—

għal Haeger & Schmidt GmbH, minn D. Le Prado, avukat,

—

għall-Gvern Franċiż, minn J.‑S. Pilczer u D. Colas, bħala aġenti,

—

għall-Gvern Elleniku, minn F. Dedousi, bħala aġent,

—

għall-Kummissjoni Ewropea, minn M. Wilderspin, bħala aġent,

1

It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 4(1), (2), (4) u (5) tal-Konvenzjoni dwar il-liġi applikabbli għall-obbligi kuntrattwali, miftuħa għall-firma f’Ruma fid-19 ta’ Ġunju 1980 (ĠU 2005, C 169, p. 10, iktar ’il quddiem il-“Konvenzjoni ta’ Ruma”).

2

Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ kawża bejn Haeger & Schmidt GmbH (iktar ’il quddiem “Haeger & Schmidt”), kumpannija rregolata mid-dritt Ġermaniż u Mutuelles du Mans assurances IARD (MMA IARD), u J. Lorio, D. Miquel, fil-kwalità tiegħu ta’ stralċatur ta’ Safram intercontinental SARL (iktar ’il quddiem “Safram”), kumpannija rregolata mid-dritt Franċiż, Ace Insurance SA NV, Axa Corporate Solutions SA kif ukoll Va Tech JST SA (iktar ’il quddiem “Va Tech”) dwar il-kumpens tad-dannu subit minn din tal-aħħar waqt it-trasport ta’ trasformatur li hija kienet xtrat għall-bżonnijiet tal-attività tagħha.

3

L-Artikolu 4 tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, bit-titolu “Liġi applikabbli fin-nuqqas ta’ għażla”, jistipula:

“1.   Safejn il-liġi applikabbli għall-kuntratt ma tkunx intgħażlet skond l-Artikolu 3, il-kuntratt għandu jkun regolat mil-liġi tal-pajjiż li miegħu ikollu l-eqreb rabta. Madankollu parti separabbli tal-kuntratt li jkollha rabta eqreb ma’ pajjiż ieħor tista’ eċċezzjonalment tkun regolata mil-liġi ta’ dak il-pajjiż l-ieħor.

2.   Bla ħsara għad-dispożizzjonijiet tal-paragrafu 5 ta’ dan l-Artikolu, għandu jkun hemm preżunzjoni li l-kuntratt ikollu l-eqreb rabta mal-pajjiż fejn il-parti li jkollha tagħmel l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt kellha, fiż-żmien meta kien konkluż il-kuntratt, ir-residenza abitwali tagħha, jew, fil-każ ta’ korp maqgħud jew mhux maqgħud [kumpannija, assoċjazzjoni jew persuna ġuridika], l-amministrazzjoni ċentrali tiegħu. Madankollu jekk il-kuntratt isir minħabba n-negozju jew il-professjoni ta’ dik il-parti, dak il-pajjiż ikun il-pajjiż fejn ikun jinsab il-post prinċipali tan-negozju jew, fejn skond il-klawsoli tal-kuntratt l-eżekuzzjoni jkollha ssir f’post ta’ negozju li ma jkunx il-post prinċipali tan-negozju, il-pajjiż fejn dak il-post l-ieħor tan-negozju jkun jinsab.

[…]

4.   Kuntratt għat-trasport ta’ merkanzija m’għandux ikun soġġett għall-preżunzjoni tal-paragrafu 2. F’kuntratt bħal dan jekk il-pajjiż, li fih, fiż-żmien meta l-kuntratt ikun konkluż, it-trasportatur ikollu l-post prinċipali tan-negozju tiegħu jkun ukoll il-pajjiż fejn ikun jinsab il-post tat-tagħbija jew il-post tal-ħatt jew il-post prinċipali tan-negozju ta’ l-ispeditur, għandu jkun hemm preżunzjoni li l-kuntratt ikollu l-eqreb rabta ma’ dak il-pajjiż. Fl-applikazzjoni ta’ dan il-paragrafu charter-parties ta’ vjaġġ wieħed u kuntratti oħra li l-għan ewlieni tagħhom huwa t-trasport ta’ merkanzija għandhom jitqiesu bħala kuntratti għat-trasport ta’ merkanzija.

