1.

Fl‑1976, quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja tqajmet għall-ewwel darba kwistjoni li l-leġiżlatur kien ħalla miftuħa fl-Artikolu 5(3) tal-Konvenzjoni ta’ Brussell ( 2 ). Kellu jiġi stabbilit jekk, sabiex tiġi ddeterminata l-ġurisdizzjoni, il-“post fejn seħħ l-avveniment dannuż” kienx dak fejn seħħ dan id-dannu, jew dak fejn seħħ l-avveniment li rriżulta fid-dannu ( 3 ).

2.

Sabiex tingħata interpretazzjoni utli għas-sistema tad-distribuzzjoni tal-ġurisdizzjoni internazzjonali bejn l-Istati Membri, il-Qorti tal-Ġustizzja żammet il-possibbiltà li tirrikorri għaż-żewġ punti ta’ rabta. Is-soluzzjoni (li kienet l-iktar waħda raġonevoli għal dik il-kawża) inbidlet f’paradigma. Fil-livell purament teoretiku, ma hemmx nuqqas ta’ tifsira, peress li kwalunkwe responsabbiltà mhux kuntrattwali teħtieġ avveniment, dannu u rabta kawżali bejniethom.

3.

Fil-prattika, is-soluzzjoni ma hijiex daqshekk ċara, ħlief f’każijiet sempliċi, bħal dak riżolt permezz tas-sentenza Bier. Ma huwiex, b’mod partikolari, meta d-dannu, minħabba n-natura tiegħu, ma jkunx tanġibbli: dan huwa l-każ fejn ikun hemm danni li ma jaffettwawx l-integrità fiżika ta’ individwu jew ta’ oġġett partikolari, iżda, b’mod ġenerali, jaffettwaw il-patrimonju.

4.

Il-Qorti tal-Ġustizzja, li indirizzat dawn il-problemi f’diversi okkażjonijiet u minn aspetti differenti ( 4 ), issa għandha l-opportunità li tfassal il-ġurisprudenza tagħha fuq l-Artikolu 7(2) tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 ( 5 ).

5.

Fil-premessa 16 tiegħu jiġi ddikjarat li:

“Barra d-domiċilju tal-konvenut, għandu jkun hemm raġunijiet alternattivi ta’ ġurisdizzjoni bbażati fuq konnessjoni mill-qrib bejn il-qorti u l-azzjoni jew sabiex tkun iffaċilitata l-amministrazzjoni tajba tal-ġustizzja. L-eżistenza ta’ konnessjoni mill-qrib għandha tiżgura ċ-ċertezza legali u tevita l-possibbiltà li l-konvenut jiġi mħarrek f’qorti ta’ Stat Membru li dan il-konvenut ma setax raġonevolment jipprevedi. Dan hu importanti b’mod partikolari fir-rigward ta’ tilwim li jirriżulta minn obbligi mhux kuntrattwali li jirriżultaw minn ksur tal-privatezza u tad-drittijiet relatati mal-personalità, inkluża l-malafama”.

6.

Il-Kapitolu II (“Ġurisdizzjoni”) fih taqsima intitolata “Dispożizzjonijiet ġenerali” (Artikolu 4, 5 u 6) u oħra msemmija “Ġurisdizzjoni speċjali” (Artikoli 7, 8 u 9).

7.

Skont l-Artikolu 4:

“1.   Suġġetti għal dan ir-Regolament, persuni b’domiċilju fi Stat Membru għandhom, independentament min-nazzjonalità tagħhom, jitressqu quddiem il-qrati ta’ dak l-Istat Membru.

[…]”

8.

Skont l-Artikolu 7:

“Persuna domiċiljata fi Stat Membru tista’ tiġi mħarrka fi Stat Membru ieħor:

[…]

[…]”.

9.

Verein für Konsumenteninformation (iktar ’il quddiem, “VKI”) hija organizzazzjoni tal-konsumaturi ddomiċiljata fl-Awstrija. Fost l-għanijiet tal-kumpannija tagħha hemm, inter alia, l-eżerċizzju ta’ azzjonijiet legali għad-difiża tad-drittijiet tal-konsumaturi, li dawn tal-aħħar jagħtuha għal dan l-għan.

10.

Fis‑6 ta’ Settembru 2018, VKI ressqet lil Volkswagen AG, kumpannija stabbilita taħt id-dritt Ġermaniż iddomiċiljata fil-Ġermanja, fejn timmanifattura vetturi bil-mutur, quddiem il-qorti tar-rinviju.

11.

Fir-rikors tagħha, VKI teżerċita d-drittijiet kumpensatorji mogħtija minn ħames mija, erbgħa u sebgħin xerrej tal-vetturi. Barra minn hekk, hija titlob id-dikjarazzjoni ta’ responsabbiltà ta’ Volkswagen fir-rigward ta’ xi danni u preġudizzji futuri li għad iridu jiġu kkwantifikati. Iż-żewġ talbiet huma marbuta mal-installazzjoni, fil-vetturi mixtrija, ta’ tagħmir għar-riduzzjoni tal-kontroll (softwer ta’ manipulazzjoni) li fil-bank tat-test kien jaħbi l-valuri reali ta’ emissjoni mill-egżost, li jmur kontra l-istandards tad-dritt tal-Unjoni ( 6 ).

12.

VKI tallega li l-konsumaturi kollha li tawha d-drittijiet tagħhom, fl-Awstrija kienu xtraw, kemm minn konċessjonarju professjonali kif ukoll minn bejjiegħ partikolari, vetturi mgħammra b’magna mibnija minn Volkswagen. Dawn ix-xirjiet saru qabel ma ħarġu fil-pubbliku, fit‑18 ta’ Settembru 2015, il-manipulazzjonijiet tal-gassijiet tal-egżost imwettqa mill-manifattur.

13.

Fil-fehma ta’ VKI, id-dannu kkawżat lis-sidien tal-vetturi jikkonsisti fil-fatt li, kieku kienu jafu dwar il-manipulazzjoni rrappurtata, x’aktarx li ma kinux jixtru l-vetturi, jew inkella kienu jixtruhom bi prezz iktar baxx. Id-differenza bejn il-prezz ta’ vettura mmanipulata u dak li effettivament ġie mħallas tikkostitwixxi dannu li rriżulta mill-fiduċja mogħtija, li għandu jiġi kkumpensat. Sussidjarjament, VKI tibbaża t-talba tagħha fuq il-fatt li, kemm fis-suq tal-karozzi ġodda kif ukoll fis-suq tal-karozzi użati, il-valur ta’ vettura mmanipulata huwa notevolment inqas minn dak ta’ vettura mhux immanipulata.

14.

VKI tallega wkoll li d-dannu mġarrab mix-xerrejja żdied minħabba l-konsum ikbar ta’ kombustibbli, il-prestazzjoni iktar baxxa ta’ dawn il-vetturi jew tal-magna tagħhom jew it-tkagħbir bl-użu ikbar. Barra minn hekk, huwa mistenni tnaqqis addizzjonali tal-valur tas-suq fil-vetturi affettwati, li għandhom ir-riskju li jsofru minn żvantaġġi oħrajn, bħall-projbizzjoni tas-sewqan jew ir-revoka tal-liċenzja tat-triq. Fil-mument li ġie ppreżentat ir-rikors, xi wħud minn dawn id-danni għadhom ma humiex kwantifikabbli jew ma mmaterjalizzawx ruħhom, u għaldaqstant it-talba ta’ VKI f’dan l-aspett hija purament dikjaratorja.

15.

Mill-perspettiva tal-ġurisdizzjoni internazzjonali tal-qorti li quddiemha ġie ppreżentat ir-rikors, VKI tinvoka l-Artikolu 7(2) tar-Regolament.

16.

Volkswagen titlob li jiġu miċħuda t-talbiet ta’ VKI u topponi l-ġurisdizzjoni internazzjonali tal-qorti tar-rinviju.

17.

F’dan il-kuntest, il-Landesgericht Klagenfurt (il-Qorti Reġjonali ta’ Klagenfurt, l-Awstrija) tagħmel id-domanda preliminari li ġejja:

“Il-punt 2 tal-Artikolu 7 tar-Regolament (UE) Nru 1215/2012 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑12 ta’ Diċembru 2012 dwar il-ġurisdizzjoni u r-rikonoxximent u l-eżekuzzjoni ta’ sentenzi fi kwistjonijiet ċivili u kummerċjali għandu jiġi interpretat fis-sens li, f’sitwazzjoni bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, il-‘post fejn l-avveniment dannuż jkun twettaq’ jista’ jinftiehem bħala l-post fi Stat Membru fejn seħħ id-dannu, meta dan id-dannu jkun jikkonsisti esklużivament f’dannu finanzjarju li jkun ir-riżultat dirett ta’ att illegali mwettaq fi Stat Membru ieħor?”

18.

L-Artikolu 7(2) tar-Regolament, li joffri lir-rikorrent qorti alternattiva għal dik ġenerali (jiġifieri, il-qorti li tikkorrispondi għad-domiċilju tal-konvenut fi Stat Membru, prevista fl-Artikolu 4(1)), dejjem kien ta’ sfida għal min hu responsabbli li jwettaq l-interpretazzjoni ( 7 ).

19.

Minħabba n-numru u l-eteroġeneità tas-sitwazzjonijiet xierqa sabiex titressaq azzjoni “f’materja ta’ delitt jew kważi delitt”, il-Qorti tal-Ġustizzja kellha taffaċċja l-interpretazzjoni tad-dispożizzjoni f’kuntesti differenti ħafna u, tul iż-żmien, kuntesti differenti wkoll minn dawk immaġinati meta ġiet adottata ( 8 ). Kienet ir-responsabbiltà tal-Qorti tal-Ġustizzja li tadattah u ssaħħu, minħabba d-domandi preliminari magħmula mill-Istati Membri ( 9 ).

20.

Madankollu, jeżistu diversi mudelli invarjabbli fl-interpretazzjoni tad-dispożizzjoni: il-funzjoni ċentrali tal-prinċipji li jippreseduha, jiġifieri, il-prinċipju tal-prevedibbiltà tar-regoli (għall-partijiet) u dak tal-prossimità bejn il-qorti kompetenti u t-tilwima; it-tħassib sabiex tinżamm l-utilità tar-regola speċjali, fil-qafas tas-sistema ta’ delimitazzjoni tal-ġurisdizzjoni, mingħajr ma dan, madankollu, jawtorizza interpretazzjoni estensiva ( 10 ); u n-newtralità ta’ din ir-regola fir-rigward tal-partijiet. L-interpretazzjoni, f’kull każ, hija awtonoma, indipendenti kemm fid-definizzjoni ta’ “avveniment” u “dannu” fir-regolamenti nazzjonali kif ukoll fir-reġim sostantiv applikabbli għar-responsabbiltà ċivili ( 11 ).

21.

L-Artikolu 7(2) tar-Regolament, jassumi rabta partikolarment mill-qrib bejn il-qorti u t-tilwima. Din ir-rabta sservi sabiex tiżgura ċ-ċertezza legali u sabiex tevita l-possibbiltà li individwu jiġi mħarrek f’qorti ta’ Stat Membru li dan l-individwu ma setax jipprevedi b’mod raġonevoli. Barra minn hekk, tiffaċilita amministrazzjoni stretta tal-ġustizzja u li l-proċedura tiġi ssostanzjata b’mod xieraq ( 12 ).

22.

Meta l-imġiba illeċita u l-konsegwenzi tagħha jinsabu fi Stati Membri differenti, il-kriterju tal-ġurisdizzjoni jitwessa’, billi jiġi aċċettat li, f’materji ta’ responsabbiltà mhux kuntrattwali, iż-żewġ postijiet joffru rabta sinjifikattiva mat-tilwima. F’dawn iċ-ċirkustanzi, ir-rikorrent jista’ jagħżel bejn iż-żewġ ġurisdizzjonijiet fil-mument li jitlob l-azzjoni tiegħu.

23.

Il-kriterju previst fl-Artikolu 7(2) tar-Regolament iżomm għalhekk l-effett utli tiegħu, li jintilef jekk id-dispożizzjoni tiġi interpretata biss bħala post tal-avveniment kawżali, peress li dan tal-aħħar normalment jikkoinċidi mad-domiċilju tal-konvenut ( 13 ). Id-duplikazzjoni tal-qrati ma ġiet abbandunata fl-ebda każ ( 14 ).

24.

L-Artikolu 7(2) tar-Regolament ma ġiex maħsub bħala qorti għall-protezzjoni tar-rikorrent. Għalkemm, minn perspettiva sistematika, jista’ jinftiehem bħala kumpens fil-konfront tar-regola actor sequitor rei ( 15 ), dan ma jimplikax li għandu jiġi applikat, sistematikament, b’mod favorevoli għall-qrati tal-Istat tad-domiċilju tal-vittma (forum actoris) ( 16 ). Dan ġie aċċettat biss meta (u għax) il-post tad-domiċilju tal-vittma huwa wkoll il-post tal-materjalizzazzjoni tad-dannu ( 17 ).

25.

Abbażi ta’ dawn il-fatturi, billi kkombinathom, il-Qorti tal-Ġustizzja żviluppat mudelli għall-interpretazzjoni tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament fir-rigward tal-“post tal-materjalizzazzjoni tad-dannu”, xi drabi f’kuntest ta’ ġeneralità u drabi oħra f’oqsma speċifiċi:

26.

Meta l-allegat dannu jkun purament finanzjarju, il-Qorti tal-Ġustizzja stabbilixxiet xi kriterji li ser nagħmel riferiment għalihom iktar ’il quddiem.

27.

Sabiex nirrispondi għad-domanda tal-qorti tar-rinviju, simili għal dik li oriġinat fis-sentenza Unviersal, l-ewwel nett hemm il-ħtieġa li tiġi ċċarata n-natura tad-dannu allegat: jekk huwiex inizjali jew konsekuttiv, u jekk huwiex materjali jew purament finanzjarju ( 22 ). Huwa meħtieġ ukoll li jiġi ddeterminat jekk il-persuni li taw id-drittijiet tagħhom lil VKI, bħala kredituri għall-kumpens mitlub, humiex vittmi diretti jew indiretti.

28.

Sussegwentement, skont il-karatterizzazzjoni tad-dannu, għandu jiġi speċifikat il-post rilevanti għal finijiet ġurisdizzjonali.

29.

Il-qorti tar-rinviju tistaqsi wkoll jekk ir-riżultat li nkiseb fl-operazzjoni preċedenti jistax jiġi kkorreġut skont il-kunsiderazzjonijiet ta’ prevedibbiltà u ta’ prossimità. Inqis li huwa importanti li nindika minn issa li risposta pożittiva tfisser bidla sostanzjali fl-interpretazzjoni u fl-applikazzjoni tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament li kienu użati sal-lum.

30.

Fl-osservazzjonijiet tagħhom, l-intervenjenti esprimew eżitazzjonijiet oħra dwar l-interpretazzjoni tad-dispożizzjoni, iżda peress li dawn ma jidhrux fid-digriet tar-rinviju, mhux ser nieħu pożizzjoni dwar dan ( 23 ),

31.

Il-qorti tar-rinviju tqis li d-dannu jinsab fis-softwer innifsu li, billi huwa integrat fil-vettura, jikkostitwixxi difett fiha. Hija tikklassifikah bħala dannu inizjali, peress li t-tnaqqis fil-patrimonju tax-xerrejja huwa dannu purament konsekuttiv ( 24 ).

32.

Tagħmel riferiment ukoll għal min ġarrab id-dannu: jekk humiex il-konsumaturi rrappreżentati minn VKI jew ix-xerrejja kollha tal-karozza, billi tibda mill-ewwel konċessjonarji u l-importaturi. F’din it-tieni ipoteżi, il-persuni li VKI qiegħda tiddefendi d-drittijiet tagħhom, li jinsabu fil-qiegħ tal-katina, ma jkunux vittmi diretti.

33.

Waqt l-investigazzjoni tan-natura tad-dannu huwa xieraq li ssir distinzjoni bejn l-ambitu tal-avvenimenti kawżali u dak tal-konsegwenzi (danni) li jixkattawh:

34.

Minn din il-premessa, f’din il-kawża, l-avveniment kawżali jikkonsisti fl-installazzjoni, matul il-proċess ta’ manifattura tal-vettura, tas-softwer li jbiddel id-data dwar l-emissjonijiet tal-gass.

35.

Id-dannu li rriżulta minn dan l-avveniment għandu, fil-fehma tiegħi, natura inizjali u patrimonjali.

36.

F’ċirkustanzi normali (l-assenza ta’ kwalunkwe difett), ix-xiri ta’ prodott jikkontribwixxi għall-patrimonju li fih jiġi integrat valur ekwivalenti, mill-inqas, għall-valur li joħroġ minnu (u li, f’każ ta’ xiri jew bejgħ, huwa rrappreżentat mill-prezz li jitħallas għall-prodott).

37.

Meta l-valur tal-vettura huwa inqas mill-prezz imħallas, diġà fil-mument tax-xiri, peress li tinxtara b’difett tal-oriġini, il-prezz imħallas totalment ma jikkorrispondix għall-valur li ġie rċevut. Id-differenza bejn il-prezz imħallas u l-valur tal-oġġett tanġibbli rċevut bi skambju jiġġenera dannu patrimonjali simultanju għax-xiri tal-vettura (li mhux se jiġi skopert, madankollu, qabel ma jgħaddi xi żmien).

38.

L-eżistenza tal-vettura, bħala oġġett tanġibbli, timpedixxi l-klassifikazzjoni tad-dannu patrimonjali? Ma naħsibx li dan huwa l-każ. Meta l-kwalitajiet veritieri tal-karozza ġew ippubblikati, ix-xerrejja tagħha ma skoprewx li kellhom vettura inqas jew vettura oħra, iżda vettura b’valur iktar baxx: fil-qosor, patrimonju iktar baxx. Il-vettura, bħala oġġett fiżiku, tissimbolizza t-tnaqqis patrimonjali u tippermetti l-invidwalizzazzjoni tal-oriġini ta’ dan id-dannu. Madankollu ma tibdilx, f’dan il-każ, l-essenza mhux tanġibbli tad-dannu li ġarrbu x-xerrejja minħabba l-manipulazzjoni tas-softwer.

39.

Nerġa’ nirrepeti, dan id-dannu patrimonjali huwa dannu inizjali u mhux konsekuttiv: huwa jirriżulta direttament mill-avveniment kawżali (il-manipulazzjoni tal-magna) u mhux minn dannu preċedenti mġarrab mir-rikorrent u li oriġina mill-istess avveniment.

40.

Fir-rigward tal-kwalità tal-vittmi, nifhem li dawk li xtraw il-karozzi (u taw id-drittijiet tagħhom lil VKI sabiex dawn jiġu difiżi fir-rikors) huma vittmi diretti skont it-tifsira tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament. Id-dannu li jallegaw ma huwiex konsegwenza ta’ dannu preċedenti mġarrab minn persuni oħra qabilhom.

41.

Fil-fatt, it-telf ta’ valur tal-vetturi ma ġiex rifless sakemm ġiet ippubblikata l-manipulazzjoni tal-magni. Ir-rikorrenti jistgħu jkunu, f’xi każijiet, utenti finali li rċevew il-vettura ta’ xerrej ieħor preċedenti: iżda dan tal-aħħar ma esperjenzax danni, peress li d-dannu, li dak iż-żmien kien latenti, ma ġiex iddikjarat qabel ma għadda ċertu żmien, li mbagħad affettwa lill-proprjetarju ta’ wara. Għal din ir-raġuni ma huwiex possibbli li wieħed jitkellem dwar l-impatt tad-danni tal-ewwel xerrejja fuq ix-xerrejja sussegwenti.

42.

Il-qorti nazzjonali tistaqsi biss dwar id-determinazzjoni tal-post fejn seħħ id-dannu, mhux dwar il-post fejn seħħ l-avveniment li kkawżah. Fid-digriet tar-rinviju huwa ċar li, fil-fehma tagħha, l-avveniment li jagħti lok għad-danni (l-avveniment kawżali) seħħ fejn ġew immanifatturati l-vetturi mmanipulati, jiġifieri, fil-Ġermanja.

43.

Għaldaqstant, f’konformità mar-regola ġenerali, il-manifattur tal-vetturi, bħala individwu ddomiċiljat fil-Ġermanja, huwa, bħala prinċipju, suġġett għall-qrati ta’ dan l-Istat Membru. Madankollu, peress li l-oriġini tat-talba hija reat ta’ delitt jew kważi delitt, dan l-individwu jista’ jitħarrek ukoll fi Stat Membru ieħor, preċiżament quddiem il-qrati tal-post fejn seħħ id-dannu.

44.

It-talba ta’ VKI ma hijiex ibbażata, bħalma diġà osservajt, fuq id-dannu tanġibbli lil individwu jew oġġett, iżda fuq dannu purament finanzjarju.

45.

Fil-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-post fejn iseħħ id-dannu huwa dak fejn il-konsegwenzi avversi ta’ avveniment jimmanifestaw ruħhom b’mod konkret ( 27 ).

46.

L-assenza ta’ dannu fiżiku jagħmel l-identifikazzjoni ta’ dan il-post diffiċli u joħloq inċertezzi sa mill-bidu tal-proċedura. Fl-istess ħin, din l-istess assenza toħloq dubju dwar l-opportunità li dan il-post jintgħażel bħala regola ta’ ġurisdizzjoni, għall-finijiet tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament. Ma huwiex sorprendenti li, fis-sensiela ta’ domandi preliminari magħmula qabel din, ġie ssuġġerit li l-Qorti tal-Ġustizzja tabbanduna l-għażla bejn il-post tal-avveniment u l-post tad-dannu għal sitwazzjonijiet ta’ dannu patrimonjali biss ( 28 ).

47.

Fil-verità jeżistu argumenti favur din il-proposta. Il-qsim fi tnejn tal-qorti li għandha ġurisdizzjoni ma huwiex imperattiva fl-applikazzjoni tad-dispożizzjoni; hija ġġustifikata għaliex, u jekk, l-attribuzzjoni tal-ġurisdizzjoni sservi għal “[xi] bżonn oġġettiv fir-rigward ta’ evidenza jew it-tmexxija tal-proċeduri” ( 29 ). L-interpretazzjoni sanċita fis-sentenza Bier ma fittxitx li tgħaqqad ġurisdizzjonijiet għal domandi dwar ir-responsabbiltà mhux kuntrattwali, iżda, biex ma tiċħadx punti ta’ rabta rilevanti fl-analiżi tal-elementi —l-avveniment u d-dannu— rilevanti fihom.

48.

F’dan is-sens, forsi l-għażla “post fejn iseħħ id-dannu” ma għandhiex tapplika f’ċerti każijiet ( 30 ): a) meta n-natura ta’ dan id-dannu ma tippermettix li jiġi vverifikat fejn dan ikun seħħ permezz ta’ test sempliċi ( 31 ); b) meta l-post għandu jiġi stabbilit permezz tal-użu ta’ finzjonijiet ( 32 ); u ċ) meta l-eżami għandu t-tendenza li jwassal għal post fortuwitu jew post li jista’ jiġi mmanipulat mir-rikorrent ( 33 ).

49.

F’dan ir-rigward, infakkar li, fis-sentenza tad‑19 ta’ Frar 2002, Besix, il-Qorti tal-Ġustizzja eskludiet l-applikazzjoni tal-Artikolu 5(1) tal-Konvenzjoni ta’ Brussell (illum l-Artikolu 7(1) tar-Regolament) fir-rigward ta’ obbligu li “ma jistax jiġi llokalizzat f’post preċiż u lanqas jintrabat ma’ qorti li hija partikolarment xierqa biex tisma’ t-tilwim relatati miegħu” [traduzzjoni mhux uffiċjali] ( 34 ).

50.

Peress li l-paragrafi 1 u 2 tal-Artikolu 7 tar-Regolament ifittxu l-ilħuq tal-istess għanijiet ta’ prossimità u ta’ prevedibbiltà, is-soluzzjoni li tapplika għall-ewwel paragrafu tista’ tapplika wkoll għat-tieni.

51.

Naturalment, il-Qorti tal-Ġustizzja ma eskludietx il-ġurisdizzjoni tal-qrati tal-post fejn seħħ id-dannu meta dan huwa biss patrimonjali ( 35 ). Madankollu, jekk wieħed ma jirrifjutax li jżomm din l-għażla, xi kultant javviċina din is-soluzzjoni. L-argument ma huwiex uniku, bħalma huwa pperċepit fil-kawżi fejn it-telf patrimonjali huwa r-riżultat ta’ ksur tad-dritt tal-ġurisdizzjoni ( 36 ), imqabbel ma’ dak li jirriżulta f’investiment fallut.

52.

Xi drabi, il-Qorti tal-Ġustizzja tqabbel id-dannu ma’ omissjoni jew avveniment, ikkawżati mill-attività tal-konvenut, immedjatament u loġikament qabel id-dannu u li l-kapaċità tagħhom li jiġu pperċepit mis-sensi hija ikbar, għalkemm mhux assoluta, milli jiġri meta d-dannu jirriżulta minn xi ħaġa li ma sseħħx.

53.

Il-preżentazzjoni tad-dannu patrimonjali b’riferiment għal attività jew avveniment apparenti tgħin sabiex tiffissah fiżikament f’territorju jew, direttament, tevita li tagħmel dan. Ma narax għaliex dan il-metodu ma jistax jiġi ġġeneralizzat ( 40 ), għalkemm jidher xieraq li jkun hemm twissija dwar ir-riskji tiegħu: li d-dannu patrimonjali jintrabat ma dak tanġibbli preċedenti tiegħu li huwa l-iktar qrib jista’ jwassal għal diskussjonijiet barokki dwar il-kategoriji tad-dannu “inizjali” u “konsekuttiv” ( 41 ).

54.

It-telf patrimonjali nnifsu ħa prijorità f’sentenzi oħra, li fihom il-Qorti tal-Ġustizzja aċċettat li l-materjalizzazzjoni tad-dannu sseħħ fil-kont li fih hija riflessa l-kontabbiltà tad-dannu finanzjarju. Dan huwa tipikament il-każ fil-qasam ta’ investimenti ( 42 ).

55.

Madankollu, f’dawk il-każijiet, ir-raġunijiet ta’ prossimità bejn it-tilwima u l-qorti, jew il-prevedibbiltà tal-partijiet, jeħtieġu li l-elementi tal-kawża li huma differenti mill-post fejn iseħħ id-dannu jikkonfermaw, meta evalwati flimkien, l-adegwatezza ta’ dan il-post fil-mument li tiġi attribwita l-ġurisdizzjoni. Fejn seħħew, jew jinsabu dawn l-elementi, ser jippermetti li tiġi kkonfermata (jew, bil-kontra, ser ikollha tiġi miċħuda), il-prova dwar il-post li ttieħed bħala l-post tad-dannu finanzjarju.

56.

F’din il-ġurisprudenza (reċenti) tal-Qorti tal-Ġustizzja li, sal-lum, tammonta għal tliet sentenzi ( 43 ), l-iter argumentattiv fil-qafas tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament għandu żewġ fażijiet: li jiġi vverifikat fejn seħħ id-dannu hija biss waħda minnhom. Dan il-post, ladarba jiġi identifikat, ma huwiex awtomatikament rappreżentattiv tal-prossimità u l-prevedibbiltà meħtieġa, iżda punt tat-tluq li għandu jikkonferma l-bqija taċ-ċirkustanzi partikolari tat-tilwima, f’evalwazzjoni globali ( 44 ).

57.

Minkejja li dan ir-raġunament huwa kumpless u jiżvija minn dak applikat għal tipi oħra ta’ dannu, ma jidhirlix li d-diskors tal-Qorti tal-Ġustizzja nbidel b’mod sostanzjali. L-analiżi ma tagħtix prijorità lill-prossimità jew lill-prevedibbiltà u lanqas ma tawtorizza lil min huwa responsabbli għall-interpretazzjoni sabiex jillimita ruħu li jwettaq tweżin bejn iċ-ċirkustanzi tal-każ, sabiex tiġi identifikata l-qorti l-iktar konvenjenti fid-dawl ta’ dawn il-parametri. Dan l-aspett qajjem dubji lill-qorti tar-rinviju ( 45 ), u għalhekk ser nindirizzahom f’iktar dettall iktar ’il quddiem.

58.

Fil-ġurisprudenza sa issa, il-Qorti tal-Ġustizzja tirreferi għaċ-“ċirkustanzi partikolari” tal-kawża sabiex tispeċifika l-kriterju ta’ ġurisdizzjoni dwar il-“post tad-dannu”.

59.

Bħalma spjegajt, din l-operazzjoni timplika l-konferma tad-data li tiżgura li l-post identifikat bħala “dak tad-dannu” huwa viċin u prevedibbli, f’konformità mal-istandards tar-Regolament. Għaldaqstant, huma ssodisfatti l-obbligi tal-protezzjoni ġudizzjarja taż-żewġ partijiet u dawk dwar il-ġestjoni tal-proċedura. Il-ħtieġa ta’ din il-verifika ma hijiex ġenerali, jiġifieri, għal kull tip ta’ dannu; din teżisti, jew tista’ teżisti fir-rigward tad-danni purament patrimonjali.

60.

Il-kriterju lanqas ma jintuża sabiex il-qorti li quddiemha ġiet ippreżentata t-tilwima tqabbel il-“post tal-avveniment kawżali” u l-“post tad-dannu” u tagħżel l-iktar waħda konvenjenti fosthom.

61.

Ma nargumentax li l-ekwivalenza, f’termini ta’ prossimità u ta’ prevedibbiltà bejn il-postijiet tal-avveniment u tad-dannu, stabbilita mis-sentenza Bier, hija teorika jew ideali. Din l-istess sentenza tindika li ma huwiex xieraq li jintgħażel wieħed minnhom u jiġi eskluż l-ieħor, peress li kull wieħed jista, “skont iċ-ċirkustanzi” ( 46 ), jipprovdi indikazzjonijiet utli mill-perspettiva tal-prova u tal-organizzazzjoni tal-proċedura.

62.

Madankollu, in-natura unika taċ-ċirkustanzi tal-każ ma hijiex kriterju validu (u l-Qorti tal-Ġustizzja lanqas ma adottatu) sabiex tittieħed deċiżjoni bejn il-ġurisdizzjoni tal-post tal-avveniment kawżali u dik tad-dannu. Din l-għażla tħalliet b’mod konxju f’idejn ir-rikorrent, fatt li jimplika li jiġi aċċettat li dan ser jaġixxi, qabel kollox, għall-konvenjenza tiegħu.

63.

In-natura relattiva tal-għanijiet ta’ prossimità u ta’ ċertezza legali hija, barra minn hekk, karatteristika strutturali tas-sistema ta’ distribuzzjoni tal-ġurisdizzjonijiet tar-Regolament. Kull waħda mill-qrati previsti fl-Artikolu 7 tiegħu tirrifletti tweżin ex ante, fl-astratt, magħmula mil-leġiżlatur, bejn l-eżiġenzi ta’ prevedibbiltà u dawk ta’ prossimità.

64.

Ir-riżultat ta’ dan it-tweżin jesprimi bilanċ raġonevoli bejn iż-żewġ prinċipji li għandu jiġi ppreservat meta tiġi applikata r-regola. Għaldaqstant, fil-passat, il-Qorti tal-Ġustizzja indikat li ma huwiex possibbli li jiġi miċħud ir-riżultat li jirriżulta mill-applikazzjoni tal-kriterju stabbilit formalment mill-Artikolu 7 tar-Regolament, anki jekk, fil-każ speċifiku, jindika qorti nieqsa minn rabta mat-tilwima. Il-konvenut jista’ jissejjaħ quddiem il-qorti tal-post indikat mir-regola, inkluż jekk il-qorti ddeterminata b’dan il-mod ma hijiex dik li għandha rabta iktar mill-qrib mat-tilwima ( 47 ).

65.

L-allużjoni testwali għall-“qorti li oġġettivament hija fl-aħjar pożizzjoni sabiex tevalwa jekk l-elementi li jikkostitwixxu r-responsabbiltà tal-persuna mħarrka humiex sodisfatti” ( 48 ) ma timplikax, la mill-perspettiva tal-metodu u lanqas minn dik tar-riżultat, tqabbil bejn ġurisdizzjonijiet differenti li jistgħu jkunu kompetenti minħabba l-post tal-avveniment u tad-dannu, fit-tfittxija tal-qorti l-iktar xierqa f’kull każ.

66.

Din l-espressjoni hija traskrizzjoni tat-tweżin bejn iċ-ċertezza legali u l-prossimità għat-tilwima, li jikkristallizza ruħu fil-kriterju tal-ġurisdizzjoni sanċit fid-dispożizzjoni legali. F’sentenzi oħrajn, il-Qorti tal-Ġustizzja tuża espressjonijiet differenti, bħal dik ta’ “rabta partikolarment stretta” ( 49 ), li ma jinkludux l-idea ta’ tqabbil. Sa fejn ma jagħtux lok għal żball dwar ix-xogħol tal-awtorità li tapplika r-regola, dawn l-espressjonijiet l-oħrajn huma, fil-fehma tiegħi, iktar xierqa.

67.

Liema huma l-“bqija taċ-ċirkustanzi partikolari” li għandu jkun hemm b’appoġġ għall-post fejn iseħħ id-dannu, meta dan ikun biss finanzjarju, jiddependi, naturalment, fuq kull tilwima: din l-espressjoni tiġbor l-idea ta’ kontinġenza u tagħmel riferiment għall-każ speċifiku. Madankollu, f’termini ġenerali jistgħu jikklassifikaw bħala tali, fil-fehma tiegħi:

68.

Dan jispjega aħjar id-data li l-Qorti tal-Ġustizzja telenka fis-sentenza Löber ( 51 ), paradigma ta’ din il-proċedura l-ġdida. Fost din id-data hemm l-oriġini tal-pagamenti (lokalizzazzjoni tal-kontijiet bankarji personali u tal-kumpens); is-suq ta’ tixrid tal-fuljett u l-kummerċjalizzazzjoni u l-ksib taċ-ċertifikati; il-post tal-interlokuturi diretti tal-investitur, inkluż id-domiċilju tagħhom.

69.

Preżumibbilment, dawn l-elementi għandhom jikkontribwixxu għall-prova tal-imġiba illegali, tad-dannu u tar-relazzjoni kawżali bejn wieħed u l-ieħor. Barra minn hekk, huma ċirkustanzi li jieħdu inkunsiderazzjoni l-perspettiva tal-partijiet fit-tilwima: għal H. Löber —ir-rikorrent— indikaw li l-investiment tagħha ma kellhomx natura transkonfinali ( 52 ); għal Barclays Bank —il-konvenut—, dawn kellhom jiġu avżati dwar il-possibbiltà li individwi f’ċerti Stati Membri, mhux informati biżżejjed, iwettqu investimenti li jirriżultaw f’danni.

70.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, hija meħtieġa kawtela jekk ikun hemm l-intenzjoni li għal kwalunkwe talba għal danni purament patrimonjali jiġi applikat modus operandi li, fil-kuntest tal-applikazzjoni tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament, jeħtieġ l-ewwel li jiġi identifikat il-post fejn seħħ id-dannu u, wara, li tiġi kkonfermata (jew le) l-adegwatezza tiegħu bħala kriterju ta’ ġurisdizzjoni, f’evalwazzjoni globali taċ-ċirkustanzi speċifiċi tal-kawża.

71.

Fir-rigward ta’ din it-tilwima, nifhem li hemm paralleliżmi mal-kwistjonijiet li wasslu għas-sentenzi Kolassa, Universal jew Löber. Nikkunsidra wkoll, li l-element li jista’ jiġġustifika l-applikazzjoni tal-istess metodu ma hijiex il-vettura.

72.

Meta t-telf patrimonjali huwa ssimbolizzat minn prodott fiżiku speċifiku, wieħed jista’ jqis li dan u l-post tiegħu jservu bħala punt tat-tluq sabiex tiġi stabbilita l-ġurisdizzjoni fil-kuntest tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament ( 53 ). Madankollu, fejn ikun fiżikament jinsab il-prodott fil-mument li jseħħ it-telf ( 54 ) ma huwiex biżżejjed, bħal fil-każ tal-kont bankarju: iktar u iktar, billi huwa oġġett mobbli.

73.

Il-lokalizzazzjoni tal-vettura hija imprevedibbli mill-perspettiva tal-konvenut. F’termini ta’ prossimità bejn il-qorti u t-tilwima, il-karozza tgħodd bħala inqas mill-prova ta’ proprjetà u l-mument meta nxtrat, b’mod partikolari, jekk, bħalma huwa indikat fid-digriet tar-rinviju, l-eżami ta’ kull karozza partikolari ma huwiex meħtieġ sabiex jiġi evalwat id-dannu (peress li ġiet stmata fl-istess perċentwali tal-prezz għal dawk kollha affettwati) ( 55 ).

74.

Il-punt tat-tluq korrett huwa, madankollu, fl-att li permezz tiegħu l-proprjetà saret parti mill-patrimonju tal-parti affettwata u li kkawża d-dannu. Il-post fejn seħħ id-dannu huwa dak fejn din it-tranżazzjoni ġiet konkluża; il-qrati ta’ dan il-post għandu jkollhom ġurisdizzjoni (internazzjonalment u territorjalment), jekk il-bqija taċ-ċirkustanzi speċifiċi tal-kawża jaqblu wkoll dwar dan l-għoti ta’ ġurisdizzjoni.

75.

Fost dawn iċ-ċirkustanzi, li għandhom jiġu identifikati u kkunsidrati mill-qorti tar-rinviju, ma għandux ikun hemm biss dawk rilevanti għall-vittma ( 56 ), iżda wkoll uħud indikattivi tal-iskop tal-konvenut sabiex ibigħ il-vetturi tiegħu fl-Istat Membru li l-ġurisdizzjoni tiegħu qiegħda tiġi diskussa ( 57 ) (u, fejn possibbli, f’diviżjonijiet speċifiċi f’dan l-Istat) ( 58 ).

76.

Diġà indikajt li ma huwiex faċli li jiġi indikat fl-astratt liema huma ċ-ċirkustanzi li għandhom jaqblu b’appoġġ tal-post “tad-dannu”, jew il-linji gwida sabiex titwettaq l-analiżi ġenerali. Iżda n-nuqqas ta’ ċertezza dwarhom iġorr ir-riskju ta’ applikazzjoni mhux uniformi tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament u jwassal ukoll għal konfużjoni dwar il-metodu. Dan huwa enfasizzat fl-osservazzjonijiet finali tad-digriet tar-rinviju.

77.

Fil-fatt, il-qorti tar-rinviju għandha dubju li x-xiri u l-kunsinna tal-vetturi fl-Awstrija huma biżżejjed sabiex jappoġġjaw il-ġurisdizzjoni tal-qrati Awstrijaki. Fl-opinjoni tagħhom, data oħra, li tappartjeni lill-isfera ta’ dawn l-avvenimenti, ixaqilbu favur il-qrati tal-post fejn seħħ l-avveniment kawżali (dawk Ġermaniżi). Dawn tal-aħħar ikunu “minħabba raġunijiet ta’ mġiba xierqa tal-proċedura, b’mod partikolari minħabba l-prossimità lejn l-oġġett tat-tilwima u l-faċilità ikbar tal-prattika tal-prova […] oġġettivament kapaċi iktar biex jiċċaraw ir-responsabbiltà għad-danni allegati” ( 59 ).

78.

Fil-fehma tal-qorti tar-rinviju, is-sentenzi tal-Qorti tal-Ġustizzja f’materji ta’ danni purament finanzjarji li jistabbilixxu l-obbligu li jittieħdu inkunsiderazzjoni, għall-finijiet tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament, il-kuntest u ċ-ċirkustanzi partikolari tal-kawża, jippermettu li l-bilanċ ixeqleb lejn il-ġurisdizzjoni tal-qrati ta’ Stat Membru ieħor (il-Ġermanja). Iżżid li d-dipendenza fuq il-post tax-xiri u tal-kunsinna tal-vetturi jipperikola l-prevedibbiltà tal-qorti mill-konvenut, b’mod partikolari minħabba li, f’dan il-każ, xi karozzi nxtraw użati.

79.

Nikkondividi l-opinjoni tal-Landesgericht Klagenfurt (il-Qorti Reġjonali ta’ Klagenfurt) li, fil-qafas tal-Artikolu 7(2) tar-Regolament ma huwiex biżżejjed li l-Awstrija kienet it-territorju fejn inxtraw il-karozzi u fejn ġew ikkunsinnati, jekk Volkswagen ma setgħetx tissuspetta, b’mod raġonevoli, li dan ix-xiri seta’ jseħħ f’dak l-Istat Membru.

80.

Ma naqbilx, min-naħa l-oħra, mal-approċċ tagħha lejn l-analiżi taċ-“ċirkustanzi partikolari” ta’ din il-kawża:

81.

Fid-dawl ta’ dak li ntqal iktar ’il fuq, nissuġġerixxi li l-Landesgericht Klagenfurt (il-Qorti Reġjonali ta’ Klagenfurt, l-Awstrija) tingħata risposta kif ġej: