This document is an excerpt from the EUR-Lex website
Document 52018DC0246
REPORT FROM THE COMMISSION TO THE EUROPEAN PARLIAMENT, THE COUNCIL AND THE EUROPEAN ECONOMIC AND SOCIAL COMMITTEE on the Application of the Council Directive on the approximation of the laws, regulations, and administrative provisions of the Member States concerning liability for defective products (85/374/EEC)
RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL U LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW dwar l-Applikazzjoni tad-Direttiva tal-Kunsill dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri dwar responsabbiltà għall-prodotti difettużi (85/374/KEE)
RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL U LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW dwar l-Applikazzjoni tad-Direttiva tal-Kunsill dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri dwar responsabbiltà għall-prodotti difettużi (85/374/KEE)
COM/2018/246 final
IL-KUMMISSJONI EWROPEA
Brussell, 7.5.2018
COM(2018) 246 final
RAPPORT TAL-KUMMISSJONI LILL-PARLAMENT EWROPEW, LILL-KUNSILL U LILL-KUMITAT EKONOMIKU U SOĊJALI EWROPEW
dwar l-Applikazzjoni tad-Direttiva tal-Kunsill dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri dwar responsabbiltà għall-prodotti difettużi (85/374/KEE)
{SWD(2018) 157 final}
{SWD(2018) 158 final}
1.Introduzzjoni
Għal aktar minn tliet deċennji, id-Direttiva dwar ir-Responsabbiltà għall-Prodott 1 (“id-Direttiva”) żgurat li l-produtturi jassumu r-responsabbiltà għall-prodotti difettużi fil-konfront tal-konsumaturi. Meta ġiet adottata fl-1985, id-Direttiva kienet strument kuraġġuż u modern li kien jeħtieġ adattamenti sostanzjali tal-kodiċijiet ċivili tal-Istati Membri.
Id-Direttiva kienet waħda mill-ewwel biċċiet tal-leġiżlazzjoni tal-UE li espliċitament kienet immirata biex tipproteġi lill-konsumaturi. Hija introduċiet il-kunċett ta’ responsabbiltà stretta, fejn il-produtturi huma responsabbli għall-prodotti difettużi, irrispettivament minn jekk id-difett huwiex tort tagħhom. Id-Direttiva għandha wkoll l-għan li tikkontribwixxi għat-tkabbir ekonomiku billi tipprovdi ambjent stabbli u legali ta’ kompetizzjoni ugwali li jippermetti lill-kumpaniji jqiegħdu prodotti innovattivi fis-suq.
Id-Direttiva tikkumplimenta l-leġiżlazzjoni tal-UE dwar is-sikurezza tal-prodotti u dak li hu magħruf bħala l-“Approċċ Ġdid” għas-sikurezza tal-prodott. L-“Approċċ Ġdid” ġie introdott fl-istess żmien tad-Direttiva u jimmira li jipprevjeni aċċidenti billi jistabbilixxi regoli komuni ta’ sikurezza 2 li jippermettu li s-suq uniku għall-oġġetti jaħdem sewwa u li jitnaqqas il-piż amministrattiv. Id-Direttiva hija x-xibka ta’ sikurezza għal każijiet fejn xorta jseħħu l-aċċidenti.
L-2018 mhix l-1985. L-UE u r-regoli tagħha dwar is-sikurezza tal-prodotti evolvew, bħalma għamlu l-ekonomija u t-teknoloġiji. Ħafna prodotti disponibbli llum għandhom karatteristiċi li kienu kkunsidrati fantaxjenza fis-snin tmenin. L-isfidi li qed niffaċċjaw issa u saħansitra aktar u aktar fil-ġejjieni - biex insemmu xi wħud - jirrigwardaw id-diġitalizzazzjoni, l-Internet tal-Oġġetti, l-intelliġenza artifiċjali u ċ-ċibersigurtà.
It-tkabbir esponenzjali fil-qawwa komputazzjonali, id-disponibbiltà tad-dejta u l-progress fl-algoritmi qed jagħmlu speċjalment l-intelliġenza artifiċjali (IA) b’mod partikolari waħda mit-teknoloġiji l-iktar importanti tas-seklu 21. Il-Kummissjoni adottat il-Komunikazzjoni tagħha dwar “Il-massimizzazzjoni tal-benefiċċji tal-Intelliġenza Artifiċjali” 3 biex tiżgura rispons ta’ politika koerenti li jindirizza wkoll l-isfidi legali. Is-sikurezza u r-responsabbiltà għall-prodott–— jekk ikun hemm ħsara –— huma aspett essenzjali biex tinstab tweġiba politika li tippermetti lis-soċjetajiet, lin-negozji u lill-konsumaturi Ewropej jibbenefikaw mill-intelliġenza artifiċjali.
Minħabba li d-Direttiva qatt ma ġiet evalwata minn meta daħlet fis-seħħ u fid-dawl ta’ dawn l-iżviluppi teknoloġiċi reċenti, il-Kummissjoni wettqet evalwazzjoni tad-Direttiva biex tivvaluta l-prestazzjoni tagħha. L-evalwazzjoni tinkludi konsiderazzjoni tal-iżviluppi teknoloġiċi riċenti. B’mod aktar speċifiku, analizzat jekk id-Direttiva: (i) għadhiex effettiva biex tilħaq l-għanijiet oriġinali tagħha; (ii) hijiex effiċjenti; (iii) hijiex konsistenti mar-regoli rilevanti tal-UE; (iv) tibqax rilevanti billi tħaddan il-bidliet teknoloġiċi reċenti; u (v) jekk il-leġiżlazzjoni dwar ir-responsabbiltà għall-prodott tal-UE għadhiex tipprovdi valur miżjud lill-intrapriżi u lill-persuni li jkunu ġarrbu dannu 4 .
L-evalwazzjoni eżaminat ukoll jekk id-Direttiva fil-forma attwali tagħha għadhiex sservi l-iskop tagħha. Tindirizza b’mod adegwat l-isfidi ta’ apparat dejjem aktar awtonomu u taċ-ċibersigurtà? Xi ngħidu dwar is-sostenibbiltà u li tintlaħaq ekonomija ċirkolari? Id-Direttiva tiskoraġġixxi bla bżonn lill-produtturi milli jqiegħdu prodotti innovattivi fis-suq? Jew għall-kuntrarju, tiskoraġġixxi lill-manifatturi milli jqiegħdu prodotti difettużi u mhux sikuri fis-suq? Għadha tipproteġi lill-persuni li jkunu ġarrbu dannu f’dinja li qed tinbidel?
L-evalwazzjoni wriet li anke jekk il-prodotti huma ħafna aktar kumplessi llum milli fl-1985, id-Direttiva dwar ir-Responsabbiltà għall-Prodott għadha għodda adegwata.
Madankollu, għandna bżonn niċċaraw il-fehim legali ta’ ċerti kunċetti (bħal prodott, produttur, difett, ħsara u l-oneru tal-prova) u nħarsu mill-qrib lejn ċerti prodotti bħall-farmaċewtiċi, li jistgħu jkunu ta’ sfida għall-prestazzjoni tad-Direttiva.
Barra minn hekk, analiżi preliminari dwar kif it-teknoloġiji diġitali emerġenti jaffettwaw il-funzjonament tad-Direttiva, qajmet numru ta’ mistoqsijiet pendenti. Fid-dawl ta’ dawn is-sejbiet, il-Kummissjoni se tikkonsulta b’mod wiesa’ biex tasal għal fehim komuni mal-partijiet ikkonċernati kollha. L-għan hu li titfassal gwida komprensiva dwar kif id-Direttiva għandha tiġi applikata llum. Barra minn hekk, se tevalwa kemm id-Direttiva attwali tindirizza b’mod adegwat it-teknoloġiji diġitali emerġenti. Din il-gwida u l-valutazzjoni se jgħinuna biex nwittu t-triq ’il quddiem għal qafas ta’ responsabbiltà għall-prodott adattat għar-rivoluzzjoni industrijali diġitali.
L-għan tagħna huwa li niżguraw li: (i) l-UE tkompli jkollha sistema ta’ responsabbiltà għall-prodott li trawwem l-innovazzjoni; (ii) il-prodotti mqiegħda fis-suq tal-UE jkunu sikuri 5 ; u (iii) il-persuni li jsofru dannu minħabba prodotti difettużi jistgħu jitolbu kumpens meta jinqalgħu aċċidenti. Għandna responsabbiltà kemm lejn l-intrapriżi kif ukoll lejn in-nies li jsofru dannu. Dan huwa dak li jiggwidana. Irridu nistudjaw il-bidliet teknoloġiċi li ġejjin bir-reqqa u b’mod sensibbli b’mod li nirrispettaw kull objettiv.
2.Il-Karatteristiċi Ewlenin tad-Direttiva
Id-Direttiva tapplika għall-prodotti mobbli kollha, anke jekk ikunu integrati fi prodott mobbli ieħor, u speċifikament tinkludi l-elettriku. Tintroduċi wkoll il-kunċett ta’ responsabbiltà stretta tal-produtturi 6 . Il-produtturi huma responsabbli għall-prodotti tagħhom f’konformità mal-leġiżlazzjoni tal-UE dwar is-sikurezza 7 . Jekk prodott ikun difettuż u jikkawża dannu personali jew ħsara materjali ’l fuq minn EUR 500 għal oġġett ta’ proprjetà prinċipalment għal użu jew konsum privat, il-produtturi huma responsabbli irrispettivament minn jekk huma għandhomx tort jew le. Prodott huwa kkunsidrat difettuż jekk ma jipprovdix is-sikurezza li persuna tkun intitolata li tistenna 8 .
Eżempju — Waqt li kienet qed issuq karozza, persuna kellha tevita ostakolu li tfaċċa għal għarrieda. Huwa lewa f’daqqa fit-triq u l-vettura tiegħu bdiet tirtogħod ħafna. Is-sensuri tal-airbag kkunsidraw dan bħala aċċident u ġew attivati. Waħda mill-airbags laterali laqtet lis-sewwieq f’għonqu, ikkumpressat l-arterja u kkawżatlu puplesija. Il-Qrati ppruvaw jiddeterminaw jekk il-produttur kienx ikkalkula b’mod korrett ir-riskju ta’ funzjonament ħażin tas-sensuri. It-talba ġiet miċħuda f’żewġ istanzi, iżda mbagħad ġiet invalidata f’livell ogħla. Il-każ ġie finalment solvut barra mill-Qorti.
Responsabbiltà stretta tirrappreżenta għodda b’saħħitha għall-protezzjoni tal-persuni li jkunu ġġarrbu dannu. Madankollu, hemm numru ta’ ċirkustanzi fejn id-Direttiva tippermetti li l-produtturi jieħdu ċerti riskji kkalkulati meta jqiegħdu prodotti innovattivi fis-suq. Il-produttur mhuwiex responsabbli jekk jista’ juri li: (i) id-difett ma kienx jeżisti meta l-prodott tqiegħed fiċ-ċirkolazzjoni; (Ii) id-difett huwa minħabba konformità mar-regolamenti maħruġin mill-awtoritajiet pubbliċi; jew (iii) l-istat tal-għarfien tekniku fiż-żmien meta tqiegħed il-prodott fis-suq għamilha impossibbli li jinstab id-difett. L-Istati Membri għandhom il-possibbiltà li jiksbu deroga minn din l-aħħar eżenzjoni.
Eżempju - Persuna korriet serjament meta l-brejkijiet ta’ quddiem tal-mutur użat li kienet qed issuq weħlu għal għarrieda u taret minn fuqu. Il-mutur kien miżmum tajjeb, kellu kilometraġġ baxx u kellu biss sentejn. Il-pretendent fetaħ kawża u rebaħ fl-ewwel istanza. L-appell tal-produttur ma ntlaqax minħabba li l-Qorti spjegat li l-Pretendent ma kellux juri l-eżistenza ta’ disinn speċifiku jew difett fil-manifattura biex ikun hemm sejba ta’ difett, u lanqas ma kellu juri kif ġie kkawżat id-difett. Il-Pretendent kellu juri sempliċement li kien hemm difett fil-ħin rilevanti u li dan ikkawża l-inċident. Il-Qorti sabet mill-evidenza esperta li kien hemm difett fil-brejkijiet ta’ dan il-mutur partikolari. Din is-suxxettibbiltà ma kinitx preżenti f’muturi oħra tal-istess tip, u għalhekk il-Qorti setgħet tiddeduċi li dawn il-brejkijiet partikolari kienu difettużi, u l-Pretendent kien ta prova tal-każ tiegħu
Mill-jum li jsiru konxji tad-difett, il-persuni li jkunu ġġarrbu dannu għandhom tliet snin biex jitolbu kumpens għad-danni. It-talbiet ma jibqgħux possibbli 10 snin wara li l-prodott tqiegħed fiċ-ċirkolazzjoni. Biex isostnu t-talba tagħhom, dawk li sofrew dannu jridu jagħtu prova tal-ħsara, id-difett u r-rabta kawżali bejn id-difett u l-ħsara.
3.Implimentazzjoni tad-Direttiva
Id-Direttiva teħtieġ li l-Kummissjoni tirrapporta lill-Kunsill u lill-Parlament 9 kull ħames snin dwar l-implimentazzjoni tagħha. Dan huwa l-ħames rapport li huwa kkomplementat minn evalwazzjoni.
Il-Kummissjoni ma rċeviet l-ebda ilment jew tat bidu għal xi proċeduri ta’ ksur matul il-perjodu ta’ rappurtar 2011-2017. Madankollu, id-Direttiva ma tkoprix jew tarmonizza l-aspetti kollha tar-responsabbiltà għall-prodott. Hemm lok għal approċċi nazzjonali differenti, per eżempju dwar is-sistemi ta’ soluzzjoni tat-talbiet għad-danni, jew dwar kif jinġiebu l-provi tal-ħsara. Dawn id-deċiżjonijiet jitħallew f’idejn l-Istati Membri. L-Istat Membru jista’ wkoll jintroduċi jew iżomm strumenti nazzjonali oħrajn għar-responsabbiltà tal-produtturi bbażati fuq negliġenza.
Ħames Stati Membri adottaw id-“deroga għar-riskju ta’ żvilupp” stipulata fl-Artikolu 15(1)(b) tad-Direttiva, fejn produttur huwa responsabbli wkoll jekk l-istat ta’ għarfien xjentifiku u tekniku meta l-prodott daħal fiċ-ċirkolazzjoni ma kienx tali li d-difett jista’ jiġi skopert. Żewġ Stati Membri japplikaw dan għas-setturi kollha 10 , filwaqt li tnejn jeskludu b’mod partikolari l-prodotti farmaċewtiċi 11 u wieħed jeskludi l-prodotti għall-ġisem tal-bniedem 12 .
Is-sejbiet tal-evalwazzjoni jissuġġerixxu li l-biċċa l-kbira tal-pretensjonijiet ta’ responsabbiltà għall-prodott bejn l-2000 u l-2016 ġew attwalment solvuti barra mill-Qorti. 46 % tal-każijiet ġew solvuti f’negozjati diretti, 32 % fil-Qorti, 15 % permezz ta’ mekkaniżmi alternattivi għas-soluzzjoni tat-tilwim, u 7 % ġew solvuti mod ieħor bħal pereżempju permezz tal-assiguratur tal-parti responsabbli 13 . L-istudju estern ikkummissjonat għall-evalwazzjoni identifika 798 talba bbażata fuq ir-regoli dwar ir-responsabbiltà tgħall-prodott mill-2000 sal-2016 14 . Madankollu, huwa probabbli li n-numru reali ta’ każijiet kien ogħla, u mhux il-każijiet kollha kienu inklużi fil-bażijiet tad-dejta pubbliċi u privati kkonsultati. Il-prodotti l-iktar ikkonċernati huma l-materja prima (21,2 % tal-każijiet), il-farmaċewtiċi (16,1 %), il-vetturi (15,2 %) u l-makkinarju (12,4 %). It-tipi ta’ ħsara identifikati huma relatati mal-karatteristiċi ta’ kull prodott 15 .
4. Il-każistika tal-Qorti tal-Ġustizzja matul l-2011-2017
Filwaqt li n-numru ta’ każijiet quddiem il-qrati nazzjonali u ta’ setturi involuti ma jindikax il-prevalenza ta’ settur wieħed speċifiku, is-sitwazzjoni hija differenti meta nħarsu lejn il-kwistjonijiet imressqa quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea. L-erba’ sentenzi tal-Qorti matul il-perjodu ta’ rappurtar kienu jikkonċernaw apparat mediku u prodotti farmaċewtiċi, li potenzjalment jenfasizzaw problemi speċifiċi fl-applikazzjoni tad-Direttiva għal prodotti tal-kura tas-saħħa.
F’każ fejn sodda fl-isptar kienet ħarqet pazjent waqt intervent kirurġiku, il-Qorti kkonfermat li d-Direttiva tapplika biss għall-produtturi, mhux għal fornituri tas-servizzi li jistgħu jużaw prodotti li jinstabu li huma difettużi 16 . Madankollu, id-Direttiva ma żżommx lill-Istati Membri milli jistabbilixxu responsabbiltà stretta għall-fornituri tas-servizz sakemm ma jillimitaw bl-ebda mod ir-responsabbiltà stretta tal-produtturi għall-prodotti tagħhom kif previst fid-Direttiva.
L-aktar pass diffiċli biex wieħed jirċievi kumpens għad-danni huwa l-oneru tal-prova fuq il-persuna li tkun ġarrbet dannu biex turi rabta kawżali bejn id-difett tal-prodott u l-ħsara. Il-Qorti għamlet dan konsiderevolment aktar faċli billi aċċettat regoli nazzjonali li jgħinu lill-persuna li tkun ġarrbet dannu tistabbilixxi din il-prova, sakemm dan ma jfixkilx it-tqegħid mid-Direttiva tal-oneru tal-prova fuq il-persuna li tkun ġarrbet dannu. Pereżempju, il-Qorti indikat li r-regoli nazzjonali li jagħtu lill-konsumaturi d-dritt li jitolbu lill-manifattur ta’ prodott biex jipprovdilhom informazzjoni dwar l-effetti ħżiena ta’ dak il-prodott jistgħu jiġu aċċettati minħabba li jaqgħu barra mill-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 17 . Regoli bħal dawn jagħmluha eħfef għall-persuna li tkun ġarrbet dannu biex tistabbilixxi r-responsabbiltà tal-produttur. Barra minn hekk, il-Qorti aċċettat regoli evidenzjarji nazzjonali li permezz tagħhom qorti nazzjonali tista’ tikkunsidra li ċerta evidenza fattwali tikkostitwixxi evidenza serja, speċifika u konsistenti ta’ difett ta’ prodott u li tikkostitwixxi r-rabta kawżali mal-ħsara, anki jekk ma jkunx hemm evidenza xjentifika konklużiva ta’ dan 18 . Dan jista’ jagħmilha eħfef għal persuni li sofrew dannu biex jiksbu rimedju, speċjalment fil-każ tal-effetti avversi ta’ prodotti farmaċewtiċi, fejn l-evidenza ta’ spiss tkun inkonklużiva. Il-Qorti indikat ukoll li l-prodotti ta’ grupp wieħed jew tal-istess serje ta’ produzzjoni b’difett potenzjali jistgħu jitqiesu bħala difettużi mingħajr il-ħtieġa li jiġi stabbilit id-difett reali tal-prodott individwali 19 . L-ispiża tal-operazzjoni meħtieġa biex jitneħħew dawn il-prodotti potenzjalment difettużi hija meqjusa wkoll bħala ħsara fis-sens tad-Direttiva 20 .
Eżempju: Degradazzjoni gradwali tal-pacemakers. Produttur tal-pacemakers għarraf lit-tobba li komponent użat biex jissiġilla b’mod ermetiku l-pacemakers tagħhom jista’ jiddegrada b’mod gradwali. Dak id-difett jista’ jwassal biex il-batterija tinħela aktar malajr, u dan jirriżulta f’telf ta’ telemetrija u/jew telf tal-produzzjoni tar-ritmu kardijaku mingħajr twissija. Il-manifattur irrakkomanda li dawn il-pacemakers jiġu sostitwiti jekk meħtieġ u qal li kien se jipprovdi pacemakers ġodda mingħajr ħlas. Żewġ pazjenti rċevew pacemakers ġodda bla ħlas. Il-pacemakers difettużi inqerdu mingħajr eżami ulterjuri. Il-kumpanija tal-assigurazzjoni talbet ukoll kumpens mingħand il-produttur, skont id-Direttiva, għall-ispiża tal-operazzjoni biex jiġu sostitwiti l-pacemakers ukoll.
5.Evalwazzjoni tad-Direttiva
L-evalwazzjoni tal-Kummissjoni hija bbażata fuq studju estern li s-sejbiet tiegħu huma analizzati fid-dokument ta’ ħidma tal-persunal tal-Kummissjoni li jakkumpanjaha 21 . L-evalwazzjoni analizzat: (i) jekk id-Direttiva kinitx għadha tilħaq l-għanijiet oriġinali tagħha li tiżgura r-responsabbiltà tal-produttur, il-funzjonament tas-suq uniku u l-protezzjoni u l-kumpens tal-persuni li jkunu ġarrbu dannu; u (ii) jekk kinitx għadha effettività, effiċjenti, koerenti, rilevanti u ta’ valur miżjud għall-UE.
5.1.L-effettività
Hemm għarfien mifrux fost il-partijiet ikkonċernati li l-produtturi huma responsabbli għad-difetti fil-prodotti tagħhom. B’mod ġenerali, l-industrija hija sodisfatta bid-Direttiva bħala mezz biex tiżgura r-responsabbiltà għal prodotti difettużi. Min-naħa l-oħra, l-organizzazzjonijiet tal-konsumaturi jikkritikaw il-fatt li huwa diffiċli għall-persuni li jkunu ġarrbu dannu li juru r-rabta bejn il-ħsara u d-difett, b’mod partikolari minħabba li jkollhom iħallsu minn qabel kwalunkwe spiża relatata biex iġibu din il-prova u minħabba li ma jkollhomx daqstant għarfien tekniku dwar il-prodott. L-evalwazzjoni identifikat dan bħala l-iktar pass diffiċli għall-konsumaturi biex jiksbu kumpens. Madankollu, dan ir-rekwiżit ma jistax ikun injorat. Il-limitu ta’ EUR 500 u l-limiti ta’ żmien għat-talbiet (speċjalment għal ċerti prodotti bħall-farmaċewtiċi) jillimitaw ukoll in-numru ta’ każijiet li għalihom il-konsumaturi jistgħu jitolbu kumpens.
B’mod ġenerali, id-Direttiva tista’ titqies li tikkontribwixxi għal bilanċ raġonevoli bejn il-protezzjoni ta’ dawk li jsofru xi dannu u l-iżgurar ta’ kompetizzjoni ġusta fis-suq uniku. Madankollu, xi wħud mill-kunċetti tad-Direttiva jeħtieġu gwida u/jew kjarifika minħabba li jfixklu l-effettività tad-Direttiva. B’mod partikolari, id-Direttiva tista’ tkun aktar effettiva jekk ikun hemm fehim komuni aħjar ta’ xi jfissru “prodott”, “ħsara” u “difett” kif ukoll kjarifiki dwar l-oneru tal-prova.
F’dak li għandu x’jaqsam ma’ teknoloġiji ġodda, in-nuqqas ta’ informazzjoni dwar kawżi speċifiċi tal-Qorti, ilmenti tal-konsumaturi jew esperjenza prattika rilevanti minn partijiet ikkonċernati għamilha impossibbli li tintlaħaq konklużjoni definittiva 22 . Minħabba l-karatteristiċi ta’ dawn it-teknoloġiji (b’mod partikolari, l-kumplessità u l-awtonomija tagħhom), huwa ċar li l-Kummissjoni se jkollha tindirizza kwalunkwe mistoqsija mhux imwieġba. Xi wħud minn dawn il-karatteristiċi jistgħu joħolqu dubju dwar jekk il-qafas eżistenti dwar ir-responsabbiltà għall-prodott huwiex xieraq biex jiżgura rimedju effettiv għall-konsumaturi u l-istabbiltà tal-investiment għan-negozji. Min-naħa l-oħra, id-Direttiva attwali tista’ tindirizza aspetti oħra b’mod adegwat. Il-Kummissjoni se tanalizza mill-qrib kwalunkwe sfida potenzjali fis-segwitu ta’ dan ir-rapport.
5.2.Effiċjenza
L-għan tad-Direttiva huwa l-kisba ta’ bilanċ bejn l-interessi tal-persuni li jkunu ġarrbu dannu u tal-produtturi. L-ispejjeż tagħha huma kompromess dirett: dak li hu għall-benefiċċju tal-persuni li jkunu ġarrbu dannu huwa l-ispiża tal-produtturi u viċi versa. L-ispiża prinċipali għall-produtturi hija r-responsabbiltà stretta. Fil-każ tal-konsumaturi, l-ispejjeż huma relatati mal-oneru tal-prova, il-limitu ta’ EUR 500 u l-limitazzjonijiet tal-ħin. Il-kunċetti huma sempliċi, iżda mhux dejjem ikun faċli tapplikahom.
B’mod ġenerali, id-Direttiva titqies effiċjenti biex jitwassal qafas legali stabbli għas-suq uniku u għall-armonizzazzjoni tal-protezzjoni tal-konsumatur. Madankollu, il-bilanċ bejn l-ispejjeż u l-benefiċċji relatati mad-Direttiva mhuwiex uniformi bejn l-Istati Membri u bejn is-setturi jew it-tipi ta’ prodott għall-persuni li jkunu ġarrbu dannu. Il-kumplessità ta’ prodott tiddetermina l-ispiża biex jiġi ppruvat difett. Fil-każ tal-prodotti farmaċewtiċi, pereżempju, l-ispejjeż jistgħu ma jitqassmux b’mod ġust bejn il-produtturi u l-persuni li jkunu ġarrbu dannu. Hemm ukoll fatturi oħra li għandhom rwol sinifikanti fid-determinazzjoni tal-effiċjenza tad-Direttiva. Fattur wieħed partikolari, li jirrappreżenta l-piż amministrattiv l-iktar importanti, huwa l-ispiża u t-tul tal-proċedimenti ġudizzjarji. Dawn ivarjaw b’mod sostanzjali minn Stat Membru għal ieħor u għandhom effett iktar dirett fuq il-persuni li jkunu ġarrbu dannu milli fuq il-produtturi. Madankollu, minħabba li dawn mhumiex dovuti għal piżijiet li timponi d-Direttiva stess, l-ebda potenzjal speċifiku ta’ simplifikazzjoni ma ġie identifikat f’dan ir-rigward.
5.3.Il-koerenza
Id-Direttiva ma teżistix f’vakwu legali u ma tistax titqies waħedha. Hija parti integrali minn qafas legali tal-UE li jeżisti biex jiġi żgurat il-funzjonament tas-suq uniku, jiġu promossi l-innovazzjoni u t-tkabbir permezz ta’ regoli ta’ sikurezza newtrali fir-rigward tat-teknoloġija u biex jiġu mħarsa s-sikurezza u l-benesseri tal-konsumatur.
L-evalwazzjoni sabet li d-Direttiva hija konsistenti mar-regoli ġenerali rilevanti tal-UE. Din kopriet ir-regoli eżistenti u proposti tal-UE dwar il-protezzjoni tal-konsumatur fil-qasam tar-responsabbiltà kuntrattwali kif ukoll dawk dwar is-soluzzjoni tat-tilwim 23 . Aktar importanti minn hekk, id-Direttiva hija konsistenti mar-regoli dwar is-sikurezza tal-prodotti tal-UE kif stabbiliti fir-regoli armonizzati dwar is-sikurezza tal-prodotti tal-UE 24 u d-Direttiva dwar is-Sigurtà Ġenerali tal-Prodotti 25 . Ir-regoli tas-sikurezza tal-prodotti tal-UE jiddeskrivu l-livelli ta’ sikurezza li jridu jintlaħqu mill-prodotti mqiegħda fis-suq tal-UE. Min-naħa tagħhom, jirrappreżentaw il-livelli ta’ sikurezza għal dawn il-prodotti li l-persuna li tkun ġarrbet dannu hija intitolata li tistenna skont id-Direttiva. Il-produtturi huma wkoll eżenti mir-responsabbiltà jekk ikunu jistgħu jippruvaw li difett huwa riżultat tal-konformità ma’ dawn ir-regoli. Minħabba li l-bidliet teknoloġiċi se jġibu bidliet korrispondenti fil-leġiżlazzjoni tal-UE, jeħtieġ li tinżamm din il-konsistenza fir-regoli ġenerali 26 .
5.4.Ir-rilevanza
Id-Direttiva rnexxielha tiflaħ għal tliet deċennji ta’ innovazzjoni teknika. Il-ħtiġijiet oriġinali li jiġu żgurati r-responsabbiltà tal-produtturi, il-protezzjoni tal-konsumatur u kompetizzjoni ġusta jibqgħu rilevanti. Madankollu, fir-rigward ta’ żviluppi teknoloġiċi ġodda, il-partijiet ikkonċernati esprimew tħassib dwar kemm se jibqgħu rilevanti l-kunċetti tad-Direttiva kif inhuma espressi bħalissa. Hemm mistoqsijiet pendenti dwar dak li jifred prodott minn servizz (eż għall-Internet tal-Oġġetti, fejn il-prodotti u s-servizzi jinteraġixxu), l-ambitu tad-dannu kopert (bħalissa limitat għal ħsara materjali) u l-kunċett ta’ dak li jikkostitwixxi difett.
Se jkun meħtieġ ukoll xogħol analitiku speċifiku fuq, eż. il-prodotti farmaċewtiċi minħabba l-kumplessità tagħhom u l-prodotti rinnovati minħabba n-natura mibdula tagħhom, li tista’ tqajjem problemi li jiddistingwuhom minn kategoriji oħra ta’ prodotti.
It-tweġiba għal dawn il-mistoqsijiet se teħtieġ riċerka addizzjonali u tweġiba ċara biex tingħata ċertezza legali kemm lill-produtturi kif ukoll lill-konsumaturi.
5.5.Valur miżjud tal-UE
Id-Direttiva hija parti integrali mir-regoli tas-suq uniku tal-UE. Il-benefiċċji tagħha mhumiex ikkontestati. Id-Direttiva tipprovdi protezzjoni uniformi tal-konsumatur billi sservi bħala xibka ta’ sikurezza li tikkomplementa l-leġiżlazzjoni tal-UE dwar is-sikurezza tal-prodotti. Id-Direttiva toħloq ukoll bilanċ sensittiv bejn l-innovazzjoni u l-protezzjoni li jista’ jintlaħaq biss fil-livell tal-UE biex tiġi evitata l-frammentazzjoni tas-suq uniku u d-distorsjoni tal-kompetizzjoni.
It-tħassir tad-Direttiva jwassal għal frammentazzjoni u livelli differenti ta’ protezzjoni tal-konsumatur, peress li l-qrati nazzjonali jkollhom japplikaw biss ir-regoli , il-liġi kuntrattwali jew tal-obbligi nazzjonali. Ta’ min jinnota, madankollu, li d-Direttiva teżisti flimkien ma’ strumenti nazzjonali u li għalhekk għad hemm lok għal approċċi nazzjonali differenti.
6.Konklużjoni: Ir-raba’ rivoluzzjoni industrijali - approċċ prattiku għar-responsabbiltà
Il-problemi li niffaċċjaw illum ivarjaw sa ċertu punt minn dawk li kellna fid-dinja fil-biċċa l-kbira tagħha analoga tal-1985. Aħna għaddejjin minn rivoluzzjoni teknoloġika oħra. L-ekonomija u l-prodotti nfushom qed isiru dejjem aktar interkonnessi, diġitali, awtonomi u intelliġenti. Neħtieġu rispons koerenti u globali għal dawn l-isfidi, kif spjegat fl-Inizjattiva dwar l-Intelliġenza Artifiċjali 27 .
Id-Direttiva sa issa kopriet firxa wiesgħa ta’ prodotti u żviluppi teknoloġiċi. Fil-prinċipju, hija għodda utli biex jiġu mħarsa l-persuni li jkunu ġarrbu dannu u tiġi żgurata l-kompetizzjoni fis-suq uniku, billi tarmonizza r-regoli għall-persuni li jkunu ġarrbu dannu u n-negozji fl-aspetti li tkopri. Huwa qasam fejn ir-regoli fil-livell tal-UE jipprovdu valur miżjud ċar. Ma hemmx dubju li jenħtieġu regoli dwar ir-responsabbiltà għall-prodott fil-livell tal-UE.
Dan ma jfissirx li d-Direttiva hija perfetta.
L-effettività tagħha hija mxekkla minn kunċetti (bħal “prodott”, “produttur”, “difett”, “dannu”, jew l-oneru tal-prova) li jistgħu jkunu aktar effettivi fil-prattika. Kif uriet ukoll l-evalwazzjoni, hemm każijiet fejn l-ispejjeż mhumiex imqassma b’mod ugwali bejn il-konsumaturi u l-produtturi. Dan iseħħ l-aktar meta l-oneru tal-prova jkun kumpless, kif jista’ jkun il-każ b’xi teknoloġiji diġitali emerġenti jew prodotti farmaċewtiċi.
Biex id-Direttiva tibqa’ rilevanti għall-futur, kwistjonijiet bħal dawn għandhom ikunu ċċarati. Id-Direttiva tkopri firxa wiesgħa ta’ prodotti u xenarji possibbli. Gwida tista’ tgħin biex dawn il-kunċetti jsiru aktar effettivi u tenfasizza r-rilevanza kontinwa tagħhom.
L-għan tagħna huwa li nkomplu niżguraw bilanċ ġust bejn l-interessi tal-konsumaturi u dawk tal-produtturi għall-prodotti kollha:
Xi wħud mill-kunċetti li kienu ċari fl-1985, bħal “prodott” u “produttur” jew “difett” u “ħsara” huma inqas ċari llum. L-industrija qed tiġi integrata dejjem aktar fil-ktajjen ta’ valur globali u b’bosta atturi mxerrda b’komponenti ta’ servizz b’saħħithom 28 . Il-prodotti jistgħu jinbidlu, jiġu adattati u jiġu rinnovati aktar u aktar, lil hinn mill-kontroll tal-produttur. Se jkollhom ukoll livelli ta’ awtonomija dejjem akbar. Il-mudelli ta’ negozju emerġenti qed iħarbtu s-swieq tradizzjonali. L-impatt ta’ dawn l-iżviluppi fuq ir-responsabbiltà għall-prodott jeħtieġ riflessjoni ulterjuri. Fl-aħħar mill-aħħar, produttur huwa u jeħtieġ li jkun responsabbli għall-prodott li jqiegħed fiċ-ċirkolazzjoni, filwaqt li l-persuni li jkunu ġarrbu dannu għandhom ikunu kapaċi juru li d-danni ġew ikkawżati minn difett. Kemm il-produtturi kif ukoll il-konsumaturi għandhom ikunu jafu x’għandhom jistennew mill-prodotti f’termini ta’ sikurezza permezz ta’ qafas ta’ sikurezza ċar.
Min-naħa l-oħra, il-problemi dwar l-attribuzzjoni tal-ħsara għann-negozji u għall-ktajjen tal-provvista u l-fatt li ma jiġux indirizzati dawn il-kwistjonijiet, se jfixklu l-iżvilupp ta’ suq uniku b’saħħtu fil-prodotti u s-servizzi tas-ċibersigurtà, kif enfasizzat mill-Kummissjoni fil-Komunikazzjoni tagħha dwar “Reżistenza, Deterrenza u Difiża: Il-Bini ta’ ċibersigurtà b’saħħitha għall-UE” 29 . Għal darb’oħra, il-konsumaturi u n-negozji għandhom ikunu konxji tal-livelli ta’ sigurtà li jistgħu jistennew, u jeħtieġu li jkunu jafu lejn min għandhom jirrikorru jekk nuqqas fiċ-ċibersigurtà jwassal għal ħsara materjali.
Kwistjonijiet transfruntiera reċenti fuq skala kbira li affettwaw lil ħafna konsumaturi fl-UE, bħall-iskandlu ta’ “Dieselgate”, kellhom impatt negattiv fuq il-fiduċja tal-konsumatur fis-suq uniku. Fil-”Patt Ġdid Għall-Konsumaturi” tagħha, il-Kummissjoni tipproponi — fost miżuri oħra — li timmodernizza s-sistemi ta’ rimedju u tagħmilha aktar faċli għall-konsumaturi biex jiksbu d-drittijiet tagħhom 30 . Biex niżguraw li s-suq uniku jlaħħaq mal-potenzjal sħiħ tiegħu, jeħtieġ li nassiguraw lill-konsumaturi li d-drittijiet tagħhom se jiġu rrispettati
Aspetti oħra usa’ jeħtieġu attenzjoni simili. Dan huwa partikolarment rilevanti fil-kuntest ta’ ekonomija aktar sostenibbli li fiha l-prodotti jiġu rinnovati, imsewwija u użati mill-ġdid. Min se jkun il-manifattur ta’ dawn il-prodotti, eż. fil-każ ta’ tiswija, użu mill-ġdid u rinnovazzjoni? Ukoll, il-fatt li d-deċiżjonijiet preliminari kollha tal-Qorti tal-Ġustizzja kienu jikkonċernaw l-apparat farmaċewtiku u mediku huwa indikattiv ta’ karatteristiċi speċifiċi f’dan is-settur?
Il-Kummissjoni nediet grupp ta’ esperti dwar ir-responsabbiltà biex tesplora fid-dettall l-effett ta’ dawn l-iżviluppi. Il-grupp għandu żewġ konfigurazzjonijiet. Wieħed huwa magħmul minn rappreżentanti mill-Istati Membri, l-industrija, l-organizzazzjonijiet tal-konsumatur, is-soċjetà ċivili u l-akkademja: dan il-grupp se jgħin lill-Kummissjoni fl-interpretazzjoni, l-applikazzjoni u possibbilment l-aġġornament tad-Direttiva, inkluż fid-dawl tal-iżviluppi fil-ġurisprudenza tal-UE u nazzjonali, l-implikazzjonijiet ta’ teknoloġiji ġodda u emerġenti u kwalunkwe żvilupp ieħor fil-qasam tar-responsabbiltà għall-prodott. Il-konfigurazzjoni l-oħra tal-grupp ta’ esperti, magħmul biss minn esperti akkademiċi indipendenti u prattikanti, se tivvaluta jekk l-iskema ġenerali ta’ responsabbiltà hijiex adegwata biex tiffaċilita l-użu ta’ teknoloġiji ġodda bit-trawwim ta’ stabbiltà tal-investiment u tal-fiduċja tal-konsumatur 31 .
Bħall-Kummissjoni, aħna għandna l-għan li nistabbilixxu qafas pożittiv u affidabbli għar-responsabbiltà għall-prodott li jrawwem l-innovazzjoni, l-impjiegi u t-tkabbir filwaqt li jipproteġi lill-konsumaturi u s-sigurtà tal-pubbliku ġenerali. F’nofs l-2019, se noħorġu gwida dwar id-Direttiva kif ukoll rapport dwar l-implikazzjonijiet usa’ għall-oqfsa ta’ responsabbiltà u sigurtà tal-IA, l-Internet tal-Oġġetti u r-robotika u l-lakuni potenzjali fihom u l-orjentazzjonijiet għalihom. Jekk meħtieġ, il-Kummissjoni se taġġorna ċerti aspetti tad-Direttiva, bħall-kunċetti ta’ “difett”, “ħsara”, “prodott” u “produttur”. Madankollu, il-prinċipju ġenerali ta’ responsabbiltà stretta se jibqa’ intatt.
Qafas ta’ sikurezza koerenti u teknoloġikament newtrali għandu jipprevjeni inċidenti sa fejn ikun possibbli. Madankollu, meta jinqalgħu inċidenti, il-qafas tar-responsabbiltà tagħna għandu jiżgura li dawk li jsofru d-danni jiġu kkumpensati.