5.   Il-paragrafu 2 m’għandux japplika jekk il-karatteristika ta’ l-eżekuzzjoni [l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt] ma tkunx tista’ tiġi stabbilita, u l-preżunzjonijiet tal-paragrafi 2, 3 u 4 m’għandhomx jitqiesu jekk miċ-ċirkostanzi kollha jkun jidher li l-kuntratt ikollu rabta eqreb ma’ pajjiż ieħor.”

4

Ir-Regolament (KE) Nru 593/2008 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tas-17 ta’ Ġunju 2008, dwar il-liġi applikabbli għall-obbligazzjonijiet kuntrattwali (Ruma I) (ĠU L 177, p. 6.) issostitwixxa l-Konvenzjoni ta’ Ruma. Skont l-Artikolu 28 tiegħu, dan ir-regolament japplika għall-kuntratti konklużi sa mis-17 ta’ Diċembru 2009.

5

Il-premessa 20 tal-imsemmi regolament tipprovdi:

“Meta l-kuntratt ikun manifestament marbut aktar ma’ pajjiż ieħor għajr dak indikat fl-Artikolu 4(1) jew (2), klawżola liberatorja għandha tipprovdi li għandha tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż l-ieħor. Sabiex jiġi determinat dak il-pajjiż, għandu jitqies, inter alia, jekk il-kuntratt konċernat għandux relazzjoni mill-qrib ħafna ma’ kuntratt jew kuntratti oħra.”

6

Skont il-premessa 22 tal-istess regolament:

“Fir-rigward ta’ l-interpretazzjoni ta’ kuntratti dwar it-trasport ta’ merkanzija, m’hi maħsuba l-ebda bidla sostantiva fir-rigward tat-tielet sentenza ta’ l-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma. Konsegwentement, charter-parties għal vjaġġ uniku u kuntratti oħra li l-iskop ewlieni tagħhom ikun it-trasport ta’ merkanzija għandhom jiġu trattati bħala kuntratti ta’ trasport ta’ merkanzija. […]”

7

L-Artikolu 5 tar-Regolament Nru 593/2008, intitolat “Kuntratti ta’ trasport”, jipprovdi:

“1.   Sa fejn il-liġi applikabbli għal kuntratt ta’ trasport ta’ merkanzija ma ġietx magħżula skond l-Artikolu 3, il-liġi applikabbli għandha tkun il-liġi tal-pajjiż li fih it-trasportatur ikollu r-residenza abitwali tiegħu, bil-kondizzjoni li l-post tar-riċezzjoni jew il-post tal-kunsinna jew ir-residenza abitwali tal-kunsinnatur ikunu wkoll f’dak il-pajjiż. Jekk dawk ir-rekwiżiti ma jiġux sodisfatti, għandha tapplika l-liġi tal-pajjiż tal-kunsinna kif ġie miftiehem bejn il-partijiet.

[…]

3.   Fejn jidher ċar miċ-ċirkostanzi kollha tal-każ li, fin-nuqqas ta’ għażla ta’ liġi, il-kuntratt huwa manifestament aktar marbut ma’ pajjiż divers minn dak indikat fil-paragrafu 1 jew fil-paragrafu 2, għandha tapplika l-liġi ta’ dak il-pajjiż l-ieħor.”

8

Skont kuntratt konkluż fl-24 ta’ Diċembru 2002, Va Tech, kumpannija rregolata mid-dritt Franċiż li s-sede tagħha tinsab f’Lyon (Franza), fdat lil Safram, stabbilita f’Dechy (Franza), bl-organizzazzjoni, bħala l-aġent prinċipali tat-trasport, iċ-ċaqliq mill-port ta’ Antwerpen (Il-Belġju) għal Lyon ta’ trasformatur provenjenti mill-Istati Uniti.

9

Safram, f’isimha stess, iżda għan-nom ta’ Va Tech, ikkonkludiet ma’ Haeger & Schmidt, li s-sede tagħha tinsab f’Duisburg (Il-Ġermanja), kuntratt ieħor ta’ kummissjoni bl-għan li jitwettaq it-trasport ta’ dan it-trasformatur permezz tax-xmara. Għal dan l-għan Haeger & Schmidt għażlet lil J. Lorio, trasportatur stabbilit fi Douai (Franza), proprjetarju tal-barkun El-Diablo, irreġistrat fil-Belġju.

10

Waqt li kienet qegħda ssir it-tagħbija tiegħu f’Antwerpen fit-23 ta’ Jannar 2003, it-trasformatur iżżerżaq fl-istiva, u l-barkun inqeleb u għereq bil-merkanzija b’kollox.

11

Va Tech talbet kumpens tad-dannu li sostniet mingħand il-kumpanniji Safram u Haeger & Schmidt quddiem it-tribunal tal-kummerċ ta’ Douai. Dan tal-aħħar sejjaħ fil-kawża bħala garanti lil J. Lorio, bħala t-trasportatur, u lill-assiguratur tiegħu, Mutuelles du Mans assurances IARD (MMA IARD), li s-sede tagħha tinsab fi Franza.

12

It-tribunal tal-kummerċ ta’ Douai laqa’ t-talba għad-danni li tressqet quddiemu permezz ta’ deċiżjoni tat-23 ta’ Ġunju 2010. Din il-qorti fil-fatt iddeċidiet li l-liġi Franċiża biss hija applikabbli għall-kuntratti inkwistjoni u ddikjarat lill-kumpanniji Safram u Haeger & Schmidt, fil-kwalità tagħhom ta’ aġenti tat-trasport, responsabbli għad-dannu li seħħ fit-23 ta’ Jannar 2003.

13

Haeger & Schmidt appellat minn din is-sentenza.

14

Permezz ta’ sentenza tat-2 ta’ Ottubru 2011, il-qorti tal-appell ta’ Douai kkonfermat l-imsemmija deċiżjoni u kkundannat lil Haeger & Schmidt tħallas lill-kumpanniji Axa Corporate Solutions SA u Ace Insurance SA NV, assiguraturi surrogati fid-drittijiet ta’ Va Tech, is-somma ta’ EUR 285 659.64 flimkien mal-interessi legali, bħala danni. L-istess dejn intlaqa’ bħala passiv ta’ Safram li, fil-frattemp, kienet tinsab fi stralċ. F’dan ir-rigward, din il-qorti ddeċidiet li l-liġi Franċiża kienet applikabbli fir-relazzjonijiet kuntrattwali bejn id-diversi kumpanniji inkwistjoni u għaldaqstant ikkunsidrat, fir-rigward ta’ Safram u ta’ Haeger & Schmidt, li d-dritt Ġermaniż ma kienx intiż li japplika għal kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija, fis-sens tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, konkluż minn kumpannija Franċiża li għandha s-sede tagħha fi Franza għan-nom ta’ kumpannija Franċiża oħra, meta l-post tal-ħatt ukoll jinsab fi Franza.

15

Haeger & Schmidt appellat quddiem il-Cour de cassation billi invokat aggravju uniku, ibbażat fuq determinazzjoni ineżatta tal-liġi applikabbli għall-kawża. F’dan ir-rigward, hija sostniet li hija pprovdiet il-provvista li tikkaratterizza l-kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport li jgħaqqad lill-partijiet u li hija stabbilita fil-Ġermanja. Għaldaqstant, skont din, il-qorti tal-appell ta’ Douai ma setgħetx tapplika l-liġi Franċiża, skont l-Artikolu 4(5) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, ħlief wara li tkun qabblet ir-rabtiet eżistenti bejn il-kuntratt u, minn naħa, ir-Repubblika Federali tal-Ġermanja, li d-dritt tagħha jidher li huwa applikabbli skont il-preżunzjoni ġenerali ta’ ġurisdizzjoni msemmi fl-Artikolu 4(2) ta’ din il-konvenzjoni, u, min-naħa l-oħra, ir-Repubblika Franċiża, sabiex, skont iċ-ċirkustanzi kollha tal-kawża li tinsab adita biha din il-qorti, jitfittex il-pajjiż li miegħu l-kuntratt għandu l-eqreb rabta fis-sens tal-Artikolu 4(5) tal-imsemmija konvenzjoni.

16

Huwa f’dawn iċ-ċirkustanzi li l-Cour de cassation iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

17

Permezz tal-ewwel domanda tagħha l-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-aħħar sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma għandhiex tiġi interpretata fis-sens li hija tapplika għal kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport u, jekk dan ikun il-każ, liema huma l-kundizzjonijiet li jippermettu li wieħed jikkunsidra kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport bħala kuntratt ta’ trasport ta’ merkanzija.

18

Preliminarjament għandu qabelxejn jitfakkar li l-Artikolu 4 tal-imsemmija konvenzjoni jipprevedi l-kriterji ta’ rabta li abbażi tagħhom il-qorti għandha tiddetermina l-liġi applikabbli għal kull kategorija ta’ kuntratt, fin-nuqqas ta’ għażla mill-partijiet (ara s-sentenza ICF, C‑133/08, EU:C:2009:617, punt 25).

19

Dan l-Artikolu 4 huwa bbażat fuq il-prinċipju ġenerali, stipulat fil-paragrafu (1) tiegħu, li jipprovdi li għad-determinazzjoni tar-rabta ta’ kuntratt ma’ dritt nazzjonali, għandu jiġi ddeterminat il-pajjiż li miegħu dan il-kuntratt għandu “l-eqreb rabta” (ara s-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punt 26).

20

Madankollu, l-applikazzjoni ta’ dan il-prinċipju ġenerali hija mtaffa mill-preżunzjonijiet previsti fl-Artikolu 4(2) sa (4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma.

21

B’mod partikolari, l-imsemmi Artikolu 4(2) jistabbilixxi preżunzjoni ta’ natura ġenerali, li tikkonsisti f’li jitqies bħala kriterju ta’ rabta l-post ta’ residenza tal-parti għall-kuntratt li jipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt.

22

Fl-ewwel żewġ sentenzi tiegħu, l-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma jirrifletti l-ispeċifiċità tal-kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija, li, għall-inqas f’kuntest transkonfinali, diffiċilment jippermetti rabta mal-pajjiż ta’ residenza tal-parti għall-kuntratt li tipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt, peress li, billi l-għan prinċipali ta’ tali kuntratt huwa ċ-ċaqliq tal-merkanzija, il-post ta’ residenza abitwali tat-trasportatur ma għandux rabta oġġettiva mal-imsemmi kuntratt. Għaldaqstant, it-tieni sentenza ta’ dan il-paragrafu (4) issemmi b’mod eżawrjenti l-kriterji ta’ rabta speċifiċi dwar il-liġi applikabbli fil-qasam tal-kuntratti ta’ trasport.

23

Il-paragrafu (5) tal-istess Artikolu 4 fih klawżola ta’ eċċezzjoni li tippermetti li l-imsemmija preżunzjonijiet jitwarrbu meta miċ-ċirkustanzi kollha jirriżulta li l-kuntratt għandu rabta mill-qrib iktar ma’ pajjiż ieħor (ara, f’dan is-sens, is-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punt 27).

24

Abbażi ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet u għall-finijiet li tingħata risposta għall-ewwel domanda magħmula mill-qorti tar-rinviju, għandha tiġi eżaminata t-tielet sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, li tistabbilixxi li “charter‑parties ta’ vjaġġ wieħed u kuntratti oħra li l-għan ewlieni tagħhom huwa t-trasport ta’ merkanzija għandhom jitqiesu bħala kuntratti għat-trasport ta’ merkanzija”.

25

Fir-rigward tal-frażi “jitqiesu bħala kuntratti għat-trasport ta’ merkanzija” kif ukoll tal-kundizzjonijiet li fihom kuntratt ieħor jista’ jitqies bħala kuntratt ta’ trasport, għandu jitfakkar li huma neċessarji kriterji uniformi u awtonomi sabiex il-Konvenzjoni tiġi żgurata l-effikaċità sħiħa tagħha fid-dawl tal-għanijiet tagħha (ara, b’analoġija, is-sentenza Koelzsch, C‑29/10, EU:C:2011:151, punt 32 u l-ġurisprudenza ċċitata).

26

Għandu wkoll jitfakkar li, fil-punti 32 sa 34 tas-sentenza ICF (EU:C:2009:617), il-Qorti tal-Ġustizzja diġà interpretat din l-aħħar sentenza tal-imsemmi Artikolu 4(4) fis-sens li din tippermetti li kuntratti oħra jiġu assimilati mal-kuntratti ta’ trasport, b’wieħed mill-għanijiet tal-imsemmija dispożizzjoni jkun li jestendi l-applikazzjoni tat-tieni sentenza ta’ dan il-paragrafu 4 għal kuntratti li, minkejja li taħt id-dritt nazzjonali huma kklassifikati bħala kuntratti ta’ nolleġġ, għandhom bħala għan prinċipali t-trasport ta’ merkanzija. Sabiex jintlaħaq dan l-għan, għandu jittieħed inkunsiderazzjoni l-għan tar-relazzjoni kuntrattwali u, konsegwentement, l-obbligi kollha tal-parti li tipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt.

27

L-istess jgħodd għall-kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport li huwa kuntratt distint, bl-eżekuzzjoni li tikkaratterizzah tikkonsisti fl-organizzazzjoni tat-trasport tal-merkanzija. Billi ma għandux iċ-ċaqliq tal-merkanzija bħala l-għan prinċipali tiegħu, il-kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport ma jistax jitqies bħala kuntratt ta’ trasport.

28

Madankollu, b’teħid inkunsiderazzjoni tar-relazzjoni kuntrattwali, tal-eżekuzzjoni reali mwettqa u tal-obbligi kollha tal-parti li għandha tipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt, u mhux tal-klassifikazzjoni mogħtija lill-kuntratt mill-partijiet, kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport jista’ jkun jirrelata mal-ispeċifiċità ta’ kuntratt ta’ trasport kif imsemmi fil-punt 22 ta’ din is-sentenza, jekk huwa jkollu prinċipalment bħala għan it-twettiq taċ-ċaqliq, bħala tali, tal-merkanzija.

29

Fil-kawża prinċipali, mit-talba għal deċiżjoni preliminari jirriżulta li l-ewwel żewġ kuntratti konklużi, minn naħa, bejn Va Tech u Safram u, min-naħa l-oħra, bejn Safram u Haeger & Schmidt, ġew ikklassifikati mill-qorti tar-rinviju bħala kummissjoni ta’ trasport. Bl-għan li jiġi eżegwit it-trasport tat-trasformatur permezz tax-xmara, Haeger & Schmidt ikkonkludiet kuntratt ta’ trasport ma J. Lorio, proprjetarju tal-barkun El-Diablo, li nqeleb matul it-tagħbija tal-merkanzija.

30

Mid-deċiżjoni tar-rinviju jirriżulta wkoll li l-għan prinċipali tal-kuntratt konkluż bejn Safram u Haeger & Schmidt kien “l-organizzazzjoni globali tat-trasport u mhux is-sempliċi rappreżentazzjoni legali tal-persuna li tikkummissjona”, b’Haeger & Schmidt taġixxi fil-kwalità tagħha ta’ intermedjarju taħt ir-responsabbiltà tagħha u f’isimha proprju, iżda għan-nom tal-persuna li tikkummissjona, sabiex twettaq l-atti neċessarji għat-trasport tat-trasformatur inkwistjoni.

31

Hija l-qorti tar-rinviju, matul analiżi taċ-ċirkustanzi kollha tal-kawża prinċipali, jiġifieri l-istipulazzjonijiet kuntrattwali li jirriflettu r-realtà ekonomika u kummerċjali tar-relazzjonijiet eżistenti bejn il-partijiet u l-għan tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, li għandha tivverifika jekk, u sa fejn, il-kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport inkwistjoni għandu bħala għan prinċipali t-trasport effettiv tal-merkanzija kkonċernata.

32

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, ir-risposta għall-ewwel domanda għandha tkun li l-aħħar sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma għandha tiġi interpretata fis-sens li din id-dispożizzjoni tapplika għal kuntratt ta’ kummissjoni ta’ trasport biss meta l-għan prinċipali tal-kuntratt ikun jikkonsisti fit-trasport effettiv tal-merkanzija kkonċernata, u dan għandu jiġi vverifikat mill-qorti tar-rinviju.

33

Permezz tat-tieni domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk il-liġi applikabbli għal kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija għandhiex, fil-każ li ma tkunx tista’ tiġi stabbilita b’applikazzjoni tat-tieni sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, tiġi ddeterminata skont ir-regola ġenerali prevista fil-paragrafu (1) ta’ dan l-artikolu jew skont il-preżunzjoni ġenerali msemmija fil-paragrafu (2) tal-istess artikolu.

34

Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-qorti nazzjonali għandha dejjem tiddetermina l-liġi applikabbli abbażi tal-preżunzjonijiet imsemmija fl-Artikolu 4(2) sa (4) tal-imsemmija konvenzjoni, liema preżunzjonijiet jissodisfaw ir-rekwiżit ġenerali ta’ prevedibbiltà tal-liġi, u b’hekk taċ-ċertezza legali fir-relazzjonijiet kuntrattwali (ara, f’dan is-sens, is-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punt 62).

35

Konsegwentement, hemm lok li jiġi vverifikat jekk l-inapplikabbiltà eventwalment ikkonstatata tal-preżunzjoni msemmija fl-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma twassalx għall-impossibbiltà li jsir użu mill-preżunzjoni ġenerali msemmija fil-paragrafu (2) tal-istess artikolu u għaldaqstant għan-neċessità li tiġi applikata r-regola ġenerali msemmija fil-paragrafu (1) tiegħu.

36

Skont l-ewwel sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-imsemmija konvenzjoni, il-kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija ma huwiex suġġett għall-preżunzjoni tal-paragrafu (2) tal-istess artikolu. Skont it-tieni sentenza tal-paragrafu (4) tiegħu, il-kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija huwa rregolat mil-liġi tal-pajjiż li fih it-trasportatur jkollu l-post prinċipali ta’ negozju tiegħu fil-mument tal-konklużjoni tal-kuntratt jekk, f’dan l-istess pajjiż, jinsab il-post ta’ fejn isseħħ it-tagħbija jew isir il-ħatt tal-merkanzija jew ikun jinsab il-post prinċipali ta’ negozju tal-mittent.

37

Għalhekk, l-imsemmi Artikolu 4 jipprevedi b’mod espliċitu, minn naħa, li l-preżunzjoni msemmija fil-paragrafu (2) tiegħu ma tapplikax għall-kuntratt ta’ trasport tal-merkanzija. Min-naħa l-oħra, huwa jsemmi diversi kriterji ta’ rbit speċifiku li jippermettu li tiġi ddeterminata l-liġi applikabbli għal dan it-tip ta’ kuntratt, u l-post ta’ residenza tat-trasportatur, waħdu, ma jitqiesx bħala li huwa biżżejjed f’dan ir-rigward.

38

F’dawn il-kundizzjonijiet, ikun imur kontra sew il-formulazzjoni tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma kif ukoll il-loġika ta’ din id-dispożizzjoni jekk wieħed japplika l-preżunzjoni msemmija fil-paragrafu (2) ta’ dan l-artikolu għal kuntratt bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali jekk, fl-assenza tal-koinċidenza tal-kriterji msemmija fit-tieni sentenza ta’ dan il-paragrafu (4), jiġi stabbilit li l-preżunzjoni msemmija f’dan il-paragrafu ma tistax tiġi applikata.

39

Barra minn hekk, l-interpretazzjoni li tirriżulta mill-punt ta’ qabel dan tikkonċilja ruħha wkoll mal-formulazzjoni tar-regoli ta’ kunflitt li jirrigwardaw il-kuntratti ta’ trasport ta’ merkanzija, previsti bir-Regolament Nru 593/2008, li madankollu ma huwiex applikabbli ratione temporis fil-kawża prinċipali. Fil-fatt, l-Artikolu 5 ta’ dan ir-regolament jeskludi, għall-kuntratti ta’ dan it-tip, fl-assenza ta’ koinċidenza tal-kriterji ta’ rabta msemmija hemmhekk, li tiġi applikata l-liġi tal-pajjiż li fih it-trasportatur ikollu r-residenza abitwali tiegħu u huwa jipprovdi b’mod espress li, f’dan il-każ, għandha tapplika l-liġi tal-pajjiż li fih jinsab il-post tal-kunsinna miftiehem bejn il-partijiet.

40

B’hekk, meta l-kundizzjonijiet previsti fit-tieni sentenza tal-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma ma jkunux issodisfatti, il-qorti nazzjonali jkollha tfittex il-liġi applikabbli għall-kuntratt mhux abbażi tal-preżunzjoni msemmija fil-paragrafu (2) tal-istess artikolu, li definittivament ma għandhiex tiġi applikata, iżda b’applikazzjoni tal-prinċipju ġenerali ta’ determinazzjoni stabbilit fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 4(1), jiġifieri billi jiġi identifikat il-pajjiż li miegħu l-kuntratt għandu l-eqreb rabta.

41

Fil-fatt, hekk kif ġustament irrileva l-Gvern Franċiż fl-osservazzjonijiet bil-miktub tiegħu, sa fejn il-qorti nazzjonali għandha, skont l-Artikolu 4(5) tal-imsemmija konvenzjoni, tapplika l-liġi tal-pajjiż li miegħu l-kuntratt għandu l-eqreb rabta u twarrab il-liġi applikabbli ddeterminata abbażi tal-preżunzjonijiet imsemmija fil-paragrafi (2) u (4) tal-istess artikolu, din l-istess qorti għandha, iktar u iktar, tapplika l-liġi tal-pajjiż li miegħu l-kuntratt inkwistjoni għandu l-eqreb rabta, hekk kif huwa previst f’dan l-Artikolu 4(1), meta l-paragrafu (4) ma jippermettix li tingħażel il-liġi applikabbli għal kuntratt ta’ trasport ta’ merkanzija (ara, f’dan is-sens, is-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punti 63 u 64).

42

Fid-dawl ta’ dak li ntqal hawn fuq, ir-risposta għat-tieni domanda għandha tkun li l-Artikolu 4(4) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma għandu jiġi interpretat fis-sens li l-liġi applikabbli għal kuntratt ta’ trasport ta’ merkanzija għandu, jekk ma jkunx jista’ jiġi stabbilit b’applikazzjoni tat-tieni sentenza ta’ din id-dispożizzjoni, jiġi ddeterminat skont ir-regola ġenerali prevista fil-paragrafu (1) ta’ dan l-artikolu, jiġifieri li l-liġi li tirregola dan il-kuntratt hija dik tal-pajjiż li miegħu dan għandu l-eqreb rabta.

43

Preliminarjament u b’teħid inkunsiderazzjoni tar-risposta mogħtija għall-ewwel domanda, għandu jiġi ppreċiżat li t-tielet domanda saret biss fil-każ li l-qorti tar-rinviju tkun ikkonstatat, fir-rigward taċ-ċirkustanzi tal-kawża, li l-kuntratt inkwistjoni fil-kawża prinċipali ma tistax tiġi assimilata ma’ kuntratt ta’ trasport u lanqas, għaldaqstant, ma jkun suġġett għall-preżunzjoni ġenerali msemmija fl-Artikolu 4(2) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma.

44

Permezz ta’ din id-domanda, il-qorti tar-rinviju essenzjalment tistaqsi jekk l-Artikolu 4(2) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma għandux jiġi interpretat fis-sens li jippermetti lill-qorti nazzjonali tiddetermina l-liġi applikabbli għal relazzjonijiet kuntrattwali bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, fejn l-ewwel aġent tat-trasport ikun ġie ssostitwit minn aġent ieħor li għandu s-sede tiegħu fi Stat membru ieħor, skont il-post ta’ negozju tal-aġent prinċipali biss.

45

Hekk kif tfakkar fil-punt 22 ta’ din is-sentenza, skont l-imsemmi Artikolu 4(2) huwa preżunt li l-kuntratt ikollu l-eqreb rabta mal-pajjiż fejn il-parti li għandha tipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt, fid-data tal-konklużjoni ta’ dan il-kuntratt, ikollha r-residenza abitwali tagħha, l-amministrazzjoni ċentrali tagħha, il-post prinċipali ta’ negozju tagħha jew post ta’ negozju ieħor li għandu jipprovdi l-eżekuzzjoni.

46

Għaldaqstant, meta dan ikun kuntratt li jaqa’ taħt l-Artikolu 4(2) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma u meta jkun possibbli li tiġi identifikata l-eżekuzzjoni li tikkaratterizzah, il-qorti nazzjonali għandha, l-ewwel nett, tiddetermina l-liġi applikabbli abbażi tal-kriterji ta’ rabta speċifiċi li jinsabu f’dan il-paragrafu (2), hekk kif tfakkar fil-punt 35 tas-sentenza preżenti (ara, f’dan is-sens, is-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punt 62).

47

Hekk kif jirriżulta kemm mill-formulazzjoni tal-Artikolu 4(2) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma, li jeskludi b’mod espress il-każ tal-applikazzjoni tal-paragrafu (5) ta’ dan l-artikolu, kif ukoll mill-ġuisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, din il-preżunzjoni tista’ titwarrab meta l-kundizzjonijiet previsti f’dan il-paragrafu (5) ikunu ssodisfatti (ara, f’dan is-sens, is-sentenza ICF, EU:C:2009:617, punti 63 u 64).

48

Minn dak preċedenti jirriżulta li l-qorti tar-rinviju għandha tivverifika, fit-tieni lok, jekk, fid-dawl taċ-ċirkustanzi kollha tal-kawża li għandha quddiemha, hemmx lok jew le li s-soluzzjoni li waslet għaliha b’applikazzjoni tal-imsemmi paragrafu (2) titwarrab. Għal dan l-għan, din għandha twettaq tqabbil tar-rabtiet eżistenti bejn il-kuntratt u, minn naħa, il-pajjiż li fih il-parti li tipprovdi l-eżekuzzjoni li tikkaratterizza l-kuntratt ikollu r-residenza abitwali tiegħu fid-data tal-konklużjoni tal-kuntratt u, min-naħa l-oħra, pajjiż ieħor li miegħu dan il-kuntratt għandu rabtiet mill-qrib.

49

Fil-fatt, il-qorti tar-rinviju għandha twettaq evalwazzjoni globali tal-elementi oġġettivi kollha li jikkaratterizzaw ir-relazzjoni kuntrattwali u tevalwa dak jew dawk li, fil-fehma tagħha, huma l-iktar sinjifikattivi (ara, b’analoġija, is-sentenza Schlecker, C‑64/12, EU:C:2013:551, punt 40). Hekk kif enfasizzat il-Kummissjoni, fost l-elementi sinjifikattivi ta’ rabta, għandha b’mod partikolari tittieħed inkunsiderazzjoni l-eżistenza ta’ rbit mill-qrib tal-kuntratt inkwistjoni ma’ kuntratt ieħor jew diversi kuntratti oħra li jagħmlu parti, jekk ikun il-każ, mill-istess sensiela ta’ kuntratti kif ukoll tal-post tal-kunsinna tal-merkanzija.

50

Din l-interpretazzjoni hija wkoll sostnuta mill-premessa 20 tar-Regolament Nru 593/2008, li tipprevedi b’mod espliċitu, bħala kriterju ta’ rabta rilevanti, l-eżistenza ta’ sensiela ta’ kuntratti marbuta mal-kuntratt inkwistjoni.

51

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, ir-risposta għat-tielet domanda għandha tkun li l-Artikolu 4(2) tal-Konvenzjoni ta’ Ruma għandu jiġi interpretat fis-sens li, fl-ipoteżi fejn jiġi sostnut li kuntratt għandu rabta eqreb ma’ pajjiż li ma huwiex dak li l-liġi tiegħu hija msemmija mill-preżunzjoni li tinsab fl-imsemmi paragrafu, il-qorti nazzjonali għandha tqabbel ir-rabtiet eżistenti bejn dan il-kuntratt u, minn naħa, il-pajjiż li l-liġi tiegħu tissemma mill-preżunzjoni u, min-naħa l-oħra, il-pajjiż l-ieħor ikkonċernat. Għal dan l-għan, il-qorti nazzjonali għandha tieħu inkunsiderazzjoni ċ-ċirkustanzi kollha, inkluża l-eżistenza ta’ kuntratti oħra marbuta mal-kuntratt inkwistjoni.

52

Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija din il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas‑sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (It-Tielet Awla) taqta’ u tiddeċiedi: