prattika tal-agrikoltura spiss jinkludu l-ħarsien ta’ ċerti karatteristiċi tal-pajsaġġ — bħal arbuxelli, għadajjar, eċċ. — li jistgħu jkunu wkoll ħabitats għall-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV. Madankollu, il-medda ta’ speċijiet ikkonċernati hija wiesgħa ħafna u, f’xi każijiet, l-Istati Membri ħassew li kien xieraq li jipproduċu gwida aktar dettaljata speċifika għall-ispeċijiet.

Madankollu, id-Direttiva tirrikjedi li tali approċċi u għodod jikkomplementaw, u mhux jissostitwixxu, il-protezzjoni legali formali, jiġifieri jekk dawn l-għodod (eż. il-kodiċijiet ta’ kondotta, l-aħjar prattiki) jiġu injorati jew ma jiġux implimentati kif xieraq, irid ikun hemm proċeduri legali fis-seħħ sabiex tiġi infurzata b’mod effettiv is-sistema ta’ ħarsien strett tal-ispeċijiet skont l-Artikolu 12.

(2-24)    F’dan il-kuntest, jenħtieġ li jiġi enfasizzat li l-okkorrenza ta’ speċijiet imħarsin fir-raba’ spiss tkun ir-riżultat ta’ prattiki tradizzjonali tal-użu tal-art u tal-agrikoltura, normalment ta’ natura estensiva. Meta l-prattiki tal-użu tal-art ikunu jappoġġaw b’mod ċar l-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi li tkun qed tiġi kkunsidrata, huwa ovvju li jenħtieġ li tiġġedded il-kontinwazzjoni ta’ tali prattiki. Minbarra r-rekwiżiti skont l-Artikolu 12(1), il-qbid jew il-qtil inċidentali ta’ speċijiet ta’ annimali mħarsin marbut ma’ tali attivitajiet li jkunu għaddejjin jeħtieġ li jiġi mmonitorjat u evalwat f’konformità mal-Artikolu 12(4).

(2-25)    L-applikazzjoni tal-Artikolu 12 għall-forestrija hija, f’xi aspetti, aktar kumplessa fis-sens li huwa aktar probabbli li s-siġar li għandhom jinħasdu jkunu huma stess il-ħabitat ukoll (sit tat-tnissil jew post ta’ mistrieħ) tal-ispeċijiet tal-Anness IV ikkonċernati. Il-karatteristiċi speċifiċi tas-settur, jiġifieri ċ-ċikli twal tal-produzzjoni u, konsegwentement, il-ħtieġa għal ippjanar fit-tul, iżidu mal-isfidi speċjali tal-konservazzjoni tal-ispeċijiet fil-foresti.

Fit-tfittxija għal prattiki ta’ ġestjoni sostenibbli tal-foresti li huma konsistenti mar-rekwiżiti ta’ konservazzjoni, ġew żviluppati diversi approċċi fi Stati Membri differenti sabiex tiġi indirizzata l-kwistjoni. L-approċċi eżistenti jvarjaw mill-ippjanar dettaljat tal-forestrija u mill-approvazzjoni minn qabel tal-pjanijiet ta’ ġestjoni tal-foresti, jew mill-kodiċijiet ta’ prattika ġenerali, għan-notifika minn qabel tal-proposti dwar it-tqaċċit sabiex l-awtoritajiet ambjentali jkunu jistgħu jintervjenu fejn jistgħu jkunu involuti popolazzjonijiet magħrufin ta’ speċijiet imħarsin.

Bħal fil-każ tal-prattiki agrikoli, dawn l-approċċi preventivi jistgħu jiżguraw il-ħarsien tal-ispeċijiet ikkonċernati, dment li jiġu kkomunikati b’mod effettiv u implimentati b’rieda tajba u b’riżorsi suffiċjenti. L-inċentivi ekonomiċi jistgħu jgħinu fil-promozzjoni tal-aċċettazzjoni ta’ approċċ bħal dan, bħal fil-każ ta’ skemi ta’ ċertifikazzjoni tal-foresti, li jistgħu jeħtieġu konformità ma’ ċerti dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ambjent, inkluż il-ħarsien tal-bijodiversità u tal-ispeċijiet. Ovvjament, l-approċċi jistgħu jeħtieġu li jiġu adattati sabiex jikkonformaw mar-rekwiżiti dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet tal-Anness IV. Madankollu, approċċi bħal dawn ma jipprovdux garanzija assoluta, ħlief fejn l-approvazzjoni sħiħa minn qabel tal-pjanijiet ta’ ġestjoni tal-foresti tkun obbligatorja, u għalhekk (kif indikat hawn fuq) iridu jiġu appoġġati minn reġim ta’ protezzjoni legali infurzabbli.

 (2-26) Il-miżuri tal-forestrija jkunu konformi wkoll mal-Artikolu 12 jekk qabel kollox ikunu ppjanati b’mod li tiġi evitata kwalunkwe waħda mis-sitwazzjonijiet speċifikati fl-Artikolu 12. Approċċ preventiv xieraq jista’ jevita kunflitti mal-projbizzjonijiet fl-Artikolu 12 jekk jeskludi kwalunkwe prattika dannuża tal-forestrija meta l-ispeċi tkun fl-aktar qagħda vulnerabbli tagħha, eż. matul it-tnissil. Barra mill-istaġun tat-tnissil, jenħtieġ li l-miżuri meħtieġa mill-Artikolu 12 jiġu identifikati fuq bażi ta’ każ b’każ, fuq il-bażi tal-ħtiġijiet ekoloġiċi tal-ispeċi, idealment fil-qafas tal-pjanijiet ta’ ġestjoni tal-foresti 46 u bl-għan li jiġi evitat kwalunkwe deterjorament jew qerda ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ.

Il-QĠUE ċċarat li jenħtieġ li x-xogħol fil-forestrija jkun ibbażat fuq approċċ preventiv li jqis il-ħtiġijiet ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet ikkonċernati u li għandu jiġi ppjanat u jitwettaq sabiex ma jkunx hemm ksur tal-projbizzjonijiet li jirriżultaw mill-Artikolu 12(1)(a) sa (c) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, filwaqt li jitqiesu, kif jidher mill-Artikolu 2(3) tad-Direttiva, ir-rekwiżiti ekonomiċi, soċjali, kulturali, reġjonali u lokali 47 . B’analoġija, l-istess jgħodd għall-projbizzjoni fl-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats.

(2-27) Eżempju ieħor ta’ attivitajiet rikorrenti huwa ż-żamma tal-infrastruttura pubblika. Il-miżuri ta’ żamma jistgħu jitfasslu b’tali mod li jgħinu fil-preservazzjoni u fil-konnessjoni tal-ħabitats għal speċijiet imħarsin b’mod strett, bħall-gremxula tar-ramel (Lacerta agilis) fuq linji ferrovjarji (eż. iż-żamma bir-reqqa tal-veġetazzjoni tal-arbuxelli mal-ġenb tat-triq, tas-saborra ferrovjarja u tal-veġetazzjoni tax-xmajjar). L-Istati Membri jistgħu jfasslu gwida ta’ prattiki tajba għal tali miżuri ta’ manutenzjoni sabiex jgħinu fl-iżgurar tal-konformità mar-rekwiżiti tad-Direttiva dwar il-Ħabitats.

(2-28) L-Istati Membri jistgħu jużaw ukoll miżuri volontarji, bħal kuntratti għal servizzi forestali-ambjentali-klimatiċi u l-konservazzjoni tal-foresti skont il-Politika Agrikola Komuni, sabiex jikkontribwixxu għall-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12. Miżuri bħal dawn għandhom il-potenzjal li jikkombinaw b’suċċess l-approċċ preventiv ma’ ġestjoni proattiva (volontarja) tal-ħabitats. Madankollu, dawn il-miżuri jistgħu jikkomplementaw biss, iżda mhux jissostitwixxu, protezzjoni legali formali.

(2-29) L-applikazzjoni tal-Artikolu 12 għas-sajd teħtieġ ir-regolamentazzjoni tal-attivitajiet tas-sajd sabiex jiġu evitati effetti negattivi fuq speċijiet imħarsin strettament, bħad-deterjorament tal-postijiet tat-tnissil jew ta’ mistrieħ tagħhom, il-qbid jew il-qtil volontarju ta’ dawk l-ispeċijiet, jew il-qbid inċidentali tagħhom fl-irkaptu tas-sajd. L-applikazzjoni tal-miżuri preventivi neċessarji tista’ ssir permezz ta’ għodod ta’ ppjanar bħal pjanijiet ta’ ġestjoni tas-sajd jew permezz ta’ liċenzji tas-sajd, inklużi rekwiżiti speċifiċi. Sabiex jiġi żgurat ħarsien adegwat u effettiv, jenħtieġ li dawn ikunu bbażati fuq għarfien tajjeb tar-riskji maħluqin minn ċerti tipi ta’ rkaptu tas-sajd. Barra minn hekk, jenħtieġ li tingħata attenzjoni speċifika lil żoni fejn hemm riskju ta’ interazzjoni li jirriżulta f’qabdiet inċidentali.

Peress li l-konservazzjoni tar-riżorsi bijoloġiċi tal-baħar hija l-kompetenza esklużiva tal-Unjoni Ewropea skont il-politika komuni tas-sajd, l-implimentazzjoni tal-miżuri neċessarji trid issir permezz ta’ dan il-qafas ta’ politika. Ir-regoli bażiċi li japplikaw huma stabbiliti fir-Regolament (UE) Nru 1380/2013, li japplika approċċ ibbażat fuq l-ekosistema għall-ġestjoni tas-sajd bl-għan li jillimita l-impatti ambjentali u jiżgura l-koerenza mal-leġiżlazzjoni ambjentali. Jistgħu jintużaw għodod differenti għall-ġestjoni tas-sajd sabiex jiġu implimentati l-miżuri ta’ prevenzjoni neċessarji, bħal dawk skont ir-“Regolament dwar il-miżuri tekniċi” (ir-Regolament (UE) 2019/1241 49 ).

Fil-qafas tal-proċess ta’ reġjonalizzazzjoni skont dak ir-Regolament, l-Istati Membri jeħtiġilhom jippreżentaw rakkomandazzjonijiet konġunti lill-Kummissjoni sabiex tadotta atti delegati li jkun fihom il-miżuri neċessarji. Bħala regola ġenerali, l-Istati Membri jistgħu japplikaw ir-regoli u l-miżuri preventivi neċessarji għall-flotot tas-sajd li jtajru l-bandiera tagħhom stess. Għal flotot oħrajn li jistadu fit-territorju tal-baħar tal-Istati Membri, il-miżuri jeħtieġ li jiġu implimentati permezz tal-atti delegati tal-Kummissjoni. Skont ir-Regolament 1380/2013, l-Istati Membri jistgħu jadottaw miżuri ta’ emerġenza applikabbli għall-bastimenti kollha taħt ċerti kundizzjonijiet sabiex itaffu theddida serja għall-ispeċijiet. Jistgħu jieħdu wkoll miżuri mhux diskriminatorji fi ħdan 12-il mil nawtiku mil-linji bażi tagħhom applikabbli għall-bastimenti kollha taħt ċerti kundizzjonijiet.

Meta wieħed iqis il-fatt li l-qabda inċidentali hija waħda mill-pressjonijiet ewlenin fuq l-ispeċijiet tal-baħar imħarsin, b’mod partikolari ċ-ċetaċji, il-fkieren u l-għasafar tal-baħar skont l-għarfien attwali, huwa importanti ħafna li jiġu adottati u implimentati miżuri preventivi effettivi li jindirizzaw l-attivitajiet rilevanti tas-sajd. Jenħtieġ li għal dak l-għan jintużaw il-mekkaniżmi disponibbli taħt il-politika komuni tas-sajd, u b’mod aktar speċifiku r-Regolament dwar il-miżuri tekniċi (ir-Regolament (UE) 2019/1241). Il-miżuri preventivi jistgħu, pereżempju, jinkludu modifiki ta’, jew restrizzjonijiet fuq, ċerti tipi ta’ rkaptu tas-sajd, regolamentazzjoni spazjali/temporali tal-attività tas-sajd (eż. projbizzjoni totali fuq l-użu ta’ ċertu rkaptu tas-sajd f’żona fejn tali rkaptu jirrappreżenta theddida għall-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet f’dik iż-żona, jew theddida għall-ħabitats tagħhom) jew l-iżvilupp ta’ rkapti alternattivi.

 

(2-30)    Il-konklużjoni ġenerali li tista’ tittieħed minn din it-taqsima hija li l-attivitajiet li jkunu għaddejjin idealment jenħtieġ li jitwettqu b’tali mod li qabel kollox jiġi evitat milli jseħħu kunflitti mad-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet. Approċċ bħal dan għandu wkoll il-vantaġġ li potenzjalment iħares lill-persuna li tkun involuta f’attività (jiġifieri mill-prosekuzzjoni) dment li dik il-persuna taderixxi ma’ dawn il-miżuri. Għodod bħall-istrumenti ta’ ppjanar, is-sistemi ta’ kunsens minn qabel, il-kodiċijiet ta’ kondotta u informazzjoni jew gwida prattika huma possibbiltajiet sabiex jintlaħaq dan l-għan. Jenħtieġ li tali miżuri:

a)jifformaw parti mill-“miżuri meħtieġa” skont l-Artikolu 12 sabiex “tiġi stabbilita u implimentata sistema effettiva ta’ ħarsien strett”;

b)jinkorporaw ir-rekwiżiti ta’ ħarsien strett;

c)jiżguraw li kwalunkwe azzjoni ta’ ħsara tqis bis-sħiħ il-ħtiġijiet ta’ konservazzjoni tal-ispeċi jew tal-popolazzjoni kkonċernata, u jkunu akkumpanjati minn qafas legali għal ħarsien strett li jiżgura infurzar adegwat mill-awtoritajiet regolatorji fil-każ ta’ nuqqas ta’ konformità (jiġu ssodisfati l-aspetti taċ-ċertezza legali); u

d)jgħinu fid-definizzjoni ta’ livelli xierqa ta’ sorveljanza (meħtieġa skont l-Artikolu 11 tad-Direttiva) u kif dawn jenħtieġ li jiġu ffinanzjati.

2.3.Id-dispożizzjonijiet speċifiċi ta’ ħarsien skont l-Artikolu 12

2.3.1. Qbid jew qtil volontarju ta’ kampjuni ta’ speċijiet tal-Anness IV(a)

(2-31)    L-Artikolu 12(1)(a) jipprojbixxi l-forom kollha ta’ qbid jew ta’ qtil volontarju 50 fl-ambjent naturali ta’ kampjuni ta’ ispeċijiet elenkati fl-Anness IV(a). F’konformità mal-Artikolu 12(3), din il-projbizzjoni tapplika għall-istadji kollha tal-ħajja tal-annimali. Skont l-Artikolu 1(m), “kampjun tfisser kwalunkwe annimal jew pjanta, sew jekk ħaj jew mejjet, mill-ispeċi elenkati fl-Anness IV u fl-Anness V, kwalunkwe parti jew biċċa ġejja minnu, kif ukoll kwalunkwe prodott ieħor li jidher, minn dokument mehmuż magħhom, mill-ippakkjar jew mill-marka jew tikketta, jew minn kwalunkwe ċirkostanza oħra, li huwa partijiet jew biċċiet mill-annimali jew pjanti ta’ dawk l-ispeċi”.

(2-32)    Fil-Kawża C-103/00 Caretta caretta (il-punt 37), il-Qorti rreferiet għall-element ta’ “volontarjetà”, filwaqt li osservat li: “l-użu ta’ mopeds fuq il-bajjiet tat-tnissil kien ipprojbit u twaħħlu avviżi li jindikaw il-preżenza ta’ bejtiet tal-fkieren fuq il-bajjiet. Fir-rigward taż-żona tal-baħar madwar Gerakas u Dafni, din kienet ġiet ikklassifikata bħala żona ta’ protezzjoni assoluta u twaħħlu avviżi speċjali hemmhekk”. Skont il-Qorti, il-fatt li, minkejja l-informazzjoni disponibbli għall-pubbliku dwar il-ħtieġa li jiġu mħarsin dawn iż-żoni, persuni fuq ix-xatt kienu jużaw il-mopeds u kien hemm pedalos u dgħajjes żgħar preżenti fiż-żona tal-baħar tal-madwar 51 , kien jikkostitwixxi tfixkil volontarju tal-fkieren matul il-perjodu tat-tnissil tagħhom għall-finijiet tal-Artikolu 12(1)(b). Għalhekk, il-Qorti “tidher li tinterpreta t-terminu “volontarju” fis-sens ta’ aċċettazzjoni konxja tal-konsegwenzi” 52 .

(2-33)    Fil-Kawża C-221/04 53 , il-motivazzjoni tal-Qorti kienet aktar speċifika. F’dak il-każ, il-Kummissjoni ppreżentat kawża quddiem il-Qorti għaliex, minħabba l-awtorizzazzjoni mill-awtoritajiet f’Castilla y León ta’ nases f’diversi żoni privati tal-kaċċa, Spanja kienet naqset milli tikkonforma mal-Artikolu 12(1)(a) fir-rigward tal-ħarsien tal-lontra (Lutra lutra). Il-Qorti fakkret il-konstatazzjonijiet tal-Kawża Caretta caretta u ddikjarat li “sabiex il-kundizzjoni dwar in-natura intenzjonali li tidher fl-Artikolu 12(1)(a) tad-Direttiva tkun issodisfata, irid jiġi stabbilit li l-awtur tal-att ried il-qbid jew il-qtil ta’ kampjun ta’ speċi mħarsa ta’ annimal jew, almenu, aċċetta l-possibbiltà ta’ dan il-qbid jew qtil” 54 .

Dan intuża bħala “kriterju meħtieġ” mill-Qorti, li — f’dik il-kawża — ikkonstatat li l-permess kontestat kien relatat mal-kaċċa għall-volpi u, għaldaqstant, ma kienx minnu nnifsu maħsub sabiex jippermetti l-qbid tal-lontri. Barra minn hekk, il-Qorti saħqet li l-preżenza ta’ lontri fiż-żona ma kinitx ġiet formalment ipprovata, u allura lanqas ma kien ġie stabbilit li l-awtoritajiet Spanjoli kienu jafu li kienu qed jirriskjaw li jipperikolaw lil-lontri billi joħorġu l-permessi kkontestati għall-kaċċa għall-volpi. Għalhekk, il-Qorti kkonkludiet li l-kriterji meħtieġa ‑ sabiex jiġi ddeterminat li l-qbid jew il-qtil ta’ kampjun li jappartjeni għal speċi ta’ annimal imħares ikun volontarju ma kinux ġew issodisfati 55 .

Fil-Kawża C-340/10, il-Qorti ddikjarat li Ċipru kien naqas milli jissodisfa l-obbligi tiegħu skont l-Artikolu 12(1) billi jittollera attivitajiet li xekklu serjament il-karatteristiċi ekoloġiċi tal-Lag ta’ Paralimni u billi ma kienx ħa l-miżuri protettivi neċessarji sabiex tinżamm il-popolazzjoni ta’ Natrix natrix cypriaca (serp tal-ħaxix ta’ Ċipru) u billi ma ħax il-miżuri meħtieġa sabiex jistabbilixxi u japplika sistema ta’ ħarsien strett għal dik l-ispeċi.

(2-34)    Fuq il-bażi tal-approċċ meħud mill-Qorti fil-Kawżi C-103/00 u C-221/04, l-azzjonijiet “volontarji” għandhom jinftiehmu bħala azzjonijiet imwettqin minn persuna li tkun konxja li dawn l-azzjonijiet se jwasslu għall-qbid jew għall-qtil ta’ speċi elenkata fl-Anness IV, jew taċċetta b’mod konxju l-possibbiltà ta’ tali reat.

Fi kliem ieħor, id-dispożizzjoni tapplika mhux biss għal persuna li jkollha l-intenzjoni sħiħa li tiġbor jew li toqtol kampjun ta’ speċi mħarsa iżda wkoll għal persuna li tkun informata u konxja biżżejjed tal-konsegwenzi li l-azzjoni tagħha x’aktarx ikollha u, madankollu, xorta waħda twettaq l-azzjoni, li twassal għall-qbid jew għall-qtil ta’ kampjuni (eż. bħala effett sekondarju mhux mixtieq iżda aċċettat) (intenzjoni kondizzjonali).

Jenħtieġ li, billi jużaw il-mezzi xierqa kollha, l-awtoritajiet nazzjonali jxerrdu b’mod proattiv informazzjoni dwar l-okkorrenza ta’ speċijiet imħarsin u dwar kwalunkwe regola eżistenti għall-ħarsien tagħhom. L-avviżi fil-bajjiet li jindikaw il-preżenza ta’ bejtiet tal-fkieren fuq il-bajjiet fil-Kawża Caretta caretta huma eżempju ta’ dan.

(2-35)    Din il-ħtieġa għall-informazzjoni hija rilevanti ħafna wkoll għall-ispeċijiet maqbudin b’mod aċċidentali matul l-operazzjonijiet tas-sajd imwettqin bi ksur tar-regoli dwar is-sajd. L-UE adottat ċerti regoli sabiex tħares iċ-ċetaċji mill-qbid u mill-qtil fl-irkaptu tas-sajd. Ir-Regolament 2019/1241 jipprojbixxi lil ċerti bastimenti milli jużaw ċerti tipi ta’ rkaptu tas-sajd f’żoni speċifiċi mingħajr l-użu simultanju ta’ apparati akustiċi deterrenti attivi, li jistgħu jipprevjenu t-tħabbil tad-dniefel suwed fix-xbieki tas-sajd (ara wkoll it-Taqsima 2.3.6). F’każijiet bħal dawn, l-Istati Membri jeħtiġilhom mhux biss jiżguraw li l-użu ta’ deterrenti akustiċi jkun ikkontrollat u infurzat b’mod effettiv iżda wkoll li s-sajjieda jkunu informati bis-sħiħ b’dan l-obbligu.

2.3.2. Tfixkil volontarju ta’ speċijiet tal-Anness IV(a), speċjalment matul il-perjodu ta’ tnissil, ta’ trobbija, ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni

(2-36)    L-Artikolu 12(1)(b) jipprojbixxi t-tfixkil volontarju ta’ speċijiet tal-Anness IV speċjalment matul perjodi tat-tnissil, tat-trobbija, tal-ibernazzjoni u tal-migrazzjoni, meta l-ispeċijiet ikunu aktar vulnerabbli 57 . L-Artikolu 12(3) jiddikjara li din il-projbizzjoni tapplika għall-istadji kollha tal-ħajja tal-ispeċi kkonċernata.

2.3.2.a) Tfixkil volontarju

(2-37)    La l-Artikolu 12 u lanqas l-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats ma fihom definizzjoni tat-terminu “tfixkil” 58 . Id-dispożizzjoni ma hijiex espliċitament ristretta għal tfixkil “sinifikanti”, kif inhu l-każ fl-Artikolu 6(2) tad-Direttiva, iżda l-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjoni jrid jiġi interpretat fid-dawl tal-objettiv ġenerali tad-Direttiva.

Kif diġà ssemma aktar ’il fuq, l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ ħarsien stabbilita fl-Artikolu 12(1)(a) sa (d) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats “mhijiex soġġetta għall-kundizzjoni li attività partikolari jista’ jkollha effett avvers fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi ta’ annimal ikkonċernata” 59 u “l-protezzjoni mogħtija minn dik id-dispożizzjoni ma tibqax tapplika għall-ispeċijiet li jkunu laħqu stat ta’ konservazzjoni favorevoli” 60 .

Huwa ċar li kwalunkwe attività li tfixkel b’mod volontarju speċi sal-punt li tista’ taffettwa l-possibbiltajiet ta’ sopravivenza, is-suċċess ta’ tnissil jew il-kapaċità riproduttiva tagħha, jew twassal għal tnaqqis fiż-żona okkupata jew għar-rilokazzjoni jew għall-ispostament tal-ispeċi, jenħtieġ li titqies bħala “tfixkil” skont it-termini tal-Artikolu 12.

(2-38) Meta titqies l-istorja tal-ħajja speċifika tagħhom (b’mod partikolari l-istrateġija riproduttiva jew il-mobbiltà tagħhom) u l-interazzjonijiet soċjali spiss kumplessi ta’ xi annimali, it-tfixkil tal-individwi spiss jista’ jkollu impatti fuq il-livelli tal-popolazzjoni. Pereżempju, dan ikun il-każ jekk ikun hemm tfixkil ta’ kampjun femminili tqila jew separazzjoni ta’ omm minn ferħ ta’ annimali kbar, li jgħixu fit-tul u mobbli ħafna b’fekondità baxxa, bħall-mammiferi tal-baħar.

(2-39) Ġeneralment, l-intensità, id-durata u l-frekwenza tar-ripetizzjoni tat-tfixkil ikunu parametri importanti meta jiġi vvalutat l-impatt tagħhom fuq speċi. Speċijiet differenti jkollhom sensittivitajiet jew risponsi differenti għall-istess tip ta’ tfixkil, u dawn għandhom jitqiesu. Fatturi li jikkawżaw tfixkil għal speċi waħda jistgħu ma joħolqux tfixkil għal oħra. Barra minn hekk, is-sensittività ta’ individwu wieħed ta’ ċerti speċijiet tista’ tkun differenti skont l-istaġun jew ċerti perjodi taċ-ċiklu tal-ħajja tiegħu (eż. il-perjodu tat-tnissil).

L-Artikolu 12(1)(b) iqis din il-possibbiltà billi jenfasizza li tfixkil volontarju jenħtieġ li jkun ipprojbit, b’mod partikolari matul il-perjodi sensittivi ta’ tnissil, ta’ trobbija, ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni. Għandu jitqies ukoll li t-tfixkil (eż. permezz tal-istorbju, sors tad-dawl) mhux neċessarjament dejjem jaffettwa direttament l-integrità fiżika ta’ speċi. Jista’ jkollu wkoll effett negattiv indirett fuq l-ispeċijiet (eż. billi jisfurzaha tuża ħafna enerġija sabiex taħrab: il-friefet il-lejl, pereżempju, meta jiġu mfixklin matul l-ibernazzjoni, jisħnu bħala konsegwenza u jtiru, u għalhekk ikollhom anqas probabbiltà li jibqgħu ħajjin fix-xitwa minħabba telf kbir tar-riżorsi tal-enerġija).

(2-40) Għalhekk, huwa meħtieġ approċċ ta’ każ b’każ. L-awtoritajiet kompetenti jkollhom jirriflettu bir-reqqa fuq il-livell ta’ tfixkil li għandu jitqies bħala dannuż, filwaqt li jqisu l-karatteristiċi speċifiċi tal-ispeċijiet ikkonċernati u s-sitwazzjoni, kif spjegati aktar ’il fuq. Pereżempju, tfixkil ripetut taċ-ċetaċji minn dgħajjes għall-osservazzjoni tal-baleni jista’ jwassal għal impatti sinifikanti fuq kampjuni individwali, b’konsegwenzi negattivi għall-popolazzjoni lokali. Min-naħa l-oħra, tfixkil sporadiku mingħajr l-ebda impatt negattiv probabbli fuq l-annimal individwali jew fuq il-popolazzjoni lokali, bħal pereżempju t-tgerrix ta’ lupu milli jidħol f’kompartiment tan-nagħaġ sabiex tiġi evitata l-ħsara, jenħtieġ li ma jitqiesx bħala tfixkil skont l-Artikolu 12.

(2-41) It-tfixkil għandu jkun ukoll “volontarju” sabiex jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 12(1)(b) (għad-definizzjoni ta’ “volontarju”, ara t-Taqsima 2.3.1). Mill-ġdid, fil-Kawża C-103/00 Caretta caretta, il-Qorti analizzat kull waħda mid-diversi attivitajiet fuq il-bajjiet tat-tnissil bl-għan li tistabbilixxi rabta kawżali bejn dawk l-attivitajiet u t-tfixkil tal-ispeċi. L-ewwel nett, hija kkonstatat li l-użu ta’ mopeds fuq bajja tat-tnissil ta’ Caretta caretta x’aktarx li jfixkel din l-ispeċi, l-aktar minħabba l-fastidju mill-istorbju, b’mod partikolari fil-perjodu ta’ meta tbid, matul l-inkubazzjoni u t-tifqis u meta l-fkieren żgħar jaqbdu jimxu lejn il-baħar. Il-preżenza ta’ inġenji żgħar qrib il-bajjiet tat-tnissil kienet ukoll ta’ theddida għall-ħajjiet u għall-benessri tal-fkieren. Fil-fehma tal-Qorti, dan kien biżżejjed sabiex jikkostitwixxi, għall-finijiet tal-Artikolu 12(1)(b), tfixkil volontarju tal-ispeċi inkwistjoni matul il-perjodu tat-tnissil tagħha.

   

2.3.2.b)    Perjodi ta’ tnissil, ta’ trobbija, ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni

(2-42)    Il-perjodi ta’ tnissil, ta’ trobbija, ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni huma kkunsidrati bħala perjodi partikolarment sensittivi għal speċi fir-rigward tat-tfixkil tagħha. Madankollu, ma hemm l-ebda definizzjoni ta’ dawn it-termini fid-Direttiva dwar il-Ħabitats. Peress li l-Anness IV(a) tad-Direttiva jinkludi firxa wiesgħa ħafna ta’ speċijiet, li huma differenti ħafna mil-lat ekoloġiku, bijoloġiku u tal-imġiba, huwa neċessarju li għal darb’oħra jintuża approċċ ta’ “speċi speċi” meta jiġu ddefiniti l-perjodi ta’ tnissil, ta’ trobbija, ta’ ibernazzjoni u ta’ migrazzjoni (fejn dawn il-perjodi japplikaw affattu).

(2-43)    Għall-finijiet tal-Artikolu 12, jenħtieġ li jiġu applikati d-definizzjonijiet li ġejjin:

- Perjodu ta’ tnissil u ta’ trobbija: Dan il-perjodu jista’ jinkludi (fejn applikabbli) il-perjodu ta’ namrar, it-tgħammir, il-bini tal-bejtiet jew l-għażla tas-sit fejn l-ispeċi jkollha l-frieħ jew tbid, jew il-produzzjoni tal-frieħ fejn ir-riproduzzjoni tkun asesswali, l-iżvilupp tal-bajd u t-tifqis tal-bajd, u t-trobbija tal-frieħ.

- Perjodu ta’ ibernazzjoni: L-ibernazzjoni hija perjodu ta’ żmien meta annimal ma jibqax attiv u jibqa’ fi stat ta’ rqad, fi stat torpidu jew ta’ mistrieħ, normalment matul ix-xitwa. Normalment, stat bħal dan ikun akkumpanjat minn temperatura tal-ġisem aktar baxxa u minn ritmu tal-qalb u minn nifs aktar bil-mod. L-ibernazzjoni tippermetti li annimal jgħix f’kundizzjonijiet ħorox billi juża anqas enerġija milli kieku kien attiv (pereżempju xi friefet il-lejl, rodituri, anfibji jew rettili).

- Perjodu ta’ migrazzjoni: Il-migrazzjoni hija l-moviment perjodiku ta’ kampjuni minn żona għal oħra bħala parti naturali miċ-ċiklu tal-ħajja tagħha, normalment b’rispons għal bidliet staġjonali jew għal bidliet fil-provvista tal-ikel.

2.3.3. Qerda volontarja jew teħid tal-bajd mill-ambjent selvaġġ

(2-44)    Skont l-Artikolu 12(1)(c), il-qerda volontarja jew it-teħid tal-bajd mis-selvaġġ huwa pprojbit.

2.3.4. Deterjorazzjoni jew qerda ta’ siti tat-tgħammir jew postijiet ta’ mistrieħ

(2-45)    L-Artikolu 12(1)(d) huwa dispożizzjoni awtonoma. Għall-kuntrarju tal-projbizzjonijiet l-oħra tal-Artikolu 12, dan ma jikkonċernax direttament il-kampjuni iżda, minflok, għandu l-għan li jipproteġi elementi importanti tal-ħabitats tagħhom, peress li jipprojbixxi d-deterjorament jew il-qerda ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ. Barra minn hekk, filwaqt li l-punti (a), (b) u (c) tal-Artikolu 12(1) jużaw it-terminu “volontarju”, dan mhuwiex il-każ għall-punt (d).

2.3.4.a)    Il-konsegwenzi tal-fatt li ma ntużatx il-kelma “volontarju” fl-Artikolu 12(1)(d)

(2-46)    Skont l-Artikolu 12(1)(a-c), huma pprojbiti biss atti volontarji u dawn iridu jiġu evitati, filwaqt li, skont is-subparagrafu (d), att volontarju mhuwiex neċessarju bħala prekundizzjoni meħtieġa 65 . L-Artikolu 12(1)(d) jirrikjedi li l-atti kollha li jirriżultaw f’deterjorament jew f’qerda ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ jiġu pprojbiti irrispettivament minn jekk ikunux volontarji jew le 66 .

Il-Qorti kkonfermat ukoll li “peress li ma tillimitax il-projbizzjoni prevista fl-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva għal atti intenzjonali, mhux bħalma tagħmel għall-atti msemmija fl-Artikolu 12(1)(a) sa (c), il-leġiżlatur Komunitarju wera r-rieda tiegħu li jagħti lis-siti ta’ riproduzzjoni jew postijiet ta’ mistrieħ ħarsien akbar kontra l-atti li jikkawżaw id-deterjorazzjoni jew il-qerda tagħhom. Fid-dawl tal-importanza tal-objettivi ta’ ħarsien tal-bijodiversità li tipprova twettaq id-Direttiva, mhu bl-ebda mod sproporzjonat li l-projbizzjoni prevista fl-Artikolu 12(1)(d) ma tkunx ristretta għall-atti intenzjonali” 67 .

(2-47)    Fil-liġi kriminali, issir distinzjoni bejn atti intenzjonali jew volontarji u atti mhux intenzjonali. “Volontarju” tkopri wkoll sitwazzjonijiet fejn ir-riżultat ma jkunx direttament intenzjonat iżda l-persuna missha qieset il-konsegwenzi li setgħu jirriżultaw mill-azzjoni. Dan jindika b’mod ċar li, meta titħalla barra l-kelma “volontarju” mis-subparagrafu (d), l-intenzjoni kienet li jiġu inklużi atti mhux volontarji li jwasslu għal deterjorament jew għal qerda fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni wkoll. Dan jintroduċi kwalità speċjali għal din id-dispożizzjoni: kull deterjorament jew qerda tas-siti tat-tnissil jew tal-postijiet ta’ mistrieħ għandha tkun ipprojbita b’mod effettiv, jiġifieri evitata.

(2-48)    Madankollu, dan ma jfissirx li huma meħtieġa miżuri ta’ ġestjoni proattiva tal-ħabitats skont l-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva (eż. sabiex mergħa tiġi ġestita b’mod attiv għall-friefet). Madankollu, sabiex jitħarsu s-siti tat-tnissil jew il-postijiet ta’ mistrieħ mid-deterjorament jew mill-qerda, projbizzjoni sempliċi f’test legali mhijiex biżżejjed u trid tkun appoġġata minn mekkaniżmu adegwat ta’ infurzar, li jinkludi miżuri preventivi. Taħt sistema ta’ ħarsien strett, jenħtieġ li l-Istati Membri jantiċipaw it-theddid li s-siti jistgħu jiffaċċjaw mill-azzjoni tal-bniedem u jieħdu miżuri sabiex jiżguraw li dawk li x’aktarx iwettqu reat (volontarjament jew le) ikunu konxji mill-projbizzjoni fis-seħħ u jaġixxu kif xieraq.

(2-49) Fl-ewwel Kawża Caretta caretta 68 , il-Qorti ddikjarat li l-preżenza ta’ bini fuq bajja użata mill-ispeċi għat-tnissil kienet suxxettibbli li twassal għad-deterjorament jew għall-qerda tas-sit tat-tnissil skont it-tifsira tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva 69 . B’mod sinifikanti, il-Qorti ma rrikjedietx li dan il-bini jkun “illegali”. Is-sempliċi fatt li l-bini kien inbena hemmhekk u li kien suxxettibbli li jikkawża deterjorament u qerda kien l-argument prevalenti għall-Qorti. Għalhekk, il-kostruzzjoni ta’ bini fuq bajja kklassifikata bħala “żona ta’ protezzjoni assoluta” u, b’mod partikolari, fejn barra minn hekk, “twaħħlu avviżi speċjali”, hija biżżejjed sabiex tikkostitwixxi ksur tal-Artikolu 12(1)(d).

(2-50) Il-Qorti ċċarat ukoll fil-Kawża C-441/17 (dwar il-ħarsien ta’ ċerti speċijiet tal-ħanfusa saprossilika tal-Anness IV - Buprestis splendens, Cucujus cinnaberinus, Phryganophilus ruficollis u Pytho kolwensis - fil-Foresta ta’ Białowieża, il-Polonja) 70  li japplikaw il-projbizzjonijiet fl-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, irrispettivament mill-għadd ta’ kampjuni tal-ispeċijiet koperti mill-ħarsien strett. Aktar reċentement, il-Qorti tenniet li “l-implimentazzjoni tas-sistema ta’ protezzjoni prevista fl-Artikolu 12(1)(d) ta’ din id-Direttiva mhijiex soġġetta għall-għadd ta’ kampjuni tal-ispeċi kkonċernata” 71 . Fi kliem ieħor, il-fatt li speċi jista’ jkollha preżenza qawwija f’post partikolari u li s-sopravivenza tagħha fiż-żona ma tkunx mhedda ma jnaqqasx l-obbligi ta’ ħarsien strett tal-ispeċi. Fatti bħal dawn jenħtieġ li jiġu kkunsidrati fil-proċess ta’ deroga, minflok. Ix-xenarju oppost huwa minnu wkoll, jiġifieri l-fatt li żona tikkostitwixxi sit tat-tnissil jew post ta’ mistrieħ biss għal individwu wieħed jew għal ftit individwi ta’ speċi elenkata fl-Anness IV(a) ma jnaqqasx l-obbligu li din iż-żona titħares kontra azzjonijiet li jistgħu jiddeterjorawha jew jeqirduha.

(2-51)    Min-naħa l-oħra, se jkun hemm drabi meta d-deterjorament tal-ħabitats naturali jseħħ b’mod naturali (inkluż permezz ta’ suċċessjoni naturali wara l-waqfien ta’ ċertu użu tal-art bħall-agrikoltura) jew ikun ikkawżat minn avvenimenti imprevedibbli, u l-ħabitat ma jibqax sit tat-tnissil jew post ta’ mistrieħ xieraq għal ċerti speċijiet. F’dan il-każ, meta ma jkun seħħ l-ebda att li jipprovoka d-deterjorament jew il-qerda ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ, iżda fejn dan ikun seħħ permezz ta’ kawżi naturali, l-Artikolu 12(1)(d) ma japplikax 72 .

2.3.4.b)    Identifikazzjoni ta’ “siti tat-tnissil u postijiet ta’ mistrieħ”

(2-52)    Fid-dawl tal-objettivi tad-Direttiva, is-siti tat-tnissil u l-postijiet ta’ mistrieħ jeħtieġu ħarsien strett minħabba li huma kruċjali għaċ-ċiklu tal-ħajja tal-annimali u huma elementi importanti ħafna tal-ħabitat kollu ta’ speċi 74 , meħtieġ sabiex tiġi żgurata s-sopravivenza tagħha. Il-ħarsien tagħhom huwa marbut direttament mal-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi. Għalhekk, jenħtieġ li d-dispożizzjoni fl-Artikolu 12(1)(d) tinftiehem bħala li għandha l-għan li tissalvagwardja l-funzjonalità ekoloġika tas-siti tat-tnissil u tal-postijiet ta’ mistrieħ. Għalhekk, l-Artikolu 12(1)(d) jipprevedi li tali siti u postijiet ma jiġux danneġġati jew ma jinqerdux mill-attivitajiet tal-bniedem sabiex ikunu jistgħu jkomplu jipprovdu dak kollu li jkun meħtieġ sabiex annimal speċifiku jistrieħ jew inissel b’suċċess.

(2-53) Fil-Kawża C-383/09, l-Avukat Ġenerali Kokott interpretat li “siti ta’ tgħammir [jew tnissil] u postijiet ta’ mistrieħ” mhux biss jestendu għall-bejtiet iżda wkoll għall-ħabitats tal-madwar. Il-Qorti ġġudikat mhux biss il-qerda diretta tal-bejtiet iżda wkoll il-proċessi tal-urbanizzazzjoni u t-tibdiliet fl-istruttura tal-għelejjel f’żoni usa’ bħala nuqqas ta’ ssodisfar tal-obbligi skont l-Artikolu 12(1)(d) 75 .

(2-54) Għalhekk, mill-Artikolu 12(1)(d) jirriżulta li tali siti ta’ tnissil u postijiet ta’ mistrieħ jeħtieġ li jitħarsu wkoll meta jintużaw biss b’mod okkażjonali jew saħansitra jiġu abbandunati 76 iżda fejn ikun hemm probabbiltà raġonevolment għolja li l-ispeċijiet ikkonċernati jirritornaw f’dawn is-siti u l-postijiet. Jekk, pereżempju, ċertu għar jintuża kull sena minn għadd ta’ friefet il-lejl għall-ibernazzjoni (minħabba li l-ispeċi għandha d-drawwa li kull sena tirritorna fl-istess post ta’ tħejjija għall-irqad għax-xitwa), jenħtieġ li l-funzjonalità ta’ dan l-għar bħala sit ta’ ibernazzjoni tkun imħarsa fis-sajf ukoll sabiex il-friefet il-lejl ikunu jistgħu jerġgħu jużawh fix-xitwa.

(2-55)    L-identifikazzjoni tal-kriterji ġenerali għas-siti tat-tnissil u għall-postijiet ta’ mistrieħ hija diffiċli, minħabba li l-Anness IV(a) jelenka speċijiet minn ħafna gruppi tassonomiċi b’ħafna strateġiji differenti tal-istorja tal-ħajja. Mhuwiex possibbli li tiġi pprovduta definizzjoni riġida ta’ “sit tat-tnissil” u ta’ “postijiet ta’ mistrieħ” li tapplika għall-gruppi tassonomiċi kollha. Għalhekk, kwalunkwe interpretazzjoni tat-termini “siti tat-tnissil” u “postijiet ta’ mistrieħ” trid tqis din il-varjetà u tirrifletti kundizzjonijiet prevalenti differenti. Id-definizzjonijiet ġenerali li ġejjin għandhom l-għan li jipprovdu xi gwida f’dan ir-rigward u huma bbażati fuq is-suppożizzjoni li s-siti inkwistjoni jistgħu jiġu identifikati u raġonevolment delimitati. Huma maħsubin sabiex jintużaw bħala lista ta’ kontroll tal-elementi li għandhom jitqiesu peress li mhux dawn l-elementi kollha huma applikabbli għall-ispeċijiet kollha. Hawnhekk jistgħu jiġu identifikati wkoll lakuni fl-għarfien għall-ispeċijiet. Iż-żewġ definizzjonijiet ta’ hawn taħt huma spjegati fid-dettall f’taqsimiet separati, għalkemm fil-prattika spiss jorbtu ma’ xulxin u jikkoinċidu u, għalhekk, jistgħu jitqiesu flimkien.

(2-56)    Għall-finijiet tal-Artikolu 12, jenħtieġ li jiġu applikati d-definizzjonijiet li ġejjin.

·Siti tat-tnissil

Hawnhekk it-tnissil huwa ddefinit bħala tgħammir, il-ħlas tal-frieħ (inkluż meta speċi tbid) jew il-produzzjoni ta’ frieħ fejn ir-riproduzzjoni tkun asesswali. Hawnhekk, sit tat-tnissil huwa ddefinit bħala ż-żoni meħtieġa għat-tgħammir u għall-ħlas, u jkopri wkoll il-viċinanza tas-sit tal-bejta jew tal-ħlas, fejn il-frieħ ikunu jiddependu fuq tali siti. Għal xi speċijiet, sit tat-tnissil jinkludi wkoll l-istrutturi assoċjati meħtieġa għad-definizzjoni u għad-difiża territorjali. Għall-ispeċijiet li jirriproduċu b’mod sesswali, sit tat-tnissil huwa ddefinit bħala ż-żona meħtieġa għall-produzzjoni tal-frieħ. Siti tat-tnissil li jintużaw regolarment, fi ħdan l-istess sena jew bejn diversi snin, iridu jitħarsu anki meta ma jkunux okkupati.

Għalhekk, is-sit tat-tnissil jista’ jinkludi żoni meħtieġa għal:

1.namrar;

2.tgħammir;

3.il-bini tal-bejtiet jew l-għażla tal-post fejn l-ispeċi tbid jew twelled;

4.postijiet użati sabiex l-ispeċi twelled jew tbid jew għall-produzzjoni ta’ frieħ meta r-riproduzzjoni tkun asesswali;

5.postijiet ta’ żvilupp tal-bajd u ta’ tifqis tal-bajd;

6.siti tal-bejtiet jew tat-twellid meta jkunu okkupati minn frieħ dipendenti fuq dak is-sit; u

7.ħabitats usa’ li jgħinu fis-suċċess tar-riproduzzjoni, inklużi postijiet tat-tmigħ.

·Postijiet ta’ mistrieħ

Il-postijiet ta’ mistrieħ huma ddefiniti hawnhekk bħala ż-żoni essenzjali sabiex jiġi sostnut annimal jew grupp ta’ annimali meta ma jkunx attiv. Għal speċijiet li għandhom stadju sessili, post ta’ mistrieħ huwa ddefinit bħala s-sit tal-aggregazzjoni. Il-postijiet ta’ mistrieħ jinkludu strutturi maħluqin mill-annimali sabiex jiffunzjonaw bħala postijiet ta’ mistrieħ, bħal postijiet ta’ tħejjija għall-irqad, ta’ bejtiet jew ta’ kenn. Postijiet ta’ mistrieħ li jintużaw regolarment, fi ħdan l-istess sena jew bejn diversi snin, iridu jitħarsu anki meta ma jkunux okkupati.

Il-postijiet ta’ mistrieħ essenzjali għas-sopravivenza jistgħu jinkludu struttura waħda jew aktar u karatteristiċi tal-ħabitat meħtieġa għal:

1.imġiba termoregolatorja, eż. Lacerta agilis (gremxula tar-ramel);

2.mistrieħ, irqad jew irkupru, eż. postijiet ta’ tħejjija għall-irqad ta’ Nyctalus leisleri (il-friefet il-lejl ta’ Leisler);

3.kenn, ħarsien jew rifuġju, eż. il-bejtiet ta’ Macrothele calpeiana; u

4.ibernazzjoni, eż. il-postijiet ta’ rqad tal-friefet il-lejl, u l-postijiet ta’ kenn tal-Muscardinus avellanarius (ġurdien ta’ denbu pjuma komuni).

(2-57)    Implimentazzjoni xierqa tal-Artikolu 12(1)(d) teħtieġ għarfien tajjeb tal-ekoloġija (il-bijoloġija, il-ħabitats, id-daqs tal-popolazzjoni, id-distribuzzjoni u d-dinamika) u l-imġiba tal-ispeċi (iċ-ċiklu tal-ħajja, l-organizzazzjoni, l-interazzjoni fi ħdan u bejn l-ispeċijiet).

Eżempji ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ

	Sit tat-tnissil	Post ta’ mistrieħ
Triturus cristatus (gremxul tal-għalla)	L-għadira użata għat-tgħammir għandha territorji maskili individwali li fihom iseħħu n-namrar u t-tgħammir. Il-bajd jitqiegħed waħda waħda fuq pjanti emerġenti u jimmatura fuq perjodu ta’ 12–18-il jum. Il-larva żgħira tfaqqas u tgħum liberament. Għalhekk, l-għadira hija s-sit tat-tnissil.	Matul il-fażi terrestri ta’ ħajjitha, T. cristatus tagħmel użu minn refuġji bħal ġebel, postijiet ta’ tħejjija għall-irqad fis-siġar u zkuk sabiex tinħeba matul il-jum. Refuġji simili jintużaw għal perjodi ta’ ibernazzjoni (f’reġjuni kesħin) jew għall-irqad fis-sajf (f’reġjuni sħan). Matul il-fażi akkwatika ta’ ħajjithom, l-adulti u l-larva jagħmlu użu minn veġetazzjoni mgħaddsa u emerġenti bħala post ta’ refuġju. T. cristatus ma tinfirixx f’għadajjar kontigwi. Il-popolazzjonijiet f’saħħithom ta’ T. cristatus jużaw serje ta’ għadajjar u jiċċaqilqu bejniethom, u jinfirxu f’ħabitat terrestri interkonness xieraq. L-individwi jistgħu jiċċaqilqu sa madwar kilometru mill-għadira fejn jitwieldu. Għalhekk, il-postijiet ta’ mistrieħ għal T. cristatus huma l-għadajjar li tgħix fihom u l-ħabitat terrestri kontigwu li jsostniha matul il-parti terrestri taċ-ċiklu tal-ħajja tagħha.
Nyctalus Leisleri (il-farfett il-lejl ta’ Leisler)	Il-friefet il-lejl maskili jgħixu separatament minn dawk femminili matul iż-żmien tat-tnissil. Il-friefet il-lejl maskili jistabbilixxu territorji tat-tgħammir fit-toqob tas-siġar fil-ħarifa. It-tgħammir iseħħ fl-aħħar tal-ħarifa u l-friefet il-lejl femminili jdewmu l-fertilizzazzjoni sar-rebbiegħa. Il-frieħ jitwieldu f’post ta’ tħejjija għall-irqad tal-maternità u jiddependu fuq ommhom sakemm jinfatmu fis-sajf. Għalhekk, it-territorji tat-tnissil u l-postijiet tal-maternità huma siti tat-tnissil. Din l-applikazzjoni stretta tad-definizzjoni tħalli barra l-postijiet tal-ibernazzjoni fix-xitwa, li huma koperti minn “postijiet ta’ mistrieħ” fl-Artikolu 12(1)(d).	Għall-ibernazzjoni N. leisleri huwa prinċipalment farfett il-lejl li jgħix fis-siġar b’ibernazzjoni matul ix-xitwa. Fix-xitwa, iħejji post għall-irqad fit-toqob tas-siġar, fil-bini u xi drabi f’għerien u f’mini li jipprovdu mikroklima xierqa. Juża wkoll kaxxi artifiċjali bħala post għat-tħejjija għall-irqad. Instabu postijiet ta’ tħejjija għall-irqad f’żoni ta’ parks u urbani u fi msaġar ħorfija u koniferi. Dawn il-postijiet ta’ tħejjija għall-irqad iridu jkunu f’pożizzjoni relattivament mingħajr tfixkil peress li friefet il-lejl imqajmin mill-irqad jaħlu r-riżervi tal-enerġija siewja tagħhom li ma jistgħux jirkupraw fix-xitwa. Il-postijiet tat-tħejjija għall-irqad binhar matul il-perjodu attiv tagħhom (fir-rebbiegħa) huma essenzjali wkoll għall-ispeċijiet kollha tal-friefet il-lejl, li jeħtieġu sit relattivament mhux imfixkel binhar, għal darb’oħra fix-xquq u fil-qsim ta’ siġar antiki u ta’ bini. Skont il-post tagħha, kolonja tista’ tuża diversi postijiet ta’ tħejjija għall-irqad fis-sajf, li l-akbar wieħed minnhom jista’ jintuża bħala post ta’ tħejjija għall-irqad għall-maternità, filwaqt li l-friefet il-lejl maskili jsiru solitarji jew jgħixu fi gruppi żgħar. Matul il-migrazzjoni N. leisleri huwa magħruf li jemigra f’xi partijiet tal-medda Ewropea tiegħu: individwi mħażżma l-Ġermanja nstabu jqattgħu x-xitwa fi Franza u fl-Iżvizzera (Rapport nazzjonali tal-2003 77 ). Ix-xejriet eżatti tal-migrazzjoni mhumiex magħrufin. Madankollu, popolazzjonijiet oħrajn jidhru aktar sedentarji kemm bil-postijiet ta’ tħejjija għall-irqad għall-maternità kif ukoll għax-xitwa li nstabu fl-istess post. Il-postijiet ta’ tħejjija għall-irqad użati minn N. leisleri sabiex jistrieħ matul il-jum u fejn iqatta’ l-ibernazzjoni huma l-postijiet ta’ mistrieħ.

	Sit tat-tnissil	Post ta’ mistrieħ
Maculinea arion (farfett blu kbir)	M. arion jeħtieġ sit bil-pjanta tal-ikel tal-larva tiegħu (speċi ta’ Thymus) u s-sors tal-ospitant u tal-ikel tal-larva (bejtiet tan-nemel Myrmica) għall-iżvilupp tiegħu. Ibid fl-għajn ta’ fjura tat-Thymus, fejn jiekol u jiżviluppa. F’ċertu stadju, il-larva taqa’ mill-pjanta u tattira nemla li tiġborha u ddaħħalha fil-bejta tan-nemel. Il-larva tkompli l-iżvilupp tagħha fil-bejta, filwaqt li tiekol il-larva tan-nemel. L-iżvilupp tagħha f’pupa jseħħ fil-bejta u l-adulti joħorġu kmieni fis-sajf. Is-sit tat-tnissil għal M. arion ikun sit bi pjanti ta’ speċi tat-Thymus qrib is-sit tal-feġġa tal-adulti u l-bejta tan-nemel Myrmica fejn jiżviluppaw il-larvi u l-pupi.	Din l-ispeċi ma għandha l-ebda post ta’ mistrieħ definit b’mod ċar għajr dawk meħtieġa għall-iżvilupp tal-larva u għall-iżvilupp f’pupa. Dawn l-istadji tal-ħajja huma koperti mid-definizzjoni ta’ sit tat-tnissil fuq ix-xellug.
Osmoderma eremita (ħanfusa eremita)	Il-post ta’ mistrieħ u s-sit tat-tnissil huma effettivament sinonimi għall-O. eremita. Din l-ispeċi saprossilika tgħix għall-maġġoranza ta’ ħajjitha fil-kavitajiet mimlija materjal dekompost ta’ siġar ħorfija maturi, normalment tal-ispeċi Quercus. Proporzjon għoli ta’ individwi ma jitilqux mis-siġra tat-twelid. It-tgħammir isir ġewwa s-substrat, u l-bajd jiġi ddepożitat fil-fond fis-substrat. L-iżvilupp minn bajda għal ħanfusa jieħu diversi snin. Il-pupi jiżviluppaw fil-ħarifa; l-adulti jfaqqsu lejn l-aħħar tar-rebbiegħa jew kmieni fis-sajf. Serje ta’ siġar ħorfija maturi u sostanzjalment biz-zokk vojt, normalment Quercus species b’taħsir fil-qalba, li tintuża mill-ispeċi hija l-post ta’ mistrieħ għall-O. eremita.

(2-58)    L-eżempju tal-ispeċi fuq Triturus cristatus (ara l-kaxxa aktar ’il fuq) juri li għal xi speċijiet li għandhom meded vitali żgħar, is-siti tat-tnissil u l-postijiet ta’ mistrieħ jistgħu jikkoinċidu. F’każijiet bħal dawn, huwa importanti li tiġi mħarsa żona funzjonalment vijabbli u koerenti għall-ispeċi li tinkludi kemm is-siti tal-mistrieħ kif ukoll tat-tnissil tagħha u żoni oħrajn li jitqiesu neċessarji sabiex tinżamm il-funzjonalità ekoloġika tas-sit tat-tnissil u/jew ta’ mistrieħ. Id-definizzjoni tal-popolazzjoni “lokali” ta’ tali speċi jista’ jkollha rwol utli fid-definizzjoni ta’ tali żona.

(2-59)    Hemm ukoll il-ħtieġa li jiġi kkunsidrat kif għandhom jiġu ttrattati speċijiet b’firxa wiesgħa fil-kuntest tal-Artikolu 12. Il-problema partikolari kkawżata minn speċijiet b’firxa wiesgħa diġà hija rrikonoxxuta fl-Artikolu 4(1) tad-Direttiva. Hawnhekk, jista’ jkun rakkomandabbli li d-definizzjoni ta’ sit tat-tnissil u ta’ mistrieħ tiġi ristretta għal lokalità li tista’ tiġi ddelimitata b’mod ċar: eż. il-postijiet ta’ tħejjija għall-irqad tal-friefet il-lejl, il-postijiet ta’ kenn fix-xitwa tal-orsijiet jew il-bejta ta’ lontra, jew żoni oħrajn li jistgħu jiġu identifikati b’mod ċar bħala importanti għat-tnissil jew għall-mistrieħ.

(2-60)    Fil-kawża Caretta caretta, il-Qorti ma tat l-ebda definizzjoni ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ għall-ispeċi u segwiet approċċ ta’ każ każ/speċi speċi. Fil-kawża inkwistjoni, il-Qorti enfasizzat l-importanza tal-Bajja ta’ Laganas bħala “reġjun vitali tat-tnissil għall-ispeċi mħarsa Caretta caretta” 78 . Din iż-żona kellha l-fatturi fiżiċi u bijoloġiċi essenzjali għar-riproduzzjoni tal-ispeċi (iż-żona tal-baħar u l-bajjiet tat-tibjit). Huwa diffiċli li tiġi stabbilita definizzjoni ġenerali ta’ “siti tat-tnissil” u ta’ “postijiet ta’ mistrieħ” minħabba l-medda wiesgħa ta’ differenzi fil-karatteristiċi ekoloġiċi tal-ispeċijiet. Jeħtieġ li jitqies l-għarfien aġġornat dwar l-ekoloġija u l-imġiba tal-ispeċijiet.

2.3.4.c) Il-kunċett ta’ “deterjorament”

(2-61)    La l-Artikolu 12(1)(d) u lanqas l-Artikolu 1 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats ma fihom definizzjoni tal-kunċett ta’ “deterjorament”, għalkemm dan it-terminu huwa preżenti wkoll f’dispożizzjonijiet oħrajn tad-Direttiva (eż. l-Artikolu 6(2)).

(2-62)    B’mod ġenerali, id-deterjorament jista’ jiġi ddefinit bħala d-degradazzjoni fiżika li taffettwa ħabitat (f’dan il-każ sit tat-tnissil jew post ta’ mistrieħ). B’kuntrast għall-qerda, id-degradazzjoni tista’ sseħħ bil-mod u tnaqqas gradwalment il-funzjonalità tas-sit jew tal-post. Għalhekk, id-deterjorament jista’ ma jwassalx minnufih għal telf ta’ funzjonalità ta’ sit jew ta’ post. Madankollu, ikun jaffettwa b’mod avvers il-funzjonalità f’termini tal-kwalità jew tal-kwantità tal-elementi ekoloġiċi preżenti u jista’, tul perjodu ta’ żmien, iwassal għat-telf sħiħ tiegħu. Minħabba l-varjetà wiesgħa ta’ speċijiet elenkati fl-Anness IV(a), il-valutazzjoni tad-deterjorament ta’ sit partikolari tat-tnissil jew ta’ post ta’ mistrieħ trid titwettaq fuq bażi ta’ każ każ.

(2-63)    Meta wieħed jipprova jidentifika u jevita l-kawżi li jwasslu għad-deterjorament jew saħansitra għat-telf tal-funzjonalità tat-tnissil jew tal-mistrieħ, huwa importanti li tiġi stabbilita relazzjoni ċara ta’ kawża u effett bejn attività waħda jew aktar indotta/i mill-bniedem u d-deterjorament jew il-qerda ta’ sit tat-tnissil jew ta’ post tal-mistrieħ. Ovvjament, il-kawżi għad-deterjorament jistgħu jkunu jinsabu fuq ġewwa jew fuq barra, u possibbilment anke f’distanza lil hinn mis-sit tat-tnissil jew mill-post ta’ mistrieħ ikkunsidrat. Imbagħad, tali kawżi u attivitajiet jeħtieġ li jiġu kkontrollati b’tali mod li d-deterjorament u l-qerda jkunu jistgħu jiġu evitati. Hija biss stampa ċara tal-kawżi li tippermetti lill-awtoritajiet jaġixxu kif xieraq u jevitaw aktar deterjorament jew qerda fil-futur.

(2-64) Għalhekk, it-tolleranza tal-attivitajiet li jiddegradaw jew jagħmlu ħsara, direttament jew indirettament, lill-ħabitat ta’ speċijiet imħarsin tista’ tikkostitwixxi ksur tal-Artikolu 12(1), kif rikonoxxut mill-Qorti fil-Kawża C-340/10. F’din il-kawża, il-Qorti kkonkludiet li l-estrazzjoni eċċessiva tal-ilma u attivitajiet oħrajn ta’ ħsara fil-viċinanza tal-Lag ta’ Paralimni setgħu kellhom impatt negattiv konsiderevoli fuq il-ħabitat tas-serp tal-ħaxix ta’ Ċipru u fuq il-konservazzjoni ta’ dik l-ispeċi, b’mod partikolari matul is-snin ta’ nixfa. Billi ttollera dak it-tip ta’ operazzjoni, Ċipru kien naqas milli jissodisfa l-obbligi tiegħu skont l-Artikolu 12(1).

(2-65)    Sabiex jiġu ddefiniti l-limiti ta’ dak li wieħed jista’ jqis bħala “deterjorament”, analiżi tal-Artikolu 12(1)(d) kollu kemm hu hija indispensabbli. L-iskop tal-Artikolu 12 huwa li jintroduċi sistema ta’ ħarsien strett għall-ispeċijiet tal-Anness IV(a). Il-ħarsien espliċitu tas-siti tat-tnissil u tal-postijiet ta’ mistrieħ flimkien mal-ħarsien tal-ispeċi bħala tali, mingħajr il-kwalifikazzjoni ta’ “volontarjetà”, juru l-importanza mogħtija lil dawn is-siti mid-Direttiva. Dan il-ħarsien speċifiku kontra d-deterjorament jew il-qerda ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ huwa marbut b’mod ċar mal-funzjoni essenzjali ta’ dawn is-siti, li jridu jkomplu jipprovdu l-elementi kollha meħtieġa minn annimal speċifiku (jew minn grupp ta’ annimali) għat-tnissil jew għall-mistrieħ.

(2-66)    Eżempji ta’ attivitajiet li jistgħu jwasslu għal deterjorament skont l-Artikolu 12(1)(d):

-Mili ta’ partijiet ta’ żoni ta’ riproduzzjoni għall-gremxula tal-għalla (Triturus cristatus) jew għal anfibji oħrajn imħarsin strettament, u b’hekk titnaqqas (fl-ammont totali) il-funzjoni tagħhom bħala sit tat-tnissil.

-Id-deterjorament fil-funzjoni ta’ partijiet ta’ bejta tal-ħamster bħala post tat-tnissil u tal-mistrieħ ikkawżat minn ħrit fil-fond.

-Xogħlijiet ta’ inġinerija tul medda ta’ xmara li tkun sit ta’ mistrieħ u tat-tnissil għall-Isturjun tal-Atlantiku (Acipenser sturio) jew għal ħut ieħor imħares b’mod strett.

-Id-drenaġġ tal-art jew attivitajiet oħrajn li jikkawżaw tibdiliet fl-idroloġija li jikkompromettu serjament il-karatteristiċi ekoloġiċi tal-ħabitat u jinfluwenzaw il-popolazzjoni tan-Natrix natrix cypriaca (serp tal-ħaxix ta’ Ċipru, ara t-Taqsima 2.33).

-It-tqaċċit/tneħħija ta’ siġar mejta jew li qed imutu li jikkostitwixxu ħabitats importanti għal ċerti speċijiet tal-Anness IV imħarsin strettament tal-ħanfusa saprossilika 79 (Buprestis splendens, Cucujus cinnaberinus, Phryganophilus ruficollis u Pytho kolwensis).

-Il-kostruzzjoni ta’ djar, ta’ resorts, ta’ toroq u ta’ infrastrutturi oħrajn, kif ukoll it-tniġġis tad-dawl jew attivitajiet tas-sajd, fiż-żoni tat-tnissil tal-fekruna tal-baħar (Caretta caretta) jew qrib tagħhom 80 .

2.3.4.d) Miżuri sabiex tiġi żgurata l-funzjonalità ekoloġika kontinwa tas-siti tat-tnissil jew tal-postijiet ta’ mistrieħ

(2-67) Il-miżuri użati sabiex tiġi żgurata l-funzjonalità ekoloġika kontinwa (minn hawn ’il quddiem imsejħin “miżuri għas-CEF”) huma miżuri preventivi mmirati sabiex jimminimizzaw jew saħansitra jeliminaw l-impatt negattiv ta’ attività fuq siti tat-tnissil jew fuq postijiet ta’ mistrieħ ta’ speċijiet imħarsin. Madankollu, jistgħu jmorru lil hinn minn dan u jinkludu azzjonijiet li jtejbu b’mod attiv ċertu sit tat-tnissil jew post ta’ mistrieħ sabiex ma jbatux – fi kwalunkwe waqt – minn tnaqqis jew minn telf tal-funzjonalità ekoloġika. Dan jista’ jinkludi, pereżempju, it-tkabbir tas-sit jew il-ħolqien ta’ ħabitats ġodda f’sit tat-tnissil jew f’post ta’ mistrieħ, jew f’relazzjoni funzjonali diretta miegħu, sabiex tinżamm il-funzjonalità tiegħu. Iż-żamma jew it-titjib tal-funzjonalità ekoloġika marbuta ma’ tali miżuri għall-ispeċi inkwistjoni ovvjament ikollhom jintwerew b’mod ċar.

(2-68)    Miżuri bħal dawn jistgħu jintużaw biss f’sitwazzjonijiet fejn ikun hemm fis-seħħ reġim ta’ awtorizzazzjoni jew ta’ ppjanar bi proċeduri formali, u fejn l-awtoritajiet kompetenti jkunu jistgħu jivvalutaw jekk il-miżuri meħudin sabiex jippreservaw il-funzjonalità ta’ “tnissil” jew ta’ “mistrieħ” ta’ sit ikunux biżżejjed. Il-miżuri għas-CEF jistgħu jkunu possibbli meta attività tkun tista’ taffettwa partijiet biss minn sit tat-tnissil jew minn post ta’ mistrieħ. Jekk is-sit tat-tnissil jew il-post ta’ mistrieħ, bħala riżultat tal-miżuri għas-CEF, xorta jibqa’ tal-anqas l-istess daqs (jew akbar) u jżomm l-istess kwalità (jew aħjar) għall-ispeċi inkwistjoni, ma jkun hemm l-ebda deterjorament fil-funzjoni, fil-kwalità jew fl-integrità tas-sit. Huwa kruċjali li l-funzjonalità ekoloġika kontinwa tas-sit tinżamm jew tittejjeb. Għalhekk, il-monitoraġġ tal-effettività tal-miżuri għas-CEF huwa importanti.

(2-69)    F’konformità mal-prinċipju ta’ prekawzjoni, jekk il-miżuri proposti (eż. mill-iżviluppatur tal-proġett fil-kuntest ta’ proġett) ma jiggarantux il-funzjonalità ekoloġika kontinwa ta’ sit, jenħtieġ li ma jiġux ikkunsidrati bħala konformi mal-Artikolu 12(1)(d). Sabiex ikun hemm konformità mal-Artikolu 12(1)(d), irid ikun hemm grad għoli ta’ ċertezza li l-miżuri jkunu biżżejjed sabiex jiġi evitat kwalunkwe deterjorament jew qerda u jenħtieġ li l-miżuri jkunu fis-seħħ b’mod effettiv fiż-żmien u fil-forma xierqa sabiex jiġi evitat kwalunkwe deterjorament jew qerda. Il-valutazzjoni tal-probabbiltà ta’ suċċess trid issir fuq il-bażi ta’ informazzjoni oġġettiva u fid-dawl tal-karatteristiċi u tal-kundizzjonijiet ambjentali speċifiċi tas-sit ikkonċernat.

(2-70) Miżuri xierqa għas-CEF li jiżguraw li ma jkun hemm l-ebda deterjorament fil-funzjoni, fil-kwalità jew fl-integrità tas-sit ikollhom impatt pożittiv ġenerali fir-rigward tal-ħarsien tal-ispeċijiet ikkonċernati.

(2-71)    Il-miżuri għas-CEF jistgħu jkunu parti integrali mill-ispeċifikazzjonijiet ta’ attività jew ta’ proġett; jistgħu jifformaw ukoll parti minn miżuri preventivi taħt sistema ta’ ħarsien strett sabiex tinżamm konformità mal-Artikolu 12(1)(d).

(2-72)    Fuq il-bażi tad-definizzjoni ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ (ara t-Taqsima 2.3.4.b), l-approċċ deskritt hawn fuq jidher partikolarment rilevanti meta jiġu ttrattati annimali b’meded vitali żgħar, fejn siti tat-tnissil jew postijiet ta’ mistrieħ jiġu ddelimitati bħala “unitajiet funzjonali” (jiġifieri jintuża l-approċċ usa’). Hawnhekk, jenħtieġ li jiġi enfasizzat li Stat Membru jrid ikun konsistenti fid-definizzjoni tiegħu ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ għal speċi partikolari u, konsegwentement, fil-provvediment għall-ħarsien tagħhom fit-territorju kollu tiegħu.

(2-73)    Il-miżuri għas-CEF huma differenti minn miżuri ta’ kumpens fis-sens strett (inklużi miżuri ta’ kumpens skont l-Artikolu 6(4) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats). Il-miżuri ta’ kumpens għandhom l-għan li jikkumpensaw għal effetti negattivi speċifiċi fuq speċi u, b’hekk, jimplikaw li hemm, jew li kien hemm, deterjorament jew qerda ta’ sit tat-tnissil jew ta’ post ta’ mistrieħ. Dan mhuwiex il-każ bil-miżuri għas-CEF, li jiżguraw li l-funzjonalità ekoloġika kontinwa tas-sit tat-tnissil jew tal-post ta’ mistrieħ tibqa’ kompletament intatta (f’termini kwantitattivi u kwalitattivi) wara li tkun seħħet l-attività. Meta jkun hemm deterjorament jew qerda ta’ sit tat-tnissil jew ta’ post ta’ mistrieħ, dejjem tkun neċessarja deroga skont l-Artikolu 16 kull meta jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet stabbiliti bħala konsegwenza. It-Taqsima 3.2.3.b tittratta l-użu ta’ miżuri ta’ kumpens skont l-Artikolu 16.

2.3.5.Żamma, trasport u bejgħ jew skambju, u offerta għall-bejgħ jew għall-iskambju, ta’ kampjuni meħudin mill-ambjent selvaġġ

(2-74)    Għall-ispeċijiet tal-Anness IV(a), l-Artikolu 12(2) jiddikjara li: “Għal dawn l-ispeċijiet, l-Istati Membri għandhom jipprojbixxu ż-żamma, it-trasport u l-bejgħ jew skambju, u offerta għall-bejgħ jew skambju, ta’ kampjuni meħuda mis-selvaġġ, ħlief għal dawk meħuda b’mod legali qabel ma tiġi implimentata din id-Direttiva”. L-Artikolu 12(3) jistipula li l-projbizzjonijiet fl-Artikolu 12(1)(a) u (b) u fl-Artikolu 12(2) japplikaw għall-istadji kollha tal-ħajja tal-ispeċijiet tal-Anness IV(a).

2.3.6.Sistema ta’ monitoraġġ għall-qbid u għall-qtil inċidentali ta’ speċijiet tal-Anness IV(a)

(2-75) L-Artikolu 12(4) jeħtieġ l-istabbiliment ta’ sistema għall-monitoraġġ tal-qbid u tal-qtil inċidentali tal-ispeċijiet ta’ annimali elenkati fl-Anness IV(a). Is-sistema ta’ monitoraġġ trid tkun robusta biżżejjed sabiex tkun tista’ tikseb data affidabbli dwar l-impatt tal-attivitajiet kollha li jistgħu jinvolvu riskju ta’ qbid u ta’ qtil inċidentali għall-ispeċijiet ikkonċernati. L-informazzjoni miġbura trid tkun tista’ tipprovdi stima affidabbli tal-qbid u tal-qtil inċidentali li tista’, flimkien mar-riżultati tas-sorveljanza tal-istat ta’ konservazzjoni tagħhom, twassal għal deċiżjoni informata dwar jekk ikunux meħtieġa miżuri ta’ konservazzjoni sabiex jiġi żgurat li ma jkun hemm l-ebda impatt negattiv sinifikanti fuq l-ispeċijiet ikkonċernati.

L-eżempji jinkludu l-monitoraġġ tal-qabda inċidentali taċ-ċetaċji jew tal-fkieren tal-baħar fl-irkaptu tas-sajd, jew tal-qtil tagħhom minn ħabtiet ma’ bastimenti, il-monitoraġġ tal-imwiet tal-friefet il-lejl madwar it-turbini eoliċi, jew il-monitoraġġ tal-imwiet minn ħbit ma’ vetturi fit-triq (eż. anfibji matul il-migrazzjonijiet tar-rebbiegħa). Fil-Kawża C-308/08, il-Qorti indirizzat il-kwistjoni tal-implimentazzjoni tal-Artikolu 12(4) fir-rigward tal-linċi tal-Iberja (Lynx pardinus) fl-Andalusija u nnotat l-eżistenza ta’ sistema għall-monitoraġġ tal-qtil inċidentali tal-linċi tal-Iberja fir-rigward tat-traffiku fit-toroq (ara l-kaxxa ta’ hawn taħt).

(2-76) Il-monitoraġġ u l-ġbir sistematiċi ta’ data affidabbli dwar il-qbid u l-qtil inċidentali huma prerekwiżit essenzjali għall-implimentazzjoni ta’ miżuri effettivi ta’ konservazzjoni. Pereżempju, fir-rigward tal-qbid inċidentali fl-irkaptu tas-sajd, sistema ta’ monitoraġġ tista’ tiddependi fuq id-data miġbura mill-Istati Membri skont il-qafas għall-ġbir tad-data dwar is-sajd 82 . Ir-Regolament 2017/1004 jistabbilixxi regoli dwar il-ġbir, il-ġestjoni u l-użu ta’ data bijoloġika, ambjentali, teknika u soċjoekonomika dwar is-settur tas-sajd, li tikkontribwixxi għall-objettivi tal-politika komuni tas-sajd u tal-leġiżlazzjoni ambjentali. Teknoloġiji moderni ta’ kontroll, bħal għodod ta’ monitoraġġ elettroniku mill-bogħod (REM) li jinkorporaw televiżjoni b’ċirkwit magħluq u sensuri, għandhom potenzjal kbir. L-iżviluppi riċenti fl-intelliġenza artifiċjali jistgħu jiffaċilitaw ir-rieżami awtomatiku ta’ volumi kbar ta’ data tal-REM. Tali għodod ta’ kontroll joffru mezzi kosteffettivi u vijabbli għall-awtoritajiet sabiex jimmonitorjaw u jqisu l-qabdiet inċidentali ta’ speċijiet sensittivi. Dawn l-għodod tal-REM qed jintużaw dejjem aktar madwar id-dinja bħala soluzzjoni għal diversi kwistjonijiet ta’ kontroll tas-sajd, f’xenarji fejn huwa meħtieġ monitoraġġ kontinwu kosteffettiv għall-ġbir tad-data u għal skopijiet ta’ kontroll u ta’ infurzar.

L-Istati Membri huma obbligati jistabbilixxu pjanijiet ta’ ħidma nazzjonali f’konformità mal-programm pluriennali tal-UE għall-ġbir tad-data. Programm bħal dan għall-2020-2021 ġie adottat permezz tad-Deċiżjoni Delegata tal-Kummissjoni (UE) 2019/910 u d-Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2019/909. Il-programm jinkludi obbligu li tinġabar data dwar il-qabdiet inċidentali tal-għasafar, tal-mammiferi, tar-rettili u tal-ħut kollha imħarsin skont il-leġiżlazzjoni tal-Unjoni Ewropea u l-ftehimiet internazzjonali. Id-data trid tinġabar għat-tipi kollha ta’ sajd u ta’ bastimenti, matul vjaġġi ta’ osservaturi xjentifiċi fuq bastimenti tas-sajd, jew mis-sajjieda nfushom permezz ta’ ġurnali abbord.

Meta d-data miġbura matul il-vjaġġi ta’ osservaturi ma tipprovdix biżżejjed għarfien dwar il-qabdiet inċidentali għall-ħtiġijiet tal-utent finali, l-Istati Membri jeħtiġilhom jimplimentaw metodoloġiji oħrajn , pereżempju l-użu ta’ monitoraġġ elettroniku mill-bogħod (REM) b’kameras fuq bastimenti li jkunu qed jirreġistraw l-irfigħ tal-irkaptu u l-qabda. Il-metodi tal-ġbir tad-data u l-kwalità jeħtieġ li jkunu xierqa għall-finijiet maħsubin u jenħtieġ li jsegwu l-aħjar prattiki u l-metodoloġiji rilevanti rrakkomandati mill-korpi xjentifiċi rilevanti. Jenħtieġ li dawn ikopru proporzjon suffiċjenti tal-flotta sabiex jipprovdu stima affidabbli tal-qbid inċidentali. Il-ġbir ta’ data dwar il-qabdiet inċidentali ta’ speċijiet imħarsin u sensittivi skont ir-Regolamenti u d-Direttivi rilevanti, u l-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ konservazzjoni xierqa jeħtieġu kooperazzjoni mill-qrib bejn is-setturi u l-istituzzjonijiet, infurzar tar-regoli u appoġġ adegwat għas-sajjieda u mis-sajjieda.

(2-77) Għal speċijiet b’firxa wiesgħa bħaċ-ċetaċji li jiċċaqilqu fl-ilmijiet tal-Istati Membri, il-kooperazzjoni ma’ pajjiżi oħrajn fil-firxa naturali tal-ispeċijiet hija essenzjali minħabba li l-monitoraġġ u l-miżuri jikkonċernaw bastimenti tas-sajd minn pajjiżi differenti. Għalhekk, huwa utli li jiġi enfasizzat li l-obbligi skont l-Artikolu 12 huma responsabbiltà kondiviża tal-Istati Membri. Din il-fehma hija appoġġata mill-formulazzjoni tad-dispożizzjonijiet imsemmijin hawn fuq u mill-objettiv sovranazzjonali tad-Direttiva, li huwa li jiġu mħarsin l-ispeċijiet u l-ħabitats ta’ interess Komunitarju fil-firxa naturali tagħhom, kif ukoll mid-dmir ta’ kooperazzjoni sinċiera skont it-Trattat. Għalhekk, anki jekk ir-responsabbiltà primarja għall-implimentazzjoni tal-Artikolu 12 taqa’ fuq l-Istat Membru li jospita l-ispeċi, Stati Membri oħrajn jeħtiġilhom jikkooperaw jekk tali kooperazzjoni tkun neċessarja sabiex jikkonformaw mad-dmirijiet legali tagħhom. Dan huwa l-każ kemm għall-monitoraġġ kif ukoll għall-implimentazzjoni tal-miżuri ta’ konservazzjoni.

(2-78) Fid-dawl tal-informazzjoni miġbura permezz tas-sistema ta’ monitoraġġ, l-Istati Membri jeħtiġilhom jieħdu miżuri ulterjuri ta’ riċerka jew ta’ konservazzjoni kif meħtieġa sabiex jiżguraw li l-qbid u l-qtil inċidentali ma jkollhomx impatt negattiv sinifikanti fuq l-ispeċijiet ikkonċernati. Għalhekk huwa essenzjali wkoll li jkun hemm informazzjoni affidabbli dwar il-popolazzjoni, il-firxa u l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet, li teħtieġ implimentazzjoni sħiħa tas-sorveljanza kif meħtieġ mill-Artikolu 11 tad-Direttiva.

(2-79) Għalkemm l-Artikolu 12(4) ma jiddefinixxix “effett [jew impatt] negattiv sinifikanti” 83 , jista’ jinftiehem li dan jinvolvi eżami dettaljat tal-effett tal-qbid u tal-qtil inċidentali fuq l-istat tas-subpopolazzjonijiet u tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet, u fl-aħħar nett fuq il-kisba jew iż-żamma tal-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tiegħu. Is-sinifikat tal-impatt jeħtieġ li jiġi vvalutat fuq bażi ta’ każ każ, filwaqt li jitqiesu l-istorja tal-ħajja tal-ispeċijiet, id-daqs u d-durata tal-impatt negattiv, u l-istat ta’ konservazzjoni u t-tendenza tal-ispeċijiet ikkonċernati. Pereżempju, l-impatt jista’ jitqies sinifikanti jekk speċi tkun fi stat ta’ konservazzjoni mhux favorevoli u jkun hemm tnaqqis ulterjuri fl-għadd minħabba l-qbid u l-qtil inċidentali, b’mod partikolari jekk jaffettwa l-prospetti futuri ta’ rkupru. Jenħtieġ li l-impatt jiġi vvalutat ukoll bħala sinifikanti jekk ikun hemm għadd regolari u kbir ta’ annimali maqbudin u maqtulin b’mod inċidentali, li jista’ jaffettwa subpopolazzjoni jew popolazzjoni lokali tal-ispeċijiet ikkonċernati. Fil-każ ta’ nuqqas ta’ data dwar l-istat ta’ konservazzjoni u/jew il-livell attwali ta’ qbid u ta’ qtil inċidentali, jenħtieġ li japplika l-prinċipju ta’ prekawzjoni.

(2-80) Attività oħra li tista’ tikkawża qtil inċidentali ta’ speċijiet tal-baħar imħarsin strettament hija t-traffiku marittimu, b’mod partikolari permezz ta’ kolliżjonijiet ta’ annimali mal-bastimenti (ħbit ma’ bastimenti). L-Istati Membri jistgħu jikkunsidraw firxa wiesgħa ta’ miżuri preventivi, inkluż it-tnaqqis tal-veloċità tal-bastimenti jew it-tfassil ta’ rotot ġodda għat-traffiku. Normalment, dawn il-miżuri jkollhom jiġu implimentati skont ir-regoli tal-Organizzazzjoni Marittima Internazzjonali (IMO). Skont il-kamp ta’ applikazzjoni tal-miżuri proposti u l-impatt tagħhom fuq it-traffiku marittimu normali, u skont id-Direttiva 2002/59/KE, dan jista’ jkun meħtieġ li jsir permezz ta’ sottomissjoni mill-UE lill-IMO.

(2-81) Xi attivitajiet militari, b’mod partikolari l-użu ta’ sonars attivi fl-ambjent tal-baħar jew id-dumping jew il-qerda ta’ munizzjon mhux splodut, jistgħu jikkawżaw il-qtil ta’ speċijiet sensittivi bħaċ-ċetaċji. L-attivitajiet militari mhumiex eżentati mid-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 12, u għalhekk diversi forzi navali tal-Istati Membri żviluppaw inizjattivi ta’ politika għall-użu tas-sonar militari, filwaqt li jqisu l-ħtieġa li jiġu mminimizzati l-effetti ambjentali potenzjali. Pereżempju, jistgħu jiġu ddeżinjati żoni ta’ prekawzjoni fejn l-użu ta’ dawn l-attivitajiet tas-sonar ikun ristrett. Jenħtieġ li dan isir filwaqt li tiġi rrispettata l-leġiżlazzjoni internazzjonali eżistenti, prinċipalment regolata skont il-qafas tal-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-Liġi tal-Baħar, inklużi dispożizzjonijiet speċifiċi fir-rigward ta’ drittijiet u ta’ obbligi partikolari tal-bastimenti tal-gwerra.

3. ARTIKOLU 16

Test tal-Artikolu 16

1. Sakemm ma jkunx hemm alternattiva sodisfaċenti u d-deroga mhix ta’ dannu għall-ħarsien tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom, l-Istati Membri jistgħu jidderogaw mid-dispożizzjonijiet tal-Artikoli 12, 13, 14 u 15(a) u (b): (a) fl-interess li jħarsu l-fawna u l-flora selvaġġa u li jikkonservaw l-ħabitat naturali; (b) biex jipprevjenu l-ħsara serja, b’mod partikolari lill-uċuh tar-raba’, lill-bhejjem, lill-foresti, lis-sajd u lill-ilma u lil tipi oħra ta’ proprjetà; (c) fl-interessi tas-saħħa u tas-sigurtà pubblika, jew għal raġunijiet obbligatorji oħra li huma konnessi mal-interess pubbliku, inklużi dawk tat-tip soċjali jew ekonomiku u l-konsegwenzi ta’ benefiċċju tal-akbar importanza għall-ambjent; (d) għall-iskop tar-riċerka u l-edukazzjoni, biex tiġġedded il-popolazzjoni u biex jiġu introdotti mill-ġdid dawn l-ispeċijiet u għall-ħidmiet ta’ tgħammir meħtieġa għal dawn l-iskopijiet, inkluża l-propagazzjoni artifiċjali tal-pjanti; (e) biex ikun jista’ jsir, taħt kondizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta, fuq bażi selettiva u għal ammont limitat, it-teħid jew iż-żamma ta’ ċerti kampjuni tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV f’għadd limitat speċifikat mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti. 2. L-Istati Membri għandhom jgħaddu lill-Kummissjoni kull sentejn rapport konformi mal-format stabbilit mill-Kumitat dwar id-derogi applikati skont il-paragrafu 1. Il-Kummissjoni għandha tagħti l-opinjoni tagħha dwar dawn id-derogi f’perjodu ta’ żmien massimu ta’ 12-il xahar wara li tirċievi r-rapport u għandha tagħti rendikont lill-Kumitat. 3. Ir-rapporti għandhom jispeċifikaw: (a) l-ispeċijiet li huma soġġetti għad-derogi u r-raġuni għad-deroga, inkluż in-natura tar-riskju, u jekk xieraq, referenza għall-alternattivi miċħuda u l-fatti xjentifiċi magħrufa li ntużaw; (b) il-mezzi, l-apparati jew il-metodi awtorizzati għall-qbid jew il-qtil tal-ispeċijiet ta’ annimali u r-raġunijiet għall-użu tagħhom; (c) iċ-ċirkostanzi ta’ meta u fejn jingħataw dawk id-derogi; (d) l-awtorità mogħtija s-setgħa biex tiddikjara u tivverifika li jeżistu l-kundizzjonijiet meħtieġa u biex tiddeċiedi liema mezzi, apparati jew metodi jistgħu jintużaw, fi ħdan liema limiti u mil-liema aġenziji, u liema nies għandhom iwettqu dak il-kompitu; (e) il-miżuri ta’ sorveljanza użati u r-riżultati miksuba.

(3-1)    L-Artikolu 16 tad-Direttiva jipprevedi l-possibbiltà ta’ derogi, inkluż mis-sistema ta’ ħarsien strett għall-ispeċijiet ta’ annimali stabbilita skont l-Artikolu 12.

(3-2)    Hemm kamp ta’ applikazzjoni limitat skont l-Artikolu 16 għad-deroga mir-restrizzjonijiet u mill-projbizzjonijiet skont l-Artikolu 12. Id-derogi ma jistgħux ikunu ġġustifikati biss fir-rigward tal-għan ġenerali tad-Direttiva, iżda wkoll soġġetti għal tliet kundizzjonijiet speċifiċi (ara 3.2).

(3-3)    In-nuqqas li tiġi ssodisfata kwalunkwe waħda minn dawn il-kundizzjonijiet jagħmel id-deroga invalida. Għalhekk, l-awtoritajiet tal-Istati Membri jeħtiġilhom jeżaminaw bir-reqqa r-rekwiżiti ġenerali u speċifiċi kollha qabel ma jagħtu deroga.

3.1. Kunsiderazzjonijiet legali ġenerali

3.1.1. Obbligu li tiġi żgurata traspożizzjoni sħiħa, ċara u preċiża tal-Artikolu 16

(3-4)    It-traspożizzjoni tal-Artikolu 16 fil-liġi nazzjonali trid tiggarantixxi l-implimentazzjoni tad-dispożizzjonijiet ta’ deroga mill-awtoritajiet kompetenti. Kun af li Direttiva hija vinkolanti f’termini tar-riżultat li għandu jinkiseb, iżda tħalli f’idejn l-Istati Membri l-għażla dwar kif jiksbu dak ir-riżultat. Madankollu, il-Qorti stabbiliet limiti għal dan il-marġni ta’ manuvra. Għalhekk, it-traspożizzjoni nazzjonali tas-sistema ta’ deroga skont l-Artikolu 16 trid tikkonforma mal-prinċipji legali bażiċi kollha tad-dritt tal-UE u ma’ għadd ta’ rekwiżiti, kif spjegat hawn taħt.

(3-5)    Skont il-ġurisprudenza tal-QĠUE 84 , “it-traspożizzjoni ta’ Direttiva fil-liġi domestika mhux neċessarjament tirrikjedi li d-dispożizzjonijiet tagħha jiġu inkorporati formalment u verbatim f’leġiżlazzjoni espliċita u speċifika. Kuntest legali ġenerali jista’, skont il-kontenut tad-Direttiva, ikun adegwat għall-iskop, dment li fil-fatt jiggarantixxi l-applikazzjoni sħiħa tad-Direttiva b’mod ċar u preċiż biżżejjed”. Id-dispożizzjonijiet amministrattivi waħedhom, li min-natura tagħhom jistgħu jinbidlu mill-awtoritajiet u li ma jingħatawx il-pubbliċità xierqa, ma jistgħux jitqiesu li jikkostitwixxu l-issodisfar xieraq tal-obbligi ta’ Stat Membru skont it-TFUE u d-Direttiva 85 .

(3-6) Għaldaqstant, l-applikazzjoni tar-rekwiżiti skont l-Artikolu 16 fil-prattika mhijiex sostitut għat-traspożizzjoni formali. Fil-Kawża C-46/11, il-Qorti kkonfermat li l-implimentazzjoni korretta tad-dispożizzjonijiet ta’ Direttiva ma setgħetx, waħedha, tipprovdi ċ-ċarezza u l-preċiżjoni meħtieġa sabiex jiġi ssodisfat il-prinċipju taċ-ċertezza legali. Barra minn hekk, il-prattiki amministrattivi waħedhom ma jistgħux jitqiesu bħala implimentazzjoni tal-obbligu tal-Istati Membri li jittrasponu d-Direttiva 86 fil-liġi nazzjonali.

(3-7)    Barra minn hekk, id-dispożizzjonijiet tad-Direttivi jridu jiġu implimentati b’forza vinkolanti inkontestabbli, u bl-ispeċifiċità, bil-preċiżjoni u biċ-ċarezza neċessarji sabiex jiġu ssodisfati r-rekwiżiti taċ-ċertezza legali 87 . Il-Qorti kienet aktar espliċita fil-Kawża C-339/87 u ddikjarat li “l-kriterji li l-Istati Membri jeħtiġilhom jissodisfaw sabiex jidderogaw mill-projbizzjonijiet stabbiliti fid-Direttiva jridu jiġu riprodotti f’dispożizzjonijiet nazzjonali speċifiċi, peress li traspożizzjoni fidila ssir partikolarment importanti f’każ fejn il-ġestjoni tal-wirt komuni tiġi fdata lill-Istati Membri fit-territorji rispettivi tagħhom”. Fis-sentenza tagħha tal-20 ta’ Ottubru 2005, il-Qorti applikat din il-ġurisprudenza għad-Direttiva dwar il-Ħabitats u osservat li “fil-kuntest tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, li timponi regoli kumplessi u tekniċi fil-qasam tal-liġi dwar l-ambjent, l-Istati Membri huma obbligati b’mod partikolari li jivverifikaw li l-leġiżlazzjoni tagħhom, intiża sabiex tassigura t-traspożizzjoni ta’ din id-Direttiva, tkun ċara u preċiża” 88 .

(3-8)    Kif sostniet il-Qorti, fir-rigward tal-Artikolu 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, il-kriterji li abbażi tagħhom l-Istati Membri jistgħu jidderogaw mill-projbizzjonijiet imposti mid-Direttiva jridu jiġu riprodotti b’mod mhux ambigwu fid-dispożizzjonijiet tal-liġi nazzjonali. B’dan il-mod, l-Artikolu 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats irid jiġi interpretat b’mod restrittiv, peress li jiddefinixxi b’mod preċiż iċ-ċirkostanzi li fihom l-Istati Membri jistgħu jidderogaw mill-Artikoli 12 sa 15 tad-Direttiva 89 . Il-Qorti tenniet din il-pożizzjoni fil-Kawża C-46/11 90 .

(3-9) Meta jittrasponu l-Artikolu 16, l-Istati Membri jridu jsegwu t-tifsira tat-termini u tal-kunċetti użati mid-Direttiva bl-għan li jiżguraw l-uniformità kemm fl-interpretazzjoni kif ukoll fl-applikazzjoni 91 . Dan jimplika wkoll li l-miżuri nazzjonali ta’ traspożizzjoni jridu jiżguraw l-applikazzjoni sħiħa tad-Direttiva, mingħajr ma jimmodifikaw it-termini tagħha u mingħajr ma jżidu kundizzjonijiet jew derogi supplimentari mhux previsti mid-Direttiva 92 . Pereżempju, fil-Kawża C-6/04 93 , il-Qorti sabet li deroga li tawtorizza atti li jwasslu għall-qtil ta’ speċijiet imħarsin u għad-deterjorament jew għall-qerda tal-postijiet tat-tnissil u ta’ mistrieħ tagħhom, dment li tali atti jkunu legali u ma jkunux jistgħu jiġu evitati b’mod raġonevoli, “tmur kontra l-ispirtu u l-iskop tad-Direttiva dwar il-Ħabitats kif ukoll kontra l-formulazzjoni tal-Artikolu 16 tagħha”.

Fil-Kawża C-183/05 94 , il-Qorti qieset li r-reġim tad-derogi skont il-leġiżlazzjoni Irlandiża (it-Taqsima 23(7)(b) tal-Wildlife Act) kien inkonsistenti mal-Artikoli 12 u 16 tad-Direttiva. Skont il-leġiżlazzjoni Irlandiża, atti li jfixklu b’mod mhux volontarju jew jeqirdu siti tat-tnissil jew postijiet ta’ mistrieħ ta’ speċijiet selvaġġi ma jikkostitwixxux reat. Skont il-Qorti, din id-dispożizzjoni mhux biss ma tissodisfax ir-rekwiżiti tal-Artikolu 12(1)(d) tad-Direttiva, li jipprojbixxi tali atti, kemm jekk ikunu intenzjonati kif ukoll jekk le, iżda jmur ukoll lil hinn minn dak li huwa previst fl-Artikolu 16 tad-Direttiva, peress li d-Direttiva tistabbilixxi b’mod eżawrjenti l-kundizzjonijiet li fihom jistgħu jingħataw derogi.

(3-10)    Id-dispożizzjonijiet nazzjonali jridu jiżguraw li l-kundizzjonijiet kollha stabbiliti fl-Artikolu 16 jiġu trasposti b’mod strett u bir-reqqa, mingħajr ma jiġu applikati b’mod selettiv uħud mid-dispożizzjonijiet biss. Fil-Kawża C-98/03 95 , il-Qorti kkonstatat li l-liġi Ġermaniża (il-paragrafu 43(4) tal-Att Federali dwar il-Konservazzjoni tan-Natura) ma kinitx kompatibbli mal-Artikolu 16 peress li ma kinitx tagħmel id-derogi soġġetti għall-kundizzjonijiet kollha stabbiliti f’dak l-artikolu.

Fil-Kawża C-508/04 96 , il-Qorti ċċarat li “dispożizzjonijiet nazzjonali li ma jissuġġettawx l-għoti ta’ derogi mill-projbizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 12 sa 14 u 15(a) u (b) tad-Direttiva għall-kriterji u l-kundizzjonijiet kollha msemmija fl-Artikolu 16 tagħha, iżda, b’mod inkomplet, għal xi wħud mill-elementi tagħha, ma jistgħux jikkostitwixxu sistema konformi ma’ dan l-aħħar Artikolu”. Fil-Kawża C-46/11 il-Qorti kkonstatat li l-liġi Pollakka ma kinitx kompatibbli mal-Artikolu 16 minħabba li ma kinitx tagħmel id-derogi soġġetti għall-kriterji u għall-kundizzjonijiet kollha stabbiliti f’dak l-artikolu.

3.1.2. Applikazzjoni ġenerali xierqa tad-derogi

(3-11) Il-ħruġ ta’ derogi mill-Artikolu 16 irid ikun l-aħħar istanza 97 . L-awtoritajiet nazzjonali responsabbli għall-ħruġ ta’ derogi jeħtiġilhom iqisu li d-derogi jridu jiġu interpretati u implimentati b’mod restrittiv sabiex jiġi evitat li jiġu mminati l-objettiv ġenerali u d-dispożizzjonijiet ewlenin tad-Direttiva 98 . Fil-Kawża C-6/04, il-Qorti għamlitha ċara li dan il-prinċipju japplika wkoll fil-kuntest tal-Artikolu 16 99 . Fil-Kawża C-674/17, il-QĠUE ddeċidiet li “deroga bbażata fuq l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats tista’ tikkostitwixxi biss applikazzjoni konkreta u fil-ħin sabiex tissodisfa rekwiżiti preċiżi u għal sitwazzjonijiet speċifiċi” 100 .

(3-12)    Fir-rigward tal-miżuri li għandhom jittieħdu skont l-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, ġiet enfasizzata l-ħtieġa li jiġu implimentati miżuri xierqa u effettivi b’mod suffiċjenti u verifikabbli. L-istess approċċ jista’ jiġi segwit għall-iskema ta’ derogi. Jekk jintużaw b’mod korrett, dan jiżgura li l-għoti tad-derogi ma jmurx kontra l-objettiv tad-Direttiva 101 . Fil-Kawża C-6/04, il-Qorti osservat li “l-Artikoli 12, 13 u 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jifformaw totalità koerenti ta’ normi intiżi sabiex tiġi assigurata l-protezzjoni tal-ispeċijiet ikkonċernati, b’tali mod li kull deroga li tkun inkompatibbli ma’ din id-Direttiva tkun tikser kemm il-projbizzjonijiet imsemmija fl-Artikoli 12 jew 13 ta’ din kif ukoll ir-regola li d-derogi jistgħu jingħataw skont l-Artikolu 16 tal-istess Direttiva”.

Bħala regola ġenerali, is-severità ta’ kwalunkwe waħda mill-kundizzjonijiet jew mit-“testijiet” tiżdied skont is-severità tal-impatt potenzjali ta’ deroga fuq speċi jew fuq popolazzjoni.

(3-13)    Il-ħruġ ta’ deroga jippresupponi li l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti jkunu żguraw li l-kundizzjonijiet kollha stabbiliti fl-Artikolu 16 ikunu ġew issodisfati. L-Istati Membri jeħtiġilhom jiżguraw ukoll li l-effetti kumulattivi tad-derogi ma joħolqux impatti li jmorru kontra l-objettivi tal-Artikolu 12 u tad-Direttiva kollha kemm hi 102 .

(3-14) Konsegwentement, l-użu ta’ derogi spiss jiġi ġestit bl-aħjar mod f’qafas ta’ konservazzjoni nazzjonali sabiex jiġi żgurat li, b’mod ġenerali, l-impatti kumulattivi tad-derogi għal speċi partikolari ma jkunux ta’ detriment għaż-żamma tal-ispeċijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-livell nazzjonali u/jew bijoġeografiku fi Stat Membru. Fi kwalunkwe każ, l-Istati Membri jeħtieġ li jagħtu ħarsa ġenerali u jissorveljaw l-użu ta’ derogi fil-livell nazzjonali (kif ukoll, jekk tkun neċessarja, ħarsa ġenerali li testendi lil hinn mill-fruntieri għall-popolazzjonijiet transfruntiera). Dan jista’ jirrikjedi, skont l-istruttura organizzazzjonali fi Stat Membru, awtoritajiet reġjonali jew lokali li jħarsu lejn l-effetti tad-derogi lil hinn mit-territorji tagħhom stess.

Eżempju ta’ kif l-awtorità nazzjonali tista’ tinkwadra l-użu tad-derogi maħruġin fit-territorju tagħha jista’ jinstab fil-Kawża C-342/05. Fir-rigward taċ-ċirkostanza li d-deċiżjonijiet tal-għoti ta’ permessi tal-kaċċa għal-lupu huma wkoll soġġetti għal limitu reġjonali massimu ta’ kampjuni tal-ispeċi li jistgħu jiġu maqtula f’kull distrett ta’ protezzjoni tal-annimali tal-kaċċa, din ma tistax tiġi kkunsidrata bħala li tmur kontra l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. Dak il-limitu, li huwa ffissat skont il-kwantità ta’ annimali li jistgħu jiġu maqtula mingħajr ma l-ispeċi inkwistjoni titqiegħed fil-periklu jikkostitwixxi biss il-kuntest li fh id-distretti ta’ ħarsien tal-annimali tal-kaċċa jistgħu joħorġu l-permessi tal-kaċċa, meta, minbarra dan, il-kundizzjonijiet imsemmija fl-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats huma ssodisfati”. 103 Fi kliem ieħor, huwa possibbli li jiġi stabbilit limitu massimu ta’ kampjuni li jistgħu jinqatlu (sabiex jiġi evitat impatt negattiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni) iżda dan ma jneħħix il-ħtieġa li kull deroga tissodisfa l-kundizzjonijiet kollha fl-Artikolu 16(1).

3.2. Sistema kkontrollata bir-reqqa għall-għoti ta’ derogi: it-tliet testijiet

(3-15) L-Artikolu 16 jistabbilixxi tliet testijiet, li kollha jridu jiġu ssodisfati qabel ma tingħata deroga:

1) wiri ta’ waħda jew aktar mir-raġunijiet elenkati fl-Artikolu 16(1)(a)-(d) jew sabiex ikun jista’ jsir, taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta, fuq bażi selettiva u sa punt limitat, it-teħid jew iż-żamma ta’ ċerti kampjuni tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV f’għadd limitat speċifikat mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti (l-ittra “e”),

2) in-nuqqas ta’ alternattiva sodisfaċenti, u

3) l-assigurazzjoni li deroga ma tkunx ta’ detriment għaż-żamma tal-popolazzjonijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

It-tielet test jirrifletti l-objettiv ġenerali tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, li huwa li tikkontribwixxi għall-bijodiversità permezz tal-konservazzjoni tal-ħabitats naturali u tal-fawna u tal-flora selvaġġi (l-Artikolu 2(1)). Il-miżuri meħudin iridu jkunu mfasslin sabiex iżommu jew jirrestawraw il-ħabitats naturali u l-ispeċijiet ta’ fawna u ta’ flora selvaġġi mħarsin, fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Iridu jqisu wkoll ir-rekwiżiti ekonomiċi, soċjali u kulturali u l-karatteristiċi reġjonali u lokali (l-Artikolu 2(2) u (3)).

Qabel ma jkunu jistgħu jiġu eżaminati t-tieni u t-tielet testijiet, l-applikazzjoni trid tissodisfa l-ewwel test. F’termini prattiċi, ftit jagħmel sens li tiġi eżaminata l-kwistjoni ta’ alternattivi sodisfaċenti u l-impatt fuq l-istat ta’ konservazzjoni jekk l-azzjoni ma tissodisfax l-Artikolu 16(1)(a)-(e).

(3-16)    Madankollu, l-Istati Membri jeħtiġilhom jiżguraw li t-tliet testijiet kollha jiġu ssodisfati. L-oneru tal-prova jaqa’ fuq l-awtoritajiet kompetenti sabiex juru li kull deroga tissodisfa t-testijiet kollha, kif spjegat mill-Qorti fil-Kawża C-342/05: “Peress li l-Artikolu 16(1) jipprovdi sistema ta’ deroga li għandha tiġi interpretata b’mod strett u tassenja l-oneru tal-prova tal-eżistenza tal-kundizzjonijiet mitluba, għal kull deroga, lill-awtorità li tieħu d-deċiżjoni, l-Istati Membri għandhom l-obbligu li jiggarantixxu li kull intervent li jaffettwa l-ispeċijiet imħarsin jiġi awtorizzat biss fuq il-bażi ta’ deċiżjonijiet li għandhom motivazzjoni preċiża u adegwata, li tirreferi għall-motivi, għall-kundizzjonijiet u għall-eżiġenzi previsti fl-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats” 104 .

Dijagramma sekwenzjali għall-ħruġ ta’ deroga skont l-Artikolu 16(1)

3.2.1.TEST NRU 1: Wiri ta’ waħda mir-raġunijiet skont fl-Artikolu 16(1)(a-d) jew sabiex ikun jista’ jsir, taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta, fuq bażi selettiva u sa punt limitat, it-teħid jew iż-żamma ta’ ċerti kampjuni tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV f’għadd limitat speċifikat mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti (l-Artikolu 16(1)(e))

(3-17) Jingħataw derogi minħabba li hemm problema jew sitwazzjoni speċifika li jeħtieġ li tiġi indirizzata. Id-derogi jridu jkunu bbażati fuq tal-anqas waħda mill-għażliet elenkati fl-Artikolu 16(1)(a), (b), (c), (d) u (e). Derogi speċifiċi mhux iġġustifikati minn xi waħda minn dawn ir-raġunijiet/l-għażliet imorru kontra kemm l-ispirtu kif ukoll l-iskop tad-Direttiva dwar il-Ħabitats kif ukoll il-formulazzjoni tal-Artikolu 16 105 .

Fil-Kawża C-508/04 106 , il-Qorti kkonstatat li l-leġiżlazzjoni Awstrijaka ma kinitx konsistenti mal-Artikolu 16(1) tad-Direttiva, parzjalment minħabba li r-raġunijiet għad-deroga skont il-leġiżlazzjoni Awstrijaka (jiġifieri l-operat kummerċjali ta’ natura agrikola jew silvikulturali, il-produzzjoni ta’ xorb, u l-kostruzzjoni ta’ installazzjonijiet) ma kienu jaqgħu taħt l-ebda waħda mir-raġunijiet/mill-għażliet elenkati b’mod eżawrjenti fl-Artikolu 16(1) tad-Direttiva.

(3-18)    Meta tingħata deroga, l-objettiv segwit irid jiġi ddikjarat b’mod ċar u preċiż u l-awtorità nazzjonali jeħtiġilha tistabbilixxi, fid-dawl ta’ data xjentifika rigoruża, li d-derogi jkunu xierqa bl-għan li jintlaħaq dak l-objettiv, jeħtiġilhom jiġġustifikaw is-selezzjoni ta’ raġuni/ta’ għażla skont l-Artikolu 16(1)(a) sa (e) u jivverifikaw li jkunu ssodisfati l-kundizzjonijiet speċifiċi 107 .

(a) Fl-interess li jħarsu l-fawna u l-flora selvaġġa u li jikkonservaw il-ħabitat naturali

(3-19) L-ewwel raġuni għall-għoti ta’ deroga hija l-ħarsien tal-flora u tal-fawna selvaġġi u l-konservazzjoni tal-ħabitats naturali. L-Artikolu 16(1)(a) la jispeċifika t-tip ta’ fawna, ta’ flora jew ta’ ħabitats naturali koperti u lanqas it-tip ta’ theddidiet. Minħabba l-objettiv ġenerali tad-Direttiva, speċijiet u ħabitats naturali vulnerabbli, rari, fil-periklu jew endemiċi (pereżempju, dawk elenkati fl-annessi tad-Direttiva dwar il-Ħabitats) huma aktar probabbli li jkunu koperti minn din ir-raġuni, li effettivament ikollhom l-għan li jnaqqsu l-impatt negattiv ta’ speċi partikolari fuqhom. Mhuwiex komuni li jiġu pprijoritizzati l-interessi ta’ speċi li tkun komuni u b’saħħitha fuq l-interessi ta’ speċi li tissodisfa l-kriterji tal-Artikolu 1(g) tad-Direttiva.

(3-20)    Jenħtieġ li l-awtorità kompetenti teżamina bir-reqqa jekk l-interessi tal-ħarsien ta’ ħabitat jew ta’ speċi ta’ interess Komunitarju jistgħux jiġġustifikaw l-effett fuq speċi oħra ta’ interess Komunitarju, pereżempju meta speċi tal-priża tista’ tiġi mhedda lokalment minn speċi karnivora 108 , fuq bażi ta’ każ każ. Qabel ma jiġi kkunsidrat il-ħruġ ta’ deroga għall-ħarsien ta’ speċi tal-priża, jenħtieġ li jiġi vvalutat u indirizzat it-theddidiet l-oħra kollha possibbli (eż. id-deterjorament tal-ħabitat, il-kaċċa eċċessiva, it-tfixkil, il-kompetizzjoni minn speċijiet domestiċi). Jenħtieġ li l-valutazzjoni tkopri l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet koperti mid-deroga possibbli meta mqabbla mal-istat ta’ konservazzjoni tal-“fawna, flora u ħabitats” inkwistjoni, l-impatt fit-tul fuq il-popolazzjoni(jiet) affettwata/i, l-effikaċja fit-tul fit-tnaqqis tat-theddida, eċċ. Jenħtieġ li l-valutazzjoni ssegwi l-prinċipju tal-proporzjonalità: l-iżvantaġġi kkawżati ma jistgħux ikunu sproporzjonati għall-għanijiet segwiti.

 (b) Biex jipprevjenu l-ħsara serja, b’mod partikolari lill-uċuħ tar-raba’, lill-bhejjem, lill-foresti, lis-sajd u lill-ilma u lil tipi oħra ta’ proprjetà

(3-21) It-tieni raġuni għall-għoti ta’ deroga hija li tiġi evitata l-ħsara serja, b’mod partikolari lill-uċuħ tar-raba’, lill-bhejjem, lill-foresti, lis-sajd u lill-ilma u lil tipi oħrajn ta’ proprjetà. Din id-deroga tqis l-interessi ekonomiċi, u, kif innotat, il-ħsara li għandha tiġi evitata trid tkun serja. Madankollu, il-lista mhijiex eżawrjenti; tista’ tkopri tipi oħrajn ta’ proprjetà. Ħsara serja hija relatata ma’ interessi speċifiċi, jiġifieri twassal, jew tista’ twassal, fost l-oħrajn, għal telf ekonomiku u/jew finanzjarju dirett jew indirett, għal telf tal-valur tal-proprjetà, jew għat-telf tal-materjal tal-produzzjoni.

(3-22)    Madankollu, kif enfasizzat mill-Qorti fis-sentenza tagħha fil-Kawża C-46/11, l-Artikolu 16(1)(b) ma jippermettix lill-awtoritajiet jidderogaw mill-projbizzjonijiet stabbiliti skont l-Artikoli 12 sempliċiment minħabba li l-konformità ma’ tali projbizzjonijiet tkun tesiġi bidla fl-attivitajiet agrikoli, tal-forestrija jew tal-farms tal-ħut. Fil-Kawża C-46/11, is-sentenza tal-Qorti ddikjarat li l-Artikolu 16(1)(b) ma jawtorizzax deroga mill-projbizzjonijiet tal-Artikolu 12 minħabba li l-konformità ma’ dawk il-projbizzjonijiet ma tippermettix l-użu ta’ teknoloġiji normalment użati fl-agrikoltura, fil-forestrija jew fit-trobbija tal-ħut 109 .

(3-23)    Fid-deċiżjoni dwar il-proċedura ta’ deroga komparabbli skont l-Artikolu 9 tad-Direttiva dwar l-Għasafar 2009/147/KE, il-Qorti nnotat li d-Direttiva mhijiex imfassla sabiex tipprevjeni ħsara minuri iżda ħsara serja biss, jiġifieri li taqbeż ċertu grad 110 . Għaldaqstant sempliċi fastidju u riskji kummerċjali normali ma jistgħux jikkostitwixxu raġunijiet leġittimi għall-għoti ta’ derogi. Dik li titqies bħala ħsara serja jenħtieġ li tiġi evalwata fuq bażi ta’ każ każ meta tinqala’ l-kwistjoni.

(3-24)    Il-Qorti speċifikat li “l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats ma jirrikjedix li jkun hemm ħsara severa qabel l-adozzjoni tal-miżuri derogatorji” 111 . Peress li din id-dispożizzjoni hija maħsuba sabiex tipprevjeni ħsara serja, mhuwiex meħtieġ li l-ħsara serja nnifisha tkun diġà seħħet; il-probabbiltà li sseħħ ħsara serja hija biżżejjed. Madankollu, is-sempliċi possibbiltà li tista’ sseħħ ħsara mhuwiex biżżejjed; il-probabbiltà li sseħħ il-ħsara trid tkun għolja, u hekk ukoll il-firxa tal-ħsara. Il-probabbiltà għolja li sseħħ ħsara serja trid tintwera permezz ta’ evidenza suffiċjenti. Irid ikun hemm ukoll biżżejjed evidenza li r-riskju ta’ ħsara serja jkun attribwibbli l-aktar għall-ispeċijiet fil-mira tad-deroga u li jrid ikun hemm probabbiltà kbira li sseħħ ħsara serja jekk ma titteħidx azzjoni. Jenħtieġ li l-esperjenza tal-passat turi probabbiltà għolja tal-okkorrenza ta’ ħsara.

(3-25)    Meta jagħtu derogi, l-Istati Membri jeħtiġilhom jkunu f’pożizzjoni li juru li kwalunkwe metodu ta’ kontroll użat skont id-deroga jkun effettiv u durabbli fil-prevenzjoni jew fil-limitazzjoni tal-ħsara serja, eż. immirat speċifikament lejn il-post u l-ħin fejn isseħħ jew x’aktarx isseħħ ħsara u mmirat lejn l-individwi li jikkawżaw il-ħsara eċċ. Fil-Kawża C-342/05 112 , il-Qorti kkonstatat li l-Finlandja kienet naqset milli tissodisfa l-obbligi tagħha skont l-Artikoli 12(1) u 16(1)(b) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats billi awtorizzat il-kaċċa għal-lupu fuq bażi preventiva, mingħajr ma ġie stabbilit li l-kaċċa tipprevjeni ħsara serja skont it-tifsira tal-Artikolu 16(1)(b). Għaldaqstant id-derogi jenħtieġ li jkunu mmirati lejn l-iskala neċessarja anki lejn dik ta’ kampjun individwali (eż. speċi problematika waħda ta’ ors).

(3-26)    Id-derogi għall-prevenzjoni ta’ ħsara serja jinħarġu prinċipalment għal speċijiet li għandhom impatt sinifikanti fuq setturi differenti, bħal karnivori kbar, Castor fiber u, sa ċertu punt anqas, Lutra lutra. Dawn huma eżempji topiċi ta’ speċijiet li l-preżenza u l-espansjoni tagħhom jistgħu jwasslu għal għadd ta’ kunflitti mal-interessi tal-bniedem fi Stati Membri differenti. Il-mitigazzjoni ta’ dawn il-kunflitti tista’ teħtieġ l-iżvilupp ta’ strateġiji komprensivi ta’ konservazzjoni u l-aġġustament, fejn possibbli, ta’ prattiki umani li jwasslu għal kunflitti sabiex tiġi żviluppata kultura ta’ koeżistenza. Tista’ tirrikjedi wkoll l-iżvilupp ta’ pjanijiet li jkunu adattati lokalment għall-karatteristiċi speċifiċi tal-ispeċi u tal-attivitajiet affettwati, li jistgħu jinkludu derogi f’konformità mal-Artikolu 16(1)(b).

(3.27) Il-Kummissjoni Ewropea appoġġat diversi proġetti u inizjattivi LIFE li żviluppaw linji gwida ta’ prattika tajba għall-ġestjoni tal-kunflitti li jinvolvu speċijiet imħarsin (eż. il-Pjattaforma tal-UE dwar il-koeżistenza bejn il-persuni u karnivori kbar 113 deskritta fil-kaxxa ta’ hawn taħt). F’diversi Stati Membri ġew prodotti linji gwida speċifiċi għall-ispeċijiet fil-livell nazzjonali jew reġjonali 114 . Meta l-pjan ikun li titfittex deroga, huwa rrakkomandat li jiġu esplorati l-miżuri, il-prattiki u l-istrumenti ssuġġeriti f’dawn il-linji gwida jew esperjenzati xi mkien ieħor, sabiex jinstabu l-aħjar soluzzjonijiet adattati lokalment bl-għan li jitnaqqsu l-ħsara u l-kunflitt, fuq il-bażi tal-prinċipju tal-proporzjonalità.

(c) Fl-interessi tas-saħħa u s-sikurezza pubblika, jew għal raġunijiet obbligatorji oħra li huma konnessi mal-interess pubbliku, inklużi dawk tat-tip soċjali jew ekonomiku u l-konsegwenzi ta’ benefiċċju tal-akbar importanza għall-ambjent

(3-28) It-tielet raġuni possibbli għall-għoti ta’ deroga hija għal “raġunijiet obbligatorji oħrajn li huma konnessi mal-interess pubbliku”. Dan il-kunċett mhuwiex definit fid-Direttiva iżda l-paragrafu jsemmi raġunijiet ta’ interess pubbliku bħas-saħħa pubblika u s-sikurezza pubblika. Ikopri wkoll raġunijiet oħrajn mhux speċifikati, bħal raġunijiet ta’ natura soċjali jew ekonomika, raġunijiet li għandhom konsegwenzi ta’ benefiċċju ta’ importanza primarja għall-ambjent, eċċ. (il-lista mhijiex eżawrjenti).

(3-29) F’oqsma oħrajn tad-dritt tal-UE fejn jidhru kunċetti simili, pereżempju l-moviment liberu tal-merkanzija, il-Qorti Ewropea tal-Ġustizzja sostniet li r-rekwiżiti prevalenti jew l-interess pubbliku jiġġustifikaw miżuri nazzjonali li jirrestrinġu l-prinċipju tal-moviment liberu. F’dan il-kuntest, hija rrikonoxxiet is-saħħa pubblika, il-ħarsien tal-ambjent, u l-kisba ta’ għanijiet leġittimi tal-politika ekonomika u soċjali bħala tali rekwiżiti imperattivi.

(3-30)    L-istess kunċett jidher ukoll fl-Artikolu 6(4) tad-Direttiva. Sa issa, il-Qorti ma ħarġet l-ebda ġurisprudenza dwar kif għandu jiġi interpretat dan il-kunċett speċifiku iżda jista’ jitqies li l-wiri tal-kunsiderazzjonijiet prevalenti għal pjan jew għal proġett jenħtieġ li jkun applikabbli bl-istess mod għal derogi. L-analiżi tal-Kummissjoni fid-dokument ta’ gwida tagħha tal-Artikolu 6 116 hija ta’ għajnuna sabiex jiġi spjegat dan il-kunċett.

(3-31)    L-ewwel nett, huwa ċar mill-kliem li l-interessi pubbliċi biss, promossi jew minn korpi pubbliċi jew privati, jistgħu jkunu bbilanċjati kontra l-għanijiet ta’ konservazzjoni tad-Direttiva. Għalhekk, proġetti li huma kompletament fl-interess ta’ kumpaniji jew ta’ individwi tipikament ma jitqisux li jkunu fl-interess pubbliku.

(3-32)    It-tieni nett, trid tiġi enfasizzata n-natura “prevalenti” ta’ dan l-interess pubbliku. Dan jimplika li mhux kull forma ta’ interess pubbliku ta’ natura soċjali jew ekonomika huwa suffiċjenti, b’mod partikolari meta jitqies kontra l-piż partikolari tal-interessi mħarsin mid-Direttiva. Hawnhekk huwa meħtieġ ibbilanċjar bir-reqqa tal-interessi. Huwa wkoll raġonevoli li wieħed jassumi li fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, l-interess pubbliku x’aktarx li jkun prevalenti biss jekk ikun interess fit-tul: l-interessi fuq terminu qasir li jrendu biss benefiċċji fuq terminu qasir ma jkunux biżżejjed sabiex jegħlbu l-interess fit-tul tal-konservazzjoni tal-ispeċijiet.

(3-33)    L-awtorità kompetenti jeħtiġilha teżamina bir-reqqa n-natura prevalenti tal-interess pubbliku (jew “konnessi” miegħu) fuq bażi ta’ każ każ, u ssib bilanċ xieraq mal-interess pubbliku ġenerali li jintlaħqu l-objettivi tad-Direttiva. Jidher raġonevoli li jiġi kkunsidrat, bħal fil-każ tal-Artikolu 16(1)(b), li l-użu ta’ derogi skont l-Artikolu 16(1)(c) ma jirrikjedix li l-ħsara għas-saħħa jew għas-sikurezza tal-bniedem tkun iġġarrbet qabel l-adozzjoni ta’ miżuri ta’ deroga. Madankollu, meta jużaw din id-deroga, l-Istati Membri jeħtiġilhom ikunu jistgħu juru, b’evidenza suffiċjenti, rabta bejn id-deroga u l-objettivi kkwotati ta’ interess pubbliku prevalenti.

(3-34) Jistgħu jkunu meħtieġa derogi għall-ispeċijiet għal interessi pubbliċi prevalenti għal pjanijiet jew għal proġetti li jaffettwaw is-siti ta’ Natura 2000, soġġetti għar-rekwiżiti tal-Artikolu 6(3-4). Għalhekk, jenħtieġ li l-miżuri preventivi, ta’ mitigazzjoni u ta’ kumpens previsti skont l-Artikolu 6 iqisu wkoll l-ispeċijiet ikkonċernati mid-derogi. Sabiex tiġi żgurata l-konsistenza u jiġu ssimplifikati l-proċeduri tal-Artikolu 16 mal-valutazzjonijiet tal-Artikolu 6, huwa rakkomandabbli li tiġi ssimplifikata wkoll, fejn rilevanti, il-verifika tal-kundizzjonijiet tad-deroga (in-nuqqas ta’ soluzzjonijiet alternattivi sodisfaċenti u ta’ effetti detrimentali fuq l-ispeċi) fil-kuntest tal-valutazzjoni xierqa, fejn applikabbli.

(d) Għall-iskop tar-riċerka u l-edukazzjoni, biex tiġġedded il-popolazzjoni u biex jiġu introdotti mill-ġdid dawn l-ispeċijiet u għall-operazzjonijiet ta’ tgħammir meħtieġa għal dawn l-iskopijiet, inkluża l-propagazzjoni artifiċjali tal-pjanti

(3-35)    Tali derogi jistgħu, pereżempju, ikopru l-immarkar ta’ ċerti individwi ta’ speċi għal finijiet ta’ riċerka (eż. kullari tar-radju) sabiex tinftiehem aħjar l-imġiba tagħhom, jew għal proġetti ta’ konservazzjoni li għandhom l-għan li jerġgħu jintroduċu l-ispeċi. Ovvjament, il-proġetti ta’ riċerka jridu jikkunsidraw ukoll metodi alternattivi. Pereżempju, fejn ir-riċerka tinvolvi l-qtil ta’ kampjun, jenħtieġ li jitħeġġeġ l-użu ta’ karkassi u ta’ kampjuni minn eżemplari maqtulin għal raġunijiet oħrajn 117 . Huwa neċessarju wkoll li jintwera li l-iskop ta’ tali riċerka jipprevali fuq l-interessi ta’ ħarsien strett tal-ispeċi.

(3-36) It-teħid ta’ bajd, il-qbid u it-tnissil fil-magħluq, it-trażlokazzjoni, eċċ. jistgħu jkunu permessi kollha kemm huma għall-fini ta’ ripopolazzjoni ta’ popolazzjonijiet li jkunu naqsu ferm, sabiex tiżdied id-diversità ġenetika tagħhom jew terġa’ tiġi introdotta speċi. Madankollu, għalkemm l-għan ta’ dawn id-derogi huwa l-konservazzjoni tal-ispeċijiet, jista’ jkollhom diversi impatti negattivi potenzjali, li jinvolvu aspetti ekoloġiċi, soċjali u ekonomiċi u kunsiderazzjonijiet dwar il-benessri tal-annimali. Għalhekk, meta jingħataw derogi ta’ dan it-tip, huwa rrakkomandat li jintużaw l-aħjar data, mekkaniżmi, għodod disponibbli (Guidelines for Reintroductions and Other Conservation Translocations 118 tal-IUCN) u esperjenzi rilevanti speċifiċi għall-ispeċijiet, sabiex tiżdied il-possibbiltà ta’ suċċess u jiġu evitati riskji possibbli għall-ispeċijiet li jiġu introdotti mill-ġdid jew għal speċijiet oħrajn.

Meta l-ispeċijiet li għandhom jiġu rripopolati jew introdotti jkunu elenkati kemm fl-Anness IV kif ukoll fl-Anness II tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, u ż-żoni ta’ destinazzjoni jkunu barra minn Natura 2000, jenħtieġ li l-awtoritajiet jevalwaw ukoll l-opportunità/il-ħtieġa li jiddeżinjaw iż-żoni ewlenin ta’ riproduzzjoni u ta’ tagħlif tal-popolazzjoni tal-ispeċijiet ripopolata jew introdotta mill-ġdid bħala ta’ Natura 2000, b’mod partikolari għall-ispeċijiet ta’ prijorità. Barra minn hekk, l-alternattivi possibbli għall-introduzzjoni mill-ġdid jew għat-trażlokazzjoni jridu jkunu ġew ivvalutati minn qabel bħala anqas effettivi jew jintwera li ma jkunux fattibbli bħala mezz sabiex jintlaħqu l-objettivi speċifiċi u definiti b’mod ċar ta’ konservazzjoni tal-introduzzjoni mill-ġdid jew tat-trażlokazzjoni.

(e) Biex ikun jista’ jsir, taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta, fuq bażi selettiva u għal ammont limitat, it-teħid jew iż-żamma ta’ ċerti kampjuni tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV f’għadd limitat speċifikat mill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti

(3-37) Il-ħames u l-aħħar raġuni għall-ħruġ ta’ deroga hija li jittieħdu jew jinżammu ċerti kampjuni tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV, taħt kundizzjonijiet strettament issorveljati, fuq bażi selettiva u sa ċertu punt limitat.

(3-38) Għall-kuntrarju tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 16(1)(a) sa (d), l-Artikolu 16(1)(e) ma jispeċifikax objettiv li għandu jiġi segwit meta tintuża din id-deroga. Madankollu, xorta jrid jingħata objettiv meta jintuża l-Artikolu 16(1)(e) u jrid ikun iġġustifikat bis-sħiħ. L-objettiv irid ikun ukoll konformi mal-objettivi ġenerali tad-Direttiva. Fil-Kawża C-674/17 il-QĠUE ċċarat li “l-objettivi invokati insostenn tad-deroga għandhom jiġu ddefiniti b’mod ċar, preċiż u sostnut fid-deċiżjoni ta’ deroga”. Il-Qorti tqis ukoll li eżenzjoni bbażata fuq l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats “tista’ tikkostitwixxi biss applikazzjoni konkreta u fil-ħin sabiex tissodisfa rekwiżiti preċiżi u għal sitwazzjonijiet speċifiċi” 119 . Għalhekk huwa ċar li jrid ikun hemm objettiv speċifiku għall-għoti ta’ deroga.

(3-39) Fil-Kawża C-674/17 120 , il-QĠUE ddeċidiet li “l-objettiv ta’ deroga bbażata fuq l-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, bħala prinċipju, mhuwiex bħall-objettivi tad-derogi bbażati fuq l-Artikolu 16(1)(a) sa (d) ta’ din id-Direttiva, b’tali mod li l-ewwel dispożizzjoni tista’ tkun il-bażi għall-adozzjoni ta’ deroga biss fil-każ li dawk id-dispożizzjonijiet mhumiex rilevanti” u li “sabiex l-ipoteżi l-oħrajn tal-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats ma jistax jikkostitwixxi bażi legali ġenerali għall-ħruġ ta’ derogi mill-Artikolu 12(1) ta’ din id-Direttiva, mingħajr ma jxekkel sitwazzjonijiet oħra koperti bl-Artikolu 16(1) tagħha kif ukoll is-sistema ta’ ħarsien strett tal-effettività tagħhom”.

Għalhekk, l-Artikolu 16(1)(e) mhuwiex bażi legali ġenerali sabiex jiġu pprovduti derogi, iżda jista’ jiġi applikat biss jekk l-objettivi li jridu jintlaħqu bid-deroga ma jaqgħux taħt l-Artikolu 16(1)(a)-(d). Inkella d-dispożizzjonijiet ta’ 16(1)(a)-(d) u s-sistema ta’ ħarsien strett jitilfu l-effettività tagħhom. F’dan il-każ partikolari, il-QĠUE indirizzat b’mod espliċitu l-problema tal-kaċċa illegali ta’ speċi mħarsa, li hija tirrikonoxxi bħala sfida kbira għall-konservazzjoni ta’ speċijiet fil-periklu. Il-Qorti rrikonoxxiet li, fil-prinċipju, il-ġlieda kontra l-kaċċa illegali tista’ tiġi ċċitata bħala metodu ta’ kontribut għaż-żamma jew għar-restawr tal-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-ispeċijiet ikkonċernati u, għalhekk, bħala objettiv kopert mill-Artikolu 16(1)(e) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats 121 .

(3-40) Mis-sentenza fil-Kawża C-674/17 huwa ċar li l-Artikolu 16(1)(e) ma jillimitax il-firxa ta’ objettivi li jistgħu jintlaħqu b’mod leġittimu b’deroga. Minbarra l-ġlieda kontra l-kaċċa illegali, raġunijiet oħrajn jistgħu jiġġustifikaw l-użu tal-Artikolu 16(1)(e), dment li l-objettiv tad-deroga jkun konformi mal-objettiv ġenerali tad-Direttiva li jinżamm u jiġi rrestawrat l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-ispeċi kkonċernata.

Madankollu, il-QĠUE fil-Kawża C-674/17 iddeċidiet ukoll li “hija l-awtorità nazzjonali li għandha tissostanzja, abbażi ta’ data xjentifika rigoruża, inkluż, skont il-każ, data komparattiva dwar il-konsegwenzi tal-kaċċa ta’ ġestjoni fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-lupu, l-ipoteżi skont liema l-awtorizzazzjoni tal-kaċċa ta’ ġestjoni tistax realment tnaqqas il-kaċċa illegali, u dan sa fejn hija kellha effett pożittiv nett fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni ta’ lpup, filwaqt li jittieħed inkunsiderazzjoni n-numru ta’ derogi maħsuba u l-istimi l-iktar reċenti tan-numru ta’ teħid illegali” 122 .

Il-QĠUE enfasizzat ukoll li “għandu jitqies li s-sempliċi eżistenza ta’ attività illegali bħall-kaċċa illegali jew id-diffikultajiet fl-implimentazzjoni tal-kontroll tagħha ma jistgħux ikunu biżżejjed sabiex Stat Membru jitneħħielu l-obbligu tiegħu li jiżgura s-salvagwardja tal-ispeċijiet mħarsin skont l-Anness IV tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. F’tali sitwazzjoni, għall-kuntrarju, huwa l-obbligu tiegħu li jiffavorixxi l-kontroll strett u effettiv ta’ din l-attività illegali, minn naħa, u l-implimentazzjoni ta’ mezzi li ma jinvolvux in-nuqqas ta’ osservanza tal-projbizzjonijiet imposti mill-Artikoli 12 sa 14 kif ukoll mill-Artikolu 15(a) u (b) ta’ din id-Direttiva, min-naħa l-oħra”. 123

(3-41) Anke meta jkun intwera li deroga tkun ibbażata fuq objettiv leġittimu li jissodisfa l-kundizzjonijiet ta’ hawn fuq, hija tista’ tingħata biss jekk tissodisfa wkoll sensiela ta’ kriterji oħrajn, jiġifieri trid tikkonċerna biss għadd limitat ta’ kampjuni tal-ispeċi, trid tiġi applikata fuq bażi selettiva u sa ċertu punt limitat, u ssir taħt kundizzjonijiet strettament issorveljati 124 . Kull wieħed minn dawn il-kriterji huwa esplorat hawn taħt.

·Għadd limitat

(3-42)    Dan huwa kriterju relattiv li jrid jitqabbel mal-livell tal-popolazzjoni ta’ speċi, mar-rati annwali tar-riproduzzjoni u tal-mortalità tagħha u huwa marbut direttament mal-istat ta’ konservazzjoni tagħha 125 . Għalhekk, huwa essenzjali li jiġi stabbilit limitu għall-għadd ta’ individwi li jistgħu jittieħdu/jinżammu. Fil-Kawża C-674/17, il-QĠUE ċċarat li dan l-għadd jiddependi mil-livell tal-popolazzjoni (għadd ta’ individwi), mill-istat ta’ konservazzjoni tagħha u mill-karatteristiċi bijoloġiċi tagħha. L-“għadd limitat” se jkollu jiġi stabbilit, taħt ir-responsabbiltà tal-awtorità nazzjonali kompetenti, fuq il-bażi ta’ informazzjoni xjentifika rigoruża ta’ data ġeografika, klimatika, ambjentali u bijoloġika u fid-dawl tar-rati tar-riproduzzjoni u tal-mortalità annwali totali minħabba kawżi naturali iżda wkoll telf minħabba kawżi oħrajn bħal aċċidenti, derogi oħrajn (eż. skont l-Artikolu 16(1)(b)) u kampjuni, li jkunu “niqsin”.

L-għadd ta’ annimali meħudin irid jiżgura wkoll li ma jinvolvix ir-riskju ta’ impatt negattiv sinifikanti fuq l-istruttura tal-popolazzjoni inkwistjoni, anki jekk ma jkunx, fih innifsu, detrimentali għaż-żamma tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom 126 . L-“għadd limitat” irid jissemma b’mod ċar fid-deċiżjonijiet ta’ deroga 127 . Jenħtieġ li dan il-limitu jiġi stabbilit fil-livell tal-popolazzjoni; dan jeħtieġ koordinazzjoni bejn l-unitajiet ta’ ġestjoni kollha li jikkondividu l-popolazzjoni kkonċernata. Għal vertebrati b’firxa wiesgħa b’popolazzjonijiet transfruntiera, bħal karnivori kbar, l-Istati Membri li jikkondividu popolazzjoni jeħtiġilhom jikkoordinaw sabiex jistabbilixxu pożizzjoni komuni dwar x’jista’ jitqies bħala għadd limitat għall-finijiet tal-għoti ta’ derogi.

(3-43) Jenħtieġ li d-derogi ma jingħatawx meta jkun hemm riskju li d-deroga jista’ jkollha effett negattiv sinifikanti fuq il-konservazzjoni tal-popolazzjoni lokali kkonċernata f’termini kwantitattivi jew kwalitattivi (eż. fuq l-istruttura tal-popolazzjoni) (ara wkoll il-Kapitolu 3.2.3). Minħabba li d-derogi kollha fi kwalunkwe każ iridu jissodisfaw il-kundizzjoni preċiża tal-Artikolu 16(1) li ma jkunux “ta’ dannu għall-ħarsien tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi konċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom”, ir-referenza espliċita fl-Artikolu 16(1)(e) għal “għadd limitat” tissuġġerixxi li l-leġiżlatur kellu l-ħsieb li jkun hemm livell ogħla ta’ restrizzjoni.

(3-44)    Il-kunċett ta’ “għadd limitat” għal speċijiet strettament imħarsin huwa ħafna aktar restrittiv mill-“kwota massima sostenibbli” jew mir-“rendiment ottimali sostenibbli” għal speċijiet soġġetti għall-ġestjoni tal-kaċċa u elenkati fl-Anness V tad-Direttiva. Il-kundizzjoni tal-“għadd limitat” hija konformi mal-grad ta’ ħarsien mitlub mid-Direttiva għal speċijiet li ma jistgħux jiġu sfruttati. Il-kundizzjoni hija aktar restrittiva mill-kundizzjoni ġenerali tad-deroga li tiġi żgurata ż-żamma tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Għalhekk, hija aktar restrittiva mill-użu “sostenibbli” meħtieġ għall-ispeċijiet tal-Anness V skont l-Artikolu 14, li jiżgura li l-isfruttament tagħhom ikun kompatibbli maż-żamma tal-ispeċijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli 128 .

(3-45)    Il-limitu tal-“għadd limitat” jenħtieġ li jiġi ddeterminat abbażi ta’ kriterji speċifiċi għal kull speċi, peress li jiddependi fuq ir-rekwiżiti ekoloġiċi ta’ kull speċi. Dawn jistgħu jinkludu skala spazjali ta’ distribuzzjoni, frammentazzjoni tal-ħabitat u tal-pajsaġġ, id-disponibbiltà tal-priża, l-organizzazzjoni soċjali tal-ispeċijiet, ix-xejriet u l-livelli ta’ theddid, inklużi l-mard, it-tniġġis u l-kontaminanti, il-mortalità illegali u inċidentali u t-tibdil fil-klima. Fil-każijiet kollha, il-limitu tal-“għadd limitat” “għandu jiġi ddeterminat fuq il-bażi ta’ informazzjoni xjentifika rigoruża” 129 .

·Taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta, fuq bażi selettiva u għal ammont limitat

(3-46) Din il-kwalifika turi b’mod ċar li l-leġiżlatur tal-UE kellu l-ħsieb li jistabbilixxi restrizzjonijiet sinifikanti. Il-prinċipju ta’ kundizzjonijiet strettament issorveljati jimplika wkoll li kwalunkwe użu ta’ dan it-tip ta’ deroga jrid jinvolvi awtorizzazzjonijiet ċari li jridu jkunu relatati ma’ individwi jew ma’ gruppi ta’ individwi, ma’ postijiet, ma’ ħinijiet u ma’ kwantitajiet partikolari. It-terminu “għal ammont limitat” jappoġġa din l-interpretazzjoni. Jimplika wkoll il-ħtieġa għal kontrolli territorjali, temporali u personali stretti sabiex jiġu infurzati d-derogi u tiġi żgurata l-konformità.

(3-47)    Min-naħa l-oħra, il-prinċipju ta’ selettività jfisser li l-attività inkwistjoni trid tkun speċifika ħafna fl-effett tagħha, immirata lejn ċerti individwi ta’ speċi waħda, jew anke lejn ġeneru wieħed jew klassi ta’ età waħda ta’ dik l-ispeċi (eż. speċijiet maskili maturi biss) għall-esklużjoni tal-oħrajn kollha. Dan l-approċċ huwa appoġġat mill-ispeċifikazzjoni fl-Artikolu 16(1)(e) li t-teħid jew iż-żamma trid tkun ristretta għal “ċerti kampjuni”. Jimplika wkoll li jenħtieġ li ċerti aspetti tekniċi tal-metodu użat juru selettività b’mod verifikabbli.

Fil-Kawża C-674/17, il-QĠUE enfasizzat dan l-aspett billi ġġudikat: “Fir-rigward, sussegwentement, tal-kundizzjonijiet ta’ selettività u ta’ limitazzjoni tat-teħid jew taż-żamma ta’ ċerti kampjuni tal-ispeċi, għandu jitqies li dawn jeżiġu li d-deroga tirrigwarda numru ta’ kampjuni ddeterminat bl-iktar mod strett, speċifiku u fil-ħin possibbli, fid-dawl tal-għan imfittex mid-deroga inkwistjoni. Għaldaqstant jista’ jkun neċessarju, fid-dawl tal-ammont tal-popolazzjoni tal-ispeċi inkwistjoni, tal-istat ta’ konservazzjoni tagħha u tal-karatteristiċi bijoloġiċi tagħha, li d-deroga tkun limitata mhux biss għall-ispeċi kkonċernata jew għat-tipi jew gruppi ta’ kampjuni tagħha, iżda wkoll għall-ispeċi identifikati individwalment”  130 .

L-istess deċiżjoni ċċarat it-terminu “taħt kundizzjonijiet ta’ sorveljanza stretta” bħala li jfisser: “…, b’mod partikolari, li dawn il-kundizzjonijiet kif ukoll il-mod kif l-osservanza tagħhom hija żgurata jippermettu li tiġi żgurata n-natura selettiva u limitata tat-teħid jew taż-żamma tal-kampjuni tal-ispeċi kkonċernati. B’dan il-mod, għal kull deroga bbażata fuq din id-dispożizzjoni, l-awtorità nazzjonali kompetenti trid tiżgura ruħha qabel l-adozzjoni tagħha li l-kundizzjonijiet previsti fiha jkunu osservati u tissorvelja l-impatt sussegwenti tagħha. Fil-fatt, il-leġiżlazzjoni nazzjonali trid tiżgura li l-legalità tad-deċiżjonijiet li joħorġu derogi skont din id-dispożizzjoni u l-mod kif dawn id-deċiżjonijiet jiġu applikati, inkluż f’dak li jirrigwarda l-osservanza tal-kundizzjonijiet dwar b’mod partikolari l-postijiet, id-dati, il-kwantitajiet u t-tipi ta’ kampjuni inkwistjoni, li huma soġġetti għalihom, ikunu kkontrollati b’mod effettiv u fil-ħin” 131 .

(3-48)    Il-kundizzjoni ta’ “bażi selettiva” tirrifletti l-projbizzjoni skont l-Artikolu 15(a) dwar l-użu ta’ mezzi mhux selettivi ta’ qbid u ta’ qtil elenkati fl-Anness VI(a) għat-teħid, għall-qbid jew għall-qtil, skont derogi, ta’ speċijiet elenkati fl-Anness IV(a). Il-metodu użat għall-qbid jew għall-insib irid ikun selettiv meta jiġu applikati derogi skont l-Artikolu 16(1)(e).

3.2.2. TEST NRU 2: Nuqqas ta’ alternattiva sodisfaċenti

(3-49)    Skont l-Artikolu 16(1), l-Istati Membri jeħtiġilhom ikunu ċerti li ma hemm l-ebda alternattiva sodisfaċenti qabel ma tintuża deroga. Din hija kundizzjoni ġenerali applikabbli għad-derogi kollha. Huwa f’idejn l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti li jagħmlu t-tqabbil meħtieġ u li jevalwaw soluzzjonijiet alternattivi. Madankollu, din is-setgħa diskrezzjonali hija soġġetta għal diversi restrizzjonijiet.

(3-50) Fuq il-bażi tal-ġurisprudenza tal-Qorti dwar id-dispożizzjoni komparabbli tal-Artikolu 9 tad-Direttiva 79/409/KEE dwar l-Għasafar 132 , speċjalment fil-Kawża C-10/96, l-analiżi ta’ jekk ikunx hemm “alternattiva sodisfaċenti oħra” tista’ titqies li għandha tliet partijiet: X’inhi l-problema jew is-sitwazzjoni speċifika li jeħtieġ li tiġi indirizzata? Hemm xi soluzzjonijiet oħrajn? Jekk iva, dawn se jsolvu l-problema jew is-sitwazzjoni speċifika li għaliha titfittex id-deroga? Ir-rimarki li ġejjin huma bbażati fuq il-ġurisprudenza tal-QĠUE dwar id-dispożizzjoni ta’ deroga komparabbli tal-Artikolu 9 tad-Direttiva dwar l-Għasafar u jistgħu jiġu applikati b’analoġija għall-Artikolu 16.

(3-51)    L-analiżi ta’ jekk “ma hemmx alternattiva sodisfaċenti oħra” tippreżumi li teżisti problema jew sitwazzjoni speċifika u li jeħtieġ li tiġi indirizzata. L-awtoritajiet nazzjonali kompetenti huma mitlubin isolvu din il-problema jew is-sitwazzjoni billi jagħżlu, fost l-alternattivi possibbli, l-aktar waħda xierqa li tiżgura l-aħjar protezzjoni tal-ispeċi filwaqt li ssolvi l-problema/is-sitwazzjoni. Sabiex jiġi żgurat il-ħarsien strett tal-ispeċijiet, l-alternattivi jridu jiġu vvalutati skont il-projbizzjonijiet elenkati fl-Artikolu 12. Pereżempju, dawn jistgħu jinvolvu postijiet alternattivi ta’ proġetti, skali jew disinji ta’ żvilupp differenti, jew attivitajiet, proċessi jew metodi alternattivi.

Pereżempju, meta tiġi vvalutata l-eżistenza ta’ “alternattivi sodisfaċenti oħrajn” għall-miżuri skont l-Artikolu 16(1)(b), li għandhom l-għan li jipprevjenu danni serji għall-għelejjel, għall-bhejjem, għall-foresti, għas-sajd u għall-ilma jew għal tip ieħor ta’ proprjetà, iridu l-ewwel jiġu implimentati mezzi preventivi mhux letali kompatibbli mal-Artikolu 12 jew, tal-anqas, jiġu eżaminati serjament. Fil-biċċa l-kbira tal-każijiet, miżuri preventivi kontra ħsara għall-għelejjel jew għall-bhejjem (bħall-użu ta’ xatbiet xierqa, tagħmir li jservi ta’ deterrent għall-organiżmi selvaġġi, klieb tal-għassa mal-bhejjem, l-użu ta’ rgħajja jew bidliet fil-prattiki ta’ ġestjoni tal-bhejjem, kif ukoll il-promozzjoni tat-titjib tal-kundizzjonijiet tal-ħabitat jew tal-popolazzjonijiet tal-priża tal-ispeċijiet ikkonċernati) jistgħu jkunu alternattiva sodisfaċenti għall-użu ta’ derogi skont id-derogi tal-Artikolu 16(1)(b). Miżuri preventivi oħrajn, bħat-tixrid ta’ informazzjoni bbażata fuq ix-xjenza bl-iskop li jitnaqqas il-kunflitt (pereżempju metodi ta’ trobbija jew imġiba umana) jistgħu jkunu parti mill-alternattivi sodisfaċenti għall-użu ta’ kontroll letali kemm skont l-Artikolu 16(1)(b) kif ukoll skont id-derogi mill-Artikolu 16(1)(c).

(3-52)    Meta jiġi aċċertat jekk teżistix soluzzjoni sodisfaċenti oħra għal sitwazzjoni speċifika, jenħtieġ li jitqiesu l-vantaġġi u l-iżvantaġġi ekoloġiċi, ekonomiċi u soċjali kollha, sabiex tiġi identifikata l-aħjar alternattiva għall-każ speċifiku. Jenħtieġ li din l-analiżi tal-vantaġġi u tal-iżvantaġġi tħares lejn l-effetti negattivi potenzjali tas-soluzzjonijiet possibbli kif ukoll l-għażliet u l-għodod sabiex jiġi annullat jew imminimizzat kwalunkwe effett negattiv. Ir-riżultat nett, f’termini tas-soluzzjoni tal-problema filwaqt li jiġu evitati jew imminimizzati l-effetti sekondarji, jenħtieġ li mbagħad jitqies kontra l-effetti ta’ deroga, filwaqt li jitqies l-objettiv ġenerali tad-Direttiva.

(3-53) Mill-ġdid, meta jawtorizzaw id-derogi, l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti jeħtiġilhom jaċċertaw jekk ikunx hemm alternattivi sodisfaċenti li jistgħu jiksbu l-objettiv segwit, filwaqt li jqisu b’mod partikolari l-aħjar evidenza xjentifika u teknika rilevanti, fid-dawl taċ-ċirkostanzi tas-sitwazzjoni speċifika u f’konformità mal-projbizzjonijiet stabbiliti fid-Direttiva dwar il-Ħabitats. 133

(3-54) Pereżempju, fil-Kawża C-674/17, il-QĠUE qieset li s-sempliċi eżistenza ta’ attività illegali, bħall-kaċċa illegali jew id-diffikultajiet li wieħed jiltaqa’ magħhom fil-monitoraġġ ta’ din l-attività, mhumiex biżżejjed sabiex jeħilsu lil Stat Membru mill-obbligu tiegħu li jissalvagwardja l-ispeċijiet f’konformità mal-Anness IV tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. F’sitwazzjoni bħal din, irid jagħti prijorità lill-kontroll strett u effettiv ta’ dik l-attività illegali u lill-adozzjoni ta’ miżuri li jkunu konformi mal-projbizzjonijiet stabbiliti fl-Artikoli 12 sa 14 u fl-Artikolu 15(a) u (b) ta’ dik id-Direttiva 134 .

(3-55) Huwa biss meta jintwera b’mod suffiċjenti li l-alternattivi potenzjali ma jkunux sodisfaċenti, jew minħabba li ma jkunux kapaċi jsolvu l-problema speċifika jew ma jkunux teknikament fattibbli, u meta jiġu ssodisfati wkoll il-kundizzjonijiet l-oħrajn, li jkun jista’ jiġi ġġustifikat l-użu tad-deroga.

Madankollu, jekk miżura tkun parzjalment sodisfaċenti anki jekk ma tindirizzax biżżejjed il-problema, iżda xorta tista’ tnaqqas jew ittaffi l-problema, jenħtieġ li din tiġi implimentata l-ewwel. Id-derogi għall-intervent letali jistgħu jiġu ġġustifikati biss għall-problema residwa, jekk ma jkun possibbli l-ebda metodu ieħor, iżda jridu jkunu proporzjonali għall-problema li jifdal wara li jittieħdu miżuri mhux letali.

(3-56)    Jenħtieġ li l-proċess sabiex jiġi aċċertat jekk alternattiva oħra tkunx mhux sodisfaċenti jkun ibbażat fuq valutazzjoni ddokumentata sew tal-għażliet disponibbli kollha possibbli, inkluż f’termini tal-effettività tagħhom, fuq il-bażi tal-aħjar fatti u data disponibbli. Il-valutazzjoni tal-alternattivi trid tkun ibbilanċjata fid-dawl tal-objettiv ġenerali taż-żamma jew tar-restawr tal-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-ispeċijiet ta’ interess Komunitarju kkonċernati (għalhekk, trid tqis l-istat ta’ konservazzjoni, l-impatt tat-tneħħija inċidentali jew illegali addizzjonali ta’ kampjuni u prospetti tal-popolazzjoni kkonċernata). Il-valutazzjoni tista’ tqis ukoll il-proporzjonalità f’termini ta’ kost. Madankollu, il-kost ekonomiku ma jistax ikun l-uniku fattur determinanti meta jiġu analizzati soluzzjonijiet alternattivi. B’mod partikolari, ma jistgħux jiġu rrifjutati soluzzjonijiet alternattivi sodisfaċenti mill-bidu minħabba li dawn ikunu jiswew wisq 135 .

(3-57)    Fi kwalunkwe każ, il-ħruġ ta’ deroga mill-Artikolu 16 irid ikun l-aħħar istanza 136 . Il-karatteristika komuni essenzjali ta’ kwalunkwe sistema ta’ deroga hija li trid tkun subordinata għal rekwiżiti oħrajn stabbiliti fid-Direttiva fl-interess tal-konservazzjoni.

(3-58)    L-istess approċċ japplika għall-interpretazzjoni tat-terminu “sodisfaċenti”. Minħabba n-natura eċċezzjonali tar-reġim ta’ derogi u d-dmir tal-Istati Membri skont l-Artikolu 4(3) tat-TUE li jgħinu lill-UE twettaq il-kompiti tagħha, deroga tkun iġġustifikata biss fuq il-bażi ta’ dimostrazzjoni oġġettiva li ma jkun hemm l-ebda soluzzjoni sodisfaċenti oħra 137 .

(3-59)    L-Avukat Ġenerali fil-Kawża C-342/05 iċċara l-prinċipju tal-proporzjonalità, li skont dan, 138 “miżura xorta ma tistax tiġi eżegwita jekk l-objettiv tagħha jista’ jintlaħaq b’mezzi inqas dannużi, jiġifieri permezz ta’ soluzzjoni oħra valida skont l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats”. “Soluzzjoni oħra titqies valida, mhux biss meta wkoll tikseb l-objettivi tad-deroga, iżda wkoll meta l-iżvantaġġi kkawżati mid-deroga jirriżultaw sproporzjonati fir-rigward tal-għanijiet segwiti, filwaqt li s-soluzzjoni l-oħra tiżgura proporzjonalità adegwata”.

(3-60)    Id-determinazzjoni ta’ jekk alternattiva tkunx sodisfaċenti f’sitwazzjoni fattwali partikolari trid tkun ibbażata fuq fatturi oġġettivament verifikabbli, bħal kunsiderazzjonijiet xjentifiċi u tekniċi. Minħabba n-natura eċċezzjonali tar-reġim ta’ derogi, deroga tkun iġġustifikata biss fuq il-bażi ta’ wiri oġġettiv tar-raġunijiet li għalihom ma jistgħux jiġu adottati soluzzjonijiet prima facie sodisfaċenti oħrajn 139 . Evidentement, il-ħtieġa li jiġu kkunsidrati bis-serjetà alternattivi oħrajn hija ta’ importanza primarja. L-Istati Membri għandhom setgħa diskrezzjonali limitata, u fejn tkun teżisti soluzzjoni oħra, kwalunkwe argument li ma tkunx sodisfaċenti jeħtieġ li jkun konvinċenti. Is-sentenza fil-Kawża C-182/02 turi l-approċċ strett meħud mill-Qorti għal derogi skont id-Direttiva dwar l-Għasafar. Sabiex taċċerta jekk kinitx teżisti soluzzjoni sodisfaċenti, il-Qorti vvalutat kemm il-“ħtieġa” kif ukoll l-“iskop” tad-deroga 140 .

Din is-sentenza tikkonferma l-importanza li jintwera li jkun hemm raġunijiet konvinċenti sabiex tiġi ġġustifikata deroga 141 . Soluzzjoni oħra ma tistax titqies bħala mhux sodisfaċenti sempliċiment minħabba li tikkawża aktar inkonvenjent jew twassal għal bidla fl-imġiba fil-benefiċjarji tad-deroga. F’dan ir-rigward, l-argumenti bbażati fuq it-“tradizzjoni b’għeruq b’saħħithom” jew it-“tradizzjoni storika u kulturali” tal-prattiki tal-kaċċa nstabu li ma kinux biżżejjed sabiex jiġġustifikaw il-ħtieġa għal deroga mid-Direttiva dwar l-Għasafar 142 . L-istess loġika tapplika għal derogi skont id-Direttiva dwar il-Ħabitats.

(3-61)    Barra minn hekk, is-soluzzjoni finalment magħżula, anki jekk tinvolvi deroga, trid tkun limitata b’mod oġġettiv sal-punt meħtieġ sabiex tiġi solvuta l-problema jew is-sitwazzjoni speċifika 143 . Dan ifisser li d-derogi jridu jkunu limitati fiż-żmien, fil-post, fl-għadd ta’ kampjuni involuti, fil-kampjuni speċifiċi involuti, fil-persuni awtorizzati, eċċ. Il-ħtieġa li tiġi limitata deroga sal-punt meħtieġ sabiex tiġi solvuta l-problema ġiet ikkonfermata mill-ġdid fil-Kawża C-10/96 dwar id-dispożizzjoni komparabbli tal-Artikolu 9 tad-Direttiva dwar l-Għasafar 144 . Skont il-Qorti, l-għadd ta’ kampjuni involuti mid-deroga jrid ikun “stabbilit fil-livell ta’ dak li jirriżulta li jkun oġġettivament neċessarju sabiex jipprovdi soluzzjoni għal dawk il-problemi”. Dan il-limitu huwa distint mill-“għadd limitat” fl-Artikolu 16(1)(e), li huwa “limitu massimu” ġenerali meta tiġi applikata din id-deroga partikolari 145 .

3.2.3.TEST NRU 3: Impatt ta’ deroga fuq l-istat ta’ konservazzjoni

(3-62)    Skont l-Artikolu 16(1), id-derogi ma jistgħux ikunu “ta’ dannu għall-ħarsien tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħhom”. Jenħtieġ li l-implimentazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni tinkludi valutazzjoni f’żewġ stadji: l-ewwel nett, li jiġi vvalutat l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet speċifiċi ta’ speċi fil-firxa naturali tagħha fi ħdan l-Istat Membru kkonċernat (u possibbilment lil hinn mill-konfini nazzjonali jekk il-popolazzjonijiet ikunu kondiviżi ma’ pajjiżi ġirien) u, it-tieni, evalwazzjoni tal-impatt tad-deroga fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni jew tal-popolazzjonijiet speċifiċi kkonċernati. Għal raġunijiet ta’ ċarezza, hawnhekk “popolazzjoni” hija ddefinita bħala grupp ta’ individwi tal-istess speċi li jgħixu f’żona ġeografika definita fl-istess ħin u li jnisslu (potenzjalment) flimkien (jiġifieri jikkondividu ġabra komuni ta’ ġeni) 146 .

3.2.3.a) Skala ta’ valutazzjoni

(3-63)    Imbagħad, tqum il-mistoqsija dwar il-livell li jenħtieġ li jitqies sabiex jiġi evalwat jekk l-impatt ta’ deroga jkunx detrimentali, newtrali jew jistax ikun pożittiv għall-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi. L-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi jrid fl-aħħar mill-aħħar jitqies fil-firxa naturali tagħha, skont l-Artikolu 1(i). F’diskussjonijiet mal-Kumitat dwar il-Ħabitats, ġie miftiehem li, għall-fini tar-rapportar skont l-Artikolu 17 (b’rabta mal-Artikolu 11), jenħtieġ li l-istat ta’ konservazzjoni jiġi vvalutat fil-livell bijoġeografiku f’kull Stat Membru. Dan fl-aħħar mill-aħħar ikun jippermetti li l-informazzjoni tiġi aggregata għar-reġjuni bijoġeografiċi kollha madwar l-UE. Għalhekk, l-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi fir-reġjun bijoġeografiku partikolari fi Stat Membru jkun informazzjoni rilevanti ħafna meta tiġi kkunsidrata deroga.

(3-64)    Madankollu, valutazzjoni tal-impatt ta’ deroga speċifika fil-biċċa l-kbira tal-każijiet ikollha tkun f’livell aktar baxx mir-reġjun bijoġeografiku sabiex tkun sinifikattiva f’termini ekoloġiċi. Livell utli jista’ jkun il-popolazzjoni (lokali). Il-formulazzjoni tal-Artikolu 16, li ssemmi “popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati”, tikkonferma din l-interpretazzjoni.

Ovvjament, l-approċċ irid jiġi adattat għall-ispeċi inkwistjoni: l-effetti kumulattivi tal-qtil ta’ individwi ta’ karnivori kbar b’firxa wiesgħa jeħtieġ li jiġu evalwati fil-livell tal-popolazzjoni (transfruntiera, fejn applikabbli 147 ), filwaqt li l-impatt tal-qerda ta’ sit tat-tnissil f’ħabitat tal-anfibji pjuttost frammentat jista’ jiġi evalwat aħjar fuq sit individwali jew fil-livell tal-metapopolazzjoni 148 .

Skont il-ġurisprudenza stabbilita, id-derogi jridu jiġu applikati b’mod xieraq sabiex jiġu indirizzati rekwiżiti preċiżi u sitwazzjonijiet speċifiċi 149 . Għaldaqstant il-valutazzjonijiet f’livelli aktar baxxi normalment ikunu essenzjali, peress li d-derogi jridu jittrattaw problemi speċifiċi u jipprovdu soluzzjonijiet xierqa. Għalhekk, id-derogi jridu jingħataw għal post speċifiku peress li l-impatt primarju tagħhom ikun fil-livell lokali. Imbagħad, il-valutazzjoni f’livell aktar baxx ikollha tiġi vvalutata fid-dawl tas-sitwazzjoni fuq skala akbar (eż. bijoġeografika, transfruntiera jew nazzjonali), għal stampa sħiħa tas-sitwazzjoni.

Fis-sentenza tagħha fil-Kawża C-674/17 dwar id-derogi għall-ilpup, il-QĠUE ssegwi dan ir-raġunament billi tiddikjara li, qabel ma jawtorizzaw derogi, l-awtoritajiet nazzjonali jeħtiġilhom jivvalutaw l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni kkonċernata u l-impatt tad-derogi previsti kemm fil-livell lokali kif ukoll fil-livell tat-territorju tal-Istat Membru jew, fejn applikabbli, fil-livell tar-reġjun bijoġeografiku inkwistjoni fejn il-fruntieri tal-Istat Membru jaqsmu diversi reġjuni bijoġeografiċi jew jekk il-firxa naturali tal-ispeċi tkun teħtieġ dan u, sa fejn ikun possibbli, fil-livell transfruntier. Il-QĠUE ċċarat li: “l-evalwazzjoni tal-impatt ta’ deroga fuq il-livell tat-territorju ta’ popolazzjoni lokali hija ġeneralment neċessarja għad-determinazzjoni tal-effett tagħha fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni inkwistjoni fuq livell ikbar. (…) Il-konsegwenzi ta’ tali deroga ġeneralment se jinħassu b’mod l-iktar immedjat fiż-żona lokali koperta minnha. Barra minn hekk, l-istat ta’ konservazzjoni ta’ popolazzjoni fuq il-livell nazzjonali jew bijoġeografiku jiddependi wkoll mill-effett meħud flimkien tad-diversi derogi li jaffettwaw żoni lokali” 150 . “Għaldaqstant, tali deroga ma tistax tiġi adottata mingħajr ma jkunu ġew evalwati l-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċi kkonċernata kif ukoll l-impatt li d-deroga maħsuba jista’ jkollha fuqha fuq il-livell lokali kif ukoll fuq il-livell tat-territorju ta’ dan l-Istat Membru jew, skont il-każ, fuq il-livell tar-reġjun bijoġeografiku inkwistjoni meta l-fruntieri ta’ dan l-Istat Membru jikkoinċidu ma’ diversi reġjuni bijoġeografiċi, jew inkella jekk il-firxa naturali tal-ispeċi teżiġi dan u, sa fejn possibbli, fuq il-livell transfruntier” 151 . Madankollu, “ma tistax tittieħed inkunsiderazzjoni, għall-fini ta’ din l-evalwazzjoni, il-parti tal-firxa naturali tal-popolazzjoni kkonċernata li testendi għal ċerti partijiet mit-territorju ta’ Stat terz, li mhuwiex marbut bl-obbligi ta’ protezzjoni stretta tal-ispeċi li huma ta’ interess għall-Unjoni” 152 .

(3-65) Meta l-awtorità li tagħti derogi tingħata fil-livelli subnazzjonali (eż. mill-amministrazzjoni reġjonali), huwa neċessarju li tiġi kkoordinata u jkollha ħarsa ġenerali u superviżjoni tal-għoti ta’ derogi fil-livell tal-Istati Membri (u wkoll lil hinn mill-fruntieri nazzjonali fil-każ ta’ popolazzjonijiet transfruntiera), sabiex jiġi evitat ir-riskju li s-somma tad-derogi tirriżulta f’effetti detrimentali għall-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fil-firxa naturali (nazzjonali) tagħhom (ara wkoll 3.1.2).

3.2.3.b)    Id-derogi u l-impatt fuq l-istat ta’ konservazzjoni

(3-66) Kif indikat fil-ġurisprudenza applikabbli tal-QĠE 153 , “l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva jagħmel l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli ta’ dawn il-popolazzjoni tal-ispeċi kkonċernati fil-firxa naturali tagħhom kundizzjoni neċessarja u preliminari għall-għoti tad-derogi li huwa jipprevedi”. La l-għoti ta’ derogi għal speċijiet fi stat ta’ konservazzjoni mhux favorevoli u lanqas l-użu ta’ miżuri ta’ kumpens mhu previst espliċitament fid-Direttiva. Madankollu, bl-interpretazzjoni u bl-implimentazzjoni tad-dispożizzjoni f’16(1) b’mod li jiffoka fuq l-ilħuq tal-objettiv ġenerali ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli, iż-żewġ kunċetti jistgħu jiġu inkorporati fl-interpretazzjoni dment li l-ilħuq ta’ dan l-objettiv ma jiġi kompromess b’xi mod.

(3-67)    L-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fil-firxa naturali tagħhom huwa fil-prinċipju prekundizzjoni neċessarja sabiex tingħata deroga 154 . Madankollu, fil-Kawża C-342/05, wara li stabbiliet li l-istat ta’ konservazzjoni tal-lupu fil-Finlandja ma kienx favorevoli, il-Qorti qieset 155 li l-għoti ta’ derogi għall-qtil ta’ kampjuni tal-lupu jibqa’ possibbli “bħala eċċezzjoni” u “meta jiġi debitament stabbilit li mhumiex ta’ natura li jaggravaw l-istat ta’ konservazzjoni mhux favorevoli ta’ dawn il-popolazzjonijet jew li jipprevenuhom milli jerġgħu jilħqu stat ta’ konservazzjoni favorevoli”. Il-qtil ta’ għadd limitat ta’ kampjuni jista’ jkollu effett negliġibbli fuq l-objettiv previst fl-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, jiġifieri ż-żamma jew ir-restawr tal-popolazzjoni tal-lupu fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli fil-firxa naturali tagħha. Għalhekk, tali deroga tista’ tkun newtrali għall-ispeċijiet ikkonċernati. Għalhekk, jekk l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi kkonċernata ma jkunx favorevoli, tista’ tingħata deroga biss jekk tkun iġġustifikata li tkun f’ċirkostanzi eċċezzjonali u biss jekk l-istat ta’ konservazzjoni ma jmurx għall-agħar u r-restawr tagħha fi stat favorevoli ma jkunx evitat (effett newtrali), u dment li l-kundizzjonijiet l-oħrajn meħtieġa kollha skont l-Artikolu 16 jiġu ssodisfati wkoll. Fil-Kawża C-342/05, il-Qorti kkonstatat li fil-fatt ingħataw derogi mill-awtoritajiet nazzjonali rilevanti “mingħajr ma qagħdu fuq valutazzjoni tal-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi, mingħajr ma taw motivazzjoni preċiża u adegwata tan-nuqqas ta’ soluzzjoni sodisfaċenti oħra u mingħajr ma identifikaw b’mod preċiż l-ilpup li jikkawżaw ħsarat kunsiderevoli li setgħu jiġu maqtula”. Barra minn hekk, il-Qorti ddikjarat li tali derogi “li, minn naħa mhumiex ibbażati fuq valutazzjoni tal-impatt tal-qtil tal-ilpup li huma jawtorizzaw fuq iż-żamma fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-popolazzjoni ta’ din l-ispeċi fil-firxa naturali tagħha u li, min-naħa l-oħra ma jinkludux motivazzjoni preċiża u adegwata dwar l-ineżistenza ta’ soluzzjoni sodisfaċenti oħra, imorru kontra l-Artikolu 16(1) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats” 156 . Fil-Kawża C-674/17, l-QĠUE enfasizzat li l-valutazzjoni msemmija hawn fuq tal-effett tad-derogi ppjanati fuq l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli trid titwettaq fid-dawl tal-prinċipju ta’ prekawzjoni. 157 Fi kliem ieħor, “jekk l-eżami tal-aħjar data xjentifika disponibbli jħalli inċertezza fuq il-kwistjoni dwar jekk tali deroga hix se tkun ta’ ħsara jew le għaż-żamma jew għar-restawr tal-popolazzjonijiet ta’ speċi f’perikolu ta’ estinzjoni fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l-Istat Membru għandu ma jadottahiex jew ma jimplimentahiex” 158 .

Jenħtieġ li jiġi adottat approċċ simili meta ma jkunx magħruf l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi kkonċernata. F’dan il-każ, ikun impossibbli li jiġi aċċertat l-impatt tad-deroga fuq l-istat ta’ konservazzjoni, sabiex id-deroga ma tkunx tista’ tingħata.

(3-68)    Ovvjament, anqas ma jkunu favorevoli l-istat u x-xejriet ta’ konservazzjoni, anqas ikun probabbli li deroga tkun tista’ tiġi ġġustifikata, ħlief taħt l-aktar ċirkostanzi eċċezzjonali.

Huwa ċar ukoll li t-teħid ta’ dan l-approċċ għad-derogi jsir l-aħjar f’qafas ċar u żviluppat sew ta’ miżuri ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet. Mill-ġdid (bħal fil-każ tal-miżuri ta’ ħarsien), l-istat ta’ konservazzjoni ta’ speċi huwa l-kunsiderazzjoni ewlenija meta jiġi vvalutat u ġġustifikat l-użu ta’ derogi. Għalhekk, huwa importanti mhux biss li jitqies l-istat ta’ konservazzjoni attwali, iżda li jiġi eżaminat ukoll kif ikun qed jinbidel.

(3-69) Fir-rigward tal-istat ta’ konservazzjoni attwali tal-ispeċijiet affettwati, l-istat u l-kundizzjoni tal-popolazzjoni lokali ta’ speċi f’ċerta żona ġeografika jistgħu jkunu differenti sew mill-istat ta’ konservazzjoni ġenerali tal-popolazzjonijiet fir-reġjun bijoġeografiku fl-Istat Membru (jew saħansitra fil-firxa naturali). Għalhekk, jenħtieġ li l-istat ta’ konservazzjoni fil-livelli kollha jkun magħruf u vvalutat kif xieraq qabel ma jiġi deċiż jekk għandhiex tinħareġ deroga.

(3-70) Ma tista’ tingħata l-ebda deroga jekk ikollha effett detrimentali – fi kwalunkwe livell – fuq l-istat ta’ konservazzjoni jew fuq il-kisba ta’ stat ta’ konservazzjoni favorevoli għal speċi. Fi kliem ieħor, jekk deroga x’aktarx ikollha effett negattiv sinifikanti fuq il-popolazzjoni kkonċernata (jew fuq il-prospetti ta’ din il-popolazzjoni) jew anke fuq popolazzjoni lokali fi Stat Membru, jenħtieġ li l-awtorità kompetenti ma tagħtihiex. Jenħtieġ li r-riżultat nett ta’ deroga jkun newtrali jew pożittiv għall-popolazzjonijiet rilevanti tal-ispeċijiet.

(3-71) Meta d-data ma tkunx robusta u affidabbli biżżejjed sabiex turi li l-istat ta’ konservazzjoni jkun favorevoli u/jew sabiex jiġi żgurat li d-deroga ma taffettwax b’mod avvers l-istat ta’ konservazzjoni, il-prinċipju ta’ prekawzjoni (li jirrikjedi li l-objettivi ta’ konservazzjoni jenħtieġ li jipprevalu fejn ikun hemm inċertezza) jenħtieġ li tiġi applikata u jenħtieġ li ma tingħata l-ebda deroga. Kif iddikjarat mill-QĠUE fil-Kawża C-674/17, “għandu jiġi enfasizzat ukoll li, konformement mal-prinċipju ta’ prekawzjoni stabbilit fl-Artikolu 191(2) TFUE, jekk l-eżami tal-aħjar data xjentifika disponibbli jħalli inċertezza fuq il-kwistjoni dwar jekk tali deroga hix ser tkun ta’ ħsara jew le għaż-żamma jew għar-restawr tal-popolazzjonijiet ta’ speċi f’periklu ta’ estinzjoni fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, l-Istat Membru għandu ma jadottahiex jew ma jimplimentahiex”. 159

(3-72) Meta l-istat u l-kundizzjoni tal-ispeċi jkunu differenti fil-livelli ġeografiċi differenti, jenħtieġ li l-valutazzjoni l-ewwel tħares lejn il-livell tal-popolazzjoni lokali, u mbagħad lejn l-impatt tad-deroga fuq il-popolazzjoni fir-reġjun bijoġeografiku, filwaqt li tqis ukoll l-effett kumulattiv ta’ derogi oħrajn għall-istess speċi f’dak ir-reġjun bijoġeografiku.

3.3.Kunsiderazzjonijiet addizzjonali

(3-73)    Meta jiġi vvalutat jekk deroga tistax tkun ta’ detriment għaż-żamma tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli, jenħtieġ li b’mod partikolari jitqiesu wkoll l-elementi li ġejjin:

a) jekk ikunux stabbiliti, implimentati u infurzati b’mod effettiv il-miżuri (xierqa, effettivi u verifikabbli) meħtieġa għal speċi fi Stat Membru sabiex jiġi żgurat il-ħarsien strett tagħha u li tilħaq stat ta’ konservazzjoni favorevoli;

b) li d-deroga ma taħdimx kontra, tagħmel ineffettivi jew tinnewtralizza l-miżuri meħtieġa;

c) l-impatti (inklużi l-effetti kumulattivi) tad-derogi jiġu mmonitorjati mill-qrib u li jittieħdu tagħlimiet għall-futur.

3.3.1.Ir-rwol tal-pjanijiet ta’ azzjoni dwar l-ispeċijiet

(3-74) Mod wieħed kif jiġi żgurat użu xieraq ta’ derogi, bħala parti minn sistema ta’ ħarsien strett, ikun li jitfasslu u jiġu implimentati pjanijiet ta’ azzjoni komprensivi għall-ispeċijiet jew pjanijiet ta’ konservazzjoni/ġestjoni, anki jekk dawn ma jkunux meħtieġa skont id-Direttiva. Jenħtieġ li dawn il-pjanijiet ikollhom l-għan li jipproteġu l-ispeċi u li jirrestawraw jew iżommu l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tagħha. Jenħtieġ li dawn jinkludu mhux biss il-miżuri meħtieġa skont l-Artikolu 12 iżda wkoll miżuri sabiex jappoġġaw jew jirrestawraw il-vijabbiltà tal-popolazzjoni, il-firxa naturali tagħha u l-ħabitats tal-ispeċi. Imbagħad, il-pjanijiet jistgħu jipprovdu bażi utli, u qafas ta’ gwida, għall-ħruġ ta’ derogi, dment li d-derogi jkunu għadhom jingħataw fuq bażi ta’ każ b’każ, li l-kundizzjonijiet l-oħrajn kollha tal-Artikolu 16 jiġu ssodisfati u li jkun intwera li d-deroga ma tkunx ta’ detriment għaż-żamma tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet ikkonċernati fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli.

(3-75) Pereżempju, id-derogi għall-prevenzjoni ta’ ħsarat serji għall-uċuħ tar-raba’ jew għall-proprjetà jistgħu jkunu anqas effettivi sabiex isolvu l-problema fit-tul jekk jitwettqu indipendentement minn kwalunkwe miżura oħra għall-ispeċi. Madankollu, jekk ikunu akkumpanjati minn għadd ta’ miżuri oħrajn (jiġifieri arranġamenti mhux letali, miżuri ta’ prevenzjoni, inċentivi, kumpensi, eċċ.), fil-kuntest ta’ pjan ta’ konservazzjoni/ġestjoni tal-ispeċijiet, bħala parti minn sistema ta’ ħarsien strett, id-derogi jistgħu jsiru ħafna aktar effettivi. Taħt tali kundizzjonijiet, pjan ta’ konservazzjoni/ġestjoni tal-ispeċijiet, jekk jiġi implimentat kif xieraq, jista’ jipprovdi qafas xieraq għall-ħruġ ta’ derogi f’konformità mal-objettivi tad-Direttiva. Naturalment, dawn il-pjanijiet ikollhom jiġu aġġornati regolarment fid-dawl ta’ għarfien u ta’ riżultati ta’ monitoraġġ imtejbin.

(3-76)    Sabiex jiġi stabbilit qafas xieraq għall-ħruġ ta’ derogi, jenħtieġ li l-pjanijiet ta’ konservazzjoni/ġestjoni tal-ispeċijiet ikunu bbażati fuq informazzjoni xjentifika robusta u aġġornata dwar l-istat u x-xejriet tal-popolazzjoni tal-ispeċijiet u jkollhom bħala l-objettiv ewlieni li jżommu jew li jirrestawraw l-ispeċi għal stat ta’ konservazzjoni favorevoli (li tispeċifika l-kundizzjonijiet li għandhom jiġu ssodisfati għal dan l-għan). Jenħtieġ li l-pjanijiet jinkludu valutazzjoni solida u komprensiva tat-theddid u tal-pressjonijiet rilevanti kollha fuq l-ispeċi, kif ukoll analiżi tal-livelli ta’ mortalità eżistenti, jew permezz ta’ kawżi naturali jew permezz ta’ fatturi kkawżati mill-bniedem, bħall-qtil illegali (kaċċa illegali) jew il-qbid u l-qtil inċidentali.

(3-77) Imbagħad, fuq il-bażi tal-aħjar informazzjoni eżistenti u ta’ valutazzjonijiet xjentifiċi sodi u ta’ sistemi ta’ monitoraġġ, il-pjanijiet ta’ konservazzjoni/ta’ ġestjoni tal-ispeċijiet jistgħu jistabbilixxu firxa koerenti ta’ miżuri li għandhom jiġu implimentati u mmonitorjati sabiex jiġi żgurat li jinkiseb jew jinżamm l-istat ta’ konservazzjoni favorevoli tal-popolazzjoni kkonċernata. F’dawn iċ-ċirkostanzi biss, il-pjanijiet ta’ konservazzjoni/ġestjoni tal-ispeċijiet jistgħu jikkostitwixxu qafas xieraq għall-ħruġ ta’ derogi, li min-naħa tiegħu jista’ jgħin sabiex tiġi ssimplifikata l-proċedura għall-għoti ta’ kull deroga speċifika, dment li jiġu ssodisfati wkoll il-kundizzjonijiet kollha meħtieġa skont l-Artikolu 16.

3.3.2.Valutazzjoni tal-impatt għal pjanijiet/għal proġetti u ħarsien tal-ispeċijiet

(3-78) Id-dispożizzjonijiet u l-proċeduri speċifiċi skont l-Artikolu 16 jeħtieġ li jiġu rrispettati wkoll fil-każ ta’ pjan jew ta’ proġett, li jista’ jaffettwa speċi mħarsa tal-UE u jkun soġġett għall-proċeduri ta’ valutazzjoni skont l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jew skont id-Direttivi dwar il-VIA jew il-VAS. F’dan il-każ, il-proċeduri ta’ valutazzjoni tal-impatt imwettqin għall-pjanijiet u għall-proġetti jistgħu jintużaw sabiex jiġi vvalutat l-impatt fuq ir-rekwiżiti skont l-Artikolu 12 u sabiex jiġi vverifikat jekk humiex issodisfati l-kundizzjonijiet għal deroga skont l-Artikolu 16.

Dan ikun rilevanti, pereżempju, meta l-kostruzzjoni u/jew it-tħaddim ta’ proġett x’aktarx jikkawża d-deterjorament jew il-qerda ta’ siti tat-tnissil jew ta’ postijiet ta’ mistrieħ jew id-disturb ta’ kwalunkwe speċi elenkata fl-Anness IV(a) u li tokkorri fiż-żona tal-proġett.

F’dawk iċ-ċirkostanzi, huwa neċessarju li jiġu vvalutati:

-    jekk xi waħda mill-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats tkunx preżenti fiż-żona tal-proġett;

-    jekk xi wieħed mis-siti tat-tnissil jew mill-postijiet ta’ mistrieħ tal-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats ikunx preżenti fiż-żona tal-proġett;

-    jekk kwalunkwe waħda minn dawn l-ispeċijiet u/jew is-siti tat-tnissil jew il-postijiet ta’ mistrieħ tagħhom tkunx “milquta” (maqtula, imfixkla, danneġġata, eċċ.) mill-kostruzzjoni u/jew mill-operat tal-proġett u, jekk iva;

-    jekk ikunux issodisfati l-kondizzjonijiet stipulati fl-Artikolu 16.

(3-79) Huwa biss wara li jitwettqu l-kontrolli ta’ hawn fuq li tkun tista’ tingħata deroga skont l-Artikolu 16 u li l-proġett ikun jista’ jitwettaq legalment (wara li jkun inkiseb kunsens għall-iżvilupp). Jekk, pereżempju, sit tat-tnissil ta’ speċi tal-Anness IV(a) tkun preżenti u tinqered mill-kostruzzjoni jew mill-operat tal-proġett, l-awtorizzazzjoni tal-proġett tkun tikkostitwixxi ksur tal-Artikolu 12, ħlief jekk tingħata deroga skont l-Artikolu 16 u jkunu ssodisfati l-kundizzjonijiet għall-ħruġ ta’ deroga.

(3-80) Meta l-proġetti x’aktarx li jkollhom effetti sinifikanti fuq siti ta’ Natura 2000, individwalment jew inkella flimkien ma’ pjanijiet jew ma’ proġetti oħrajn, dawn ikunu soġġetti għal valutazzjoni xierqa skont l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva, filwaqt li jitwettqu wkoll il-kontrolli fil-lista msemmija hawn fuq u jingħata segwitu kif xieraq.

Għal proġetti li mhumiex soġġetti għall-Artikolu 6(3) minħabba li x’aktarx ma jkollhomx effetti sinifikanti fuq is-siti ta’ Natura 2000, individwalment jew flimkien ma’ pjanijiet jew ma’ proġetti oħrajn, l-Istati Membri jistgħu jadattaw il-proċeduri eżistenti sabiex jissodisfaw ir-rekwiżiti tal-Artikoli 12 u 16. Dan ifisser li l-kontrolli fil-lista ta’ hawn fuq jistgħu jiġu inkorporati fl-evalwazzjonijiet li jifformaw parti mill-proċessi tat-teħid ta’ deċiżjonijiet f’diversi livelli fi Stat Membru, inklużi deċiżjonijiet dwar l-ippjanar tal-użu tal-art jew proċeduri ta’ valutazzjoni ambjentali għal programmi, għal pjanijiet u għal proġetti.

L-iskop sottostanti huwa li jiġu identifikati b’mod korrett u fil-pront l-impatti ta’ proġett, inkluż l-impatt fuq l-ispeċijiet imħarsin elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats u fuq il-ħabitats tagħhom, qabel ma jitwettaq il-proġett. Il-proċedura tal-VIA hija vettura possibbli għal dan.

(3-81) Il-koordinazzjoni tal-proċeduri legali tista’ tevita kumplikazzjonijiet legali. Idealment, wara li tasal it-talba għall-kunsens għall-iżvilupp dwar proġett li jaqa’ fi ħdan il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva dwar il-VIA, tinbeda VIA (tal-anqas l-istadju ta’ skrinjar) sabiex ikunu jistgħu jiġu identifikati l-impatti potenzjali kollha. Għalhekk, il-ħtieġa għal deroga tista’ tiġi identifikata mingħajr dewmien u jista’ jiġi vvalutat jekk jistgħux jiġu ssodisfati r-rekwiżiti tal-Artikolu 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. Jekk iva, il-kunsens għall-iżvilupp ikun jista’ jingħata sussegwentement flimkien mad-deroga. Jekk il-proġett ikun jeħtieġ li jiġi mmodifikat minħabba s-sejbiet tal-VIA, id-deroga tista’ tkun ibbażata fuq il-proġett modifikat.

Idealment, il-VIA mwettqa wara l-applikazzjoni għall-permess uniku tkopri l-impatti rilevanti kollha fuq l-ambjent (inkluż l-impatt fuq l-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV(a) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats u fuq is-siti tat-tnissil jew fuq il-postijiet ta’ mistrieħ tagħhom) li jistgħu jiġu indirizzati meta jingħata l-permess. Pereżempju, dan jista’ jsir billi jiġu stabbiliti kundizzjonijiet li jtaffu l-impatti negattivi u/jew billi jingħataw derogi għal ċerti projbizzjonijiet stabbiliti fil-liġi, jekk jissodisfaw il-kundizzjonijiet għad-derogi.

(3-82) Għalkemm ma huwiex obbligatorju skont l-Artikoli 12 u 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats li jitwettqu l-kontrolli msemmijin hawn fuq f’valutazzjoni xierqa skont l-Artikolu 6(3) tad-Direttiva dwar il-Ħabitats jew bħala parti mill-proċedura tal-VIA, dan huwa l-aħjar mod kif tiġi żgurata l-konformità mal-Artikoli 12 u 16 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. Il-proċedura tal-VIA tista’ tidentifika l-impatt fuq l-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV tad-Direttiva dwar il-Ħabitats assoċjati ma’ proġett kif ukoll il-konsegwenzi potenzjali tal-proġett f’termini ta’ ksur ta’ kwalunkwe projbizzjoni fl-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats. It-twettiq tal-valutazzjoni tal-impatt inklużi l-konsultazzjonijiet multipli meħtieġa qabel ma tinħareġ deroga u l-iżvilupp huwa l-aħjar mod kif jista’ jimxi ’l quddiem peress li jiffaċilita l-koordinazzjoni fit-teħid ta’ deċiżjonijiet.

3.3.3.Ir-rwol tal-miżuri ta’ kumpens (derogi mill-Artikolu 12(1)(d))

(3-83)    Jistgħu jiġu previsti miżuri ta’ kumpens għal derogi ġustifikati, jiġifieri mill-Artikolu 12(1)(d), jiġifieri fejn ikun hemm deterjorament jew qerda ta’ siti tat-tnissil u ta’ postijiet ta’ mistrieħ. Skont il-bijoloġija, l-ekoloġija u l-imġiba tal-ispeċijiet, tali miżuri jistgħu jaħdmu tajjeb għal xi speċijiet, iżda mhux għal oħrajn.

Għall-kuntrarju tal-miżuri ta’ mitigazzjoni, il-miżuri ta’ kumpens ikunu indipendenti mill-attività li tikkawża d-deterjorament jew il-qerda ta’ sit tat-tnissil jew ta’ post ta’ mistrieħ. Tali miżuri jkunu maħsubin sabiex jikkumpensaw għal effetti negattivi speċifiċi fuq sit tat-tnissil jew fuq post ta’ mistrieħ, li fl-ebda każ ma jirriżulta f’impatt detrimentali fuq l-istat ta’ konservazzjoni għall-ispeċi kkonċernata. Idealment, jenħtieġ li l-miżuri ta’ kumpens jaqblu mal-effetti negattivi fuq is-sit tat-tnissil jew fuq il-post ta’ mistrieħ, u jkunu fis-seħħ u effettivi qabel ma jseħħ l-effett negattiv.

(3-84)     Il-miżuri ta’ kumpens mhumiex imsemmijin fl-Artikolu 16, u għalhekk mhumiex obbligatorji. Ma jistgħux jiġġustifikaw jew jikkumpensaw ukoll għal ksur tal-Artikolu 12, iżda jistgħu jkunu element wieħed li jfittex li jiżgura l-konformità mar-rekwiżit fl-Artikolu 16(1) li ma jkun hemm l-ebda impatt detrimentali fuq l-istat ta’ konservazzjoni għall-ispeċi kkonċernata.

Idealment, il-miżuri ta’ kumpens:

I)jikkumpensaw għall-impatt negattiv tal-attività fuq is-siti tat-tnissil u fuq il-postijiet ta’ mistrieħ tal-ispeċi, fiċ-ċirkostanzi speċifiċi (fil-livell tal-popolazzjoni lokali);

II)ikollhom opportunità tajba ta’ suċċess u jkunu bbażati fuq l-aħjar prattika;

III)itejbu l-prospetti ta’ speċi li tikseb stat ta’ konservazzjoni favorevoli;

IV)ikunu effettivi qabel jew mhux aktar tard minn meta jibda jseħħ id-deterjorament jew il-qerda ta’ sit tat-tnissil jew ta’ post ta’ mistrieħ.

(3-85)    B’dan il-mod, il-miżuri ta’ kumpens jistgħu jiggarantixxu li ma jiġi prodott l-ebda effett detrimentali ġenerali fuq is-siti tat-tnissil tal-ispeċi u fuq il-postijiet ta’ mistrieħ fil-livell tal-popolazzjoni jew bijoġeografiku. Madankollu, ma jissostitwixxux jew ma jnaqqsux il-ħtieġa għal derogi skont l-Artikolu 16 sabiex tinżamm konformità mat-tliet testijiet imsemmijin aktar ’il fuq. Dan ifisser li l-adozzjoni ta’ skema ta’ kumpens ma tistax tintuża sabiex tiġi evitata l-ħtieġa għal deroga u l-ħtieġa jinkiseb suċċess fit-tliet testijiet kollha deskritti fil-Kapitolu 3.2.

3.3.4.Derogi għal diversi speċijiet

(3-86)    Xi proġetti (eż. proġetti infrastrutturali kbar ta’ interess pubbliku, bħal networks tat-trasport) jistgħu jaffettwaw numru ta’ speċijiet tal-Anness IV. F’dawn il-każijiet, jenħtieġ li l-impatt fuq kull waħda mill-ispeċijiet affettwati jiġi vvalutat u, fuq il-bażi ta’ din l-informazzjoni, jenħtieġ li tiġi fformata ħarsa ġenerali lejn l-impatt ġenerali sabiex jintgħażlu l-aħjar soluzzjonijiet. Is-soluzzjonijiet iridu jissodisfaw ukoll it-tliet testijiet kollha. Mhuwiex biżżejjed li sempliċiment jiġi elenkat in-numru ta’ speċijiet potenzjalment affettwati mingħajr ma jittieħed il-pass ulterjuri tal-valutazzjoni tal-firxa tal-problemi u jinstabu modi kif dawn jiġu evitati.

3.3.5.Natura temporanja: indirizzar tal-kolonizzazzjoni mill-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV ta’ siti li qed jiġu żviluppati

(3-87) Ikun hemm okkażjonijiet meta attivitajiet ta’ żvilupp tal-art diġà liċenzjati (pereżempju l-kostruzzjoni ta’ infrastruttura ġdida bħal toroq, djar eċċ. jew attivitajiet ta’ tqattigħ fil-barrieri li jkunu għaddejjin) iwasslu għall-ħolqien ta’ ħabitats ġodda favorevoli li jiġu kolonizzati mill-ispeċijiet elenkati fl-Anness IV tad-Direttiva. Tali karatteristiċi tipiċi tan-natura, pereżempju fuq siti ta’ estrazzjoni, jistgħu jinkludu għadajjar ġodda (li jibbenefikaw l-anfibji u l-mazzarelli), żoni miftuħa tal-art, tar-ramel u taż-żrar (li jattiraw insetti u għasafar), mergħat pijunieri (li jattiraw insetti u għasafar), irdum laxk (li jibbenefika l-għasafar u n-naħal solitarju), u l-ħolqien ta’ żoni li jipprovdu kenn (għal rettili, anfibji u insetti).

Peress li r-reġim ta’ ħarsien strett skont l-Artikolu 12 ma jagħmilx distinzjoni bejn ambjenti temporanji (eż. sa 5-10 snin) jew permanenti, ambjenti maħluqin b’mod artifiċjali jew ambjentai maħluqin b’mod naturali, irid jitqies li l-ispeċijiet imħarsin tal-annimali jew tal-pjanti elenkati fl-Anness IV li jibdew jokkupaw sit ġdid bħala riżultat tal-attivitajiet permessi ta’ żvilupp tal-art huma koperti bis-sħiħ ukoll mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-Artikolu 12.

(3-88) L-applikazzjoni tar-reġim ta’ protezzjoni strett skont l-Artikolu 12 għal każijiet bħal dawn tista’ tippreżenta sfida sinifikanti għall-iżviluppaturi tal-proġetti u għas-sidien tal-art li, minħabba n-natura tax-xogħol, jista’ jkollhom bżonn ineħħu dawn il-ħabitats “temporanji” sabiex javvanzaw ix-xogħol tagħhom kif permess. It-tneħħija tal-ħabitats, jew matul fażi preparatorja, operattiva jew ta’ dekummissjonar ta’ proġett, teħtieġ deroga skont l-Artikolu 16(1) jekk jiġu ssodisfati l-kundizzjonijiet (ara hawn taħt).

Mingħajr ċertezza legali li ż-żona inkwistjoni tista’ tintuża b’mod leġittimu għall-iskop permess kif ippjanat, is-sidien tal-art jew l-iżviluppaturi tal-proġetti jistgħu jkunu jridu jipprevjenu l-intrużjoni ta’ speċijiet imħarsin (pereżempju, billi jużaw il-pestiċidi jew il-ħdim tar-raba’) fil-perjodu interim meta l-art ma tkunx qed tiġi żviluppata b’mod attiv sabiex jiġu evitati piżijiet, restrizzjonijiet jew limitazzjonijiet addizzjonali marbutin mal-preżenza ta’ speċijiet imħarsin li oriġinarjament ma kinux preżenti fuq l-art tagħhom. Dan jista’ jippreżenta opportunità mitlufa peress li kwalunkwe ħabitat temporanju addizzjonali li kieku ma kienx jistagħna fiż-żona kkonċernata jista’, taħt ċerti kundizzjonijiet, jikkontribwixxi b’mod pożittiv għall-objettivi tad-Direttiva.

(3-89) Sabiex tiġi pprovduta din iċ-ċertezza legali, u b’hekk, sabiex jiġi pprovdut inċentiv bl-għan li jinħolqu jew jinżammu siti temporanji tan-natura, l-iżviluppaturi jistgħu japplikaw għal deroga skont l-Artikolu 16 fi stadju bikri tal-proċess ta’ ppjanar, meta l-ispeċijiet imħarsin ikunu għadhom ma kkolonizzawx is-sit iżda fejn din il-kolonizzazzjoni tista’ tkun mistennija b’xi ċertezza (dan jista’ jkun il-każ, pereżempju, meta l-ispeċijiet ikunu diġà preżenti fiż-żoni tal-madwar). Din il-forma ta’ deroga minn qabel tippermetti t-tneħħija sussegwenti ta’ karatteristiċi ta’ natura temporanja f’konformità mal-ħtiġijiet ta’ żvilupp tal-proġett. Madankollu, l-istandards legali għal derogi bħal dawn ma jistgħux ikunu anqas minn dawk għal derogi għal speċijiet imħarsin li diġà jkunu preżenti u għall-ħabitats tagħhom, u xorta jridu jissodisfaw il-kundizzjonijiet kollha stabbiliti fl-Artikolu 16. Fost kwistjonijiet oħrajn, dan ifisser li d-derogi mogħtijin qabel l-insedjament attwali tal-ispeċijiet ta’ kolonizzazzjoni jew tal-ħabitat tagħhom iridu jispeċifikaw l-objettivi mfittxijin permezz tad-deroga b’mod ċar u preċiż 160 .

(3-90) Għalhekk, ikun importanti li l-applikazzjonijiet għal deroga skont l-Artikolu 16 ikunu preċeduti minn inventarju komplut meħud fuq il-post li jkollu l-għan li jidentifika l-ispeċijiet imħarsin kollha, mhux biss fiż-żona tal-proġett iżda wkoll fiż-żoni tal-madwar. Dan jiżgura li jiġu identifikati l-ispeċijiet “prevedibbli” kollha tal-Anness IV, flimkien mal-abbundanza tagħhom u mal-probabbiltà li dawn jikkolonizzaw iż-żona tal-proġett. Imbagħad, id-deċiżjoni tal-Artikolu 16 tista’ tintuża sabiex jiġu stabbiliti kundizzjonijiet għaż-żamma tal-funzjonalità ekoloġika kontinwa tal-ħabitat tal-ispeċijiet f’każ li l-ħabitat kolonizzat il-ġdid fiż-żona tal-proġett ikollu jitneħħa għall-finijiet tal-proġett/tal-attività permessa. Dan jista’, pereżempju, jinkludi l-ħolqien u l-ħarsien ta’ ħabitats simili barra miż-żona tal-proġett u r-rilokazzjoni tal-ispeċijiet fiż-żona tal-proġett għal dawn il-ħabitats, bl-appoġġ ta’ monitoraġġ fit-tul. Bħal fil-każ tad-derogi kollha, l-implimentazzjoni korretta trid tiġi vverifikata u rreġistrata wkoll.

(3-91) Derogi li jindirizzaw sitwazzjonijiet ta’ natura temporanja kif deskritti hawn fuq, jeħtieġu ġustifikazzjoni oġġettiva, taħt waħda mir-raġunijiet stabbiliti fl-Artikolu 16(1). Possibbiltà waħda hija li d-deroga tiġi bbażata fuq ir-raġunijiet stabbiliti fl-Artikolu 16(1)(a) li jiġġustifika deroga “fl-interess li jħarsu l-fawna u l-flora selvaġġa u li jikkonservaw l-ħabitat naturali”. Il-formulazzjoni tad-dispożizzjoni mhijiex limitata għal derogi mogħtijin għall-ħarsien ta’ speċijiet ta’ pjanti jew ta’ annimali kontra speċijiet imħarsin kompetituri oħrajn. Il-formulazzjoni tista’ tiġi interpretata sabiex tippermetti wkoll deroga mir-reġim ta’ ħarsien strett għal speċi mħarsa għall-benefiċċju tagħha stess. Il-kliem “interess” fid-dispożizzjoni jissuġġerixxi li d-deroga trid tipprovdi valur miżjud lill-ispeċi kkonċernata. Dan ikun ifisser li l-Artikolu 16(1)(a) ikun applikabbli jekk ikun jista’ jintwera li hemm benefiċċju nett għall-ispeċi kkonċernata li sar possibbli biss bl-għoti tad-deroga qabel kollox.

(3-92) L-Artikolu 16(1)(c) jipprevedi l-possibbiltà li tingħata deroga “għal raġunijiet obbligatorji oħra li huma konnessi mal-interess pubbliku, inklużi dawk tat-tip soċjali jew ekonomiku u l-konsegwenzi ta’ benefiċċju tal-akbar importanza għall-ambjent”. Ir-referenza għal “tal-akbar importanza” tista’ tiġi interpretata b’mod simili għal dik issuġġerita aktar ’il fuq fir-rigward tar-referenza magħmula għall-“interess li jħarsu l-fawna u l-flora selvaġġa u li jikkonservaw l-ħabitat naturali”, kif tinsab fl-Artikolu 16(1)(a), jiġifieri jekk wieħed jassumi li deroga mir-reġim ta’ ħarsien strett għal speċi tista’ tingħata wkoll għall-benefiċċju tagħha stess. Madankollu, il-valur miżjud ikollu jkun ta’ “tal-akbar importanza”, li f’dan il-każ jistabbilixxi limitu ogħla milli skont l-Artikolu 16(1)(a).

(3-93) Il-possibbiltà li jintużaw derogi għal siti ta’ natura temporanja jenħtieġ li tiġi indirizzata bir-reqqa fil-fażi ta’ ppjanar tal-proġett, u jenħtieġ li tinkludi valutazzjoni xjentifika dettaljata ta’ fejn l-ispeċijiet imħarsin jistgħu jgħixu fil-fażijiet differenti tal-proġett. Jenħtieġ li l-fażi ta’ ppjanar tinkludi valutazzjoni ta’ kif l-ispeċijiet li kkolonizzaw il-ħabitats temporanji jistgħu jiġu ppreservati matul u wara l-proġett, sa fejn ikun possibbli, eż. bl-implimentazzjoni ta’ miżuri ta’ mitigazzjoni xierqa u bl-appoġġ għar-rilokazzjoni.

(3-94) Id-deċiżjoni dwar id-deroga xorta waħda trid tissodisfa l-kriterji l-oħrajn kollha stabbiliti fl-Artikolu 16 (nuqqas ta’ alternattivi, l-ebda detriment għall-istat ta’ konservazzjoni) u jenħtieġ li tistabbilixxi minn qabel impenji stretti ta’ sorveljanza u ta’ monitoraġġ 161 . Dawn jiżguraw li l-iżvilupp tas-sit temporanju jikkorrispondi għall-feġġa/għall-okkorrenza prevista ta’ speċijiet imħarsin fis-sit. Din il-ħidma ta’ monitoraġġ tipprovdi wkoll l-evidenza meħtieġa sabiex issir applikazzjoni għal deroga addizzjonali bl-għan li tiġi indirizzata kwalunkwe okkorrenza ġdida li ma kinitx antiċipata fil-bidu nett.

3.4.Monitoraġġ u rapportar tad-derogi

3.4.1.Monitoraġġ tal-impatti tad-derogi

(3-95) L-awtoritajiet nazzjonali kompetenti jeħtiġilhom mhux biss jiżguraw li l-kundizzjonijiet kollha tal-iskema ta’ deroga jiġu ssodisfati qabel ma tingħata deroga, iżda jeħtiġilhom jimmonitorjaw ukoll l-impatt tad-derogi (u l-effettività ta’ kwalunkwe miżura ta’ kumpens) wara li jiġu implimentati 163 . L-Artikolu 16(3)(e) jirrikjedi li r-rapporti ta’ deroga tal-Istati Membri jispeċifikaw “il-miżuri ta’ sorveljanza użati u r-riżultati miksuba”. Dan ifisser li jridu jissorveljaw u jimmonitorjaw l-implimentazzjoni tad-derogi mogħtijin.

Il-monitoraġġ tal-impatt tad-derogi huwa meħtieġ ukoll sabiex jiġi vverifikat jekk id-derogi ġewx implimentati b’mod korrett u jekk laħqux l-objettiv tagħhom, bl-appoġġ ta’ evidenza bbażata fuq ix-xjenza, u, jekk ikunu neċessarji, sabiex jittieħdu miżuri korrettivi. Jenħtieġ li dan jiżgura li jiġi identifikat kwalunkwe riskju jew ħsara mhux intenzjonata lill-ispeċi bħala riżultat tal-implimentazzjoni tad-deroga. Użu xieraq tas-sistema ta’ deroga jirrikjedi li l-kundizzjonijiet qafas iridu jkunu tajbin sabiex jiżguraw li l-approċċ ma jwassalx għal effetti mhux mixtieqa. Il-monitoraġġ huwa kruċjali sabiex jinkiseb dan.

(3-96) Wara l-implimentazzjoni tad-derogi, l-awtoritajiet nazzjonali jeħtiġilhom jimmonitorjaw ukoll l-impatt kumulattiv tad-derogi kollha mogħtijin fit-territorju nazzjonali għal kull speċi koperta mid-derogi, irrispettivament mir-raġunijiet li għalihom ikunu ngħataw, u li tiġi kkonfermata l-valutazzjoni inizjali li d-derogi ma jkunux ta’ detriment għaż-żamma tal-popolazzjonijiet tal-ispeċijiet fi stat ta’ konservazzjoni favorevoli. Jenħtieġ li ovvjament ir-riżultati ta’ dan il-monitoraġġ jitqiesu fi kwalunkwe deċiżjoni futura sabiex jingħataw derogi.

(3-97) Dan il-monitoraġġ jista’ jaqa’ wkoll taħt l-obbligu ta’ sorveljanza ġenerali skont l-Artikolu 11 tad-Direttiva. Ikun raġonevoli li tali sorveljanza tkun sensittiva għall-effetti (inklużi l-effetti kumulattivi u l-effetti tal-miżuri ta’ kumpens) tad-derogi implimentati għall-ispeċijiet li għalihom id-derogi jingħataw b’mod rikorrenti jew li jkunu fi stat ta’ konservazzjoni mhux favorevoli (u, madankollu, ikunu f’ċirkostanza eċċezzjonali, is-suġġett tad-derogi). Ikun raġonevoli wkoll li tali sorveljanza tinkludi l-monitoraġġ ta’ fatturi oħrajn li jista’ jkollhom impatt negattiv fuq l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċijiet (bħall-qtil illegali). Tali data tista’ tintuża meta jiġi vvalutat l-istat ta’ konservazzjoni tal-ispeċi.

3.4.2.Obbligi ta’ rapportar skont l-Artikolu 16(2) u 16(3)

(3-98) Id-derogi jridu jissodisfaw ukoll il-kundizzjonijiet formali stabbiliti fl-Artikolu 16(2) u (3). Fi kliem il-Qorti fil-Kawża C-118/94, (kawża fuq id-Direttiva dwar l-Għasafar), dawn il-kundizzjonijiet formali “huma maħsubin sabiex jillimitaw id-derogi għal dak li jkun strettament neċessarju u sabiex jippermettu lill-Kummissjoni tissorveljahom”.

(3-99) L-Istati Membri ma għandhomx bżonn jikkonsultaw lill-Kummissjoni qabel ma japplikaw id-derogi iżda għandhom l-obbligu li jippreżentaw rapport kull sentejn lill-Kummissjoni dwar l-implimentazzjoni tal-Artikolu 16. L-Artikolu 16(2) ma jispeċifikax il-kontenut preċiż ta’ dawn ir-rapporti. Madankollu, huwa ċar li l-informazzjoni trid tkun kompluta, fattwali u tkopri d-dettalji kollha stabbiliti fl-Artikolu 16(3). Abbażi tal-informazzjoni pprovduta fir-rapporti ta’ deroga, il-Kummissjoni jeħtiġilha tkun f’pożizzjoni li tissorvelja l-applikazzjoni tal-Artikolu 16 fl-Istati Membri u tivverifika l-kompatibbiltà tagħha mad-Direttiva. F’każijiet li fihom il-Kummissjoni tikkonkludi li l-użu ta’ derogi jikser ir-rekwiżiti tad-Direttiva, hija għandha d-dritt li tibda proċedura ta’ ksur kontra l-Istat Membru kkonċernat.

(3-100) Il-format attwali tar-rapportar tad-derogi jkopri wkoll l-obbligi ta’ rapportar kollha skont l-Artikolu 9 tal-Konvenzjoni dwar il-Konservazzjoni tal-Ħajja Ferjali Ewropea u tal-Abitati Naturali (il-Konvenzjoni ta’ Berna) 164 u għandu l-għan li jtejjeb l-effiċjenza u l-utilizzabilità tar-rapportar fil-livelli kollha (reġjonali, nazzjonali, tal-UE). Bħalissa, il-Kummissjoni u l-Istati Membri qegħdin jużaw il-format il-ġdid tar-rapportar u għodda ġdida tal-IT, imsejħa s-Sistema+ ta’ Derogi mid-Direttivi dwar il-Ħabitats u l-Għasafar (HaBiDeS+) 165 .

(3-101) Il-format il-ġdid jinkludi l-kundizzjonijiet formali stabbiliti fl-Artikolu 16(3) li jeħtieġ li jiġu ssodisfati u speċifikati fi kwalunkwe deroga mogħtija, kif ukoll informazzjoni addizzjonali (eż. dettalji utli sabiex jinftiehmu aktar ir-raġuni, il-mezzi u l-metodi, l-evidenza tar-rekwiżiti speċifiċi tal-Artikolu 16(1)(e), ir-referenzi għal alternattivi miċħuda, evidenza li d-deroga ma tkunx ta’ detriment għall-istat ta’ konservazzjoni tal-popolazzjoni) li tipprovdi fehim tar-raġunament tal-awtoritajiet kompetenti fl-applikazzjoni tas-sistema ta’ deroga skont l-Artikolu 16.

Annessi:

Anness I:        Referenzi għal kawżi tal-Qrati

Anness II:        Lista ta’ speċijiet koperti mill-Annessi II, IV u V

Anness III:    Implimentazzjoni tal-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats - L-eżempju tal-lupu

ANNESS I

Referenzi għal kawżi tal-Qrati

Dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien tal-ispeċijiet tad-Direttiva dwar il-Ħabitats

It-12 ta’ Novembru 1969, Stauder vs Stadt Ulm, il-Kawża C-29/69, ECLI:EU:C:1969:57

Is-27 ta’ Ottubru 1977, Regina vs Bouchereau, il-Kawża C-30/77, ECLI:EU:C:1977:172

It-12 ta’ Lulju 1979, Koschniske vs Raad van Arbeid, il-Kawża C-9/79, ECLI:EU:C:1979:201

It-23 ta’ Mejju 1985, Il-Kummissjoni vs Il-Ġermanja, il-Kawża C-29/84, ECLI:EU:C:1985:229

Id-9 ta’ April 1987, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-363/85, ECLI:EU:C:1987:196

It-8 ta’ Lulju 1987, Il-Kummissjoni vs Il-Belġju, il-Kawża C-247/85, ECLI:EU:C:1987:339

It-8 ta’ Lulju 1987, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-262/85, ECLI:EU:C:1987:340

It-23 ta’ Frar 1988, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-429/85, ECLI:EU:C:1988:83

Is-27 ta’ April 1988, Il-Kummissjoni vs Franza, il-Kawża C-252/85, ECLI:EU:C:1988:202

Is-7 ta’ Lulju 1988, Moksel vs BALM, il-Kawża C-55/87, ECLI:EU:C:1988:377

Il-15 ta’ Marzu 1990, Il-Kummissjoni vs In-Netherlands, il-Kawża C-339/87, ECLI:EU:C:1990:119

It-28 ta’ Marzu 1990, Proċedimenti kriminali kontra G. Vessoso u G. Zanetti, il-kawżi magħquda C-206 u 207/88, ECLI:EU:C:1990:145

Is-17 ta’ Jannar 1991, Il-Kummissjoni vs L-Italja, C-157/89, ECLI:EU:C:1991:22

It-28 ta’ Frar 1991, Il-Kummissjoni vs Il-Ġermanja, il-Kawża C-57/89, ECLI:EU:C:1991:89

It-28 ta’ Frar 1991, Il-Kummissjoni vs Il-Ġermanja, il-Kawża C-131/88, ECLI:EU:C:1991:87

It-30 ta’ Mejju 1991, Il-Kummissjoni vs Il-Ġermanja, il-Kawża C-59/89, ECLI:EU:C:1991:225

It-2 ta’ Awwissu 1993, Il-Kummissjoni vs Spanja, il-Kawża C-355/90, ECLI:EU:C:1993:331

Is-7 ta’ Marzu 1996, WWF Italy vs Regione Veneto, il-Kawża C-118/94, ECLI:EU:C:1996:86

Id-19 ta’ Settembru 1996, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja, il-Kawża C-236/95, ECLI:EU:C:1996:341

It-12 ta’ Diċembru 1996, Ligue royale belge pour la protection des oiseaux u Société d’études ornithologiques vs Région Wallonne, il-Kawża C-10/96, ECLI:EU:C:1996:504

Id-19 ta’ Mejju 1999, Il-Kummissjoni vs Franza, il-Kawża C-225/97, ECLI:EU:C:1999:252

Il-11 ta’ Novembru 1999, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-315/98, ECLI:EU:C:1999:551

Is-7 ta’ Novembru 2000, First Cooperate Shipping. il-Kawża C-371/98, ECLI:EU:C:2000:600.

L-10 ta’ Mejju 2001, Il-Kummissjoni vs In-Netherlands, il-Kawża C-144/99, ECLI:EU:C:2001:257

Is-17 ta’ Mejju 2001, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-159/99, ECLI:EU:C:2001:278

It-30 ta’ Jannar 2002, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja, il-Kawża C-103/00, ECLI:EU:C:2002:60

It-13 ta’ Frar 2003, Il-Kummissjoni vs Il-Lussemburgu, il-Kawża C-75/01, ECLI:EU:C:2003:95

Is-16 ta’ Ottubru 2003, Ligue pour la protection des oiseaux u Oħrajn vs Premier ministre and Ministre de l’Aménagement du territoire et de l’Environnement, il-Kawża C-182/02, il-Ġabra p.12105

Is-6 ta’ Novembru 2003, Il-Kummissjoni vs Ir-Renju Unit, il-Kawża C-434/01, ECLI:EU:C:2003:601

L-20 ta’ Ottubru 2005, Il-Kummissjoni vs Ir-Renju Unit, il-Kawża C-6/04, ECLI:EU:C:2005:626

Il-15 ta’ Diċembru 2005, Il-Kummissjoni vs Il-Finlandja, il-Kawża C-344/03, ECLI:EU:C:2005:770

L-10 ta’ Jannar 2006, Il-Kummissjoni vs Il-Ġermanja, il-Kawża C-98/03, ECLI:EU:C:2006:3

Is-16 ta’ Marzu 2006, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja, il-Kawża C-518/04, ECLI:EU:C:2006:183

It-18 ta’ Mejju 2006, Il-Kummissjoni vs Spanja, il-Kawża C-221/04, ECLI:EU:C:2006:329

It-8 ta’ Ġunju 2006, Il-Kummissjoni/L-Italja, il-Kawża C-60/05, ECLI:EU:C:2006:378

Id-19 ta’ Diċembru 2006, Il-Kummissjoni vs L-Italja, il-Kawża C-503/06, ECLI:EU:C:2008:279

Il-11 ta’ Jannar 2007, Il-Kummissjoni vs L-Irlanda, il-Kawża C-183/05, ECLI:EU:C:2007:14

L-10 ta’ Mejju 2007, Il-Kummissjoni vs L-Awstrija, il-Kawża C-508/04, ECLI:EU:C:2007:274

L-14 ta’ Ġunju 2007, Il-Kummissjoni vs Il-Finlandja, il-Kawża C-342/05, ECLI:EU:C:2007:341

L-20 ta’ Mejju 2010, Il-Kummissjoni vs Spanja, il-Kawża C-308/08, ECLI:EU:C:2010:281

Id-9 ta’ Ġunju 2011, Il-Kummissjoni vs Franza, il-Kawża C-383/09, ECLI:EU:C:2011:369

Is-26 ta’ Jannar 2012, Il-Kummissjoni vs Il-Polonja, il-Kawża C-192/11, ECLI:EU:C:2012:44

Il-15 ta’ Marzu 2012, Il-Kummissjoni vs Ċipru, il-Kawża C-340/10, ECLI:EU:C:2012:143

Il-15 ta’ Marzu 2012, Il-Kummissjoni vs Il-Polonja, il-Kawża C-46/11, ECLI:EU:C:2012:146

L-10 ta’ Novembru 2016, Il-Kummissjoni vs Il-Greċja, il-Kawża C-504/14, ECLI:EU:C:2016:847

Is-17 ta’ April 2018, Il-Kummissjoni vs Il-Polonja, il-Kawża C-441/17, ECLI:EU:C:2018:255

L-10 ta’ Ottubru 2019, Deċiżjoni Preliminari, il-Kawża C-674/17, ECLI:EU:C:2019:851

Il-11 ta’ Ġunju 2020, Deċiżjoni Preliminari, il-Kawża C‑88/19, ECLI:EU:C:2020:458

L-4 ta’ Marzu 2021, il-Kawżi Magħquda C-473/19 u C-474/19 - Föreningen Skydda Skogen, ECLI:EU:C:2021:166

Il-Kawża Pendenti C-477/19 – Magistrat Stadt Wien

ANNESS II

Lista ta’ speċijiet ta’ annimali koperti mill-Annessi II, IV u V

tad-Direttiva 92/43/KEE dwar il-Ħabitats

L-ispeċijiet elenkati f’dan l-anness huma ndikati:

Øbl-isem tal-ispeċi jew tas-subspeċi (b’tipa grassa u bil-korsiv), jew

Øbl-ispeċijiet kollha li jappartjenu għal grupp tassonomiku ogħla jew għal xi parti indikata ta’ dak il-grupp tassonomiku. L-abbrevjazzjoni “spp.” wara l-isem ta’ familja jew ta’ ġeneru jenħtieġ li titqies li tfisser l-ispeċijiet kollha li jappartjenu għal dik il-familja jew dak il-ġeneru.

Asterisk (*) qabel l-isem ta’ speċi tindika li hija speċi ta’ prijorità tal-Anness II (l-Annessi VI u V ma jagħmlux distinzjoni bejn speċijiet ta’ prijorità u speċijiet mhux ta’ prijorità).

L-annessi konsolidati f’din it-tabella huma:

ANNESS II: SPEĊIJIET TA’ INTERESS KOMUNITARJU LI L-KONSERVAZZJONI TAGĦHOM TEĦTIEĠ ID-DEŻINJAZZJONI TA’ ŻONI SPEĊJALI TA’ KONSERVAZZJONI

ANNESS IV: SPEĊIJIET TA’ INTERESS KOMUNITARJU LI JEĦTIEĠU ĦARSIEN STRETT

ANNESS V: SPEĊIJIET TA’ INTERESS KOMUNITARJU LI T-TEĦID TAGĦHOM MIS-SELVAĠĠ U L- ISFRUTTAMENT TAGĦHOM JISTGĦU JKUNU SOĠĠETTI GĦAL MIŻURI TA’ ĠESTJONI

Isem l-ispeċi	Anness			Restrizzjonijiet ġeografiċi
	II	IV	V
ANNIMALI
VERTEBRATI
MAMMIFERI
INSECTIVORA
Erinaceidae
Erinaceus algirus		X
Soricidae
Crocidura canariensis		X
Crocidura sicula		X
Talpidae
Galemys pyrenaicus	X	X
CHIROPTERA
Microchiroptera
Rhinolophidae
Rhinolophus blasii	X	X
Rhinolophus euryale	X	X
Rhinolophus ferrumequinum	X	X
Rhinolophus hipposideros	X	X
Rhinolophus mehelyi	X	X
Vespertilionidae
Barbastella barbastellus	X	X
Miniopterus schreibersi	X	X
Myotis bechsteini	X	X
Myotis blythii	X	X
Myotis capaccinii	X	X
Myotis dasycneme	X	X
Myotis emarginatus	X	X
Myotis myotis	X	X
Il-Mikrokiroptera l-oħrajn kollha		X
Megachiroptera
Pteropodidae
Rousettus aegiptiacus	X	X
RODENTIA
Gliridae
L-ispeċijiet kollha minbarra Glis glis u Eliomys quercinus		X
Myomimus roachi	X	X
Sciuridae
* Marmota marmota latirostris	X	X
* Pteromys volans (Sciuropterus russicus)	X	X
Spermophilus citellus (Citellus citellus)	X	X
* Spermophilus suslicus (Citellus suslicus)	X	X
Sciurus anomalus		X
Castoridae
Castor fiber	X	X	X	Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Estonja, tal-Latvja, tal-Litwanja, tal-Finlandja u tal-Iżvezja Anness IV: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Estonja, tal-Latvja, tal-Litwanja, tal-Polonja, tal-Finlandja u tal-Iżvezja Anness V: il-popolazzjonijiet tal-Finlandja, tal-Iżvezja, tal-Latvja, tal-Litwanja, tal-Estonja u tal-Polonja
Cricetidae
Cricetus cricetus		X	X	Anness IV: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Ungerija Anness V: il-popolazzjonijiet tal-Ungerija
Mesocricetus newtoni	X	X
Microtidae
Dinaromys bogdanovi	X	X
Microtus cabrerae	X	X
* Microtus oeconomus arenicola	X	X
* Microtus oeconomus mehelyi	X	X
Microtus tatricus	X	X
Zapodidae
Sicista betulina		X
Sicista subtilis	X	X
Hystricidae
Hystrix cristata		X
CARNIVORA
Canidae
* Alopex lagopus	X	X
Canis aureus			X
* Canis lupus	X	X	X	Anness II: minbarra l-popolazzjoni tal-Estonja; il-popolazzjonijiet tal-Greċja: dawk biss fin-Nofsinhar tad-39 parallel; popolazzjonijiet ta’ Spanja: dawk biss fin-Nofsinhar tad-Duero; il-popolazzjonijiet tal-Latvja, tal-Litwanja u tal-Finlandja Anness IV: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Greċja fit-Tramuntana tad-39 parallel; il-popolazzjonijiet tal-Estonja, il-popolazzjonijiet ta’ Spanja fit-Tramuntana tad-Duero; il-popolazzjonijiet tal-Latvja, tal-Litwanja, tal-Polonja u tas-Slovakkja, tal-Bulgarija u l-popolazzjonijiet tal-Finlandja ġewwa ż-żona ta’ ġestjoni tar-renni kif definita fil-paragrafu 2 tal-Att Finlandiż Nru 848/90 tal-14 ta’ Settembru 1990 dwar il-ġestjoni tar-renni Anness V: il-popolazzjonijiet ta’ Spanja fit-Tramuntana tad-Duero, il-popolazzjonijiet tal-Greċja fit-Tramuntana tad-39 parallel, il-popolazzjonijiet tal-Finlandja ġewwa ż-żona ta’ ġestjoni tar-renni kif definita fil-paragrafu 2 tal-Att Finlandiż Nru 848/90 tal-14 ta’ Settembru 1990 dwar il-ġestjoni tar-renni, il-popolazzjonijiet tal-Bulgarija, tal-Latvja, tal-Litwanja, tal-Estonja, tal-Polonja u tas-Slovakkja
Ursidae
* Ursus arctos	X	X		Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Estonja, tal-Finlandja u tal-Iżvezja
Mustelidae
* Gulo gulo	X
Lutra lutra	X	X
Martes martes			X
Mustela eversmanii	X	X
Mustela putorius			X
* Mustela lutreola	X	X
Vormela peregusna	X	X
Felidae
Felis silvestris		X
Lynx lynx	X	X	X	Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Estonja, tal-Latvja u tal-Finlandja Anness IV: minbarra l-popolazzjoni tal-Estonja Anness V: il-popolazzjoni tal-Estonja
* Lynx pardinus	X	X
Phocidae
Halichoerus grypus	X		X
* Monachus monachus	X	X
Phoca hispida bottnica	X		X
* Phoca hispida saimensis	X	X
Phoca vitulina	X		X
Il-phocidae l-oħrajn kollha			X
Viverridae
Genetta genetta			X
Herpestes ichneumon			X
DUPLICIDENTATA
Leporidae
Lepus timidus			X
ARTIODACTYLA
Cervidae
* Cervus elaphus corsicanus	X	X
Rangifer tarandus fennicus	X
Bovidae
* Bison bonasus	X	X
Capra aegagrus (il-popolazzjonijiet naturali)	X	X
Capra ibex			X
Capra pyrenaica (għajr Capra pyrenaica pyrenaica)			X
* Capra pyrenaica pyrenaica	X	X
Ovis gmelini musimon(Ovis ammon musimon) (il-popolazzjonijiet naturali – Korsika u Sardenja)	X	X
Ovis orientalis ophion (Ovis gmelini ophion)	X	X
* Rupicapra pyrenaica ornata (Rupicapra rupicapra ornata)	X	X
Rupicapra rupicapra (minbarra Rupicapra rupicapra balcanica, Rupicapra rupicapra ornata u Rupicapra rupicapra tatrica)			X
Rupicapra rupicapra balcanica	X	X
* Rupicapra rupicapra tatrica	X	X
CETACEA
Phocoena phocoena	X	X
Tursiops truncatus	X	X
Iċ-Ċetacji l-oħrajn kollha		X
RETTILI
CHELONIA (TESTUDINES)
Testudinidae
Testudo graeca	X	X
Testudo hermanni	X	X
Testudo marginata	X	X
Cheloniidae
* Caretta caretta	X	X
* Chelonia mydas	X	X
Lepidochelys kempii		X
Eretmochelys imbricata		X
Dermochelyidae
Dermochelys coriacea		X
Emydidae
Emys orbicularis	X	X
Mauremys caspica	X	X
Mauremys leprosa	X	X
SAURIA
Lacertidae
Algyroides fitzingeri		X
Algyroides marchi		X
Algyroides moreoticus		X
Algyroides nigropunctatus		X
Dalmatolacertaoxycephala		X
Dinarolacerta mosorensis	X	X
Gallotia atlantica		X
Gallotia galloti		X
Gallotia galloti insulanagae	X	X
* Gallotia simonyi	X	X
Gallotia stehlini		X
Lacerta agilis		X
Lacerta bedriagae		X
Lacerta bonnali (Lacerta monticola)	X	X
Lacerta monticola	X	X
Lacerta danfordi		X
Lacerta dugesi		X
Lacerta graeca		X
Lacerta horvathi		X
Lacerta schreiberi	X	X
Lacerta trilineata		X
Lacerta viridis		X
Lacerta vivipara pannonica		X
Ophisops elegans		X
Podarcis erhardii		X
Podarcis fifolensis		X
Podarcis hispanica atrata		X
Podarcis lilfordi	X	X
Podarcis melisellensis		X
Podarcis milensis		X
Podarcis muralis		X
Podarcis peloponnesiaca		X
Podarcis pityusensis	X	X
Podarcis sicula		X
Podarcis taurica		X
Podarcis tiliguerta		X
Podarcis wagleriana		X
Scincidae
Ablepharus kitaibelli		X
Chalcides bedriagai		X
Chalcides ocellatus		X
Chalcides sexlineatus		X
Chalcides simonyi(Chalcides occidentalis)	X	X
Chalcides viridianus		X
Ophiomorus punctatissimus		X
Gekkonidae
Cyrtopodion kotschyi		X
Phyllodactylus europaeus	X	X
Tarentola angustimentalis		X
Tarentola boettgeri		X
Tarentola delalandii		X
Tarentola gomerensis		X
Agamidae
Stellio stellio		X
Chamaeleontidae
Chamaeleo chamaeleon		X
Anguidae
Ophisaurus apodus		X
OPHIDIA (SRIEP)
Colubridae
Coluber caspius		X
* Coluber cypriensis	X	X
Coluber hippocrepis		X
Coluber jugularis		X
Coluber laurenti		X
Coluber najadum		X
Coluber nummifer		X
Coluber viridiflavus		X
Coronella austriaca		X
Eirenis modesta		X
Elaphe longissima		X
Elaphe quatuorlineata	X	X
Elaphe situla	X	X
Natrix natrix cetti		X
Natrix natrix corsa		X
* Natrix natrix cypriaca	X	X
Natrix tessellata		X
Telescopus falax		X
Viperidae
Vipera ammodytes		X
* Macrovipera schweizeri (Vipera lebetina schweizeri)	X	X
Vipera seoanni		X		Anness IV: minbarra l-popolazzjonijiet ta’ Spanja
Vipera ursinii (minbarra Vipera ursinii rakosiensis u Vipera ursinii macrops)	X	X
* Vipera ursinii macrops	X	X
* Vipera ursinii rakosiensis	X	X
Vipera xanthina		X
Boidae
Eryx jaculus		X
ANFIBJI
CAUDATA
Salamandridae
Chioglossa lusitanica	X	X
Euproctus asper		X
Euproctus montanus		X
Euproctus platycephalus		X
Mertensiella luschani (Salamandra luschani)	X	X
Salamandra atra		X
* Salamandra aurorae (Salamandra atra aurorae)	X	X
Salamandra lanzai		X
Salamandrina terdigitata	X	X
Triturus carnifex (Triturus cristatus carnifex)	X	X
Triturus cristatus (Triturus cristatus cristatus)	X	X
Triturus dobrogicus (Triturus cristatus dobrogicus)	X
Triturus italicus		X
Triturus karelinii (Triturus cristatus karelinii)	X	X
Triturus marmoratus		X
Triturus montandoni	X	X
Triturus vulgaris ampelensis	X	X
Proteidae
* Proteus anguinus	X	X
Plethodontidae
Hydromantes (Speleomantes) ambrosii	X	X
Hydromantes (Speleomantes) flavus	X	X
Hydromantes (Speleomantes) genei	X	X
Hydromantes (Speleomantes) imperialis	X	X
Hydromantes (Speleomantes) strinatii	X	X
Hydromantes (Speleomantes) supramontis	X	X
ANURA
Discoglossidae
Alytes cisternasii		X
* Alytes muletensis	X	X
Alytes obstetricans		X
Bombina bombina	X	X
Bombina variegata	X	X
Discoglossus galganoi (inkluż Discoglossus « jeanneae »)	X	X
Discoglossus montalentii	X	X
Discoglossus pictus		X
Discoglossus sardus	X	X
Ranidae
Rana arvalis		X
Rana dalmatina		X
Rana esculenta			X
Rana graeca		X
Rana iberica		X
Rana italica		X
Rana latastei	X	X
Rana lessonae		X
Rana perezi			X
Rana ridibunda			X
Rana temporaria			X
Pelobatidae
Pelobates cultripes		X
Pelobates fuscus		X
* Pelobates fuscus insubricus	X	X
Pelobates syriacus		X
Bufonidae
Bufo calamita		X
Bufo viridis		X
Hylidae
Hyla arborea		X
Hyla meridionalis		X
Hyla sarda		X
ĦUT
PETROMIŻONIFORMI
Petromyzonidae
Eudontomyzon spp.	X
Lampetra fluviatilis	X		X	Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Finlandja u tal-Iżvezja
Lampetra planeri	X			Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Estonja, tal-Finlandja u tal-Iżvezja
Lethenteron zanandreai	X		X
Petromyzon marinus	X			Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Iżvezja
AĊIPENSERIFORMI
Acipenseridae
* Acipenser naccarii	X	X
* Acipenser sturio	X	X
L-ispeċijiet l-oħrajn kollha tal-Aċipenseridi			X
KLUPEIFORMI
Clupeidae
Alosa spp.	X		X
SALMONIFORMI
Salmonidae / Coregonidae
Coregonus spp. (minbarra Coregonus oxyrhynchus -il-popolazzjonijiet anadromi f’ċerti setturi tal-Baħar tat-Tramuntana)			X
* Coregonus oxyrhynchus (il-popolazzjonijiet anadromi f’ċerti setturi tal-Baħar tat-Tramuntana)	X	X
Hucho hucho (il-popolazzjonijiet naturali)	X		X
Salmo macrostigma	X
Salmo marmoratus	X
Salmo salar (fl-ilma ħelu biss)	X		X	Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Finlandja
Salmothymus obtusirostris	X
Thymallus thymallus			X
Umbridae
Umbra krameri	X
ĊIPRINIFORMI
Cyprinidae
Alburnus albidus (Alburnus vulturius)	X
Anaecypris hispanica	X	X
Aspius aspius	X		X	Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Finlandja
Aulopyge huegelii	X
Barbus spp.			X
Barbus comiza	X		X
Barbus meridionalis	X		X
Barbus plebejus	X		X
Chalcalburnus chalcoides	X
Chondrostoma genei	X
Chondrostoma knerii	X
Chondrostoma lusitanicum	X
Chondrostoma phoxinus	X
Chondrostoma polylepis (inklużi C. willkommi)	X
Chondrostoma soetta	X
Chondrostoma toxostoma	X
Gobio albipinnatus	X
Gobio kessleri	X
Gobio uranoscopus	X
Iberocypris palaciosi	X
* Ladigesocypris ghigii	X
Leuciscus lucumonis	X
Leuciscus souffia	X
Pelecus cultratus	X		X
Phoxinellus spp.	X
* Phoxinus percnurus	X	X
Rhodeus sericeus amarus	X
Rutilus alburnoides	X
Rutilus arcasii	X
Rutilus frisii meidingeri	X		X
Rutilus lemmingii	X
Rutilus pigus	X		X
Rutilus rubilio	X
Rutilus macrolepidotus	X
Scardinius graecus	X
Squalius microlepis	X
Squalius svallize	X
Cobitidae
Cobitis elongata	X
Cobitis taenia	X			Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Finlandja
Cobitis trichonica	X
Misgurnus fossilis	X
Sabanejewia aurata	X
Sabanejewia larvata (Cobitis larvata u Cobitis conspersa)	X
SILURIFORMES
Siluridae
Silurus aristotelis	X		X
ATHERINIFORMES
Cyprinodontidae
Aphanius iberus	X
Aphanius fasciatus	X
* Valencia hispanica	X	X
* Valencia letourneuxi (Valencia hispanica)	X
PERĊIFORMI
Percidae
Gymnocephalus baloni	X	X
Gymnocephalus schraetzer	X		X
* Romanichthys valsanicola	X	X
Zingel spp. (minbarra Zingel asper u Zingel zingel)	X
Zingel asper	X	X
Zingel zingel	X		X
Gobiidae
Knipowitschia croatica	X
Knipowitschia (Padogobius) panizzae	X
Padogobius nigricans	X
Pomatoschistus canestrini	X
SCORPAENIFORMES
Cottidae
Cottus gobio	X			Anness II: minbarra l-popolazzjonijiet tal-Finlandja
Cottus petiti	X
INVERTEBRATI
ANNELIDA
HIRUDINOIDEA – ARHYNCHOBDELLAE
Hirudinidae
Hirudo medicinalis							X
ARTHROPODS
KRUSTAĊJI
Decapoda
Astacus astacus							X
Austropotamobius pallipes					X		X
* Austropotamobius torrentium					X		X
Scyllarides latus							X
Isopoda
* Armadillidium ghardalamensis					X	X
INSECTA
Coleoptera
Agathidium pulchellum					X
Bolbelasmus unicornis					X	X
Boros schneideri					X
Buprestis splendens					X	X
Carabus hampei					X	X
Carabus hungaricus					X	X
* Carabus menetriesi pacholei					X
* Carabus olympiae					X	X
Carabus variolosus					X	X
Carabus zawadszkii					X	X
Cerambyx cerdo					X	X
Corticaria planula					X
Cucujus cinnaberinus					X	X
Dorcadion fulvum cervae					X	X
Duvalius gebhardti					X	X
Duvalius hungaricus					X	X
Dytiscus latissimus					X	X
Graphoderus bilineatus					X	X
Leptodirus hochenwarti					X	X
Limoniscus violaceus					X
Lucanus cervus					X
Macroplea pubipennis					X
Mesosa myops					X
Morimus funereus					X
* Osmoderma eremita					X	X
Oxyporus mannerheimii					X
Pilemia tigrina					X	X
* Phryganophilus ruficollis					X	X
Probaticus subrugosus					X	X
Propomacrus cypriacus					X	X
* Pseudogaurotina excellens					X	X
Pseudoseriscius cameroni					X	X
Pytho kolwensis					X	X
Rhysodes sulcatus					X
* Rosalia alpina					X	X
Stephanopachys linearis					X
Stephanopachys substriatus					X
Xyletinus tremulicola					X
Hemiptera
Aradus angularis					X
Lepidoptera
Agriades glandon aquilo					X
Apatura metis						X
Arytrura musculus					X	X
* Callimorpha (Euplagia, Panaxia) quadripunctaria					X
Catopta thrips					X	X
Chondrosoma fiduciarium					X	X
Clossiana improba					X
Coenonympha hero						X
Coenonympha oedippus					X	X
Colias myrmidone					X	X
Cucullia mixta					X	X
Dioszeghyana schmidtii					X	X
Erannis ankeraria					X	X
Erebia calcaria					X	X
Erebia christi					X	X
Erebia medusa polaris					X
Erebia sudetica						X
Eriogaster catax					X	X
Euphydryas (Eurodryas, Hypodryas) aurinia					X
Fabriciana elisa						X
Glyphipterix loricatella					X	X
Gortyna borelii lunata					X	X
Graellsia isabellae					X		X
Hesperia comma catena					X
Hypodryas maturna					X	X
Hyles hippophaes						X
Leptidea morsei					X	X
Lignyoptera fumidaria					X	X
Lopinga achine						X
Lycaena dispar					X	X
Lycaena helle					X	X
Maculinea arion						X
Maculinea nausithous					X	X
Maculinea teleius					X	X
Melanargia arge					X	X
* Nymphalis vaualbum					X	X
Papilio alexanor						X
Papilio hospiton					X	X
Parnassius apollo						X
Parnassius mnemosyne						X
Phyllometra culminaria					X	X
Plebicula golgus					X	X
Polymixis rufocincta isolata					X	X
Polyommatus eroides					X	X
Proterebia afra dalmata					X	X
Proserpinus proserpina						X
Pseudophilotes bavius					X	X
Xestia borealis					X
Xestia brunneopicta					X
* Xylomoia strix					X	X
Zerynthia polyxena						X
Mantodea
Apteromantis aptera					X	X
Odonata
Aeshna viridis						X
Coenagrion hylas					X
Coenagrion mercuriale					X
Coenagrion ornatum					X
Cordulegaster heros					X	X
Cordulegaster trinacriae					X	X
Gomphus graslinii					X	X
Leucorrhina albifrons						X
Leucorrhina caudalis						X
Leucorrhinia pectoralis					X	X
Lindenia tetraphylla					X	X
Macromia splendens					X	X
Ophiogomphus cecilia					X	X
Oxygastra curtisii					X	X
Stylurus flavipes						X
Sympecma braueri						X
Orthoptera
Baetica ustulata					X	X
Brachytrupes megacephalus					X	X
Isophya costata					X	X
Isophya harzi					X	X
Isophya stysi					X	X
Myrmecophilus baronii					X	X
Odontopodisma rubripes					X	X
Paracaloptenus caloptenoides					X	X
Pholidoptera transsylvanica					X	X
Saga pedo						X
Stenobothrus (Stenobothrodes) eurasius					X	X
ARACHNIDA
Araneae
Macrothele calpeiana						X
Pseudoscorpiones
Anthrenochernes stellae					X
COELENTERATA
Cnidaria
Corallium rubrum							X
MOLLUSKI
GASTROPODA
Anisus vorticulus					X	X
Caseolus calculus					X	X
Caseolus commixta					X	X
Caseolus sphaerula					X	X
Chilostoma banaticum					X	X
Discula leacockiana					X	X
Discula tabellata					X	X
Discula testudinalis						X
Discula turricula						X
Discus defloratus						X
Discus guerinianus					X	X
Elona quimperiana					X	X
Geomalacus maculosus					X	X
Geomitra moniziana					X	X
Gibbula nivosa					X	X
* Helicopsis striata austriaca					X
Helix pomatia							X
Hygromia kovacsi					X	X
Idiomela (Helix) subplicata					X	X
Lampedusa imitatrix					X	X
* Lampedusa melitensis					X	X
Leiostyla abbreviata					X	X
Leiostyla cassida					X	X
Leiostyla corneocostata					X	X
Leiostyla gibba					X	X
Leiostyla lamellosa					X	X
* Paladilhia hungarica					X	X
Patella feruginea						X
Sadleriana pannonica					X	X
Theodoxus prevostianus						X
Theodoxus transversalis					X	X
Vertigo angustior					X
Vertigo genesii					X
Vertigo geyeri					X
Vertigo moulinsiana					X
BIVALVIA
Anisomyaria
Lithophaga lithophaga						X
Pinna nobilis						X
Unionoida
Margaritifera auricularia						X
Margaritifera durrovensis (Margaritifera margaritifera)					X		X
Margaritifera margaritifera					X		X
Microcondylaea compressa							X
Unio crassus					X	X
Unio elongatulus							X
Dreissenidae
Congeria kusceri					X	X
ECHINODERMATA
Echinoidea
Centrostephanus longispinus						X

ANNESS III

Implimentazzjoni tal-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats:

L-eżempju tal-lupu

1. Sfond - Introduzzjoni

Il-lupu jappartjeni għall-fawna nattiva Ewropea u huwa parti integrali mill-bijodiversità u mill-wirt naturali tagħna. Bħala predatur ta’ fuq nett, għandu rwol ekoloġiku importanti, u jikkontribwixxi għas-saħħa u għall-funzjonament tal-ekosistemi. B’mod partikolari, jgħin sabiex tiġi rregolata d-densità tal-ispeċijiet li huma l-priża tiegħu 167  (tipikament ungulati selvaġġi bħal ċrejjev, ċriev ħomor u ċingjali, iżda wkoll kamoxx u elki, skont iż-żona) u sabiex tittejjeb is-saħħa tagħhom permezz ta’ predazzjoni selettiva. Il-lupu kien jinstab madwar l-Ewropa kontinentali kollha, iżda ġie sterminat mill-biċċa l-kbira tar-reġjuni u tal-pajjiżi sal-ewwel nofs tas-seklu 20.

Ir-rapport tal-2020 dwar l-Istat tan-Natura 168 , ibbażat fuq data rrapportata mill-Istati Membri, jikkonferma li l-popolazzjonijiet tal-lupu ġeneralment qed jirkupraw (stabbli jew qed jiżdiedu) fl-UE u qed jerġgħu jikkolonizzaw partijiet mill-firxa storika tagħhom, għalkemm laħqu stat ta’ konservazzjoni favorevoli fi wħud biss mill-Istati Membri 169 . Ir-ritorn tal-lupu huwa suċċess kbir tal-konservazzjoni 170 , li sar possibbli permezz tal-protezzjoni legali, attitudnijiet pubbliċi aktar favorevoli, kif ukoll l-irkupru tal-ispeċijiet tal-priża tiegħu (eż. iċ-ċerv u ċ-ċingjal) u tal-kopertura tal-foresti (wara l-abbandun tal-art rurali).

Fl-istess ħin, ir-ritorn tal-lupu f’reġjuni fejn kien nieqes għal għexieren ta’ snin jew aktar huwa sfida sinifikanti għall-Istati Membri peress li din l-ispeċi spiss tkun assoċjata ma’ diversi tipi ta’ kunflitt u tista’ tipprovoka protesti u reazzjonijiet soċjali b’saħħithom fost il-komunitajiet rurali kkonċernati.

Bħal karnivori kbar oħrajn, l-ilpup għandhom rekwiżiti kbar ħafna relatati maż-żona, b’individwi u bi gruppi li jużaw mijiet ta’ eluf ta’ km2 għat-territorji tagħhom. B’riżultat ta’ dan, jokkorru f’densitajiet baxxi ħafna u l-popolazzjonijiet tagħhom għandhom it-tendenza li jinfirxu fuq żoni kbar ħafna, tipikament bejn ħafna fruntieri amministrattivi, kemm fi ħdan il-pajjiżi kif ukoll bejn il-pajjiżi. Għalhekk, mil-lat bijoloġiku, huwa rakkomandat li l-miżuri ta’ konservazzjoni u ta’ ġestjoni jkunu kkoordinati u konsistenti kemm jista’ jkun. Dan jenfasizza l-ħtieġa għal kooperazzjoni transfruntiera, pereżempju billi jiġu applikati approċċi konsistenti u koordinati fil-livell tal-popolazzjoni tal-lupu. Aktar gwida hija disponibbli fil-Guidelines for population-level management plans of large carnivores in Europe, żviluppati għall-Kummissjoni Ewropea (Linnell et al, 2008) 171 .

Il-lupu huwa elenkat fl-Anness IV tad-Direttiva dwar il-Ħabitats għall-biċċa l-kbira tal-Istati Membri u tar-reġjuni u, għalhekk, huwa soġġett għad-dispożizzjonijiet dwar il-ħarsien strett tal-Artikolu 12 tad-Direttiva dwar il-Ħabitats, inkluża l-projbizzjoni tal-forom kollha ta’ qbid jew ta’ qtil intenzjonat ta’ individwi fis-selvaġġ.

Għal ċerti Stati Membri u reġjuni, il-lupu huwa elenkat fl-Anness V, bħala speċi “li t-teħid tagħhom mis-selvaġġ u l-isfruttament tagħhom jistgħu jkunu soġġetti għal miżuri ta’ ġestjoni”. Għall-biċċa l-kbira tal-Istati Membri u tar-reġjuni, il-lupu huwa inkluż ukoll fl-Anness II, bħala speċi ta’ prijorità, li teħtieġ id-deżinjazzjoni ta’ żoni speċjali ta’ konservazzjoni (ŻSK) u miżuri ta’ konservazzjoni xierqa. It-Tabella 1 turi liema popolazzjonijiet huma inklużi f’liema Anness tad-Direttiva dwar il-Ħabitats.