ANNESS

OBJETTIVI XJENTIFIĊI U TEKNOLOĠIĊI, DESKRIZZJONI ĠENERALI TAT-TEMI U TAL-ATTIVITAJIET

I.   OQSMA TEMATIĊI TAR-RIĊERKA

I.A   Riċerka tal-enerġija mill-fużjoni

Għan ġenerali

L-iżvilupp tal-bażi ta’ għarfien għal ITER u t-twettiq tiegħu, bħala pass importanti lejn il-ħolqien ta’ prototipi ta’ reatturi għal impjanti tal-enerġija li jkunu sikuri, sostenibbli, ambjentalment responsabbli, u ekonomikament vijabbli.

Attivitajiet

1.   Ir-realizzazzjoni tal-ITER

Il-Komunità għandha responsabbiltà speċjali fi ħdan l-Organizzazzjoni ITER bħala l-ospitu tal-proġett u għandha rwol ewlieni, partikolarment fir-rigward tal-governanza tal-Organizzazzjoni Internazzjonali ITER, l-immaniġjar u r-reklutaġġ tal-persunal, kif ukoll appoġġ ġenerali tekniku u amministrattiv.

Il-parteċipazzjoni tal-Komunità fl-ITER bħala waħda mill-Partijiet ser tinkludi aktar kontributi għall-kostruzzjoni ta’ tagħmir u stallazzjonijiet meħtieġa fis-sit tal-ITER, u appoġġ għall-proġett waqt il-kostruzzjoni.

L-attivitajiet ta’ R&Ż li jappoġġaw il-kostruzzjoni tal-ITER ser jitwettqu fl-Assoċjazzjonijiet tal-Fużjoni u l-industriji Ewropej. Dawn ser jinkludu l-iżvilupp u l-ittestjar tal-komponenti u s-sistemi.

2.   R&Ż bi tħejjija għall-operazzjoni ITER

Programm ta’ fiżika u teknoloġija ffukat ser jimmira li jikkonsolida l-għażliet tal-proġett ITER u jipprepara għall-bidu mgħaġġel tal-operazzjoni ITER. Se jitwettaq permezz ta’ attivitajiet sperimentali, teoretiċi u ta’ mmodellar koordinati bl-użu tal-faċilitajiet JET u apparat ieħor sperimentali u komputazzjonali rilevanti. Ser jiżgura li l-Ewropa tħalli l-impatt neċessarju fuq il-proġett ITER, u jħejji għal rwol Ewropew qawwi fl-esplojtazzjoni tiegħu. Hija ser tinkludi:

—	il-valutazzjoni tat-teknoloġiji speċifiċi ewlenin għall-operazzjoni ITER permezz tal-esplojtazzjoni tat-Titjibiet JET (l-ewwel ħajt, sistemi ta’ tisħin, dijanjostiċi simili għal tal-ITER);

—	esplorazzjoni tax-xenarji tat-tħaddim tal-ITER permezz ta’ esperimenti mmirati fuq il-JET u faċilitajiet oħra, u attivitajiet ta’ mudellar ikkoordinati.

3.   Attivitajiet teknoloġiċi limitati bi tħejjija għad-DEMO

Teknoloġiji u materjali ewlenin meħtieġa għal-liċenzjar, il-kostruzzjoni u l-operazzjoni tal-impjant tal-enerġija DEMO ser jiġu żviluppati aktar fl-Assoċjazzjonijiet tal-Fużjoni u fl-industrija sabiex jiġu ttestjati fl-ITER u biex l-industrija Ewropea tiġi ppożizzjonata biex tkun kapaċi tibni d-DEMO u tiżviluppa impjanti tal-enerġija mill-fużjoni fil-futur. Ser jiġu implimentati l-attivitajiet li ġejjin:

—

aktar xogħol mit-tim tal-proġett dedikat fuq l-Attivitajiet ta’ Validazzjoni ta’ Inġinerija u ta’ Disinn ta’ Inġinerija biex isiru t-tħejjijiet għall-kostruzzjoni tal-Faċilità Internazzjonali għall-Irradjazzjoni ta’ Materjali tal-Fużjoni, li ser tintuża għall-ittestjar ta’ materjali għal impjant tal-enerġija mill-fużjoni,

—

l-iżvilupp, l-ittestjar tal-irradjazzjoni u l-immudellar ta’ materjali b’attivazzjoni baxxa u radjureżistenti; l-iżvilupp tat-teknoloġiji ewlenin meħtieġa għat-tħaddim ta’ impjanti tal-enerġija mill-fużjoni, inklużi kutri; attivitajiet ta’ disinn kunċettwali tad-DEMO, inklużi aspetti ta’ sikurezza u ambjentali.

4.   Attivitajiet ta’ R&Ż għat-terminu twil

Waqt li jibni fuq l-attivitajiet speċifikament relatati mal-ITER u d-DEMO, il-programm speċifiku ser jiżviluppa kompetenzi u jkabbar il-bażi ta’ għarfien fil-kampijiet strateġikament rilevanti għall-impjanti tal-enerġija mill-fużjoni futuri. Dawn l-attivitajiet ta’ riċerka ser itejbu l-fattibilità teknika u vijabilità ekonomika tal-enerġija mill-fużjoni. Azzjonijiet speċifiċi taħt il-Programm Kwadru ser jinkludu attivitajiet limitati kif ġej:

—

studju ta’ kunċetti mtejba għall-iskemi tal-konfinament manjetiku, inkluż stellaraturi. Ix-xogħol ser jikkonċentra fuq il-preparazzjoni tal-operazzjoni tal-istellaratur W7-X, l-utilizzazzjoni tal-apparati eżistenti għall-espansjoni tal-bażijiet tad-data sperimentali, u l-valutazzjoni tal-prospetti futuri għal dawn il-konfigurazzjonijiet,

—	esperiment, teorija, u aktar immudellar bl-għan aħħari ta’ fehim komprensiv tal-plażmi tal-fuzjoni għar-reatturi,

—	studji dwar l-aspetti soċjoxjentifiċi u dwar l-ekonomija tal-ġenerazzjoni tal-enerġija mill-fużjoni, u azzjonijiet immirati għall-promozzjoni ta’ kuxjenza pubblika u l-fehim tal-fużjoni.

5.   Ir-riżorsi umani, l-edukazzjoni u t-taħriġ – nibnu l-”Ġenerazzjoni ITER”

L-iżgurar ta’ riżorsi umani xierqa u livell għoli ta’ kooperazzjoni fil-qasam tematiku tal-fużjoni, għall-ħtiġijiet tal-ITER kemm għat-terminu immedjat kif ukoll għat-terminu medju, u għal aktar żvilupp tal-fużjoni, ser jiġu indirizzati permezz ta’:

—	l-appoġġ għall-mobilità ta’ riċerkaturi bejn l-organizzazzjonijiet parteċipi fil-programm speċifiku, sabiex jiġu promossi l-kollaborazzjoni u l-integrazzjoni aħjar tal-attivitajiet tar-riċerka, u biex iseddqu l-kooperazzjoni internazzjonali,

—	it-taħriġ f’livell għoli għal inġinierija u riċerkaturi f’livell postgradwati u postdottorali, inkluż l-użu ta’ faċilitajiet bħal pjattaformi ta’ taħriġ u ta’ seminars u workshops speċjalizzati, u t-trawwim tal-kooperazzjoni fost l-istituzzjonijiet ta’ edukazzjoni ogħla.

6.   L-infrastrutturi

Ir-realizzazzjoni tal-ITER fl-Ewropa, fil-qafas internazzjonali pprovdut mill-Organizzazzjoni ITER, ser iżżid b’dimensjoni Ewropea qawwija mal-infrastrutturi l-ġodda tar-riċerka.

7.   It-trasferiment tat-teknoloġija, l-involviment tal-industrija u l-innovazzjoni

L-ITER ser jeħtieġ strutturi organizzazzjonali aktar flessibbli biex jippermettu li l-proċess ta’ innovazzjoni u l-progress teknoloġiku jiġu ttrasferiti malajr għall-industrija, b’hekk jippermettu lill-industrija Ewropea ssir aktar kompetittiva. Dan ser jiġi indirizzat:

—

il-promozzjoni tal-innovazzjoni u l-iskambju ta’ għarfien espert ma’ universitajiet, istituti ta’ riċerka u industrija relatati, inkluża interazzjoni adatta mal-organizzazzjoni ITER u l-Impriża Konġunta Ewropea tal-Enerġija għall-Fużjoni (F4E) (bl-għoti ta’ opportunità ugwali lis-sħab fl-industrija biex jipparteċipaw, skont ir-regoli għall-akkwist rilevanti tal-Unjoni),

—	bl-inkuraġġiment għall-ġenerazzjoni ta’ brevetti,

—	bil-promozzjoni tal-Forum tal-Innovazzjoni tal-Industrija tal-Fużjoni, li ser jiżviluppa pjan direzzjonali għat-teknoloġija tal-fużjoni u inizjattivi tal-iżvilupp tar-riżorsi umani, b’enfasi fuq l-innovazzjoni u l-potenzjal għall-forniment ta’ prodotti u servizzi ġodda.

I.B   Fissjoni nukleari, sikurezza u protezzjoni mir-radjazzjoni

Objettivi ġenerali

L-istabbiliment ta’ bażi xjentifika u teknika soda sabiex jiġu aċċelerati l-iżviluppi prattiċi għall-ġestjoni aktar sikura ta’ skart radjuattiv b’ħajja twila, li ttejjeb b’mod partikolari s-sikurezza, filwaqt li tikkontribwixxi għall-effiċjenza tar-riżorsi u l-kosteffettività tal-enerġija nukleari u tiżgura sistema ta’ protezzjoni robusta u soċjalment aċċettabbli għall-bniedem u l-ambjent kontra l-effetti tar-radjazzjoni jonizzanti.

Attivitajiet

Ser jittieħdu azzjonijiet indiretti fil-fissjoni nukleari u r-radjuprotezzjoni fil-ħames oqsma prinċipali ta’ attività speċifikati hawn taħt. Fid-dawl tal-enfasi rinfurzata fuq is-sikurezza nukleari li tikkontribwixxi għar-riorjentazzjoni tar-riċerka nukleari, l-oqsma tal-istallazzjoni tas-sigurtà, il-protezzjoni mir-radjazzjoni (inklużi l-użi mediċi), u l-valutazzjoni tar-riskju ser jirċievu l-akbar attenzjoni possibbli. Hemm konnessjonijiet importanti mar-riċerka fis-Seba’ Programm Kwadru tal-Unjoni adottat permezz tad-Deċiżjoni Nru 1982/2006/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat- 18 ta’ Diċembru 2006 dwar is-Seba’ Programm Kwadru tal-Komunità Ewropea għall-attivitajiet ta’ riċerka, ta’ żvilupp teknoloġiku u ta’ dimostrazzjoni (2007-2013) (1), partikolarment fl-oqsma tal-enerġija, l-istandards Ewropej, l-edukazzjoni u t-taħriġ, il-protezzjoni tal-ambjent, is-saħħa, ix-xjenza tal-materjali, il-governanza, l-infrastrutturi komuni, is-sigurtà, il-kultura tas-sikurezza. Il-kooperazzjoni internazzjonali ser tiġi inkoraġġuta f’ħafna attivitajiet ta’ riċerka, b’fokus speċjali fuq is-sikurezza tal-istallazzjonijiet nukleari, u din ser issir f’kollaborazzjoni mal-fora rilevanti tekniċi u tal-partijiet interessati kif deskritt fil-ħsieb dwar il-fissjoni nukleari, sikurezza u protezzjoni mir-radjazzjoni fil-Punt I.B tal-Anness I tad-Deċiżjoni 2012/93/Euratom.

1.   Ġestjoni ta’ skart radjuattiv aħħari

Studji tal-inġinerija u dimostrazzjoni ta’ disinji ta’ mħażen ġeoloġiċi sabiex titħejja l-implimentazzjoni waqt li tiġi żgurata s-sikurezza operattiva. Studji li jikkontribwixxu għal fehim aħjar tal-iskart u l-imġiba tagħhom matul iż-żmien, l-iżvilupp ta’ metodoloġiji robusti għall-valutazzjoni tal-prestazzjoni u s-sikurezza, l-investigazzjoni tal-governanza u l-kwistjonijiet tas-soċjetà relatati mal-aċċettazzjoni mill-pubbliku u attivitajiet oħrajn jiġi enfasizzat l-iżvilupp ta’ fehma Ewropea komuni dwar il-kwistjonijiet prinċipali relatati mal-ġestjoni u d-disponiment tal-iskart.

2.   Is-sistemi tar-reatturi

Waqt li jiġi rispettat l-objettiv ġenerali, riċerka li tenfasizza l-operazzjoni sikura tas-sistemi ta’ reatturi kollha (inklużi l-faċilitajiet taċ-ċiklu tal-karburant nukleari) li jintużaw fl-Ewropa jew, safejn meħtieġ sabiex tinżamm il-kompetenza esperta ġenerali dwar is-sikurezza nukleari fl-Ewropa, dawk it-tipi ta’ reatturi li jistgħu jintużaw fil-futur, li jiffukaw esklużivament fuq l-aspetti ta’ sikurezza. Dan jinkludi l-valutazzjoni u l-immaniġjar tal-ħajja operatorja tal-impjanti, il-kultura tas-sikurezza (minimizzar tar-riskju ta’ żball uman jew organizzazzjonali), metodoloġiji avvanzati ta’ valutazzjoni tas-sikurezza, għodod numeriċi ta’ simulazzjoni, l-istrumentazzjoni u l-kontroll, il-prevenzjoni u l-mitigazzjoni ta’ aċċidenti gravi, ma’ attivitajiet assoċjati biex jottimizzaw l-immaniġjar tal-għarfien u jżommu l-livell tal-kompetenzi.

L-attivitajiet jinkludu attivitajiet ta’ riċerka bażiċi u ewlenin trasversali (bħax-xjenza materjali) (2) u, waqt li jiffukaw esklużivament fuq l-aspetti ta’ sikurezza, l-istudju ta’ reatturi futuri u l-aspetti kollha taċ-ċiklu tal-karburant bħad-diviżjonar u t-trasmutazzjoni.

3.   Il-protezzjoni mir-radjazzjoni

L-attivitajiet f’dan il-qasam ser jiffokaw fuq:

—	Kwantifikazzjoni aħjar tar-riskji għas-saħħa għal esponimenti baxxi u prolungati, inkluża l-varjabbiltà individwali, permezz ta’ studji epidemjoloġiċi u fehim aħjar tal-mekkaniżmi minn riċerka fil-bijoloġija ċellulari u molekulari.

—	Titjib fis-sikurezza u l-effikaċja tal-użijiet mediċi tar-radjazzjoni permezz ta’ żviluppi teknoloġiċi ġodda u l-ksib ta’ bilanċ xieraq bejn il-benefiċċji u r-riskji ta’ dawn l-użijiet.

—	It-titjib fil-koerenza u l-integrazzjoni tal-immaniġjar tal-emerġenzi u ġestjoni ta’ wara l-aċċidenti fl-Ewropa permezz tal-iżvilupp ta’ għodod u strateġiji komuni u d-dimostrazzjoni tal-effikaċja tagħhom f’ambjenti operazzjonali.

—	F’oqsma oħrajn, l-attivitajiet nazzjonali ta’ riċerka ser ikunu integrati b’mod aktar effettiv kif jitqies meħtieġ.

4.   L-infrastrutturi

Fejn hemm valur miżjud Ewropew ċar b’mod speċjali biex tiġi stabbilita massa kritika, jingħata appoġġ għad-disinn, il-modernizzar, il-kostruzzjoni u/jew l-operazzjoni ta’ infrastrutturi ta’ riċerka ewlenin meħtieġa fi kwalunkwe qasam tematiku ta’ hawn fuq, inkluż l-iffaċilitar tal-aċċess adatt għall-infrastrutturi eżistenti u futuri għall-ħaddiema individwali fir-riċerka u t-timijiet tar-riċerka.

5.   Ir-riżorsi umani u t-taħriġ (3)

Koordinazzjoni tal-programmi nazzjonali u l-provvista tal-ħtiġijiet ġenerali ta’ taħriġ fix-xjenza u t-teknoloġija nukleari permezz ta’ firxa ta’ strumenti, inklużi dawk kompetittivi, bħala parti mill-appoġġ ġenerali għar-riżorsi umani fl-oqsma tematiċi kollha. Dan jinkludi appoġġ għall-korsijiet ta’ taħriġ u netwerks ta’ taħriġ, u miżuri biex is-settur isir aktar attraenti għal xjenzjati u inġiniera żgħażagħ u tittejjeb il-koordinazzjoni bejn l-istituzzjonijiet tal-edukazzjoni tal-Unjoni sabiex jiġi żgurat li l-kwalifiki jkunu ekwivalenti fl-Istati Membri kollha.

II.   ASPETTI ETIĊI

Waqt l-implimentazzjoni ta’ dan il-programm u fl-attivitajiet ta’ riċerka li joħorġu minnu, għandhom jiġu rispettati prinċipji fundamentali tal-etika. Dawn jinkludu, fost l-oħrajn, il-prinċipji riflessi fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, inklużi dawn li ġejjin: il-protezzjoni tad-dinjità tal-bniedem u l-ħajja tal-bniedem, il-protezzjoni tad-data personali u l-privatezza, kif ukoll l-annimali u l-ambjent skont il-liġi tal-Komunità u l-aħħar verżjonijiet tal-konvenzjonijiet, il-linji gwida u l-kodiċi ta’ kondotta internazzjonali rilevanti, eż. id-Dikjarazzjoni ta’ Ħelsinki, il-Konvenzjoni tal-Kunsill tal-Ewropa dwar id-Drittijiet tal-Bniedem u l-Bijomediċina ffirmata f’Oviedo fl-4 ta’ April 1997 u l-Protokolli Addizzjonali tagħha, il-Konvenzjoni tan-NU dwar id-Drittijiet tat-Tfal, id-Dikjarazzjoni Universali dwar il-ġenoma tal-bniedem u d-drittijiet tal-bniedem adottata mill-UNESCO, il-Konvenzjoni tan-NU dwar l-Armi Bijoloġiċi u Tossiniċi, it-Trattat Internazzjonali dwar ir-Riżorsi Ġenetiċi tal-Pjanti għall-Ikel u l-Agrikoltura, u r-riżoluzzjonijiet rilevanti tal-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa.

Ser jittieħed kont ukoll tal-opinjonijiet tal-Grupp Ewropew ta’ Konsulenti dwar l-Implikazzjonijiet Etiċi tal-Bijoteknoloġija (1991-1997) u l-opinjonijiet tal-Grupp Ewropew dwar l-Etika fix-Xjenza u t-Teknoloġiji godda (mill-1998 ’il quddiem).

B’konformità mal-prinċipju ta’ sussidjarjetà u d-diversità ta’ approċċi eżistenti fl-Ewropa, il-parteċipanti fi proġetti ta’ riċerka għandhom ikunu konformi mal-leġiżlazzjoni, ir-regolamenti u r-regolamenti etiċi kurrenti fil-pajjiżi fejn titwettaq ir-riċerka. Fi kwalunkwe każ, japplikaw id-dispożizzjonijiet nazzjonali u l-ebda riċerka pprojbita fi kwalunkwe Stat Membru jew pajjiż ieħor partikolari ma tiġi appoġġata mill-finanzjament Komunitarju sabiex titwettaq f’dak l-Istat Membru jew pajjiż.

Fejn xieraq, dawk li jwettqu proġetti ta’ riċerka għandhom ifittxu l-approvazzjoni tal-kumitati etiċi nazzjonali jew lokali rilevanti qabel ma jinbdew l-attivitajiet ta’ riċerka u żvilupp teknoloġiku. Reviżjoni etika ser tiġi wkoll implimentata sistematikament mill-Kummissjoni għal proposti li jittrattaw kwistjonijiet etikament sensittivi jew fejn aspetti etiċi ma jkunux ġew indirizzati b’mod adegwat. F’każijiet speċifiċi tista’ ssir revizjoni etika matul l-implimentazzjoni ta’ proġett.

L-Artikolu 13 tat-Trattat dwar il-Funzjomanemt tal-Unjoni Ewropea jeħtieġ li l-Unjoni u l-Istati Membri tagħti kull rigward lill-ħtiġiet tal-benesseri tal-annimali meta tifformula u timplimenta linji politiċi tal-Unjoni inkluża r-riċerka. Id-Direttiva tal-Kunsill 86/609/KEE tal-24 ta’ Novembru 1986 dwar l-approssimazzjoni tal-liġijiet, regolamenti u dispożizzjonijiet amministrattivi tal-Istati Membri dwar il-protezzjoni tal-annimali użati għall-għanijiet sperimentali u għanijiet oħra xjentifiċi (4) teħtieġ li l-esperimenti kollha jkunu disinjati b’tali mod li jevitaw dieqa u uġigħ u tbatija bla bżonn għall-annimali sperimentali; li jintuża numru minimu ta’ annimali; u li jiġu involuti annimali bl-aktar grad baxx ta’ sensittività newropsikoloġika; li jiġu kkawżati l-inqas uġigħ, tbatija, dieqa jew ħsara dejjiema. L-alterazzjoni tal-wirt ġenetiku tal-annimali u l-klonazzjoni tal-annimali tista’ tkun ikkunsidrat biss jekk il-miri huma etikament ġustifikati u l-kondizzjonijiet huma tali li l-ġid tal-annimali huwa garantit u l-prinċipji tal-bijodiversità huma rispettati. Matul l-implimentazzjoni ta’ dan il-programm speċifiku, avvanzi xjentifiċi u dispożizzjonijiet nazzjonali u internazzjoniali se jiġu regolarment immonitorjati mill-Kummissjoni sabiex jitqies kwalunkwe żvilupp.

---

(1)  ĠU L 412, 30.12.2006, p. 1.

(2)  Hu mifhum li l-ĊER huwa responsabbli mill-appoġġ tar-riċerka fil-fruntiera fl-oqsma kollha tax-xjenza u t-teknoloġija.

(3)  Huwa mifhum lir-responsabilità għall-mobilità tar-riċerkaturi bejn l-oqsma kollha tax-xjenza u t-teknoloġija taqa' fuq il-Programm “Nies” taħt il-Programm Kwadru tal-Unjoni.

(4)  ĠU L 358, 18.12.1986, p. 1.