1.

Dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari jikkonċerna l-interpretazzjoni tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 2271/96 tat‑22 ta’ Novembru 1996 li jipproteġi kontra l-effetti ta’ l-applikazzjoni estraterritorjali tal-leġislazzjoni adottata minn pajjiż terz, u l-azzjonijiet ibbażati fuqha jew li jirriżultaw minnha (iktar ’il quddiem l-“Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni”) ( 2 ), kif ġie l-aħħar emendat bir-Regolament Delegat tal-Kummissjoni (UE) 2018/1100 tas‑6 ta’ Ġunju 2018 ( 3 ). Huwa joriġina direttament mid-deċiżjoni ta’ Mejju 2018 ta’ (dak li dak iż-żmien kien) il-President tal-Istati Uniti tal-Amerika, Donald J. Trump, f’isem l-Istati Uniti tal-Amerika li jirtiraw minn dak magħruf b’mod popolari bħala l-ftehim Iranjan dwar l-armi nukleari, ftehim li kien ġie preċedentement konkluż f’Lulju 2015. L-effett ta’ din id-deċiżjoni kien li tiġi skattata l-applikazzjoni mill-ġdid ta’ ċerti sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika fuq kumpanniji Iranjani u entitajiet Iranjani oħra, li l-applikazzjoni tagħhom kienet ġiet preċedentement sospiża fl‑2015.

2.

Għal raġunijiet ta’ politika estera u sigurtà nazzjonali, partikolarment fil-ġlieda kontra t-terroriżmu, l-Istati Uniti tal-Amerika imponew diversi tipi ta’ sanzjonijiet ekonomiċi kontra Stati u individwi jew entitajiet ġuridiċi. Uħud minn dawn is-sanzjonijiet ilhom stabbiliti, bħall-embargo fuq Kuba, li ġie awtorizzat permezz tal-Foreign Assistance Act of 1961 (l-Att dwar l-Għajnuna Barranija tal‑1961) u kkodifikat, fl‑1996, permezz tal-Cuban Liberty and Democractic Solidarity (Libertad) Act (l-Att dwar il-Libertà u s-Solidarjetà Demokratika Kubana (Libertad)). Mill-11 ta’ Settembru 2001 u l-intensifikazzjoni tal-ġlieda kontra t-terroriżmu, il-programm ta’ sanzjonijiet ekonomiċi tal-Istati Uniti tal-Amerika kiber.

3.

Filwaqt li dawn is-sanzjonijiet japplikaw prinċipalment għal persuni tal-Istati Uniti tal-Amerika u persuni li ma humiex tal-Istati Uniti tal-Amerika fi ħdan il-ġurisdizzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika li jinnegozjaw jew jinvestu mal-pajjiżi kkonċernati (sanzjonijiet primarji), uħud mid-dispożizzjonijiet għandhom ukoll fil-mira attivitajiet barra mill-ġurisdizzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika, primarjament ta’ kumpanniji barranin (sanzjonijiet sekondarji). Fil-fatt, ħafna mil-leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika li timplimenta dawn is-sanzjonijiet tfittex jew li timponi sanzjonijiet fuq entitajiet ta’ Stati terzi li jinnegozjaw mal-Istat inkwistjoni jew billi, imbagħad, tipprojbixxi lil dawn l-entitajiet ta’ Stati terzi milli jinnegozjaw mal-Istati Uniti tal-Amerika ( 4 ).

4.

Dawn l-attentati għal ġurisdizzjoni ekstraterritorjali kienu storikament ikkritikati fil-livell tal-Unjoni Ewropea ( 5 ), peress li dawn tipikament jammontaw għal tip ta’ ġurisdizzjoni eżorbitanti li wħud jemmnu li ma hijiex faċilment rikonċiljabbli mal-prinċipji ġenerali tad-dritt internazzjonali pubbliku ( 6 ). Hawn jista’ jiġi osservat li l-Artikolu 21(1) u l-Artikolu 21(2)(h) tat-TUE jobbligaw lill-Unjoni sabiex tipproteġi u tippromwovi din is-sistema ta’ dritt internazzjonali. Iktar minn hekk, il-komunità kummerċjali tal-Unjoni oġġezzjonat għal dan it-tip ta’ leġiżlazzjoni fuq il-bażi li, fil-prattika, taffettwa kważi esklużivament lil kumpanniji barranin ( 7 ).

5.

Għal dawn ir-raġunijiet kollha, l-eżistenza ta’ leġiżlazzjoni bħal din b’effett ekstraterritorjali potenzjalment kunsiderevoli ma ġietx injorata. Fl‑1996 l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ġie adottat mill-Unjoni, li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5(1) tiegħu jipprojbixxi kumpanniji Ewropej milli josservaw il-miżuri tal-Istati Uniti tal-Amerika ( 8 ). Madankollu, it-tensjonijiet bejn iż-żewġ sistemi ġuridiċi, li huma fil-qalba ta’ dan ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari jippreżentaw problemi ġeopolitiċi potenzjali, mhux biss f’termini ta’ kunflitt tas-sovranità, iżda wkoll l-ostakoli regolatorji kompetittivi fis-swieq tal-Unjoni u tal-Istati Uniti tal-Amerika. Kif il-fatti ta’ din il-kawża juru b’mod grafiku, l-operazzjoni tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni tirriżulta f’serje ta’ kwistjonijiet ġuridiċi li għadhom sa issa mhux riżolti u varjetà ta’ problemi intensament prattiċi, fosthom li l-kumpanniji Ewropej jaffaċċjaw dilemmi impossibbli – u pjuttost inġusti – b’riżultat tal-applikazzjoni ta’ żewġ sistemi ġuridiċi differenti u direttament opposti ( 9 ). Ma nistax nevita li nosserva li n-natura ta’ dawn id-dilemmi, flimkien man-nuqqas li tingħata gwida ċara dwar kwistjonijiet ġuridiċi importanti li jirriżultaw direttament mill-operazzjoni tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, hija tali li l-leġiżlatur tal-Unjoni jista’ utilment u malajr jirrevedi l-mod li bih dan l-Istatut attwalment jopera.

6.

B’mod partikolari, ħafna minn dawn id-diffikultajiet ġew mill-ġdid imqiegħda taħt lenti wara d-deċiżjoni ta’ Mejju 2018 ta’ dak li dak iż-żmien kien il-President tal-Istati Uniti tal-Amerika, Donald J. Trump, li jirtira mill-ftehim nukleari Iranjan (formalment magħruf bħala l-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt) konkluż mir-Repubblika Iżlamika tal-Iran u dik li hija b’mod informali imsejħa P5 plus 1 fi Vjenna f’Lulju 2015 ( 10 ). Dan ma jidhirx li kien trattat formali bħala tali iżda pjuttost ftehim politiku bejn il-ħames Membri Permanenti tal-Kunsill tas-Sigurtà (l-Istati Uniti tal-Amerika, il-Federazzjoni Russa, ir-Repubblika Popolari taċ-Ċina, ir-Renju Unit tal-Gran Brittanja u l-Irlanda ta’ Fuq u r-Repubblika Franċiża) flimkien mar-Repubblika Federali tal-Ġermanja u l-Unjoni Ewropea minn naħa u r-Repubblika Iżlamika tal-Iran min-naħa l-oħra. Dan il-ftehim ippreveda, inter alia, li r-Repubblika Iżlamika tal-Iran kellha tnaqqas il-ħażna tagħha ta’ uranju arrikkit u apparat ċentrifugu u taċċetta programm ta’ spezzjoni ta’ rutina inkambju għat-tneħħija gradwali ta’ ċerti sanzjonijiet ekonomiċi. L-għan kollu ta’ dan il-ftehim kien li jiżgura li r-Repubblika Iżlamika tal-Iran ma tilħaq l-ebda ambizzjoni li jista’ jkollha li tikseb il-kapaċità li timmanifattura u tipproduċi armi nukleari.

7.

Id-deċiżjoni tal-President D. Trump li jirtira minn dan il-ftehim wasslet imbagħad għal sanzjonijiet ġodda tal-Istati Uniti tal-Amerika. Dan qajjem diffikultajiet kunsiderevoli għal ċerti kumpanniji Ewropej prinċipali, li wħud minnhom kienu ġew esposti għal sanzjonijiet amministrattivi bħala riżultat tal-applikazzjoni tas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika fil-passat ( 11 ). Għalhekk, sabiex, jiġu pprevenuti l-effetti ta’ din l-attivazzjoni mill-ġdid ta’ sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika kontra entitajiet Iranjani wara l-irtirar tal-Istati Uniti tal-Amerika mill-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt, l-Unjoni żiedet il-leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika relatata mal-programm ta’ sanzjonijiet Iranjani mal-lista ta’ leġiżlazzjoni barranija koperti mill-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

8.

Qabel ma ngħaddi sabiex nindirizza dawn il-kwistjonijiet, huwa l-ewwel neċessarju li jiġu stabbiliti d-dispożizzjonijiet rilevanti tal-kuntest ġuridiku.

9.

Il-premessi 1 sa 7 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedu:

“Billi l-għanijiet tal-Komunità jinkludu l-kontribuzzjoni għall-iżvilupp armonjuż tal-kummerċ dinji u t-tneħħija progressiva ta’ restrizzjonijiet fuq il-kummerċ internazzjonali;

Billi l-Komunità tipprova tilħaq bl-aqwa mod possibli l-għan tal-moviment liberu tal-kapital bejn l-Istati Membri u l-pajjiżi terzi, inkluża t-tneħħija ta’ xi restrizzjonijiet fuq l-investiment dirett — inkluż l-investiment fil-proprjeta immobbli — stabbiliment, il-provvista tas-servizzi finanzjarji jew id-dħul tal-ġaranziji fis-swieq tal-kapitali;

Billi pajjiz terz ikun ippromulga ċertu liġijiet, regolamenti, u strumenti leġislattivi oħra li suppost li jkollhom l-għan li jirregolaw l-attivitajiet tal-persuni naturali u legali taħt il-ġurisdizzjoni ta’ l-Istati Membri;

Billi permezz ta’ l-applikazzjoni estraterritorjali tagħhom dawn il-liġijiet, ir-regolamenti u l-istrumenti leġislattivi oħra jkunu jiksru l-liġi internazzjonali u jimpedixxu l-ksib ta’ l-għanijiet hawn fuq imsemmija;

Billi dawn il-liġijiet, inklużi r-regolamenti u l-istrumenti leġislattivi l-oħra, kif ukoll l-azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom jaffettwaw jew x’aktarx għad jaffettwaw l-ordni legali stabbilit u għandhom l-effetti negattivi fuq l-interessi tal-Komunità u l-interessi tal-persuni naturali u legali li jeżerċitaw id-drittijiet taħt it-Trattat li jistabbilixxi l-Komunità Ewropea;

Billi, taħt dawn iċ-ċirkostanzi eċċezzjonali, huwa neċessarju li tittieħed azzjoni fuq livell Komunitarju biex jitħares l-ordni legali stabbilit, l-interessi tal-Komunità u l-interessi ta’ l-imsemmija persuni naturali u legali, b’mod partikolari billi jitneħħew, jiġu newtralizzati, jiġu mwaqqfa’ jew inkella jintlaqgħu l-effetti tal-leġislazzjoni barranija konċernata;

Billi t-talba biex tiġi pprovduta l-informazzjoni taħt dan ir-Regolament ma tipprekludix Stat Membru milli jitlob informazzjoni ta’ l-istess tip biex tiġi pprovduta lill-awtoritajiet ta’ dak l-Istat”.

10.

L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 1 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jistabbilixxi:

“Dan ir-Regolament jipprovdi protezzjoni kontra u jikkumbatti l-effetti ta’ l-applikazzjoni estraterritorjali tal-liġijiet speċifikati fl-Anness ta’ dan ir-Regolament, inklużi regolamenti u strumenti leġislattivi oħra, u ta’ l-azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom, fejn din l-applikazzjoni teffettwa l-interessi tal-persuni, imsemmija fl-Artikolu 11, involuti fil-kummerċ internazzjonali u/jew fil-moviment tal-kapital u f’attivitajiet kummerċjali relatati bejn il-Komunità u pajjiżi terzi.”

11.

L-Artikolu 4 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi:

“Ebda sentenza mogħtija minn qorti jew tribunal u ebda deċiżjoni mogħtija minn awtorità amministrativa li tinsab barra mill-Komunità u li tagħti effett, direttament jew indirettament, lil-liġijiet speċifikati fl-Anness jew lil azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom, ma tiġi rikonoxxuta jew tkun imponibbli bi kwalunkwe mod.”

12.

L-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jistabbilixxi:

“Ebda persuna msemmija fl-Artikolu 11 m’għandha tikkonforma, kemm direttament jew permezz ta’ persuna sussidjarja jew intermedjarju ieħor, attivament jew permezz ta’ omissjoni intenzjonata, ma’ kwalunkwe rikjesta [rekwiżit] jew projbizzjoni, inklużi talbiet minn qrati barranin, ibbażati fuq jew li jirriżultaw, direttament jew indirettament, mil-liġijiet speċifikati fl-Anness jew minn azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom.

Persuni jistgħu jiġu awtorizzati, skond il-proċeduri provduti fl-Artikoli 7 u 8, biex jikkonformaw kompletament jew parzjalment safejn in-non-konformità tkun ser tikkawża danni serji lill-interessi tagħhom jew lil dawk tal-Komunità. Il-kriterji għall-applikazzjoni ta’ din id-dispożizzjoni ser jiġu stabbiliti skond il-proċedura mfassla fl-Artikolu 8. Meta jkun hemm provi biżżejjed li non-konformità tkun ser tikkawża danni serji lil persuna naturali jew legali, il-Kummissjoni għandha tissottometti malajr lill-kumitat imsemmi fl-Artikolu 8 abbozz tal-miżuri xierqa li għandhom jittieħdu skond il-kondizzjonijiet tar-Regolament.”

13.

L-Artikolu 6 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi:

“Kwalunkwe persuna msemmija fl-Artikolu 11, li li tkun involuta fi kwalunkwe attività msemmija fl-Artikolu 1 għandha tkun intitolata tirkupra kwalunkwe danni, inklużi l-ispejjeż legali, ikkawżati lil dik il-persuna bl-applikazzjoni tal-liġijiet speċifikati fl-Anness jew minn azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom.

Dan l-irkupru jista’ jsir mingħand il-persuna naturali jew legali jew min għand kwalunkwe entità oħra li tkun ikkawżat id-danni jew mingħand kwalunkwe persuna li tkun topera f’isimha jew bħala intermedjarju tagħha.”

14.

L-Artikolu 7 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi:

“Għall-implimentazzjoni ta’ dan ir-Regolament il-Kummissjoni għandha:

[…]

[…]”

15.

L-Artikolu 8 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jistabbilixxi:

“1.   Għall-għan tal-implimentazzjoni tal-Artikolu 7(b), il-Kummissjoni għandha tkun megħjuna mill-Kumitat dwar il-Leġislazzjoni Ekstraterritorjali. Dawk l-atti ta’ implimentazzjoni għandhom jiġu adottati f’konformità mal-proċedura ta’ eżami msemmija fil-paragrafu 2 ta’ dan l-Artikolu. Dak il-Kumitat għandu jkun kumitat skont it-tifsira tar-Regolament (UE) Nru 182/2011 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill [ ( 12 )].

2.   Fejn issir referenza għal dan il-paragrafu, għandu japplika l-Artikolu 5 tar-Regolament (UE) Nru 182/2011.”

16.

L-Artikolu 9 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jaqra:

“Kull Stat Membru għandu jistabbilixxi s-sanzjonijiet li għandhom jiġu mposti f’każ ta’ ksur ta’ xi dispożizzjonijiet relevanti ta’ dan ir-Regolament. Dawn is-sanzjonijiet għandhom ikunu effettivi, proporzjonali u disswasivi.”

17.

L-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi:

“Dan ir-Regolament għandu jgħodd għal:

18.

L-Artikolu 4 tar-Regolament ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2018/1101 tat‑3 ta’ Awwissu 2018 li jistabbilixxi l-kriterji għall-applikazzjoni tat-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 [tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni] ( 14 ), jipprevedi:

“Meta tevalwa jekk jistax ikun hemm dannu serju lill-interessi protetti msemmija fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 [tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni] il-Kummissjoni fejn xieraq għandha tikkunsidra, inter alia l-kriterji mhux kumulattivi li jmiss:

19.

