(1)

It-teknoloġiji diġitali qed ibiddlulna ħajjitna b’pass mgħaġġel, u jipprovdu opportunitajiet ġodda għas-soċjetà, inkluż għall-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali. It-teknoloġiji diġitali joffru lill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali għodod aktar effettivi li bihom jistgħu jiddiġitalizzaw l-assi tal-wirt kulturali u jilħqu udjenzi usa’. Dan joħloq aktar modi li bihom il-pubbliku jaċċessa, jiskopri, jesplora u jgawdi assi kulturali u joħloq aktar possibbiltajiet għall-użu mill-ġdid tal-assi kulturali għal servizzi u għal prodotti innovattivi u kreattivi f’diversi setturi, bħal setturi kulturali u kreattivi oħrajn, kif ukoll it-turiżmu.

(2)

Kif tenfasizza l-Komunikazzjoni “Il-Kumpass Diġitali tal-2030: l-approċċ Ewropew għad-Deċennju Diġitali” (1) , it-teknoloġiji diġitali saru essenzjali, aktar minn qatt qabel, għax-xogħol, għall-apprendiment, għas-soċjalizzazzjoni, għat-tgawdija tad-divertiment u għall-aċċess ta’ firxa wiesgħa ta’ servizzi u ta’ prodotti mis-servizzi tas-saħħa sal-kultura.

(3)

Il-pandemija tal-COVID-19 enfasizzat l-aspetti b’saħħithom u l-vulnerabbiltajiet tas-settur tal-wirt kulturali u l-ħtieġa li titħaffef it-trasformazzjoni diġitali tiegħu sabiex isir l-aħjar użu mill-opportunitajiet ipprovduti. Ħafna istituzzjonijiet kulturali ġarrbu telf finanzjarju kbir jew kellhom jagħlqu. Madankollu, minkejja l-isfidi finanzjarji maħluqin mill-pandemija, ħafna rnexxielhom iżommu jew saħansitra jkabbru l-udjenzi tagħhom billi jżidu s-servizzi diġitali tagħhom (eż. l-involviment tal-udjenzi, il-kondiviżjoni tal-kollezzjonijiet, l-offerta ta’ għodod diġitali), u dan juri għal darb’oħra l-valur għoli tagħhom għas-soċjetà u għall-ekonomija Ewropea.

(4)

Il-wirt kulturali ma huwiex biss element ewlieni fil-bini ta’ identità Ewropea li tiddependi fuq valuri komuni iżda wkoll kontributur importanti għall-ekonomija Ewropea, li jrawwem l-innovazzjoni, il-kreattività u t-tkabbir ekonomiku. Pereżempju, it-turiżmu kulturali jirrappreżenta sa 40 % tat-turiżmu kollu fl-Ewropa (2), u l-wirt kulturali huwa parti essenzjali mit-turiżmu kulturali. Id-diġitalizzazzjoni avvanzata tal-assi tal-wirt kulturali u l-użu mill-ġdid ta’ tali kontenut jistgħu jiġġeneraw impjiegi ġodda mhux biss fis-settur tal-wirt kulturali iżda wkoll f’setturi kulturali u kreattivi oħrajn, inkluż pereżempju fl-industriji tal-logħob vidjo u tal-films. L-industriji kulturali u kreattivi jikkontribwixxu għal 3,95 % tal-valur miżjud tal-UE (EUR 477 biljun), jimpjegaw 8,02 miljun persuna u jinvolvu 1,2 miljun ditta li 99,9 % minnhom huma SMEs (3).

(5)

L-evalwazzjoni (4) tar-Rakkomandazzjoni tal-Kummissjoni dwar id-diġitizzazzjoni u l-aċċessibbiltà fuq l-Internet ta’ materjal kulturali u l-konservazzjoni diġitali (2011/711/UE) ikkonkludiet li bosta mill-isfidi affaċċjati mis-settur tal-wirt kulturali 10 snin ilu għadhom preżenti llum, bħall-ħtieġa urġenti li jiġi protett u ppreservat il-wirt kulturali Ewropew, u, b’mod partikolari, il-wirt kulturali fil-periklu. Madankollu, l-evalwazzjoni rrikonoxxiet ukoll li l-pajsaġġ tal-wirt kulturali nbidel b’mod sinifikanti matul l-aħħar snin, bi ħtiġijiet ġodda, iżda, fuq kollox, b’opportunitajiet ġodda li jistgħu jkomplu jżidu l-kontribut tal-wirt kulturali għall-ekonomija Ewropea. Għalhekk, huwa neċessarju li jiġi żgurat rispons politiku li jissodisfa dawn il-ħtiġijiet u l-aspettattivi l-ġodda tas-settur tal-wirt kulturali, tas-setturi kulturali u kreattivi u tas-soċjetà b’mod ġenerali.

(6)

Din ir-Rakkomandazzjoni tħeġġeġ lill-Istati Membri jistabbilixxu oqfsa xierqa sabiex isaħħu l-irkupru u t-trasformazzjoni tas-settur tal-wirt kulturali u jappoġġaw lill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali sabiex jingħataw aktar is-setgħa u jsiru aktar reżiljenti fil-futur. Dan iwassal għal diġitalizzazzjoni, għal użu mill-ġdid u għal preservazzjoni diġitali ta’ kwalità ogħla madwar l-UE, u jkollu effetti konsegwenzjali f’setturi ewlenin oħrajn tal-ekonomija Ewropea, bħat-turiżmu, ir-riċerka, u setturi kulturali u kreattivi oħrajn.

(7)

L-Istati Membri għandhom diversi approċċi għall-wirt kulturali, li jindirizzaw il-karatteristiċi u l-ħtiġijiet speċifiċi tal-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali sa punt li jvarja. Strateġija diġitali komprensiva għas-settur tal-wirt kulturali, li tistabbilixxi viżjoni ċara u konkreta u l-aktar mezzi xierqa għall-implimentazzjoni tagħha, tkun tiżgura rispons politiku aktar effettiv u tagħmel lis-settur aktar b’saħħtu. Sabiex tinkiseb trasformazzjoni diġitali effettiva, jiġu stabbiliti l-fiduċja u kooperazzjoni b’saħħitha, jenħtieġ li l-Istati Membri jinvolvu lill-partijiet ikkonċernati rilevanti kollha fit-tħejjija tal-istrateġija.

(8)

L-iżvilupp ta’ teknoloġiji diġitali avvanzati, bħat-3D, l-intelliġenza artifiċjali, l-apprendiment awtomatiku, il-cloud computing, it-teknoloġiji tad-data, ir-realtà virtwali u r-realtà awmentata, ġabu opportunitajiet bla preċedent għad-diġitalizzazzjoni, għall-aċċess online u għall-preservazzjoni diġitali. It-teknoloġiji diġitali avvanzati jwasslu għal proċessi aktar effiċjenti (eż. il-ġenerazzjoni awtomatizzata tal-metadata, l-estrazzjoni tal-għarfien, it-traduzzjoni awtomatizzata, ir-rikonoxximent tat-test permezz ta’ sistemi ottiċi ta’ rikonoxximent tal-karattri) u kontenut ta’ kwalità ogħla. Dawn jippermettu forom innovattivi ta’ ħolqien artistiku, filwaqt li jiftħu modi ġodda ta’ involviment diġitali ma’ kontenut kulturali u ta’ tgawdija tiegħu permezz tal-kurazzjoni komuni, tal-kodisinn u tal-finanzjament kollettiv, filwaqt li jħeġġu l-parteċipazzjoni pubblika. L-intelliġenza artifiċjali, il-blockchain u teknoloġiji avvanzati oħrajn jistgħu jiġu esplorati wkoll biex tiġi identifikata b’mod awtomatiku l-proprjetà kulturali li tiġi ttraffikata b’mod illeċitu. L-adozzjoni ta’ teknoloġiji avvanzati bħal dawn għandha impatt sinifikanti fuq l-irkupru u fuq it-tkabbir Ewropej wara l-pandemija tal-COVID-19, u jenħtieġ li l-Istati Membri jappoġġawha billi jieħdu miżuri xierqa.

(9)

Barra minn hekk, jenħtieġ li l-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali jagħmlu użu mill-opportunitajiet mingħajr preċedent ipprovduti mit-teknoloġiji diġitali avvanzati sabiex jixprunaw l-azzjoni klimatika u jappoġġaw it-tranżizzjoni lejn ekonomija tal-UE aktar ekoloġika u aktar sostenibbli, kif stabbilit fil-Patt Ekoloġiku Ewropew (5). Pereżempju, l-assi tal-wirt kulturali diġitalizzati fi 3D jistgħu jkunu sors ta’ għarfien rilevanti dwar l-impatt, l-adattament u r-reżiljenza relatati mal-klima (eż. it-3D tippermetti analiżi mhux distruttiva tal-assi, viżwalizzazzjoni tal-ħsarat u informazzjoni għar-restawr, għall-konservazzjoni, eċċ.). Bl-istess mod, tewmin diġitali u teknoloġiji ta’ osservazzjoni tad-dinja jistgħu jkunu ta’ importanza kbira fiż-żieda tar-reżiljenza għat-tibdil fil-klima u fl-appoġġ għall-konservazzjoni preventiva ta’ monumenti, ta’ bini u ta’ siti ta’ wirt kulturali. F’dan il-kuntest, id-diġitalizzazzjoni hija wkoll fattur sabiex jiġu appoġġati l-esperti fil-ġlieda kontra r-reati ambjentali f’siti speċifiċi.

(10)

Huwa importanti li l-Istati Membri jkomplu bl-isforzi tagħhom sabiex jiddiġitalizzaw (6) u jippreservaw b’mod diġitali l-assi tal-wirt kulturali. L-istabbiliment ta’ għanijiet speċifiċi għad-diġitalizzazzjoni u għall-preservazzjoni, abbażi ta’ valutazzjoni tal-ħtiġijiet u ta’ kriterji ċari u oġġettivi, ikun iwassal għal riżultati konkreti u li jistgħu jitkejlu. Dan ikun partikolarment importanti għall-wirt kulturali f’riskju. F’każijiet bħal dawn, id-diġitalizzazzjoni 3D bl-ogħla livell ta’ dettall tista’ tkun ukoll ħtieġa, pereżempju għall-finijiet ta’ konservazzjoni u ta’ restawr. Madankollu, anke fejn ir-riskju ta’ deterjorament jew ta’ qerda jkun baxx, jenħtieġ li jkun prijorità minħabba l-potenzjal għoli ta’ użu mill-ġdid tal-assi tal-wirt kulturali diġitalizzati, bħal pereżempju għal esperjenzi innovattivi u għal turiżmu sostenibbli, sabiex jiġu appoġġati l-irkupru u r-reżiljenza ġenerali tal-ekonomija, f’konformità mal-għanijiet tal-Patt Ekoloġiku Ewropew. Barra minn hekk, jenħtieġ li l-Istati Membri jsaħħu l-isforzi tagħhom għal taħt id-dominji diġitalizzati, bħall-bini, il-monumenti u s-siti, u l-wirt kulturali intanġibbli.

(11)

Minbarra li jaqdu l-finijiet ta’ konservazzjoni u ta’ restawr, it-teknoloġiji 3D jistgħu jipprovdu wkoll opportunitajiet akbar għall-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali sabiex jilħqu udjenzi akbar b’esperjenzi aktar immersivi li jinkludu aċċess virtwali għal postijiet li normalment ma jkunux aċċessibbli (eż. taħt l-ilma) jew li jkunu magħluqin temporanjament, jew sabiex jilħqu persuni b’vista batuta billi joffru, pereżempju, esperjenzi aċċessibbli bil-mess. Għalhekk, enfasi partikolari fuq id-diġitalizzazzjoni 3D tal-wirt kulturali f’riskju u tal-monumenti, tal-bini u tas-siti kulturali u ta’ wirt bl-akbar numru ta’ żjarat ittejjeb il-valur u l-potenzjal tal-wirt kulturali. Din tkun ukoll konformi mad-Dikjarazzjoni dwar “Kooperazzjoni dwar l-avvanz fid-diġitalizzazzjoni tal-wirt kulturali” ta’ April 2019 (7), li fiha l-Istati Membri qablu li jżidu l-isforzi u jsegwu l-progress flimkien, taħt il-pilastru ta’ inizjattiva pan-Ewropea għad-diġitalizzazzjoni 3D ta’ artefatti, ta’ monumenti u ta’ siti tal-wirt kulturali.

(12)

Madankollu, id-diġitalizzazzjoni ma tinvolvix il-preservazzjoni diġitali b’mod awtomatiku. Sabiex jiġi żgurat l-aċċess għall-assi diġitalizzati fuq terminu twil, l-Istati Membri jeħtieġ li jippjanaw u jwettqu bir-reqqa l-preservazzjoni diġitali tal-assi tagħhom, filwaqt li jqisu l-isfidi finanzjarji, organizzattivi u tekniċi rilevanti kollha fuq terminu twil. L-għanijiet ta’ preservazzjoni diġitali jistgħu jinkludu mhux biss l-assi tal-wirt kulturali li huma meqjusin bħala prijorità għad-diġitalizzazzjoni (eż. assi f’riskju, il-monumenti u s-siti bl-akbar numru ta’ żjarat, jew taħt id-dominji diġitalizzati) iżda wkoll l-assi li qabel kienu diġitalizzati.

(13)

Il-qafas finanzjarju attwali jipprovdi opportunitajiet mingħajr preċedent għall-Istati Membri sabiex jużaw flussi ta’ finanzjament differenti bl-għan li jagħtu spinta b’mod sinifikanti lid-diġitalizzazzjoni u lill-preservazzjoni u jibnu kapaċità ferm akbar fis-settur tal-wirt kulturali. Jenħtieġ li l-Istati Membri jżidu s-sensibilizzazzjoni fost l-atturi tas-settur dwar l-opportunitajiet ta’ finanzjament li l-Ewropa Diġitali, Orizzont Ewropa (8), il-Fondi tal-Politika ta’ Koeżjoni (9), REACT-EU (10), l-Istrument ta’ Appoġġ Tekniku (11) u l-Faċilità għall-Irkupru u r-Reżiljenza (12) jipprovdu sabiex jappoġġaw l-investimenti meħtieġa għall-irkupru u għat-trasformazzjoni diġitali tas-settur, bl-għan li jagħtu aċċess akbar għall-kultura u jkollhom impatt pożittiv fuq il-komunitajiet lokali.

(14)

Id-diġitalizzazzjoni tal-wirt kulturali tal-Ewropa tirrikjedi riżorsi finanzjarji sinifikanti. Sabiex jikkondividu l-isforzi finanzjarji u fl-istess ħin iħaffu l-aċċess pubbliku għall-wirt kulturali, l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali qegħdin jikkooperaw ma’ atturi privati. Madankollu, ħafna minn dawn l-arranġamenti ta’ kooperazzjoni jagħtu drittijiet esklużivi lis-sħab privati. Id-Direttiva (UE) 2019/1024 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (13) tistabbilixxi sett ta’ regoli minimi li jirregolaw l-użu mill-ġdid u tistabbilixxi arranġamenti prattiċi sabiex tagħmel aktar faċli l-użu mill-ġdid tad-dokumenti eżistenti miżmumin mill-korpi tas-settur pubbliku tal-Istati Membri. B’mod partikolari, tirrikjedi li l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali li jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tagħha (eż. mużewijiet, arkivji, libreriji) jikkonformaw ma’ dispożizzjonijiet speċifiċi dwar arranġamenti esklużivi, kif stabbilit fl-Artikolu 12 tad-Direttiva. Sabiex jiġi ffaċilitat l-aċċess ġust u mhux diskriminatorju għal kulħadd għall-assi tal-wirt kulturali, jenħtieġ li l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali li jissieħbu mas-settur privat, inklużi dawk li ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva msemmija hawn fuq, ikollhom l-għan li japplikaw il-prinċipji stabbiliti f’dak l-Artikolu 12.

(15)

Kif enfasizzat fl-Aġenda għall-Ħiliet għall-Ewropa (14), il-pandemija tal-COVID-19 wessgħet id-diskrepanza diġà eżistenti fil-ħiliet diġitali, filwaqt li qed jitfaċċaw inugwaljanzi ġodda, peress li ħafna professjonisti ma għandhomx il-livell meħtieġ ta’ ħiliet diġitali li huma meħtieġa fuq il-post tax-xogħol. Dan huwa validu wkoll għas-settur tal-wirt kulturali, fejn id-distakk diġitali jħalli istituzzjonijiet żgħar (eż. mużewijiet) b’mod partikolari li qed isibuha diffiċli jagħmlu użu minn teknoloġiji avvanzati, bħall-intelliġenza 3D jew artifiċjali. Għalhekk, f’konformità mal-Aġenda għall-Ħiliet għall-Ewropa u l-ewwel inizjattiva ewlenija tagħha, il-Patt għall-Ħiliet, u b’appoġġ għall-pjan ta’ azzjoni tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali (15), jenħtieġ li l-Istati Membri jistabbilixxu miri speċifiċi għat-titjib tal-ħiliet jew għat-taħriġ mill-ġdid tal-professjonisti tal-wirt kulturali. B’mod komplementari għal dan, u filwaqt li jibnu fuq l-Alleanza tal-Pjan ta’ Azzjoni għall-wirt kulturali (il-KARTA), l-industriji kulturali u kreattivi, bħala waħda mill-14-il ekosistema identifikati mill-istrateġija tas-suq uniku, bħalissa qed jibnu sħubija fuq skala kbira għall-iżvilupp tal-ħiliet li jenħtieġ li jissieħbu fil-Patt għall-Ħiliet.

(16)

L-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali ltaqgħu ma’ ostakli differenti relatati mad-drittijiet tal-awtur meta ddiġitalizzaw u kkondividu l-wirt kulturali, bħall-kostijiet assoċjati mal-ikklerjar tad-dritt tal-awtur, in-nuqqas ta’ għarfien espert suffiċjenti dwar id-drittijiet tal-awtur fost il-professjonisti tal-wirt kulturali, il-limitazzjonijiet għall-kooperazzjoni transfruntiera bejn l-istituzzjonijiet. Għalhekk, ittieħdu miżuri speċifiċi fil-livell tal-UE sabiex jiġu indirizzati sfidi bħal dawn. Pereżempju, id-Direttiva (UE) 2019/790 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (16) dwar id-drittijiet tal-awtur u d-drittijiet relatati fis-suq uniku diġitali tistabbilixxi diversi dispożizzjonijiet li jimmodernizzaw il-qafas tad-drittijiet tal-awtur li jirregolaw kif l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali joperaw fl-ambjent diġitali. Waħda mill-aktar bidliet importanti introdotti mid-Direttiva hija qafas ċar għad-diġitalizzazzjoni u għad-disseminazzjoni ta’ xogħlijiet li ma humiex fis-suq li l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali għandhom fil-kollezzjonijiet tagħhom. Barra minn hekk, id-Direttiva tintroduċi eċċezzjonijiet armonizzati u obbligatorji sabiex isiru kopji ta’ konservazzjoni mill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali u għall-estrazzjoni tat-test u tad-data għar-riċerka xjentifika. Fl-aħħar nett, id-Direttiva tiċċara l-istatus tax-xogħlijiet ta’ arti viżwali fid-dominju pubbliku bl-għan li tiżdied iċ-ċertezza legali. B’mod partikolari, ir-regoli l-ġodda dwar id-drittijiet tal-awtur jiffaċilitaw missjoni ewlenija ta’ interess pubbliku tal-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali billi jtejbu l-konservazzjoni u d-disponibbiltà tal-wirt kulturali u billi jiffaċilitaw b’mod sinifikanti l-użu ta’ xogħlijiet li ma għadhomx disponibbli kummerċjalment għall-benefiċċju tal-kultura Ewropea u taċ-ċittadini kollha. Għalhekk, l-Istati Membri jeħtiġilhom jiżguraw implimentazzjoni u applikazzjoni effettivi tal-leġiżlazzjoni tal-UE dwar id-drittijiet tal-awtur sabiex l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali jkunu jistgħu jibbenefikaw bis-sħiħ mill-qafas tad-drittijiet tal-awtur, kif aġġornat b’mod partikolari mid-Direttiva (UE) 2019/790.

(17)

Europeana (17) kienet kruċjali fit-tisħiħ tal-attivitajiet ta’ kooperazzjoni u standardizzazzjoni bejn il-fruntieri, fl-UE u lil hinn minnha. L-oqfsa standardizzati tagħha għall-kondiviżjoni tal-kontenut diġitali u tal-metadata online, b’mod partikolari, il-Mudell tad-Data Europeana (18), id-Dikjarazzjonijiet tad-Drittijiet (19) u l-Qafas ta’ Pubblikazzjoni Europeana (20) ġew adottati b’mod mifrux fis-settur tal-wirt kulturali fl-Ewropa u internazzjonalment. Pereżempju, il-Mudell tad-Data Europeana jippermetti rappreżentazzjoni standardizzata tad-data pprovduta f’Europeana mill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali minn dominji differenti li jużaw formati differenti. Il-qafas RightsStatements.org jipprovdi sett ta’ dikjarazzjonijiet standardizzati tad-drittijiet li jistgħu jintużaw mill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali sabiex jikkomunikaw l-istatus tad-drittijiet tal-awtur u tal-użu mill-ġdid ta’ oġġetti diġitali lill-pubbliku. Madankollu, l-interoperabbiltà tibqa’ sforz kontinwu f’termini ta’ formati u ta’ standards għall-kontenut u għall-metadata diġitali, bħal fil-każ tat-3D jew tal-użu ta’ entitajiet kuntestwali u tal-fajls tal-awtorità għall-interoperabbiltà semantika. Fid-Dikjarazzjoni dwar il-“Kooperazzjoni dwar l-avvanz fid-diġitalizzazzjoni tal-wirt kulturali” ta’ April 2019, l-Istati Membri qablu li jżidu l-isforzi tagħhom sabiex jiżviluppaw u jippromwovu aktar l-istandards u l-oqfsa tal-interoperabbiltà fl-inizjattivi ta’ diġitalizzazzjoni. Għalhekk, jenħtieġ li l-Istati Membri u l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali jsaħħu l-isforzi tagħhom sabiex jappoġġaw jew jaderixxu mal-istandards u mal-oqfsa rilevanti sabiex jitħaffu l-kondiviżjoni u l-użu mill-ġdid tad-data.

(18)

Il-ħolqien ta’ spazju komuni Ewropew tad-data għall-wirt kulturali se jagħti lill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali l-possibbiltà li jibnu fuq l-iskala tas-suq uniku, f’konformità mal-istrateġija Ewropea tad-data (21). Se jrawwem l-użu mill-ġdid tal-kontenut u jixpruna l-kreattività f’diversi setturi, b’valur għall-ekonomija u għas-soċjetà kollha. B’mod partikolari, se jipprovdi kontenut ta’ kwalità għolja u aċċess effiċjenti, affidabbli u faċli għall-użu għall-assi tal-wirt kulturali diġitali Ewropew. Se jkompli jtejjeb il-kollaborazzjonijiet, is-sħubijiet u l-involviment man-network tas-sħab tad-data (eż. mużewijiet, galleriji, libreriji, arkivji madwar l-Ewropa), aggregaturi u esperti li jaħdmu fil-qasam tal-wirt kulturali diġitali. L-ispazju tad-data se jibni fuq l-istrateġija attwali Europeana għall-2020-2025 (22), li l-għan tagħha huwa li tagħti s-setgħa lill-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali fit-trasformazzjoni diġitali tagħhom.

(19)

Bħalissa Europeana tagħti aċċess għal 52 miljun assi ta’ wirt kulturali, li 45 % minnhom jistgħu jerġgħu jintużaw f’diversi setturi. L-immaġnijiet u t-test jammontaw għal 97,5 % tal-assi, bi 2,47 % biss irrappreżentati minn kontenut awdjoviżiv u b’0,03 % biss minn 3D. Żieda fil-kontribuzzjonijiet ta’ assi diġitalizzati ta’ kwalità għolja, bħal fit-3D, ittejjeb l-innovazzjoni u l-ħolqien permezz tal-użu u l-użu mill-ġdid tal-assi tal-wirt kulturali diġitalizzati f’diversi dominji ewlenin (eż. l-edukazzjoni, il-bliet intelliġenti u l-immudellar ambjentali, it-turiżmu sostenibbli u s-setturi kreattivi kulturali). L-introduzzjoni ta’ 40 miljun ass addizzjonali, ta’ kwalità għolja, diġitalizzati u diversifikati permezz tal-ispazju tad-data żżid mar-rikkezza tal-materjal disponibbli online, filwaqt li tippromwovi aktar il-wirt kulturali Ewropew tagħna. Din iż-żieda tippermetti wkoll użu mill-ġdid imtejjeb u, għalhekk, servizzi u applikazzjonijiet ġodda potenzjali. Huwa importanti li l-istituzzjonijiet tal-wirt kulturali jagħtu kontribuzzjonijiet sinifikanti għall-ispazju tad-data, bl-appoġġ tal-Istati Membri.

(20)

L-aggregaturi nazzjonali u tad-dominju jew tematiċi għandhom rwol ewlieni fix-xenarju tal-wirt kulturali, billi jibnu pontijiet bejn id-diversi atturi fis-settur tal-wirt kulturali u lil hinn minnu, fil-livell nazzjonali u Ewropew. Pereżempju, l-aggregaturi nazzjonali jaggregaw u jarrikkixxu l-kontenut għal Europeana, jagħtu aċċess għall-assi tal-wirt kulturali ta’ pajjiżhom u jippromwovuhom, u jakkomunaw riżorsi u għarfien siewja għas-settur tal-wirt kulturali. Madankollu, għalkemm il-biċċa l-kbira tal-aggregaturi madwar l-UE għandhom mandat uffiċjali għall-attivitajiet tagħhom, għad hemm ħafna oħrajn li jeħtieġu wieħed u li qegħdin isibuha diffiċli sabiex jiżguraw riżorsi suffiċjenti u sostenibbli jew appoġġ organizzazzjonali. Jenħtieġ li l-Istati Membri jindirizzaw din l-isfida billi jsaħħu r-rwol tal-aggregaturi, jipprovdu appoġġ adegwat u jappoġġaw il-kontribut tagħhom għall-ispazju komuni Ewropew tad-data għall-wirt kulturali.

(21)

Iż-żieda mistennija fin-numru u fil-kumplessità tal-assi diġitali se tirrikjedi soluzzjonijiet siguri, reżiljenti, effiċjenti u sostenibbli bbażati fuq il-cloud għall-ipproċessar, għall-aċċess u għall-ġestjoni ta’ tali settijiet ta’ data. Għalhekk, l-appoġġ tal-Istati Membri (23) għall-federazzjoni Ewropea ta’ infrastruttura u ta’ servizzi cloud-to-edge se jkun kruċjali għall-aċċess effettiv għall-assi tal-wirt kulturali diġitalizzati.

(22)

Din ir-Rakkomandazzjoni tibni fuq ir-Rakkomandazzjoni 2011/711/UE u tissostitwixxiha,