L-Istati Uniti tal-Amerika ppromulgaw leġiżlazzjoni li tipprevedi s-sanzjonar ta’ ksur fir-rigward tal-embargos tagħha fuq pajjiżi oħra. Inizjalment, madankollu, l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni semma biss tliet biċċiet ta’ leġiżlazzjoni fl-Anness tiegħu, jiġifieri, n-“National Defense Authorization Act for Fiscal Year 1993” (l-Att Dwar l-Awtorizzazzjoni tad-Difiża Nazzjonali għas-Sena Fiskali 1993) li r-rekwiżiti tiegħu huma kkonsolidati fit-Titolu I tal-“Cuban Liberty and Democratic Solidarity Act 1999” (l-Att dwar il-Libertà u s-Solidarjetà Demokratika Kubana tal‑1996) u l-“Iran and Libya Sanctions Act 1996” (l-Att dwar is-Sanzjonijiet kontra l-Iran u l-Libja tal‑1996).

20.

L-Att dwar il-Libertà u s-Solidarjetà Demokratika Kubana (Libertad) tal‑1996 (komunement magħruf bħala l-“Att Helms–Burton”) ġie ppromulgat sabiex isaħħaħ u jkompli l-embargo tal-Istati Uniti tal-Amerika fuq Kuba. Huwa jipprojbixxi l-esportazzjoni lill-Istati Uniti tal-Amerika ta’ kwalunkwe merkanzija jew servizz ta’ oriġini Kubana jew li fihom materjali jew merkanzija li joriġinaw f’Kuba kemm direttament kif ukoll permezz ta’ pajjiżi terzi, in-negozju f’merkanzija li hi jew li ġiet illokalizzata jew ittrasportata jew li għaddiet minn Kuba, l-esportazzjoni mill-ġdid taz-zokkor li joriġina minn Kuba lejn l-Istati Uniti tal-Amerika mingħajr ma jkun hemm notifikazzjoni mill-awtorità kompetenti nazzjonali ta’ l-esportatur u l-importazzjoni għall-Istati Uniti tal-Amerika prodotti taz-zokkor mingħajr ma jiġi żgurat li dawk il-prodotti ma humiex prodotti ta’ Kuba. Iktar minn hekk, dan l-att jiffriża l-assi Kubani, u n-negozji finanzjarji mar-Repubblika ta’ Kuba.

21.

B’mod partikolari, id-dispożizzjonijiet tat-Titolu III ta’ dan l-att jipprovdu kemm mezz sabiex jiġi skoraġġit l-investiment f’Kuba, u rimedju għal dawk li kellhom il-proprjetà tagħhom esproprjata. B’mod partikolari, tipprovdi rimedju għaċ-ċittadini tal-Unjoni li huma vittmi tal-prattiki tal-esproprjazzjoni tar-Repubblika ta’ Kuba billi tipprovdilhom id-dritt li jfittxu fi qrati tal-Istati Uniti tal-Amerika lil kwalunkwe ċittadini barranin li “jittraffikaw” proprjetà “ikkonfiskata” mill-Gvern Kuban fl‑1 ta’ Jannar 1959 jew wara. L-Att Helms-Burton jiddefinixxi “traffiku” b’mod wiesa’, bl-inklużjoni ta’ firxa wiesgħa ta’ attivitajiet marbuta mal-proprjetà esproprjata, inkluż il-bejgħ jew il-ġestjoni tagħha, kif ukoll il-profitt permezz tat-traffikar ta’ persuna oħra ( 15 ).

22.

L-Att dwar is-Sanzjonijiet kontra l-Iran u l-Libja tal‑1996 (magħruf ukoll bħala d-“d’Amato-Kennedy Act” (l-Att d’Amato-Kennedy)) jipprevedi li atturi ekonomiċi koperti mill-embargo fuq l-Iran jew il-Libja ma jistgħux jinvestu fi kwalunkwe wieħed minn dawn il-pajjiżi ammont ikbar minn USD 40 miljun matul perijodu ta’ 12‑il xahar “li jikkontribwixxi direttament u b’mod sinjifikattiv favur tkabbir fl-abbiltà Iranjana jew Libjana biex dawn jiżviluppaw ir-riżorsi tagħhom tal-petrolju”. It-terminu “investiment” ikopri l-parteċipazzjoni f’kuntratt għall-imsemmi żvilupp, jew li dan jiġi ggarantit, jew li jsir profitt minnu jew ix-xiri ta’ sehem proprjetarju fih.

23.

B’reazzjoni għall-adozzjoni ta’ din il-leġiżlazzjoni, apparti l-għoti ta’ twiddib politiku u l-promulgazzjoni tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, l-Unjoni ppreżentat talba permezz tal-mekkaniżmu għas-soluzzjoni tat-tilwim fi ħdan l-Organizzazzjoni Dinjija tal-Kummerċ (WTO), bl-għan li leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika tiġi ddikjarata illegali skont l-Artikolu XXI tal-Ftehim Ġenerali dwar it-Tariffi u l-Kummerċ (GATT) ( 16 ). Iktar tard din ġiet irtirata wara li l-Unjoni kkonkludiet Ftehim mal-Istati Uniti tal-Amerika dwar il-leġiżlazzjoni ekstraterritorjali tal-Istati Uniti tal-Amerika fil‑11 ta’ April 1997.

24.

Kif diġà osservajt, f’Mejju 2018 l-Istati Uniti tal-Amerika rtiraw mill-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt (iktar ’il quddiem il-“Ftehim tal-Iran”) iffirmat fi Vjenna fl‑14 ta’ Lulju 2015. Il-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt kien intiż li jikkontrolla l-programm nukleari tal-Iran u li jneħħi sanzjonijiet ekonomiċi kontra l-Iran. Bħala riżultat, ir-Regolamenti tal-Istati Uniti tal-Amerika dwar it-Tranżazzjonijiet u s-Sanzjonijiet tal-Iran (iktar ’il quddiem l-“ITSR”) ġew stabbiliti mill-ġdid. B’risposta għal dawn il-miżuri ta’ sanzjonijiet ġodda l-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ġie emendat fl‑2018 ( 17 ) sabiex jinkludi iktar leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika, prinċipalment, leġiżlazzjoni intiża li teżegwixxi sanzjonijiet fuq l-Iran. Ir-rinviju għal deċiżjoni preliminari jispeċifika li r-rikorrent kien ġie inkluż fis-Specially Designated Nationals List (iktar ’il quddiem is-“SDN”) miżmuma mill-Office of Foreign Assets Control (iktar ’il quddiem l-“OFAC”), li jsir riferiment għaliha f’diversi partijiet tal-leġiżlazzjoni msemmija fl-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

25.

Leġiżlazzjoni bħal din hija l-Iran Threat Reduction and Syria Human Rights Act of 2012 (l-Att għat-Tnaqqis tat-Theddida tal-Iran u d-Drittijiet Umani tas-Sirja tal‑2012). L-Artikolu 220(c) ta’ dan l-att jipprevedi li fil-każ li persuna tkompli konsapevolment u direttament tipprovdi servizzi ta’ messaġġi finanzjarji speċjalizzati lil, jew konsapevolment tippermetti jew tiffaċilita aċċess dirett jew indirett għal dawn is-servizzi ta’ messaġġi, għall-Bank Ċentrali tal-Iran jew istituzzjoni finanzjarja, il-President tal-Istati Uniti tal-Amerika jista’ jimponi sanzjonijiet.

26.

Il-leġiżlazzjoni rilevanti l-oħra miżjuda mal-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni hija l-ITSR.

27.

Il-punt 560.211 tal-ITSR intitolat “Tranżazzjonijiet ipprojbiti li jinvolvu proprjetà mblukkata”, jipprevedi:

“a) Kull proprjetà u interessi fil-proprjetà tal-Gvern tal-Iran, inkluż il-Bank Ċentrali tal-Iran, li huma fl-Istati Uniti tal-Amerika, li minn issa ’il quddiem jiġu fi ħdan il-ġurisdizzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika, jew li huma jew li minn issa ’l quddiem jiġu fi ħdan il-pussess jew kontroll ta’ kwalunkwe persuna tal-Istati Uniti tal-Amerika, inkluż kwalunkwe fergħa internazzjonali, huma mblukkati u ma jistgħux jiġu ttrasferiti, imħallsa, esportati, irtirati, jew b’xi mod ieħor innegozjati.

(b) Kull proprjetà u interessi fil-proprjetà ta’ kwalunkwe istituzzjoni finanzjarja Iranjana, inkluż il-Bank Ċentrali tal-Iran, li huma fl-Istati Uniti tal-Amerika, li minn issa ’l quddiem jiġu fi ħdan il-ġurisdizzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika, jew li huma jew minn issa ’l quddiem jidħlu fi ħdan il-pussess jew kontroll ta’ kwalunkwe persuna tal-Istati Uniti tal-Amerika, inkluż kwalunkwe fergħa internazzjonali, huma mblukkati u ma jistgħux jiġu ttrasferiti, imħallsa, esportati, irtirati jew b’xi mod ieħor innegozjati.

(c)(1) Kull proprjetà u interessi fil-proprjetà li huma fl-Istati Uniti tal-Amerika, li minn issa ’il quddiem jiġu fi ħdan il-ġurisdizzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika, jew li huma jew minn issa ’l quddiem jiġu fi ħdan il-pussess jew kontroll ta’ kwalunkwe persuna tal-Istati Uniti tal-Amerika, inkluż kwalunkwe fergħa barranija, tal-persuni segwenti huma mblukkati u ma jistgħux jiġu ttrasferiti, imħallsa, esportati, irtirati, jew b’xi mod ieħor innegozjati:

(i) Kwalunkwe persuna ddeterminata mis-Segretarju tat-Teżor, f’konsultazzjoni mas-Segretarju tal-Istat, li hija fis-sjieda jew ikkontrollata minn, jew li aġixxiet jew allegatament taġixxi għal jew f’isem ta’, direttament jew indirettament, kwalunkwe persuna li l-proprjetà u l-interessi tagħha fil-proprjetà huma mblukkati skont il-punti (a) sa (c)(1)(i) ta’ din it-taqsima […]

[…]

(d) Il-projbizzjonijiet fil-punti (a) sa (c) ta’ din it-taqsima jinkludu, iżda ma humiex limitati għal, projbizzjonijiet fuq it-tranżazzjonijiet segwenti:

(1) Kwalunkwe kontribuzzjoni jew provvista ta’ fondi, prodotti, jew servizzi minn, lil, jew għall-benefiċċju ta’ kwalunkwe persuna li l-proprjetà u l-interessi tagħha fil-proprjetà huma mblukkati skont il-punti (a) sa (c) ta’ din it-taqsima; u

(2) Ir-riċeviment ta’ kwalunkwe kontribuzzjoni jew provvista ta’ fondi, prodotti, jew servizzi minn kwalunkwe persuna li l-proprjetà u l-interessi tagħha fil-proprjetà huma mblukkati skont il-punti (a) sa (c) ta’ din it-taqsima.”

28.

Il-punt 560.325 ta’ dawn ir-regolamenti, intitolat “Proprjetà, interess fil-proprjetà”, jipprevedi:

“It-termini proprjetà u interess fil-proprjetà jinkludu, iżda ma humiex limitati għal, flus, ċekkijiet, drafts, ingotti tad-deheb, depożiti bankarji, kontijiet għat-tfaddil, djun, li wieħed ikun midjun, obbligazzjonijiet, noti, garanziji, dejn normali, ishma, bonds, stokks, kupuni, kwalunkwe strumenti finanzjarji oħra, aċċettazzjonijiet bankarji, ipoteki, pleġġijiet, privileġġi, jew drittijiet oħra ta’ natura ta’ titolu, irċevuta tal-maħżen, poloz ta’ kargu, irċevuti ta’ trust, fatturi ta’ bejgħ, kwalunkwe evidenza oħra ta’ titolu, proprjetà jew li wieħed ikun midjun, ittri ta’ kreditu u kwalunkwe dokumenti relatati ma’ kwalunkwe drittijiet jew obbligazzjonijiet taħthom, prokuri, prodotti, ħwejjeġ, merkanzija, oġġetti mobbli, stokks fl-idejn, bastimenti, prodotti fuq il-bastimenti, ipoteki fuq l-immobbli, ftehim ta’ trust, ftehim ta’ bejgħ tal-vendituri, kuntratti tal-art, kirjiet, ċnus, proprjetà immobbli u kwalunkwe interess oħra fiha, opzjonijiet, strumenti negozjabbli, aċċettazzjonijiet ta’ negozji, drittijiet patrimonjali, kontijiet, kontijiet pagabbli, sentenzi, privattivi, trade marks jew drittijiet tal-awtur, poloz tal-assigurazzjoni, kaxxi tad-depożitu siguri u l-kontenuti tagħhom, annwalitajiet, kuntratti ta’ pooling, servizzi ta’ kwalunkwe natura, kuntratti ta’ kwalunkwe natura, u kwalunkwe proprjetà oħra, immobbli, personali, jew imħallta, tanġibbli jew intanġibbli, jew interess jew interessi fiha, preżenti, futuri, jew kontinġenti.”

29.

Il-punt 560.410 ta’ dawn ir-regolamenti, intitolat “Għoti tas-servizzi”, jipprevedi:

“[…]

(c) Il-projbizzjonijiet tat-tranżazzjonijiet li jinvolvu proprjetà mblukkata inkluża f’§560.211 japplikaw għas-servizzi mwettqa fl-Istati Uniti tal-Amerika jew minn persuni tal-Istati Uniti tal-Amerika, jinsabu fejn jinsabu, inkluż permezz ta’ fergħa barranija ta’ entità li tinsab fl-Istati Uniti tal-Amerika:

[…]

(2) Fir-rigward ta’ interessi fil-proprjetà tal-Gvern tal-Iran, istituzzjoni finanzjarja Iranjana, jew kwalunkwe persuna oħra li l-proprjetà u l-interessi tagħha fil-proprjetà huma mblukkati skont §560.211.

[…]”

30.

F’din il-kawża, la l-qorti tar-rinviju fit-talba tagħha għal deċiżjoni preliminari, lanqas xi ħadd mill-partijiet fl-osservazzjonijiet tiegħu, ma speċifikaw eżattament liema leġiżlazzjoni u d-dispożizzjonijiet tagħha kellhom xaktarx japplikaw għal Deutsche Telekom GmbH li kieku din il-kumpannija ma xoljietx il-kuntratti tagħha ma’ Bank Melli Iran. Fil-fehma tiegħi, iż-żewġ partijiet tal-leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti tal-Amerika msemmija iktar ’il fuq jidher li huma l-uniċi li x’aktarx ikollhom dan l-effett, minkejja li dan jiddependi fuq iċ-ċirkustanzi tal-każ.

31.

Fir-rigward tas-sanzjonijiet monetarji, kemm l-Att d’Amato-Kennedy kif ukoll l-ITSR jagħmlu riferiment għat-Taqsima 206 tal-Emergency Economic Powers Act (l-Att dwar is-Setgħat Ekonomiċi ta’ Emerġenza) (50 U.S.C. 1705). Dan l-att jipprevedi li sanzjoni ċivili għall-ksur tad-dispożizzjonijiet tagħha (u għalhekk għall-ksur tad-dispożizzjonijiet taż-żewġ Atti l-oħra ċċitati iktar ’il fuq) għandha tkun ammont ta’ mhux iktar minn dak li huwa l-ikbar bejn USD 250000 jew ammont li huwa d-doppju tal-ammont tat-tranżazzjoni li hija l-bażi tal-ksur li għalih hija imposta s-sanzjoni. L-International Emergency Economic Powers Act (l-Att dwar is-Setgħat Ekonomiċi ta’ Emerġenza Internazzjonali) jipprevedi wkoll, fir-rigward ta’ sanzjonijiet kriminali, li persuna kkundannata għal kwalunkwe ksur tad-dispożizzjonijiet rilevanti ta’ dan l-att (u għalhekk tad-dispożizzjonijiet rilevanti tal-Att d’Amato-Kennedy u l-ITSR) għandha, meta tiġi kkundannata, tiġi mmultata mhux iktar minn USD 1000000, jew jekk persuna fiżika, tista’ tintbagħat il-ħabs għal mhux iktar minn 20 sena, jew it-tnejn ( 18 ).

32.

Id-duttrina tal-forza sovrana barranija hija mezz ta’ difiża rrikonoxxut mill-Qorti Suprema tal-Istati Uniti tal-Amerika fl‑1958 f’Société Internationale vs Rogers 357 U.S. 197 (1958) ( 19 ). Din id-duttrina għandha l-għeruq tagħha fil-prinċipju tal-proċess ta’ smigħ xieraq, kif ukoll fid-duttrina ta’ korteżija internazzjonali, jiġifieri, ir-rispett għas-sistema ġuridika ta’ Stat sovran ieħor ( 20 ). Skont din id-duttrina, li ġiet applikata b’mod partikolari fir-rigward ta’ liġijiet antitrust ( 21 ), Stat jew l-amministrazzjoni federali huma preklużi milli jobbligaw lil persuna (i) twettaq att fi Stat ieħor li huwa pprojbit mid-dritt tal-Istat li hija ċittadina tiegħu; jew (ii) toqgħod lura milli twettaq att fi Stat ieħor li huwa meħtieġ mid-dritt ta’ dan l-Istat jew mid-dritt tal-Istat li tiegħu hija ċittadina.

33.

Madankollu, fir-rigward tal-applikazzjoni tagħha fil-kuntest tal-istatuti għall-imblukkar adottati mill-Kanada, ir-Renju Unit u l-Unjoni, il-US District Court for the Eastern District of Pennsylvania (il-Qorti Distrettwali tal-Istati Uniti tal-Amerika għad-Distrett tal-Lvant ta’ Pennsylvania) iddeċidiet fil-kawża L‑Istati Uniti vs Brodie, 174 F. Supp. 2d 294 (E.D. Pa. 2001) li l-konvenuti f’dik il-kawża, li kienu pparteċipaw fi tranżazzjonijiet mar-Repubblika ta’ Kuba li kienu pprojbiti mid-dritt tal-Istati Uniti tal-Amerika, ma setgħux jinvokaw id-duttrina tal-forza sovrana barranija bħala difiża għal żewġ raġunijiet ( 22 ). L-ewwel, jekk ir-ratio legis għad-duttrina huwa deferenza għall-atti ta’ sovran barrani, ma hemmx post għad-duttrina f’kawża kriminali peress li l-ksur tal-ordinament ġuridiku tal-Istati Uniti tal-Amerika kellu prijorità fuq kwalunkwe kunsiderazzjonijiet ta’ korteżija internazzjonali. It-tieni, mingħajr ma jiġi kkonstatat li d-duttrina ma tista’ qatt tqajjem tħassib dwar is-smigħ xieraq fil-kuntest kriminali, l-US District Court (il-Qorti Distrettwali tal-Istati Uniti tal-Amerika) iddeċidiet li ma kien hemm l-ebda kwistjonijiet ta’ smigħ xieraq imqajma f’din il-kawża għar-raġunijiet diskussi iktar ’il quddiem minħabba li d-diversi statuti għall-imblukkar nazzjonali li kienu fis-seħħ dak iż-żmien fil-Kanada, fir-Renju Unit u fl-Unjoni ma ħolqux obbligu għal kumpannija sabiex tinnegozja mar-Repubblika ta’ Kuba. Tabilħaqq, f’kawżi preċedenti fejn din id-duttrina ġiet ikkonstatata bħala applikabbli, il-konvenuti kienu s-suġġett ta’ deċiżjonijiet partikolari mogħtija minn ġurisdizzjonijiet barranin, li jordnawlhom speċifikament sabiex jagħmlu xi ħaġa. Mingħajr dawn l-ordnijiet, it-theddida ta’ prosekuzzjoni ma kinitx teżisti. Ordnijiet bħal dawn kienu assenti fil-kawża United States vs Brodie. X’aktarx l-iktar importanti, f’dik il-kawża ma ġiet prodotta ebda evidenza li l-istatuti għall-imblukkar inkwistjoni obbligaw lill-konvenuti jbigħu l-prodott tagħhom lil Kuba. L-element ta’ forza meħtieġ mid-duttrina tal-forza sovrana barranija għalhekk kien nieqes.

34.

Skont il-Gvern Ġermaniż, fil-każ tal-kuntratti ta’ servizz hekk imsejħa “mingħajr terminu” (li magħhom jagħmlu parti l-kuntratti għall-provvista ta’ servizzi ta’ telekomunikazzjonijiet), fejn dawn jiġu konklużi għal perijodu indefinit, kull parti għandha, taħt l-Artikolu 620(2) tal-Bürgerliches Gesetzbuch (il-Kodiċi Ċivili Ġermaniża, iktar ’il quddiem il-“BGB”), l-hekk imsejjaħ dritt ordinarju ta’ xoljiment, li jfisser li għandha l-possibbiltà xxolji l-kuntratt mingħajr xi raġuni partikolari. Il-perijodi applikabbli ta’ notifika u ta’ dati ta’ skadenza huma stabbiliti mill-Artikolu 621 BGB, li jipprevedi għal perijodi ta’ avviż differenti u d-dati tal-iskadenza skont id-data tal-iskadenza għar-remunerazzjoni (kuljum, kull ġimgħa, kull xahar, kull tliet xhur jew oħra). Bil-maqlub, għal kuntratti ta’ servizz konklużi għal terminu fiss, ma huwa legalment previst l-ebda dritt “ordinarju” ta’ xoljiment. Dawn il-kuntratti jiġu xolti fit-tmiem tal-kuntratt, skont l-Artikolu 620(1). Peress li dawn ir-regoli huma dispożizzjonijiet awtomatiċi, il-partijiet jistgħu jiddevjaw minnhom. Iktar minn hekk, il-kuntratti kollha bi prestazzjoni kontinwa, li huwa l-każ b’ħafna kuntratti ta’ servizz, jistgħu jiġu xolti f’kull ħin għal raġunijiet serji skont l-Artikolu 314 BGB.

35.

L-Artikolu 134 tal-BGB jipprevedi:

“Tranżazzjoni legali li tikser projbizzjoni legali hija nulla, sakemm l-istatut ma jindikax konklużjoni differenti ( 23 ).”

36.

Azzjoni fil-konfront tal-ksur tal-ewwel punt tal-Artikolu 5 tal-[Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni] tista’ tittieħed fil-Ġermanja bħala reat amministrattiv skont il-punt 1 tal-ewwel sentenza tal-Artikolu 19(4) tal-Außenwirtschaftsgesetz (l-Att dwar il-Kummerċ Barrani, iktar ’il quddiem l-“AWG”) moqri flimkien mal-Artikolu 82(2) tal-Außenwirtschtsverordnung (ir-Regolament dwar il-Kummerċ Barrani, u huwa punibbli b’multa sa EUR 500000 (l-Artikolu 19(6) AWG) ( 24 ).

37.

Ir-rikorrent, Bank Melli Iran, huwa bank Iranjan fil-forma ta’ kumpannija pubblika b’responsabbiltà limitata inkorporata taħt id-dritt Iranjan. Huwa għandu fergħa f’Hambrug (il-Ġermanja) u n-negozju prinċipali tiegħu huwa li jissodisfa tranżazzjonijiet ta’ kummerċ barrani mal-Iran. Il-konvenuta, Telekom Deutschland GmbH, hija sussidjarja ta’ Deutsche Telekom AG, waħda mill-fornituri ta’ servizz ta’ telekomunikazzjoni prinċipali fil-Ġermanja. Il-grupp għandu iktar minn 270000 impjegat madwar id-dinja, li minnhom iktar minn 50000 huma fl-Istati Uniti tal-Amerika, fejn huwa ġġenerat madwar 50 % tad-dħul mill-bejgħ tagħha.

38.

Ir-rikorrent u l-konvenuta daħlu f’kuntratt qafas li jippermetti li r-rikorrent jiġbor lill-konnessjonijiet tal-kumpanniji kollha tiegħu f’diversi siti fil-Ġermanja taħt kuntratt wieħed. Fil-kuntest ta’ din ir-relazzjoni kuntrattwali, ir-rikorrent ordna servizzi differenti li l-konvenuta għamlet disponibbli u ffatturat kull xahar għal ammont ta’ madwar EUR 2000, liema somma dejjem tħallset mingħajr dewmien. Is-servizzi rregolati minn dawn il-kuntratti jiffurmaw il-bażi esklużiva tal-istrutturi ta’ komunikazzjoni interni u esterni tar-rikorrent fil-Ġermanja u huma għaldaqstant, kif ikkonstatat il-qorti tar-rinviju, indispensabbli għall-attivitajiet tan-negozju tiegħu.

39.

Wara d-deċiżjoni tal-President D. J. Trump f’Mejju 2018 li permezz tagħha l-Istati Uniti tal-Amerika rtiraw mill-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt, ir-Regolamenti tal-Istati Uniti tal-Amerika dwar it-Tranżazzjonijiet u s-Sanzjonijiet tal-Iran ġew għaldaqstant stabbiliti mill-ġdid. B’mod partikolari, wara l-adozzjoni tal-Executive Order 13846 of 6 August 2018 Reimposing Certain Sanctions With Respect to Iran (l-Ordni Eżekuttiv 13846 tas‑6 ta’ Awwissu 2018 li Jimponi mill-Ġdid Ċerti Sanzjonijiet fir-Rigward tal-Iran), Bank Melli Iran għal darba oħra tqiegħed fuq lista ta’ sanzjonijiet ippreparata mill-OFAC: l-SDN. Bank Melli Iran preċedentement kien fuq din il-lista mill‑2007, wara li ġie indikat bħala persuna mblukkata mill-OFAC skont l-Executive Order 13382 of 28 June 2005, intitolat Blocking Property of Weapons of Mass Destruction Proliferators and Their Supporters (l-Ordni Eżekuttiv 13382 tat‑28 ta’ Ġunju 2005, li Jimblokka l-Proprjetà tal-Proliferaturi ta’ Armi ta’ Distruzzjoni tal-Massa u s-Sostenituri Tagħhom) ( 25 ), qabel ma dawn is-sanzjonijiet tneħħew mill-Pjan ta’ Azzjoni Komprensiv Konġunt. Dawn is-sanzjonijiet il-ġodda daħlu fis-seħħ fil‑5 ta’ Novembru 2018.

40.

Permezz ta’ ittra tas‑16 ta’ Novembru 2018, il-konvenuta tat l-avviż tax-xoljiment tal-kuntratti kollha mar-rikorrent, b’effett immedjat. Hija bagħtet avviżi tax-xoljiment identiċi fl-istess data lil tal-inqas erba’ klijenti oħra b’konnessjonijiet mal-Iran li kienu bbażati fil-Ġermanja. Ir-rikorrent beda l-proċeduri kontra l-konvenuta għall-ksur tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u, fit‑28 ta’ Novembru 2018, il-qorti tal-ewwel istanza, il-Landgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali ta’ Hamburg, il-Ġermanja) tat ordni provviżorju li ordna lill-konvenuta twettaq il-kuntratti sat-tmiem tal-perijodu tal-avviż għax-xoljiment ordinarju.

41.

Permezz ta’ ittra ddatata l‑11 ta’ Diċembru 2018, il-konvenuta bagħtet avviż ta’ xoljiment ieħor. Din l-ittra kienet taqra, inter alia, kif ġej: “[…] permezz ta’ ittra tas‑16 ta’ Novembru 2018, aħna nagħtu avviż tax-xoljiment tas-servizzi elenkati iktar ’il quddiem b’effett immedjat. Bħala miżura purament kawtelatorja, aħna qegħdin ukoll nagħtu avviż tax-xoljiment ordinarju sa mill-iktar data kmieni possibbli”.

42.

Il-perijodu tal-avviż għax-xoljiment ordinarju għall-kuntratti ntemm rispettivament fil‑25 ta’ Jannar 2019, fl‑10 ta’ Frar 2019, fit‑13 ta’ Marzu 2019, fl‑10 u fil‑25 ta’ Settembru 2019 u fit‑30 ta’ Jannar 2020, fit‑22 ta’ Awwissu 2020 u fis‑7 ta’ Jannar 2021. B’risposta, ir-rikorrent talab lil-Landgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali ta’ Hamburg) tordna lill-konvenuta tħalli l-linji kuntrattwali miftiehma kollha attivi.

43.

Il-qorti tal-ewwel istanza ordnat lill-konvenuta twettaq il-kuntratti sal-iskadenza tal-perijodi ta’ avviż ordinarji. Hija ddeċidiet li x-xoljiment ordinarju mill-konvenuta tal-kuntratti kkontestati kien validu u, b’mod partikolari, ma kisirx l-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni. Dik il-qorti ċaħdet il-kumplament tar-rikors.

44.

Ir-rikorrent appella mid-deċiżjoni tal-Landgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali ta’ Hamburg) quddiem il-qorti tar-rinviju, il-Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali Superjuri ta’ Hamburg, il-Ġermanja) billi ddikjara li l-avviż ta’ xoljiment ordinarju mogħti mill-konvenuta jikser l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u għaldaqstant għandu jiġi kkunsidrat bħala mhux vinkolanti u ineffettiv, peress li kien immotivat biss mix-xewqa tal-konvenuta li tosserva wieħed mill-punti ta’ leġiżlazzjoni elenkati fl-Anness ta’ dan l-istatut. Il-konvenuta, billi tinvoka n-Nota ta’ Gwida tal-Kummissjoni, tikkontesta li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ma jibdilx id-dritt tagħha għal xoljiment ordinarju, li ma jiddependix fuq raġuni għax-xoljiment, peress li dan l-artikolu jħalliha libera li ttemm ir-relazzjoni kummerċjali tagħha mar-rikorrent fi kwalunkwe ħin, u l-motivi tagħha huma irrilevanti.

45.

F’dan il-kuntest, il-qorti tar-rinviju nnotat, l-ewwel, li r-rikorrent ma weriex li x-xoljiment ta’ dawn il-kuntratti kien ippreċedut minn ordni dirett jew indirett uffiċjali jew tal-qorti mill-Istati Uniti tal-Amerika. Fil-fatt qorti tal-appell oħra Ġermaniża, l-Oberlandesgericht Köln (il-Qorti Reġjonali Superjuri ta’ Köln, il-Ġermanja), adottat il-fehma f’sentenza tas‑7 ta’ Frar 2020, li f’sitwazzjoni bħal din l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ma jkunx applikabbli. Min-naħa tagħha, il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li s-sempliċi eżistenza ta’ sanzjonijiet sekondarji hija suffiċjenti sabiex jiġi stabbilit il-ksur tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, peress li dan huwa l-unika mod li bih jista’ effettivament jiġi implimentat l-obbligu stabbilit.

46.

It-tieni, il-qorti tar-rinviju tosserva li x-xoljiment (ordinarju) ta’ kuntratt jikser l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni fejn il-motiv deċiżiv tiegħu huwa l-osservanza tas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika. Madankollu, ix-xoljiment ordinarju ta’ kuntratti ma jiksirx l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni meta jkun motivat minn raġunijiet purament ekonomiċi bl-ebda rabta konkreta mas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika. Konsegwentement, il-qorti tar-rinviju jkollha tiddeċiedi jekk, sabiex tiżgura l-effettività ta’ dan l-artikolu, ikunx xieraq li jiġi kkunsidrat li l-konvenuta jkollha tispjega b’mod eċċezzjonali r-raġunijiet għax-xoljiment, jew anki, skont il-każ, turi li d-deċiżjoni għax-xoljiment tal-kuntratt ma tteħditx minħabba biża’ mill-possibbiltà ta’ riperkussjonijiet negattivi fis-suq tal-Istati Uniti.

47.

It-tielet, il-qorti tar-rinviju tikkunsidra li taħt l-Artikolu 134 tal-BGB, xoljiment ta’ kuntratt li jikser l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni huwa nieqes minn effett legali. Madankollu, din il-qorti tistaqsi jekk, fid-dawl tar-riskju ta’ dannu ekonomiku għall-konvenuta, li tiġġenera 50 % mid-dħul mill-bejgħ tagħha fis-suq tal-Istati Uniti, jistax jiġi kkunsidrat kuntrarju għall-prinċipju tal-proporzjonalità tas-sanzjonijiet stabbiliti fl-Artikolu 9 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni li l-konvenuta tiġi meħtieġa tkompli r-relazzjoni kuntrattwali mar-rikorrent apparti l-impożizzjoni tal-multa pekunjarja msemmija.

48.

Ir-raba’, il-qorti tar-rinviju tindika li, skont il-preambolu tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni dan huwa intiż sabiex jipproteġi lill-operaturi ekonomiċi. Madankollu, din il-qorti tikkunsidra li dan l-għan ma jkunx jista’ jinkiseb peress li r-riskju ta’ dannu ekonomiku fis-suq tal-Istati Uniti tal-Amerika li jirriżulta mill-applikazzjoni tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 ta’ dan l-Istatut ma huwiex ikkumpensat biżżejjed bit-talba għall-irkupru rregolata fl-Artikolu 6 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u bil-possibbiltà li tinkiseb eżenzjoni awtorizzata taħt it-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 ta’ dan l-Istatut sa fejn telf ekonomiku imminenti waħdu għandu mnejn ma jipprovdix bażi suffiċjenti għal eżenzjoni. F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk miżura li tipprojbixxi impriża milli tissepara ruħha minn imsieħeb kummerċjali hijiex kompatibbli mal-libertà ta’ intrapriża protetta mill-Artikolu 16 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (iktar ’il quddiem il-“Karta”) u mal-prinċipju ta’ proporzjonalità stabbilit fl-Artikolu 52 tal-imsemmija Karta.

49.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali Superjuri ta’ Hamburg) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

50.

Bħala rimarka preliminari, nixtieq nindika li, minkejja li ċerti partijiet għamlu riferiment għan-Nota ta’ Gwida tal-Kummissjoni – Mistoqsijiet u Tweġibiet: l-adozzjoni tal-Istatut għall-Imblukkar aġġornat tas‑7 ta’ Awwissu 2018 ( 26 ), dan id-dokument ma għandu l-ebda valur normattiv vinkolanti, peress li ma ġiex adottat taħt proċedura prevista mit-Trattati, lanqas ma jista’ jkollu valur interpretattiv vinkolanti, peress li skont it-Trattati hija biss il-Qorti tal-Ġustizzja li għandha l-kompetenza li tinterpreta att magħmul mill-istituzzjonijiet tal-Unjoni, bħall-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ( 27 ). F’dawn iċ-ċirkustanzi, nikkunsidra li dan id-dokument ma jistax jittieħed inkunsiderazzjoni fid-dawl tad-domandi magħmula.

51.

B’mod simili, peress li r-Regolament ta’ Implimentazzjoni 2018/1101 huwa regola ta’ grad inferjuri, id-dispożizzjonijiet tiegħu ma jistgħux jittieħdu inkunsiderazzjoni sabiex jiġu interpretati d-dispożizzjonijiet tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ( 28 ).

52.

Konsegwentement, id-domandi magħmula mill-qorti tar-rinviju għandhom għaldaqstant jiġu eżaminati esklużivament fid-dawl tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u tad-dritt primarju.

53.

Permezz tal-ewwel domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandux jiġi interpretat li japplika biss fejn awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja ta’ pajjiż li l-liġijiet u r-regolamenti tiegħu huma elenkati fl-Anness ta’ dan l-istatut indirizzat, direttament jew indirettament, xi istruzzjonijiet lil persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istess statut, jew jekk huwiex suffiċjenti li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni japplikax fil-każ fejn l-operatur ekonomiku li huwa fit-territorju tal-Unjoni spontanjament josserva l-leġiżlazzjoni ekstraterritorjali barranija inkwistjoni sabiex jipprevjeni l-applikazzjoni potenzjali ta’ leġiżlazzjoni bħal din.

54.

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi li “Ebda persuna msemmija fl-Artikolu 11 m’għandha tikkonforma, kemm direttament jew permezz ta’ persuna sussidjarja jew intermedjarju ieħor, attivament jew permezz ta’ omissjoni intenzjonata, ma’ kwalunkwe rikjesta [rekwiżit] jew projbizzjoni, inklużi talbiet minn qrati barranin, ibbażati fuq jew li jirriżultaw, direttament jew indirettament, mil-liġijiet speċifikati fl-Anness jew minn azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom.”

55.

Kif jidher minn din il-formulazzjoni, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jagħmel riferiment għal “talbiet minn qrati barranin” biss bħala waħda minn diversi “rikjesta [rekwiżitii] jew projbizzjoni[jiet]” taħt il-liġijiet elenkati fl-Anness tiegħu u li kwalunkwe persuna fi ħdan is-sens tal-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut hija prekluża milli tosservahom ( 29 ). Dan jimplika li, minn tal-inqas, l-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ma japplikax biss fejn talba jew istruzzjoni fil-fatt inħarġet minn awtorità ġudizzjarja. Wieħed jista’ josserva wkoll li dan l-artikolu jipprekludi l-osservanza ta’ kwalunkwe “rikjesta [rekwiżit]” stabbilita f’waħda mil-liġijiet speċifikati fl-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni filwaqt li t-terminu “rikjesta [rekwiżit]”, jagħmel riferiment, fid-dritt, għal obbligu impost minn kwalunkwe tip ta’ att ġuridiku, irrispettivament minn jekk huwiex trattat, konvenzjoni, statut, regolament jew deċiżjoni ġudizzjarja. Fid-dawl ta’ dawn iż-żewġ elementi, huwa ċar li l-formulazzjoni tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jappoġġja l-interpretazzjoni li skontha din id-dispożizzjoni tapplika anki fl-assenza ta’ istruzzjonijiet jew ta’ talbiet minn awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja ( 30 ).

56.

Skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni ta’ dritt tal-Unjoni teħtieġ li għandha tingħata kunsiderazzjoni wkoll lill-kuntest u l-għanijiet segwiti mil-leġiżlazzjoni li hija tagħmel parti minnha ( 31 ).

57.

Fir-rigward tal-kuntest li fih huwa kkonċernat l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, jista’ jiġi nnotat li kull darba li dan l-istatut jistabbilixxi dispożizzjoni li teħtieġ l-eżistenza ta’ deċiżjoni amministrattiva jew ġudizzjarja sabiex ikun applikabbli, dan l-istatut espressament jagħmel riferiment għal dan it-tip ta’ att u mhux għal kunċetti iktar ġenerali bħal dawk ta’ “rikjesta [rekwiżit] jew projbizzjoni”. Għalhekk, peress li mqabbel magħhom l-Artikolu 5 tiegħu huwa fformulat b’mod wiesa’, nemmen li din id-dispożizzjoni ma tapplikax biss fejn awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja ta’ pajjiż li l-liġijiet u r-regolamenti tiegħu huma elenkati fl-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni tkun indirizzat, direttament jew indirettament, xi istruzzjonijiet lil persuna msemmija fl-Artikolu 11 tal-imsemmi statut. Iktar minn hekk, peress li l-Artikolu 4 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jeskludi l-possibbiltà li istruzzjonijiet mogħtija minn awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja li tinsab barra l-Unjoni jistgħu jipproduċu effetti fi ħdanha, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jkun nieqes minn kwalunkwe kamp ta’ applikazzjoni awtonomu jekk din id-dispożizzjoni teħtieġ li l-persuni msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut ikunu rċevew istruzzjonijiet bħal dawn qabel ma din id-dispożizzjoni jkollha tiġi applikata ( 32 ).

58.

L-għan imfittex mill-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu t-tendenza wkoll li jikkonferma l-kamp ta’ applikazzjoni wiesa’ li għandu jiġi rrikonoxxut fir-rigward tal-Artikolu 5 tiegħu.

59.

L-ewwel, isegwi mill-premessi 4 sa 6 tiegħu li l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ġie ppromulgat b’reazzjoni għall-effetti prodotti mil-liġijiet speċifikati fl-Anness tiegħu. B’mod partikolari, mill-premessa 5 ta’ dan l-istatut jista’ jiġi dedott li huma dawn il-liġijiet fihom innifishom, u ma humiex biss l-azzjonijiet meħuda fuq il-bażi tagħhom, li x’aktarx jaffettwaw l-ordinament ġuridiku internazzjonali stabbilit, li l-Unjoni għamlitu l-missjoni tagħha li tiddefendi, u li għandhom effetti negattivi fuq l-interessi tagħha jew fuq dawk ta’ persuni fiżiċi u ġuridiċi li jeżerċitaw id-drittijiet taħt id-dritt tal-Unjoni.

60.

It-tieni, isegwi mill-premessa 7 li l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu l-għan li jipproteġi lil dawk il-persuni fiżiċi u ġuridiċi li l-interessi tagħhom huma affettwati mil-liġijiet imsemmija, li għandu jsir, skont il-premessa 6, “billi jitneħħew, jiġu newtralizzati, jiġu mwaqqfa’ jew inkella jintlaqgħu l-effetti tal-leġislazzjoni barranija konċernata” ( 33 ). Huwa għalhekk ċar minn din il-premessa li l-għan huwa li jiġi miġġieled l-effett tal-leġiżlazzjoni barranija nnifisha u mhux sempliċement l-effetti ta’ deċiżjonijiet li jagħtu effett lill-obbligi previsti f’dawn il-liġijiet.

61.

It-tielet, l-Artikolu 1 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, li jagħti sunt tal-għanijiet imfittxija minn dan l-istatut, jindika wkoll li dawn l-għanijiet huma intiżi bħala kontromiżura għall-effetti tal-liġijiet speċifikati fl-Anness tiegħu u li jipproteġi lill-operaturi Ewropej minnhom, u mhux biss l-applikazzjoni tagħhom meta awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja tagħti istruzzjoni, kif iddikjarat mill-konvenuta. Dawn l-għanijiet ma jistgħux jinkisbu jekk dan l-istatut u, b’mod partikolari, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tiegħu, kellhom jiġu interpretati li jkopru biss is-sitwazzjoni fejn operatur ekonomiku rċieva istruzzjoni formali minn qorti jew awtorità amministrattiva ( 34 ). Fil-fatt, peress li l-operaturi ekonomiċi huma ġeneralment ikkunsidrati li jevitaw ir-riskju, dawk li huma diliġenti x’aktarx li josservaw spontanjament kwalunkwe restrizzjoni ġuridika li tirriżulta mill-ambjent ġuridiku tagħhom ( 35 ). Li kieku kien mod ieħor, kien ikun hemm riskju reali li anki fl-assenza ta’ istruzzjoni formali għat-twaqqif tal-kummerċ, l-entitajiet ikunu xorta waħda jistgħu jiċċitaw l-applikazzjoni potenzjali tal-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika sabiex jiġġustifikaw in-nuqqas ta’ twettiq jew il-ksur tal-obbligi kuntrattwali tagħhom. F’dawn iċ-ċirkustanzi, kwalunkwe parti affettwata b’dan il-mod titħalla mingħajr rimedju taħt l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni sempliċement peress li ma tkunx tista’ tindika xi istruzzjoni formali għal dan l-għan, anki jekk it-tħassib dwar l-applikazzjoni potenzjali tas-sanzjonijiet kien sempliċement ivvintat.

62.

Fi kwalunkwe każ, peress li l-Artikolu 4 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni japplika b’mod ċar sabiex jipprevjeni l-infurzar ta’ kwalunkwe aġġudikazzjoni minn organu ġudizzjarju jew amministrattiv fuq il-bażi tal-eżistenza tal-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet anki fl-assenza ta’ istruzzjoni f’dan is-sens minn kwalunkwe organu barrani jew amministrattiv bħal dan, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jkun imċaħħad minn kwalunkwe kamp ta’ applikazzjoni awtonomu jekk l-applikazzjoni tiegħu tkun suġġetta għar-rekwiżit li l-persuni msemmija fl-Artikolu 11 tiegħu jkunu rċevew din l-istruzzjoni.

63.

Barra minn hekk, il-liġijiet elenkati fl-Anness fil-fatt ma jobbligawx lill-awtoritajiet amministrattivi jew ġudizzjarji inkarigati mill-eżekuzzjoni ta’ din il-liġi elenkata fl-Anness sabiex jindirizzaw istruzzjonijiet għall-għoti ta’ avviż formali lil kwalunkwe msieħeb kummerċjali kontraenti ta’ impriża suġġetta għall-ewwel sanzjonijiet sabiex josserva dawn l-istess liġijiet qabel ma jkunu intitolati jimponulhom sanzjoni. Għalhekk, dawn il-liġijiet jiġġeneraw riskju ġudizzjarju għall-persuni msemmija fl-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni mill-mument li jsiru applikabbli fl-intier tagħhom. Huwa għaldaqstant minn dan il-mument li dawn l-operaturi jkollhom jiddeċiedu jekk għandhomx jippruvaw jevitaw dan ir-riskju billi jitbiegħdu minn (jew jevitaw) is-swieq ikkonċernati (strateġija ta’ evitar) jew jekk għandhomx jippruvaw inaqqsu r-riskju billi josservaw din il-leġiżlazzjoni b’riżorsi adegwati, li, fil-prattika, jeħtieġ mill-inqas li dawn il-kumpanniji jissorveljaw it-tranżazzjonijiet tagħhom (strateġiji ta’ tnaqqis) ( 36 ).

64.

Fil-prattika, diversi kumpanniji kbar diġà stabbilixxew dipartimenti tal-osservanza sabiex jiżguraw li l-azzjonijiet tagħhom ikunu konformi ma’ dawn il-limitazzjonijiet ( 37 ). Bħala riżultat, dawn il-kumpanniji, meta joperaw fil-pajjiżi li huma potenzjalment affettwati mil-leġiżlazzjoni stabbilita fl-Anness tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandhom it-tendenza li josservawha anki fl-assenza ta’ xi istruzzjoni f’dan is-sens. Konsegwentement, sabiex jiġu miġġielda l-effetti ta’ leġiżlazzjoni bħal din u sabiex jiġu protetti kumpanniji Ewropej, huwa neċessarju li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jkun jista’ japplika anki fl-assenza ta’ istruzzjoni formali bħal din mill-fergħat amministrattivi jew ġudizzjarji tal-istat terz sabiex jitwaqqaf il-kummerċ. Tassew, kif innotat mill-konvenuta, l-Artikolu 1 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jagħti sunt tal-għanijiet imfittxija minn dan l-istatut bħala li “jipprovdi protezzjoni kontra u jikkumbatti l-effetti ta’ l-applikazzjoni estraterritorjali tal-liġijiet speċifikati fl-Anness”. Madankollu, ma naħsibx li t-terminu “applikazzjoni” użat fl-Artikolu 1 għandu jinftiehem fil-kuntest tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni li jfisser li dan l-istatut jeħtieġ, sabiex jiġi applikat, konkretizzazzjoni tal-obbligi previsti mil-liġijiet elenkati fl-Anness fil-forma ta’ istruzzjoni ġudizzjarja jew amministrattiva minn Stat barrani. Fil-fatt, din id-dispożizzjoni tispeċifika wkoll li, il-protezzjoni li dan l-istatut ifittex li jistabbilixxi, tapplika għal azzjonijiet ibbażati fuq jew li jirriżultaw minn leġiżlazzjoni bħal din ukoll, li jimplika, a fortiori, li din il-protezzjoni hija mistennija li topera fir-rigward tad-dispożizzjonijiet ta’ dawn il-liġijiet fl-ewwel lok. Għalhekk, nemmen pjuttost li dan it-terminu ntuża b’riferiment għal dak li l-leġiżlatur tal-Unjoni jidher li jara bħala problema, jiġifieri, kif jirriżulta mill-premessi 3 u 4 tal-Istatut, mhux il-prinċipju nnifsu tal-projbizzjonijiet li jistabbilixxu, iżda l-kamp ta’ applikazzjoni ekstraterritorjali tagħhom.

65.

Fid-dawl ta’ dan, nipproponi risposta għall-ewwel domanda fis-sens li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jiġi interpretat bħala li ma japplikax biss fejn awtorità amministrattiva jew ġudizzjarja ta’ pajjiż, li l-liġijiet u r-regolamenti tiegħu huma elenkati fl-Anness ta’ dan l-istatut, indirizzat, direttament jew indirettament, ċerti istruzzjonijiet lil persuna msemmija fl-Artikolu 11 tiegħu. Il-projbizzjoni inkluża f’din id-dispożizzjoni għalhekk tapplika anki fil-każ li operatur josserva din il-leġiżlazzjoni mingħajr ma l-ewwel ikun ġie mġiegħel minn aġenzija amministrattiva jew ġudizzjarja barranija sabiex jagħmel dan.

66.

Permezz tat-tieni domanda tagħha l-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandux jiġi interpretat li jipprekludi interpretazzjoni ta’ dritt nazzjonali li tgħid li persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut tista’ xxolji obbligu kontinwu ma’ parti kontraenti msemmija fis-SDN miżmuma mill-OFAC, mingħajr ma tagħti raġunijiet għad-deċiżjoni tagħha li xxolji dawn il-kuntratti.

67.

Filwaqt li huwa aċċettat li d-dritt kuntrattwali Ġermaniż (flimkien mas-sistemi ġuridiċi ta’ diversi Stati Membri) ġeneralment jippermetti lin-negozjanti jxolju relazzjonijiet kuntrattwali ma’ kwalunkwe operaturi ekonomiċi oħra mingħajr ma jagħtu raġunijiet għal din id-deċiżjoni, l-argument hawn huwa li sakemm id-deċiżjoni għax-xoljiment tar-relazzjoni kuntrattwali ma’ Bank Melli Iran tista’ tiġi ġġustifikata b’xi mod minn Telekom Deutschland, il-qorti tar-rinviju ma tistax taċċerta jekk din il-kumpannija xoljietx dawn ir-relazzjonijiet għal raġuni li ma tiksirx l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

68.

Qabel nipproċedi sabiex niddiskuti jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandux jiġi interpretat li jistabbilixxi obbligu fir-rigward ta’ persuna fiżika jew ġuridika msemmija fl-Artikolu 11 tiegħu li tagħti raġunijiet meta xxolji kuntratt ma’ parti msemmija fil-lista SDN jew inkella tiġġustifika dan ix-xoljiment, huwa l-ewwel neċessarju li titqajjem il-kwistjoni dwar jekk, f’ċirkustanzi bħal dawk inkwistjoni fil-kawża prinċipali, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jistax jiġi invokat minn parti kokontraenti ta’ din il-persuna ( 38 ).

69.

Il-kwistjoni hawnhekk hija jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandux jinftiehem li ta lil persuna d-dritt li jinvoka din id-dispożizzjoni biex jipprekludi lil operatur Ewropew milli jikser din id-dispożizzjonijiet tiegħu sabiex, fil-kawża prinċipali, Bank Melli Iran ikun jista’ jinvoka dan l-artikolu sabiex jikkontesta x-xoljiment tal-kuntratti inkwistjoni.

70.

L-ewwel ħaġa li għandha tiġi nnotata hija li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5(1) tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jiġi interpretat restrittivament peress li jaffettwa b’mod sever il-libertà ta’ intrapriża. Jekk, pereżempju, dan l-artikolu jista’ jiġi eżegwit fuq talba ta’ entità privata bħal Bank Melli Iran, dan tabilħaqq ikollu l-effett li jobbliga lil impriża Ewropea oħra bħal Telekom Deutschland sabiex tinnegozja miegħu. Dan ikollu interferenza estensiva fil-libertajiet kummerċjali ordinarji.

71.

It-tieni, ma hemm l-ebda riferiment espress fl-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għal xi drittijiet li dan ir-regolament jagħti lil persuni li ma humiex dawk imsemmija fl-Artikolu 11 tiegħu. B’mod partikolari, jista’ l-ewwel jiġi osservat, li, fir-rigward tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, din id-dispożizzjoni trid tipprojbixxi aġir iġġeneralizzat meħtieġ mill-impriżi msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan ir-regolament, jiġifieri, li josservaw waħda mil-liġijiet elenkati fl-Anness tiegħu. Minħabba n-natura ġenerali ta’ din il-projbizzjoni u l-għażla tal-leġiżlatur tal-Unjoni li jadotta regolament iktar milli direttiva, jekk din id-dispożizzjoni kienet intiża li tagħti drittijiet lil individwi, seta’ jkun mistenni li din tindirizza ċ-ċirkustanzi speċifiċi li fihom parti affettwata minn waħda mil-leġiżlazzjonijiet imsemmija fl-Anness tista’ tinvoka l-projbizzjoni inkluża fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni sabiex tiddefendi l-interessi privati tagħha. Madankollu, dan ma huwiex il-każ.

72.

It-tielet, l-Artikolu 9 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni (li huwa l-unika dispożizzjoni ddedikata għall-konsegwenzi tal-ksur tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni) jimponi obbligu fuq l-Istati Membri sabiex jipprovdu għal sanzjonijiet effettivi, proporzjonali u dissważivi fil-każ ta’ ksur ta’ dan l-istatut. Din it-terminoloġija ‐ b’mod partikolari l-użu tal-aġġettiv “dissważivi” ‐ normalment tagħmel riferiment għal eżekuzzjoni pubblika minflok privata ( 39 ).

73.

Ir-raba’, it-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, li jagħti lill-Kummissjoni Ewropea s-setgħa li tawtorizza lil persuni sabiex josservaw b’mod sħiħ jew parzjalment ir-rekwiżiti jew il-projbizzjonijiet stabbiliti jew riżultanti minn din il-leġiżlazzjoni ma jipprevedix li, fid-deċiżjoni dwar jekk din l-eżenzjoni għandhiex tingħata, din l-istituzzjoni għandha tieħu inkunsiderazzjoni l-interessi ta’ terzi, kif seta’ jkun mistenni jekk l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni kellu jirrikonoxxi d-drittijiet ta’ persuni li x’aktarx ikunu indirizzati mil-leġiżlazzjoni elenkata fl-Anness għall-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ( 40 ).

74.

Apparti minn dawn l-argumenti misluta mill-formulazzjoni u l-kuntest tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, x’aktarx l-iktar argument b’saħħtu favur l-interpretazzjoni tiegħu bħala li sempliċement jistabbilixxi regola ta’ politika ekonomika u mhux li jagħti drittijiet lil partijiet kontraenti, jinsab fl-għanijiet tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ( 41 ). Fil-fatt, dawn l-għanijiet, wara kollox, ma humiex sabiex jipproteġu kumpanniji ta’ pajjiżi terzi direttament fil-mira ta’ miżuri tal-Istati Uniti tal-Amerika, iżda pjuttost, kif jistabbilixxi l-Artikolu 1 ta’ dan l-istatut, sabiex jikkumbattu l-effetti tal-liġijiet fil-mira u sabiex jipproteġu lill-kumpanniji Ewropej, u indirettament, is-sovranitajiet nazzjonali tal-Istati Membri, kontra leġiżlazzjoni kuntrarja għad-dritt internazzjonali ( 42 ). Jekk Bank Melli Iran ikun jista’ jeżegwixxi l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni permezz ta’ azzjoni ta’ eżekuzzjoni privata tat-tip inkwistjoni hawn, dan jista’ jidher bħala ksur tal-għanijiet ta’ dan l-istatut, li huma l-protezzjoni ta’ kumpanniji Ewropej (u mhux il-kumpanniji fil-mira tas-sanzjonijiet primarji) minħabba li jqegħidhom f’pożizzjoni diffiċli u kważi impossibbli ( 43 ).

75.

Filwaqt li nirrikonoxxi s-saħħa ta’ dawn il-kunsiderazzjonijiet, min-naħa tiegħi madankollu nħossni obbligat nikkonkludi li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jiġi interpretat li jagħti dawn id-drittijiet lil partijiet terzi bħal Bank Melli Iran.

76.

Il-punt tat-tluq hawn hija l-lingwa imperattiva tal-kliem tal-ftuħ tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni stess (“Ebda persuna msemmija fl-Artikolu 11 m’għandha tikkonforma […] ma’ kwalunkwe rikjesta [rekwiżit] jew projbizzjoni […] ibbażati fuq […] [il]-liġijiet speċifikati fl-Anness.”) Bħallikieku din il-formulazzjoni ċara u bla kompromessi ma kinitx biżżejjed, il-leġiżlatur tal-Unjoni fittex fil-fond fl-armerija ta’ formulazzjonijiet legali tiegħu sabiex jiżgura li s-saħħa u l-effett kollu jingħataw lil din il-projbizzjoni (“kemm direttament jew permezz ta’ persuna sussidjarja jew intermedjarju ieħor, attivament jew permezz ta’ omissjoni intenzjonata […] ibbażati fuq jew li jirriżultaw, direttament jew indirettament, mil-liġijiet speċifikati fl-Anness jew minn azzjonijiet ibbażati fuqhom jew li jirriżultaw minnhom”).

77.

Dawn l-għanijiet tal-politika previsti f’dawn id-dispożizzjonijiet huma stabbiliti ulterjorment fil-premessi. Dawn jinkludu l-konvinzjoni (stabbilita fil-premessi 3, 4 u 5) li din it-tip ta’ leġiżlazzjoni ekstraterritorjali tikser id-dritt internazzjonali u tikkomprometti l-operazzjoni effettiva tas-suq intern. Il-premessa 6 tistabbilixxi li f’dawn iċ-ċirkustanzi eċċezzjonali huwa neċessarju li sabiex jiġu protetti l-“ordni legali stabbilit […] l-interessi tal-[Komunità] u l-interessi tal-persuni naturali u legali li jeżerċitaw” id-drittijiet tat-Trattati billi “jitneħħew, jiġu newtralizzati, jiġu mwaqqfa’ jew inkella jintlaqgħu l-effetti tal-leġiżlazzjoni barranija konċernata”.

78.

Għalhekk il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tagħti effett lill-għażla tal-politika li hija riflessa fil-premessi u fid-dispożizzjonijiet sostantivi tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni li l-leġiżlatur tal-Unjoni obbliga fl-iktar termini bla kompromess u ċari ( 44 ). Iżda jekk ma jiġix irrikonoxxut dritt għal azzjoni favur Bank Melli Iran, l-effett nett ikun li l-eżekuzzjoni tal-politika espressa fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni tistrieħ biss fuq ir-rieda tal-Istati Membri ( 45 ) u, indirettament, tal-Kummissjoni.

79.

Dan ifisser, imbagħad, li, f’ċerti Stati Membri retiċenti li jinforzaw l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, pereżempju, operatur ekonomiku kbir bħal Telekom Deutschland jista’ attivament jiddeċiedi li josserva s-sistema ta’ sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika billi jxolji l-kuntratt ma’ Bank Melli Iran.

80.

Fejn dawn imexxu, oħrajn żgur li jsegwu u l-ordni pubbliku kollu tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jista’ jiġi mminat malajr b’sitwazzjoni fejn ħafna entitajiet Ewropej jiddeċiedu bil-kwiet li josservaw (anki indirettament) dawn is-sanzjonijiet. F’dawn iċ-ċirkustanzi, it-theddida ta’ sanzjonijiet “dissważivi” fil-liġijiet tal-Istati Membri prevista mill-Artikolu 9 ta’ dan l-istatut x’aktarx tkun waħda artifiċjali u l-Unjoni u l-Istati Membri tagħha jiġu ridotti, bħar-Re Lear ta’ Shakespear, li jipprotestaw li huma lesti “jagħmlu affarjiet […] ma nafx [xiex], iżda li jkunu t-terrur tad-dinja”.

81.

Huwa minnu li konsegwenza waħda ta’ din l-interpretazzjoni hija li entità barranija – bħal Bank Melli Iran – kollateralment tikseb il-benefiċċju ta’ dan id-dritt ta’ azzjoni a skaptu ta’ entità Ewropea – bħal Telekom Deutschland – li mbagħad tkun obbligata tibqa’ kuntrattwalment marbuta ma’ klijent li ma għadhiex tixtieq ix-xogħol tiegħu. Iżda, irrispettivament minn kemm tidher li ma hijiex sodisfaċenti għal xi wħud, ma nara l-ebda alternattiva oħra jekk il-Qorti tal-Ġustizzja għandha ssostni l-għanijiet ta’ ordni pubbliku intiżi li jingħataw effett mill-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

82.

Dan jista’ x’aktarx jiġi eżaminat mod ieħor. Nimmaġinaw, pereżempju, li kumpannija tal-Istati Uniti tal-Amerika tikseb deċiżjoni ġudizzjarja fl-Istati Uniti tal-Amerika kontra Bank Melli Iran u din id-deċiżjoni ġudizzjarja kienet ibbażata “direttament jew indirettament” fuq is-sistema ta’ sanzjonijiet tal-Istati Uniti. Ejja nimmaġinaw ukoll li l-kumpannija tal-Istati Uniti tal-Amerika mbagħad fittxet li teżegwixxi din id-deċiżjoni quddiem il-qrati Ġermaniżi. Jista’ jiġi ssuġġerit li Bank Melli Iran ma għandux id-dritt jippreżenta rikors quddiem dawn il-qrati sabiex jitwaqqfu dawn il-proċeduri ta’ eżekuzzjoni fid-dawl tal-Artikolu 4 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, anki jekk (kif huwa l-każ) din id-dispożizzjoni lanqas ma tgħid xejn dwar id-dritt ta’ entitajiet mhux Ewropej li jippreżentaw rikors ta’ dan it-tip?

83.

Jiena naħseb li din il-mistoqsija twieġeb lilha nnifisha u li l-istess jista’ wkoll jingħad dwar drittijiet ta’ terzi fir-rigward tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

84.

Mill-bidu nett, għandu jiġi nnotat li din il-mistoqsija għandha tiġi kkunsidrata fil-kuntest tad-dritt Ġermaniż, li jippermetti li persuni fil-pożizzjoni tal-partijiet fil-kawża prinċipali, jeżerċitaw fuq il-bażi tal-libertà kuntrattwali d-dritt ordinarju li jxolju kwalunkwe kuntratt miftuħ li la jeħtieġ l-eżistenza u lanqas l-identifikazzjoni ta’ bażi għal xoljiment. It-tieni domanda għandha għaldaqstant tinftiehem li essenzjalment tirrigwarda l-kwistjoni ta’ jekk l-ewwel paragrafu tal-Atikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jobbligax lill-Istati Membri jirrikonoxxu eċċezzjoni għal din il-libertà kuntrattwali fejn il-kuntratt ikun ġie konkluż ma’ persuna suġġetta għal sanzjonijiet primarji, li permezz tagħhom, f’din iċ-ċirkustanza partikolari, għandha tingħata raġuni sabiex jiġi aċċertat jekk ix-xoljiment huwiex motivat mill-eżistenza tal-liġijiet elenkati fl-Anness tiegħu u, għaldaqstant, jagħtu lil din id-dispożizzjoni effet utile.

85.

Huwa minnu li la fil-formulazzjoni speċifika tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, b’mod partikolari, u lanqas f’dik tal-istatut b’mod ġenerali ma hemm xejn li jsostni l-fehma li dan l-istatut jimponi obbligu li jingħataw raġunijiet li jiġġustifikaw ix-xoljiment ta’ relazzjoni kummerċjali ma’ persuna suġġetta għal sanzjonijiet primarji. Jiena madankollu nikkunsidra li obbligu bħal dan għandu neċessarjament jiġi dedott mill-għanijiet imfittxija minn dan l-istatut, essenzjalment għar-raġunijiet kollha li għadni kemm tajt fir-rigward tal-eżistenza ta’ dritt għal azzjoni għall-eżekuzzjoni tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni. Li kieku kien mod ieħor, entità tista’ bil-kwiet tiddeċiedi li tagħti effett lil-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika u, billi żżomm silenzju oskuranti, impenetrabbli fir-rigward tar-raġunijiet tagħha u (effettivament) mingħajr ma jista’ jiġi mistħarreġ fir-rigward tal-metodi tagħha ( 46 ), l-għanijiet tal-politika prinċipali stabbiliti fil-premessi u fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jiġu kompromessi u mxejna.

86.

Dan huwa essenzjalment dak li jidher li seħħ hawn. Il-fatt li Telekom Deutschland fittxet li xxolji l-kuntratt tagħha ma’ Bank Melli Iran (u, kif il-qorti tar-rinviju osservat, kitbet ittra f’termini ftit jew wisq identiċi lil erba’ klijenti oħra, li kull wieħed minnhom kellu konnessjonijiet Iranjani sinjifikattivi) fi żmien ġimagħtejn mid-dħul fis-seħħ tas-sanzjonijiet imġedda tal-Istati Uniti tal-Amerika jista’ jiġi kkunsidrat li jgħid kollox, għalkemm, naturalment, id-deduzzjoni xierqa li x’aktarx issir f’dan ir-rigward hija finalment kwistjoni li għandha tiġi ddeterminata mill-qorti tar-rinviju. Ċertament, fl-assenza ta’ ġustifikazzjoni, jissuġġerixxi li Telekom Deutschland iddeċidiet li, minflok ma tirriskja li tiġi esposta għall-applikazzjoni tas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika (bir-riskji assoċjati ta’ multi kbar, tqallib kummerċjali u dannu kunsiderevoli għar-reputazzjoni), hija fil-fatt tat effett lil dawn is-sanzjonijiet, irrispettivament minn jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprovdix il-kontra ta’dan.

87.

Wieħed għandu jirrikonoxxi, naturalment, li hemm ħafna kumpanniji u individwi li jkollhom dubji u riżervi etiċi dwar it-twettiq ta’ kummerċ ma’ pajjiżi bħar-Repubblika Iżlamika tal-Iran (u, b’estensjoni, ma’ entitajiet Iranjani maġġuri bħal Bank Melli li huma effettivament ikkontrollati mill-Gvern Iranjan): l-ambizzjonijiet nukleari tagħha; l-isforzi tagħha sabiex tiddestabbilizza gvernijiet oħra fir-reġjun; ir-rieda tagħha li twettaq gwerer bi prokura, sikwit permezz tal-finanzjament u s-sostenn ta’ gruppi terroristiċi għal dan l-għan; il-fundamentaliżmu reliġjuż tagħha u l-intolleranza ġenerali għan-nuqqas ta’ qbil; it-trattament diskriminatorju tan-nisa u ta’ minoranzi u l-użu promiskwu tagħha tal-piena kapitali sikwit wara smigħ sommarju u – almenu skont l-istandards tagħna – profondament inġust huma lkoll karatteristiċi ta’ dan l-Istat li ħafna bir-raġun ma jaqblux magħhom u jsibuhom oġġezzjonabbli ħafna. Id-dritt ta’ impriża li tiddeċiedi skont is-sens etiku tagħha ta’ valuri kummerċjali li ma tinnegozjax ma’ reġim ta’ dan it-tip huwa, naturalment, element prinċipali tal-libertà tal-kuxjenza protetta mill-Artikolu 10(1) tal-Karta u l-libertà ta’ intrapriża fi ħdan is-sens tal-Artikolu 16 tal-Karta.

88.

Sabiex, madankollu, jiġi stabbilit li r-raġunijiet mogħtija fir-rigward ta’ kwalunkwe deċiżjoni li jiġi xolt kuntratt fuq din il-bażi kienu fil-fatt sinċieri, il-persuna msemmija fl-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni inkwistjoni ‐ f’din il-kawża Telekom Deutschland ‐ tkun meħtieġa, fil-fehma tiegħi, turi li hija attivament impenjata f’politika ta’ responsabbiltà soċjali koerenti u sistematika (CSR) li tirrikjedi minnhom, inter alia, li jirrifjutaw li jinnegozjaw ma’ kwalunkwe kumpannija – u li ma humiex biss dawk fil-mira tas-sanzjonijiet primarji – li għandha rabtiet mar-reġimi Iranjani ( 47 ).

89.

Fi kwalunkwe każ, isegwi madankollu mit-termini bla kompromess tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni li, bħala prinċipju, almenu, impriża li tfittex li xxolji kuntratt li mill-bqija huwa validu ma’ entità Iranjana suġġetta għas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika għandha turi għas-sodisfazzjon tal-qorti tar-rinviju li hija ma għamiltx dan minħabba x-xewqa tagħha li tosserva dawn is-sanzjonijiet.

90.

F’dan ir-rigward, kif diġà indikajt, l-obbligu tal-konvenuta ma huwiex sempliċement li tagħti raġunijiet għad-deċiżjoni, iżda wkoll li tiġġustifikaha. Fil-fatt, għar-raġunijiet kollha li semmejt, l-effet utile tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jiġi kompromess jekk il-persuni kkonċernati kellhom jitħallew jistaħbew wara kwalunkwe raġuni vagament kredibbli għad-deċiżjoni tagħhom ( 48 ). B’mod partikolari, fil-fehma tiegħi, persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut ma għandhiex tkun kapaċi tinvoka klawżola ta’ xoljiment għal force majeure sabiex tiġġustifika x-xoljiment tar-relazzjoni kuntrattwali mingħajr almenu ma turi li l-avveniment li jikkostitwixxi force majeure ma huwiex relatat mal-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika elenkata fl-Anness ta’ dan l-istatut ( 49 ). Kwalunkwe konklużjoni oħra timmina l-kapaċità ta’ entità affettwata mix-xoljiment tal-kuntratt li tuża d-drittijiet mogħtija mill-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

91.

Filwaqt li nesponi dan, ma ninjorax il-fatt li, minn naħa, għal ċerti tipi ta’ kuntratti, il-kuntatt personali bejn il-partijiet kontraenti (intuitu personae) jista’ jkun importanti, iżda dan minnu nnifsu ma jistax jeskludi r-rekwiżit li tingħata ġustifikazzjoni għax-xoljiment. Bil-maqlub, l-ispeċifiċità ta’ dawn il-kuntratti u r-relazzjoni li japplikaw bejn il-partijiet jistgħu preċiżament jikkostitwixxu raġuni leġittima sabiex jiġi ġġustifikat, fil-każ ta’ bidla fiċ-ċirkustanzi li ma hijiex relatata mas-sanzjonijiet primarji, ix-xoljiment ta’ dawn il-kuntratti. F’dan il-każ, ikun pjuttost mhux realistiku li jiġi immaġinat li l-kuntratti inkwistjoni bejn il-partijiet għandu jitqies b’dan il-mod: huwa kien bil-maqlub kuntratt impersonali nnegozjat bejn żewġ entitajiet kummerċjali li ppreveda għall-forniment ta’ servizzi ta’ utilità pubblika minn entità tat-telekomunikazzjonijiet maġġuri li, għall-għanijiet prattiċi kollha, kienet tokkupa pożizzjoni dominanti fis-suq rilevanti għall-forniment ta’ dawn is-servizzi.

92.

Madankollu, dan l-obbligu li jiġi ġġustifikat ix-xoljiment ta’ kuntratt ma huwiex, madankollu, separat mill-obbligu previst fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għal persuni koperti mill-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut sabiex ma josservawx il-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet elenkata fl-Anness tiegħu. Huwa relatat pjuttost mal-oneru tal-prova u, konsegwentement, din il-ġustifikazzjoni ma għandhiex neċessarjament għalfejn tingħata fil-mument tax-xoljiment iżda tista’, pereżempju, tiġi sostnuta wkoll permezz ta’ difiża wara l-ftuħ ta’ proċeduri ġudizzjarji li jfittxu l-eżekuzzjoni tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

93.

Huwa minnu li, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, fl-assenza ta’ armonizzazzjoni, l-Istati Membri huma liberi li jistabbilixxu r-regoli proċedurali tagħhom stess li jirregolaw l-eżekuzzjoni tad-dritt tal-Unjoni. Madankollu, ma naħsibx li l-prinċipju tal-awtonomija proċedurali jista’ jiġi applikat fejn, bħal f’din il-kawża, il-bżonn li jiġi żgurat “effet utile” jimponi ċerta distribuzzjoni tal-oneru tal-prova ( 50 ). Fil-fatt, sabiex sempliċement jiġi kkunsidrat li l-oneru tal-prova huwa kwistjoni ta’ dritt proċedurali ( 51 ) u mhux, kif jidher li huwa l-każ f’ċerti Stati Membri, ta’ dritt sostantiv, ir-rekwiżit li tiġi żgurata l-effettività tad-dritt tal-Unjoni jipprevjeni lil dan l-oneru milli jinqaleb b’mod li jagħmel l-applikazzjoni tad-dritt tal-Unjoni f’tilwima diffiċli.

94.

Fid-dritt tal-Unjoni, jekk il-prinċipju prevalenti huwa li l-oneru tal-prova jaqa’ fuq il-persuna li tressaq it-talbiet ( 52 ), huwa rrikonoxxut ukoll li, f’ċerti ċirkustanzi speċifiċi, jista’ jkun neċessarju li l-oneru tal-prova jinqaleb ( 53 ). Dan huwa l-approċċ adottat, pereżempju, mid-direttivi tal-Unjoni kontra d-diskriminazzjoni, f’qasam fejn huwa magħruf sewwa li jista’ jkun diffiċli li tiġi prodotta l-prova ta’ aġir diskriminatorju ( 54 ).

95.

Dwar l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, terzi ovvjament ser ikollhom l-ikbar diffikultà fil-ġbir tal-evidenza li d-deċiżjoni li ma jidħlux f’relazzjoni kummerċjali jew li ma jkompluhiex hija l-konsegwenza tar-rieda ta’ persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut li tosserva d-dritt tal-Istati Uniti tal-Amerika. Apparti mill-eventwalità improbabbli li persuna msemmija f’dan l-artikolu qatt, pereżempju, tammetti r-rieda tagħha li tosserva l-leġiżlazzjoni elenkata fl-Anness ta’ dan l-istatut, ma narax xi provi jistgħu jiġu prodotti mir-rikorrenti. Konkomitanza tad-deċiżjonijiet li jxolju relazzjonijiet kummerċjali jew ir-rifjut li wieħed jidħol f’relazzjonijiet ma’ persuni suġġetti għal sanzjonijiet primarji? Madankollu, fil-prattika, is-segretezza kummerċjali tagħmilha estremament diffiċli għal kumpannija sabiex tkun taf id-deċiżjonijiet reali meħuda minn fornitur fir-rigward ta’ kumpanniji oħra ( 55 ).

96.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, inqis li fejn il-lanjant ikun sempliċement ipproduċa provi prima facie li, minn naħa, il-persuna li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblokk tal-Unjoni, li magħha l-lanjant ikun jixtieq jidħol jew jibqa’ f’relazzjoni kummerċjali, tista’ tħossha kkonċernata minn parti mil-leġiżlazzjoni msemmija fl-Anness tiegħu u, min-naħa l-oħra, li huwa ssodisfa l-kundizzjonijiet previsti sabiex isir jew jibqa’ klijent ta’ din l-impriża ( 56 ), l-effett tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblokkar tal-Unjoni huwa li l-persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut għandha tiġġustifika d-deċiżjoni kummerċjali tagħha li xxolji l-kuntratt inkwistjoni jew li tirrifjuta lil dan il-lanjant bħala klijent ( 57 ).

97.

Wieħed jista’ jaċċetta li, f’għajnejn xi wħud, il-fatt li l-oneru tal-prova jinqaleb jista’ jidher li huwa kuntrarju għal-libertà kuntrattwali. Madankollu, kif indikat il-Qorti tal-Ġustizzja, l-eżerċizzju tal-libertajiet imsemmija fil-Karta huwa żgurat biss fil-limiti tar-responsabbiltà li kull ċittadin jinkorri għall-atti tiegħu stess ( 58 ). Iktar minn hekk, wieħed jista’ jinnota li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà ddeċidiet, almenu fil-kuntest tad-dritt tal-kompetizzjoni, li f’ċerti kundizzjonijiet, kumpannija tista’ tkun obbligata tikkuntratta ma’ terzi ( 59 ). F’dawn iċ-ċirkustanzi partikolari, ir-raġunijiet superjuri ta’ ordni pubbliku, l-osservanza tad-dritt internazzjonali u n-nuqqas ta’ aptit min-naħa tal-Unjoni għal leġiżlazzjoni ekstraterritorjali intrużiva ta’ dan it-tip li, kif diġà rajna, huma kollha riflessi hawn fil-premessi u fid-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 4 u tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ma jeħtieġu xejn inqas ( 60 ).

98.

Għalhekk, sa fejn hija kkonċernata l-proċedura fil-qrati nazzjonali, peress li Bank Melli Iran u Telekom Deutschland kienu diġà qegħdin joperaw u peress li ma kien hemm ebda bidla fl-attività kummerċjali rispettiva tagħhom (kwistjoni li, madankollu, għandha tiġi vverifikata mill-qorti nazzjonali), nikkunsidra li hija Telekom Deutschland li għandha tistabbilixxi li kien hemm raġuni oġġettiva, apparti l-fatt li Bank Melli Iran kien suġġett għal sanzjonijiet primarji, għax-xoljiment tal-kuntratti inkwistjoni u li hija l-qorti tar-rinviju li għandha tivverifika l-veraċità ta’ dawn ir-raġunijiet. Huwa ċar mill-formulazzjoni tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni li dak li jgħodd huwa l-intenzjoni tal-operatur ekonomiku li josserva dawn is-sanzjonijiet, irrispettivament minn jekk huwiex attwalment ikkonċernat bl-applikazzjoni tagħhom.

99.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li r-risposta għat-tieni domanda għandha tkun li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jiġi interpretat fis-sens li jipprekludi interpretazzjoni tad-dritt nazzjonali li permezz tagħha persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut tista’ xxolji obbligu kuntrattwali kontinwu ma’ parti kontraenti msemmija fil-Lista SDN miżmuma mill-OFAC, mingħajr ma jkollha għalfejn qatt tiġġustifika d-deċiżjoni tagħha li xxolji dawn il-kuntratti.

100.

Permezz tat-tielet u tar-raba’ domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandux jiġi interpretat fis-sens li, f’każ ta’ nuqqas ta’ osservanza tad-dispożizzjonijiet ta’ dan l-artikolu, il-qrati aditi minn parti kontraenti suġġetta għal sanzjonijiet primarji humiex meħtieġa li jordnaw lil persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut sabiex iżżomm din ir-relazzjoni kuntrattwali, anki jekk, l-ewwel, it-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 tiegħu għandu jiġi interpretat restrittivament, it-tieni, tali ordni x’aktarx tikser l-Artikolu 16 tal-Karta, u t-tielet, din il-persuna x’aktarx tiġi ssanzjonata severament mill-awtoritajiet responsabbli għall-applikazzjoni ta’ liġi msemmija fl-Anness.

101.

Hawn għandu jitfakkar li huma l-qrati nazzjonali li huma responsabbli għall-applikazzjoni, fi ħdan il-qafas tal-ġurisdizzjoni tagħhom, tad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni li għandhom effett dirett sabiex jiżguraw li dawn ikunu effettivi b’mod sħiħ ( 61 ). Peress li, skont l-Artikolu 288 TFUE, regolament, bħall-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, huwa direttament applikabbli f’kwalunkwe Stat Membru, dan l-obbligu huwa impost fuq dawn il-qrati anki fl-assenza ta’ dispożizzjoni fil-leġiżlazzjoni nazzjonali li tittrasponi dan ir-regolament.

102.

Fir-rigward tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, jista’ jiġi osservat li din id-dispożizzjoni ma tispeċifikax x’konsegwenzi għandhom jinħarġu mill-fatt li persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut tiddeċiedi, bi ksur tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tiegħu, li ma tikkonkludix jew ixxolji relazzjoni kummerċjali ma’ persuna suġġetta għal sanzjonijiet primarji sabiex tosserva l-leġiżlazzjoni elenkata fl-Anness tiegħu.

103.

Huwa minnu li, l-Artikolu 9 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprevedi li huma l-Istati Membri li għandhom jistabbilixxu r-regoli dwar is-sanzjonijiet applikabbli għal ksur tad-dispożizzjonijiet nazzjonali adottati, sakemm ikunu effettivi, proporzjonali ( 62 ) u dissważivi ( 63 ). Għalhekk, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tikkunsidra, kif nipproponi jiena, li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu jinftiehem li jagħti drittijiet lil persuni suġġetti għal sanzjonijiet primarji, b’konsegwenza ta’ dan it-terminu “sanzjoni” għandu neċessarjament jinftiehem f’sens wiesa’, bħala li jinkludi kemm sanzjonijiet kriminali jew amministrattivi u dawk ċivili li l-għan tagħhom ma huwiex neċessarjament li jikkastigaw, iżda jista’ sempliċement ikun dak li jiġi żgurat l-effet utile tad-dispożizzjoni inkwistjoni ( 64 ).

104.

Dan, madankollu, ma jfissirx li huma l-Istati Membri weħidhom li għandhom jiddeċiedu dwar in-natura tas-sanzjonijiet. Fil-fatt, għandu jitfakkar li, fejn regola tqiegħed l-inkarigu tad-determinazzjoni tas-sanzjonijiet li għandhom jiġu adottati fil-każ ta’ ksur ta’ obbligu taħt id-dritt tal-Unjoni f’idejn l-Istati Membri, din is-setgħa ta’ determinazzjoni hija limitata mill-obbligu fuq l-Istati Membri, u b’mod partikolari fuq il-qrati nazzjonali, li jiżguraw l-effett sħiħ tad-dritt tal-Unjoni. Dan l-obbligu jeħtieġ li l-qrati nazzjonali jirrimedjaw is-sitwazzjoni li tirriżulta mill-illegalità mwettqa u, b’mod partikolari, li jqiegħdu lil persuni li għandhom dritt fis-sitwazzjoni li kienu jkunu fiha fl-assenza ta’ din l-illegalità.

105.

Isegwi li, fil-każ ta’ ksur ta’ dispożizzjoni ta’ regolament, għandha ssir distinzjoni, bejn il-miżuri li għandhom jiġu adottati minn Stati sabiex dan il-ksur jiġi kkastigat, bejn miżuri li għandhom għan ta’ kastig, li huma neċessarji sabiex jiġi żgurat il-livell meħtieġ ta’ deterrenza, u miżuri adottati sabiex jirrimedjaw is-sitwazzjoni li rriżultat mill-illegalità mwettqa, li l-adozzjoni tagħhom hija neċessarja sabiex jiġi żgurat l-effett sħiħ tad-dritt tal-Unjoni ( 65 ). Filwaqt li fl-ewwel każ, l-Istati Membri għandhom marġni ta’ diskrezzjoni relattivament wiesa’ fid-deċiżjoni dwar liema miżuri għandhom jadottaw, sakemm dawn il-miżuri jkunu, kif indikat, effettivi, proporzjonali u dissważivi, ( 66 ) sa fejn dawn jagħtu effett lill-obbligu tal-Istati Membri li jiżguraw l-effett sħiħ tad-dritt tal-Unjoni, dan il-marġni jista’ jkun limitat jew saħansitra ineżistenti ( 67 ).

106.

B’mod partikolari, fil-każ ta’ ksur ta’ dispożizzjoni stabbilita f’regolament ( 68 ) u li tagħti drittijiet lil terzi, peress li regolament huwa direttament eżegwibbli, anki fl-assenza ta’ kwalunkwe speċifikazzjoni dwar l-arranġamenti proċedurali għall-azzjonijiet intiżi sabiex jissalvagwardjaw id-drittijiet mogħtija lil ċerti persuni permezz ta’ din id-dispożizzjoni, il-qrati nazzjonali huma madankollu marbuta bl-obbligu li jiżguraw l-effett sħiħ ta’ din id-dispożizzjoni ( 69 ). Dan kollu neċessarjament iqiegħed obbligu fuq dawn il-qrati nazzjonali li jistabbilixxu (mill-ġdid) is-status quo ante li kien jeżisti fl-assenza tal-illegalità mwettqa.

107.

F’dan ir-rigward, nixtieq inżid li, b’differenza minn miżuri maħsuba li jikkastigaw, dan l-obbligu li jiġi żgurat li d-drittijiet legali tal-persuni jew entitajiet ikkonċernati jiġu ppreżervati u li l-istatus quo ante jerġa’ jiġi stabbilit ma jistax, sa fejn hija kkonċernata s-sustanza nnifisha tad-drittijiet mogħtija mid-dritt tal-Unjoni, iwassal għal riżultat li jkun differenti minn Stat Membru għal ieħor. Fi kliem ieħor, filwaqt li l-arranġamenti proċedurali għall-implimentazzjoni mill-qrati nazzjonali jistgħu jvarjaw, ir-riżultat għandu bħala prinċipju jkun l-istess fl-Unjoni kollha. Ma huwiex, tabilħaqq, biżżejjed li tiġi ddikjarata l-eżistenza tad-drittijiet sabiex dawn isiru realtà fil-ħajjiet ta’ kuljum taċ-ċittadini tal-Unjoni; huma għandhom ukoll jiġu effettivament issanzjonati, b’mod partikolari meta jirriżultaw minn regolament li huwa kkunsidrat li huwa direttament applikabbli.

108.

Għalhekk, nikkunsidra li, fil-każ ta’ ksur ta’ dispożizzjoni li tippreskrivi regola ta’ aġir li għandha tiġi osservata fuq bażi kontinwa (bħal f’din il-kawża), il-qrati nazzjonali huma meħtieġa li jordnaw lill-kontraventur sabiex iwaqqaf dan il-ksur, taħt piena ta’ pagamenti ta’ penalità perjodiċi jew sanzjoni xierqa oħra, peress li hekk biss jistgħu jintemmu l-effetti kontinwi tal-illegalità mwettqa u tiġi kompletament żgurata l-osservanza tad-dritt tal-Unjoni.

109.

Hawn wieħed jista’ josserva li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jipprojbixxi lill-persuni msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut milli josservaw il-leġiżlazzjoni elenkata fl-Anness tiegħu. F’din il-kawża, il-leġiżlazzjoni inkwistjoni tipprojbixxi lil kwalunkwe kumpannija mhux tal-Istati Uniti tal-Amerika milli tinnegozja ma’ persuna suġġetta għal sanzjonijiet primarji. Hija għaldaqstant projbizzjoni ġenerali. In-nuqqas ta’ osservanza tagħha għaldaqstant jimplika li persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut ma tista’ fl-ebda mument tirrifjuta li żżomm relazzjoni kummerċjali għal raġuni riżultanti mill-eżistenza tal-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika.

110.

F’dan il-kuntest, ammissjoni li kwalunkwe ksur ta’ din id-dispożizzjoni jista’ jiġi ssanzjonat biss permezz tal-ħlas ta’ danni f’somma f’daqqa tkun ekwivalenti għal ammissjoni tal-possibbiltà li persuna msemmija fl-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni tista’ tosserva parti mil-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika elenkata fl-Anness tiegħu, barra mill-mekkaniżmu previst fit-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 ta’ dan l-istatut sempliċement billi l-persuni li għandhom id-dritt kuntrattwali jiġu kkumpensati. Li kieku dan ikun effettivament il-każ, il-projbizzjoni stabbilita b’mod ċar ħafna fl-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni tiġi għalhekk żnaturata u l-għanijiet ta’ ordni pubbliku li diġà identifikajt, jiġifieri, li jiġu miġġielda u nnewtralizzati l-effetti tal-leġiżlazzjoni dwar is-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika, ma jistgħux jinkisbu.

111.

Peress li jiena tal-fehma li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jagħti drittijiet lil persuni suġġetti għal sanzjonijiet primarji, il-konsegwenza loġika tiegħu hija li kwalunkwe deċiżjoni ta’ persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut sabiex ixxolji relazzjoni kuntrattwali ma’ persuna suġġetta għal sanzjonijiet primarji li ma tistax tiġi ġġustifikata fuq bażi apparti mix-xewqa li tosserva il-leġiżlazzjonielenkata fl-imsemmi statut, għandha titqies bħala invalida u bla effett, bil-konsegwenza li l-qrati nazzjonali huma obbligati jittrattaw ir-relazzjoni kuntrattwali bħala li kompliet fuq l-istess termini kummerċjali bħal dawk li kienu jeżistu preċedentement ( 70 ). Dan l-obbligu għaldaqstant jimplika li, fejn xieraq, il-qrati nazzjonali għandhom jordnaw lil kwalunkwe persuna msemmija fl-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni sabiex tkompli r-relazzjoni kuntrattwali inkwistjoni, taħt piena ta’ pagamenti ta’ penalità perjodiċi jew sanzjoni xierqa oħra.

112.

F’dan ir-rigward, huwa irrilevanti jekk il-leġiżlazzjoni nazzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali tipprovdix għal sanzjonijiet amministrattivi fil-forma ta’ multa monetarja. Peress li għandu jiġi aċċettat li l-ewwel paragrafu tal-Artioklu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar jagħti drittijiet lil persuni suġġetti għas-sanzjonijiet primarji, l-eżistenza ta’ sanzjonijiet amministrattivi ma tagħmilhiex possibbli li jiġi rrimedjat l-obbligu li jaqa’ direttament fuq il-qrati nazzjonali, fil-każ ta’ ksur ta’ din id-dispożizzjoni, li jittieħdu l-miżuri kollha neċessarji sabiex jiġi żgurat l-effett sħiħ ta’ dawn id-drittijiet ( 71 ).

113.

Din il-konklużjoni ma hijiex ikkonfutata, fil-fehma tiegħi, mill-Artikolu 16 tal-Karta.

114.

Huwa minnu li l-Karta tapplika għas-sanzjonijiet adottati mill-Istati Membri sabiex jeżegwixxu d-dritt tal-Unjoni ( 72 ), u ma hemm l-ebda dubju li l-adozzjoni ta’ ordni bħal din x’aktarx taffettwa l-libertà ta’ intrapriża tal-impriża kkonċernata, kif iggarantita mill-Artikolu 16 tal-Karta b’mod wiesa’. Fil-fatt, huwa stabbilit li l-libertà ta’ intrapriża tinkludi l-libertà kuntrattwali ( 73 ) u għaldaqstant, neċessarjament, anki l-libertà li persuna ma tikkuntrattax.

115.

Madankollu, kif diġà spjegajt, jekk wieħed jaċċetta ‐ kif naħseb li għandna nagħmlu ‐ li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jagħti drittijiet lil impriżi suġġetti għal sanzjonijiet primarji, il-ħtieġa li jiġi żgurat l-effett sħiħ ta’ dawn id-drittijiet għandha tirriżulta f’obbligu li jiġi impost fuq il-qrati nazzjonali, fil-każ ta’ ksur ta’ dawn id-drittijiet, sabiex jordnaw lil kwalunkwe persuna msemmija fl-Artikolu 11 ta’ dan l-istatut iżżomm ir-relazzjoni kuntrattwali inkwistjoni.

116.

Isegwi, għaldaqstant, li l-ksur tal-libertà ta’ intrapriża ggarantita mill-Karta ma huwiex il-konsegwenza tal-eżerċizzju mill-qorti nazzjonali inkwistjoni ta’ xi diskrezzjoni, iżda pjuttost tal-obbligu tagħha li tiżgura l-effett sħiħ tad-dritt tal-Unjoni. Huwa għaldaqstant biss fil-livell tad-dritt tal-Unjoni li għandha tiġi eżaminata l-kwistjoni tal-eventwali ksur mhux iġġustifikat tal-Artikolu 16 tal-Karta.

117.

Qabel ma neżamina jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jikkostitwixxix ksur mhux iġġustifikat tal-Artikolu 16 tal-Karta, tqum il-mistoqsija dwar jekk il-Qorti tal-Ġustizzja tistax twettaq dan l-eżami proċeduralment. Fil-fatt, il-qorti tar-rinviju ma fformulatx id-domanda tagħha bħala relatata mal-validità tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni (jew mad-deċiżjoni li l-leġiżlazzjoni tal-Istati Uniti inkwistjoni tiġi inkluża fl-Anness ta’ dan l-istatut), iżda pjuttost bħala relatata mal-interpretazzjoni ta’ dan l-artikolu, kif ukoll tal-Artikolu 16 tal-Karta.

118.

Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, fejn il-kompatibbiltà ta’ att tal-Unjoni ma ġietx ikkontestata espressament mill-qorti tar-rinviju fid-domandi tagħha, il-Qorti tal-Ġustizzja ma għandha ebda obbligu teżamina l-validità ta’ dan l-att ( 74 ), peress li hija l-qorti nazzjonali biss, li hija adita mill-kawża u li għandha tassumi r-responsabbiltà għad-deċiżjoni li għandha tingħata, li għandha tevalwa, fid-dawl taċ-ċirkustanzi partikolari tal-kawża li tinsab quddiemha, kemm il-ħtieġa ta’ deċiżjoni preliminari biex tkun f’pożizzjoni li tagħti d-deċiżjoni tagħha, kif ukoll ir-rilevanza tad-domandi li hija tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja ( 75 ). Madankollu, jekk il-Qorti tal-Ġustizzja ma hijiex meħtieġa teżamina l-validità ta’ att ex officio meta tiddeċiedi dwar rinviju għal deċiżjoni preliminari dwar l-interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni, tista’ tagħmel dan ex officio?

119.

F’dan ir-rigward, jistgħu jitressqu żewġ argumenti kontra din is-soluzzjoni. L-ewwel, skont il-ġurisprudenza, fil-kuntest ta’ rikors għal annullament, il-ksur ta’ regola superjuri ma tikkostitwixxix eċċezzjoni ta’ ordni pubbliku li tista’ titqajjem ex officio mill-qrati tal-Unjoni ( 76 ). It-tieni, il-ġustifikazzjoni tal-proċedura għal deċiżjoni preliminari ma hijiex għall-formulazzjoni ta’ opinjonijiet konsultattivi dwar kwistjonijiet ġenerali jew ipotetiċi, iżda pjuttost għas-soluzzjoni ta’ tilwima relatata mad-dritt tal-Unjoni ( 77 ). Madankollu, skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, huwa biss meta d-dritt nazzjonali jagħti lil qorti s-setgħa li tapplika regola vinkolanti tad-dritt ex officio li din is-setgħa ssir obbligu għal din il-qorti sabiex tqajjem ex officio l-ksur ta’ regola tad-dritt tal-Unjoni ( 78 ). Konsegwentement, konstatazzjoni li regola tad-dritt tal-Unjoni hija invalida fl-assenza tal-kontestazzjoni tagħha mill-partijiet ma hijiex neċessarjament probabbli li jkollha impatt fuq is-soluzzjoni effettiva ta’ tilwima, peress li l-eżistenza ta’ tali impatt tvarja skont in-natura tal-eċċezzjonijiet li jistgħu jitqajmu ex officio mill-qorti nazzjonali.

120.

Madankollu, f’diversi sentenzi l-Qorti tal-Ġustizzja rrikonoxxiet id-dritt tagħha li teżamina ex officio l-validità tad-dispożizzjoni inkwistjoni f’rinviju għal deċiżjoni preliminari f’żewġ sitwazzjonijiet partikolari, jiġifieri, minn naħa fejn, minkejja l-formulazzjoni tad-domanda, jidher mir-rinviju għal deċiżjoni preliminari li d-dubji espressi mill-qorti tar-rinviju huma fil-fatt marbuta mal-validità tal-att li tiegħu qiegħda formalment tintalab l-interpretazzjoni, u, min-naħa l-oħra, fejn il-validità ta’ dan l-att ġiet imqajma fil-kawża prinċipali ( 79 ). Fil-fatt, f’dawn iż-żewġ xenarji, il-fatt li l-validità tad-dispożizzjoni inkwistjoni tiġi eżaminata ex officio ma jidhirx li huwa totalment oppost għall-ġurisprudenza mfakkra iktar ’il fuq, sa fejn il-kwistjoni dwar il-validità hija diġà, f’ċertu sens, parti mit-tilwima b’tali mod li jista’ raġonevolment jiġi kkunsidrat li dan l-eżami jista’ jkun utli għall-qorti tar-rinviju.

121.

Eżami ex officio dwar il-validità tad-dispożizzjoni li hija mitluba l-interpretazzjoni tagħha jeħtieġ, madankollu, ir-rispett tad-dritt għal smigħ li għandhom l-istituzzjonijiet li adottaw din id-dispożizzjoni u tad-drittijiet proċedurali li għandhom l-Istati Membri. Fil-fatt, kif il-Qorti tal-Ġustizzja reġgħet indikat għal darba oħra, “risposta għad-domandi addizzjonali [mhux imqajma mill-qorti tar-rinviju tkun] inkompatibbli mar-rwol mogħti lill-Qorti tal-Ġustizzja li tiżgura l-possibbiltà lill-gvernijiet tal-Istati Membri u lill-partijiet interessati li jippreżentaw osservazzjonijiet skont l-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, fid-dawl tal-fatt li, skont din id-dispożizzjoni, huma biss id-deċiżjonijiet tar-rinviju li jiġu nnotifikati lill-partijiet interessati” ( 80 ). B’mod partikolari, huwa pjuttost ovvju li, fid-dawl tal-effetti prodotti minn konstatazzjoni ta’ invalidità, id-deċiżjoni tal-Istati Membri jew tal-istituzzjonijiet ikkonċernati dwar jekk jintervjenux jew le fid-deċiżjoni preliminari x’aktarx tkun differenti skont jekk id-domanda magħmula għandhiex tinftiehem bħala li tikkonċernax l-interpretazzjoni jew il-validità ta’ att.

122.

Isegwi li, minkejja li d-domandi magħmula formalment jirrelataw biss mal-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni, il-Qorti tal-Ġustizzja tista’ xorta waħda teżamina ex officio l-validità ta’ att fil-kuntest ta’ rinviju għal deċiżjoni preliminari jekk huwa suffiċjentement ċar minn dan ir-rinviju, kif innotifikat lill-Istati Membri fil-lingwa uffiċjali tagħhom jew fis-sunt tiegħu, li d-dubji tal-qorti tar-rinviju huma relatati mal-validità tal-att li l-interpretazzjoni tiegħu ntalbet biss formalment jew li l-validità ta’ dan l-att tikkostitwixxix is-suġġett ċentrali tat-tilwima fil-kawża prinċipali. Jekk le, l-osservanza tal-prerogattivi tal-awturi tal-att inkwistjoni u ta’ dawk tal-Istati Membri teħtieġ li l-Qorti tal-Ġustizzja tinnotifikahom minn qabel bl-intenzjoni tagħha li teżamina ex officio l-validità tal-att inkwistjoni.

123.

F’din il-kawża, mir-rinviju għal deċiżjoni preliminari jirriżulta, madankollu, b’mod ċar li huwa suffiċjenti fid-dritt li jiġi mifhum li d-dubji espressi mill-qorti tar-rinviju li jiġġustifikaw ir-raba’ domanda huma marbuta mal-eżistenza ta’ “projbizzjoni ġenerali”, li hija r-riżultat tal-adozzjoni tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u d-deċiżjoni li ITSR jiġu inklużi fl-Anness tiegħu. Il-qorti tar-rinviju b’mod partikolari osservat is-segwenti: “Hija l-fehma tal-awla li, bħala riżultat tal-projbizzjoni tal-osservanza tas-sanzjonijiet sekondarji, l-operaturi tal-Unjoni bħall-konvenuta (l-istess persuni li, skont il-preambolu tiegħu, ir-Regolament huwa maħsub li jipproteġi) għandhom dilemma […] L-awla hija tal-fehma li dan ir-riskju ma huwiex ikkumpensat biżżejjed bit-talba għall-irkupru rregolata bl-Artikolu 6 tal-[Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni]. L-istess japplika għall-possibbiltà li tinkiseb eżenzjoni awtorizzata taħt it-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 tal-[Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni] […]. Dan espost, l-awla għandha dubji, fejn hemm riskju ta’ telf ekonomiku konsiderevoli fis-suq tal-Istati Uniti tal-Amerika, dwar jekk projbizzjoni ġenerali tal-qtugħ ta’ relazzjonijiet ma’ msieħeb kummerċjali, aħseb u ara msieħeb kummerċjali insinjifikattiv, sabiex jiġu evitati dawn ir-riskji hijiex kompatibbli mal-libertà ta’ intrapriża protetta mill-Artikolu 16 tal-Karta […] u mal-prinċipju ta’ proporzjonalità stabbilit fl-Artikolu 52 tal-Karta”. (enfasi miżjuda minni). Iktar minn hekk, mill-osservazzjonijiet tad-diversi partijiet fil-proċeduri inkwistjoni jirriżulta li dawn fehmu b’mod sħiħ id-dubji tal-qorti tar-rinviju relatati mal-validità tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni.

124.

Għalhekk, nikkunsidra li l-validità tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u d-deċiżjoni li jiġu inklużi l-ITSR fl-Anness tiegħu taħt l-Artikolu 16 tal-Karta jistgħu jiġu eżaminati ex officio mill-Qorti tal-Ġustizzja mingħajr ma jkollha tinnotifika lill-Istati Membri bl-intenzjoni tagħha li twettaq dan l-eżami ( 81 ).

125.

F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, skont l-Artikolu 52(1) tal-Karta, ksur ta’ kwalunkwe mil-libertajiet iggarantiti mill-Karta jista’ jkun permess jekk ikun previst mid-dritt u jekk jirrispetta l-kontenut essenzjali ta’ dawn id-drittijiet u libertajiet. Barra minn hekk, skont il-prinċipju ta’ proporzjonalità, jistgħu jsiru limitazzjonijiet f’dawk il-każijiet biss fejn ikun meħtieġ u fejn realment jintlaħqu l-objettivi ta’ interess ġenerali rrikonoxxuti mill-Unjoni jew il-ħtieġa li jiġu protetti d-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn.

126.

Fir-rigward tal-ewwel waħda minn dawn il-kundizzjonijiet, huwa paċifiku li tiġi ssodisfatta sa fejn il-ksur tal-libertà ta’ intrapriża minħabba li l-projbizzjoni tal-osservanza tal-Karta minn persuni msemmija fl-Artikolu 11 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandha titqies li hija prevista mid-dritt, sa fejn jirriżulta mill-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 ta’ dan l-Istatut.

127.

Dwar it-tieni kundizzjoni relatata mar-rispett għall-kontenut essenzjali tal-libertà ta’ intrapriża, li l-libertà kuntrattwali hija biss aspett wieħed tagħha, għandu jitfakkar li, bħal kwalunkwe libertà msemmija fil-Karta, bl-eċċezzjoni tad-dinjità umana ggarantita fl-Artikolu 1 tagħha, li l-formulazzjoni tiegħu espressament tiddikjara li ma jistax jinkiser-, u forsi anki tad-dispożizzjonijiet kollha inklużi fit-Titolu 1 ( 82 ), il-libertà kuntrattwali ma tikkostitwixxix dritt assolut ( 83 ) iżda pjuttost tista’ tkun suġġetta, fl-interess ġenerali, għal firxa wiesgħa ta’ interventi mill-awtoritajiet pubbliċi, sakemm ( 84 ), minn perspettiva istituzzjonali ta’ dawn il-libertajiet, dawn l-interventi huma maħsuba għal sitwazzjonijiet speċifiċi.

128.

B’mod partikolari, sa fejn hija kkonċernata l-libertà ta’ intrapriża, il-Qorti tal-Ġustizzja diġà rrikonoxxiet li d-dritt tal-Unjoni jista’ jimponi obbligu fuq operatur sabiex jikkuntratta, b’mod partikolari għal raġunijiet relatati mad-dritt tal-kompetizzjoni ( 85 ). Bl-istess raġunament, wieħed jista’ għaldaqstant jikkonkludi li filwaqt li l-libertà li persuna ma tikkuntrattax hija ġeneralment parti mill-kontenut essenzjali tal-libertà ta’ intrapriża, hemm ukoll ċirkustanzi fejn dan id-dritt jista’ jiġi ssuperat. L-istess bħalma l-leġiżlazzjoni dwar status ugwali tipprevedi, pereżempju, li impriżi ma humiex liberi jiddiskriminaw fir-relazzjonijiet kuntrattwali tagħhom mal-pubbliku fuq il-bażi ta’ razza jew ġeneru, jista’ jkun hemm ukoll ċirkustanzi oħra fejn kunsiderazzjonijiet pubbliċi jistgħu jieħdu l-preċedenza fuq din il-libertà ta’ intrapriża. Dan, għalhekk, huwa dritt li jista’ għaldaqstant jiġi limitat, sakemm il-kundizzjonijiet l-oħra msemmija fl-Artikolu 52 tal-Karta jiġu rrispettati.

129.

Konsegwentement, il-kwistjoni li għadha trid tiġi eżaminata hija jekk l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, għandux jitqies bħala miżura proporzjonali għall-kisba ta’ għan ta’ interess ġenerali rrikonoxxut mill-Unjoni, li, skont l-Artikolu 52 tal-Karta, jippreżupponi li din il-miżura hija neċessarja u li attwalment tissodisfa dan l-għan. Sa fejn il-ġurisprudenza tinterpreta dawn iż-żewġ kundizzjonijiet bħala li jagħmlu riferiment għall-kundizzjonijiet normali għal test ta’ proporzjonalità, dan jippreżupponi li dawn il-miżuri għandhom ikunu xierqa sabiex jintlaħaq l-għan imfittex minnhom, fis-sens li għandhom mill-inqas jikkontribwixxu għall-kisba ta’ dan l-għan, u li ma għandhomx imorru lil hinn minn dak li huwa xieraq u neċessarju għal dan l-għan ( 86 ).

130.

F’dan ir-rigward għandu l-ewwel jiġi nnotat li, kif diġà ġie indikat, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar jimmira li jipproteġi l-Unjoni, l-Istati Membri tagħha u l-persuni fiżiċi u ġuridiċi li jeżerċitaw il-libertajiet fundamentali fi ħdan l-Unjoni kontra l-applikazzjoni ekstraterritorjali tal-liġijiet iċċitati fl-Anness u sabiex jiġġieled l-effetti ta’ dawn il-liġijiet. Kif iddikjarat fis-sitt premessa ta’ dan l-istatut, dan l-għan jifforma parti mill-għanijiet iktar ġenerali li huma li jiġi ppreżervat l-ordinament ġuridiku stabbilit u li jiġu protetti l-interessi tal-Unjoni u dawk tal-Istati Membri kontra l-effetti ekstraterritorjali ta’ leġiżlazzjoni barranija li l-portata tagħha hija kkunsidrata eżorbitanti u li topera b’mod kuntrarju għad-dritt internazzjonali. Peress li, b’mod partikolari, l-Artikolu 21(2)(a) (b), (e) u (h) TUE jinkariga lill-Unjoni bl-għan tal-protezzjoni tal-interessi fundamentali tagħha, tas-sostenn tal-prinċipji tad-dritt internazzjonali, tal-inkoraġġiment tat-tneħħija ta’ ostakoli għall-kummerċ internazzjonali u l-promozzjoni ta’ governanza globali tajba, dawn l-għanijiet għandhom jiġu kkunsidrati li jappartjenu għall-għanijiet ta’ interess ġenerali rrikonoxxuti mill-Unjoni ( 87 ). Dawn huma wkoll għanijiet fundamentali ta’ ordni pubbliku fundamentali li jservu wkoll sabiex jipproteġu s-sovranitajiet nazzjonali prinċipali tal-Istati Membri tal-Unjoni.

131.

It-tieni, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni jidher li huwa xieraq sabiex jikseb dawn l-għanijiet. F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li, kif diġà spjegat, dan l-artikolu jiddefinixxi biss il-konsegwenzi li huma marbuta mal-inklużjoni ta’ leġiżlazzjoni fl-Anness tiegħu. Huwa minnu li, minkejja li l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni ma jispeċifikax espressament fuq il-bażi ta’ liema kriterji l-Kummissjoni tista’ tiddeċiedi li tinkludi leġiżlazzjoni fl-Anness ( 88 ). Madankollu jista’ jiġi dedott mill-għanijiet ta’ dan l-istatut li l-kriterju prinċipali huwa li l-leġiżlazzjoni barranija dwar is-sanzjonijiet għandha effett ekstraterritorjali, almenu fis-sens ta’ dan l-istatut. Fid-dawl ta’ dan il-kriterju, miżura li tipprojbixxi lil kumpanniji Ewropej milli josservaw il-leġiżlazzjonijiet elenkati fl-Anness għal dan l-istatut jidher li hija kapaċi tikseb l-għanijiet stabbiliti iktar ’il fuq ( 89 ).

132.

Din id-dispożizzjoni jidher li hija neċessarja peress li ma jidhirx li hemm xi mezzi inqas restrittivi sabiex jintlaħqu l-għanijiet imsemmija iktar ’il fuq waqt li, fl-istess ħin, ikunu daqshekk effettivi ( 90 ).

133.

Finalment, sa fejn il-bżonn li l-miżura inkwistjoni ma tipproduċix żvantaġġi sproporzjonati għall-għanijiet imfittxija, li l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tagħmel riferiment għalihom b’mod intermittenti, jista’ jiġi nnotat li l-Qorti tal-Ġustizzja diġà aċċettat li miżuri meħuda mill-Unjoni għal għanijiet tal- Politika Estera u ta’ Sigurtà Komuni jista’ “jkollhom konsegwenzi li jaffettwaw id-drittijiet għall-proprjetà u l-libertà ta’ intrapriża, li għalhekk joħolqu ħsara għal persuni li ma huma bl-ebda mod responsabbli għas-sitwazzjoni li wasslet għall-adozzjoni tas-sanzjoni” ( 91 ).

134.

Iktar minn hekk, skont it-tieni paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, operaturi ekonomiċi jistgħu japplikaw mal-Kummissjoni għal awtorizzazzjoni sabiex jidderogaw mill-ewwel paragrafu ta’ dan l-artikolu fejn, b’mod partikolari, aġir ieħor ikun serjament jagħmel ħsara għall-interessi tagħhom jew dawk tal-Unjoni. Skont il-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, l-eżistenza ta’ dan il-mekkaniżmu ta’ eżenzjoni hija suffiċjenti sabiex jiġi żgurat li l-projbizzjoni inkwistjoni ma tiksirx libertà sostantiva b’mod indebitu ( 92 ). Fil-fatt, f’din iċ-ċirkustanza, il-ksur tal-libertà ta’ intrapriża x’aktarx jirriżulta minn ċaħda mhux ġustifikabbli mill-Kummissjoni li tagħti din l-eżenzjoni ( 93 ).

135.

Konsegwentement, nikkunsidra li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni, ma huwiex kuntrarju bħala tali għall-Artikolu 16 tal-Karta. Dan, madankollu, ma jfissirx li l-istess neċessarjament japplika għad-deċiżjoni li tiġi inkluża leġiżlazzjoni fl-Anness. Huwa ċar, madankollu, li l-Kummissjoni għandha tiżgura wkoll, meta żżid leġiżlazzjoni ppromulgata minn pajjiżi terzi mal-Anness, li l-inklużjoni sservi l-għanijiet tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni u li l-konsegwenzi prodotti minn din l-inklużjoni huma ġġustifikati u proporzjonali mal-effetti prodotti mill-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni. Madankollu, din id-domanda ma ġietx magħmula mill-qorti tar-rinviju jew mill-partijiet u fil-fatt, din il-kwistjoni lanqas ma ssemmiet mill-qorti tar-rinviju jew mill-partijiet u, fi kwalunkwe każ, ma kien hemm l-ebda suġġeriment f’din il-kawża li l-inklużjoni tal-leġiżlazzjoni tas-sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika ma kinitx xierqa.

136.

Bħala konklużjoni, ma nistax nevita li nosserva li ma jagħtini l-ebda gost li nasal għal dan ir-riżultat partikolari. Kif il-fatti ta’ din il-kawża enfasizzaw, l-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni huwa strument goff ħafna, maħsub kif inhu sabiex jisterilizza l-effetti ekstraterritorjali intrużivi ta’ sanzjonijiet tal-Istati Uniti tal-Amerika fi ħdan l-Unjoni Ewropea. Dan il-metodu ta’ sterilizzazzjoni inevitabbilment sejjer iħalli warajh vittmi u ħafna jistgħu jaħsbu li Telekom Duetschland ser tkun fost tal-ewwel li ssofri, imqar minħabba l-operazzjonijiet kbar tagħha fl-Istati Uniti tal-Amerika. Kif diġà indikajt, dawn huma kwistjonijiet li l-leġiżlatur tal-Unjoni jaf ikun jixtieq jikkontempla u jikkunsidra.

137.

Il-Qorti tal-Ġustizzja madankollu hija biss qorti tad-dritt u d-dmir tagħna huwa li nagħtu effett għall-formulazzjoni tal-leġiżlazzjoni debitament ippromulgata. Għar-raġunijiet li tajt, nikkunsidra li l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 5 tal-Istatut għall-Imblukkar tal-Unjoni għandu dawn l-effetti wiesgħa anki jekk fiċ-ċirkustanzi dawn id-dispożizzjonijiet leġiżlattivi jistgħu wkoll jitqiesu li jieħdu l-preċedenza fuq libertajiet kummerċjali ordinarji b’mod mhux normali u intrużiv. Nipproponi għalhekk li d-domandi magħmula mill-Hanseatisches Oberlandesgericht Hamburg (il-Qorti Reġjonali Superjuri ta’ Hamburg) jiġu mwieġba kif ġej: