11.9.2009   

MT

Il-Ġurnal Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea

C 218/21

1.1

Il-KESE jsostni li l-Ewropa qiegħda fl-avangwardja fl-iżvilupp responsabbli tan-nanoxjenzi u n-nanomaterjali (N&N), u għaldaqstant qed tikkontribwixxi għall-progress ekonomiku u soċjali fuq livell dinji.

1.2

Il-KESE jenfasizza l-ħtieġa ta’ żvilupp mgħaġġel tal-applikazzjonijiet industrijali u transsettorjali tan-nanoteknoloġiji, waqt li jitqies:

1.3

Il-KESE jaqbel mal-prinċipji mniżżla fil-Kodiċi ta’ Kondotta għan-nanoteknoloġiji, u jqishom validi anke għar-reviżjoni tal-qafas ġuridku-regolatorju Ewropew tan-N&N.

1.4

Il-KESE jesprimi tħassib dwar il-progress bil-mod wisq irreġistrat fl-applikazzjonijiet tan-nanoteknoloġiji fuq is-suq u fir-riċerka fuq l-effetti tan-nanomaterjali fuq l-ambjent, is-saħħa u t-tossikoloġija.

1.5

Il-KESE huwa konvint li l-kumplessità u l-iżvilupp mgħaġġel tan-nanoteknoloġiji, u l-fatt li jinvolvu firxi wiesgħa ta’ dixxiplini xjentifiċi, jeħtieġu approċċ multidixxiplinari, speċjalment fir-rigward tal-kwistjonijiet tar-riskji, f’qafas regolatorju, etiku u soċjali: dan huwa indispensabbli sabiex jinstabu soluzzjonijiet aċċettati minn kulħadd dwar il-ġestjoni tar-riskji, imsejsa fuq pedamenti affidabbli, kompleti u responsabbli.

1.6

Sistema ottimali ta’ gvernanza għandha tirrispetta l-bilanċ bejn id-diversi aspetti tal-iżvilupp responsabbli tan-nanomaterjali, u l-KESE jirrakkomanda li l-Osservatorju tan-Nanoteknoloġiji jiġi trasformat fi struttura permanenti biex ikun jista’ jipprovdi analiżi fuq bażi xjentifika u ekonomika soda u biex jevalwa l-impatt fuq is-socjetà; ir-riskji potenzjali għall-ambjent, is-saħħa u s-sigurtà fuq il-post tax-xogħol (EHS), f’kooperazzjoni mal-aġenziji l-oħra Ewropej ikkonċernati.

1.7

Il-KESE huwa tal-fehma li l-ħtieġa ta’ qafas ta’ referenza regolatorju integrat, minbarra sistema ta’ gvernanza, bil-għan li jittratta b’mod ċar u affidabbli il-bżonnijiet emerġenti speċjalment f’dawk li huma metodi komuni ta’ klassifikazzjoni, metroloġija u ttestjar tal-validità tal-protokolli eżistenti u ta’ protokolli ġodda, u ta’ riċerka qabel u waqt l-implimentazzjoni tar-regoli.

1.8

Skont il-KESE hija meħtieġa azzjoni qawwija fl-edukazzjoni u l-formazzjoni interdixxiplinari, kif ukoll azzjoni li tintegra f’dan l-isforz, bl-għajnuna ta’ infrastruttura ta’ eċċellenza, l-evalwazzjoni u l-prevenzjoni tar-riskji.

1.9

Il-KESE jqis importanti l-iżvilupp ta’ azzjoni Ewropea ta’ stipular ta’ livelli ta’ referenza (benchmarks) tal-inizjattivi meħtieġa, fir-rigward tal-evalwazzjoni tar-riskji fl-Ewropa, fl-Istati Uniti, fil-Ġappun u fl-ekonomiji emerġenti.

1.10

Skont il-KESE, jeħtieġ appoġġ għall-ħidmiet ta’ standardizzazzjoni teknika u regolatorja tas-CEN, is-CENELEC u l-ETSI, anke b’setgħat ċari u trasparenti għall-Kummissjoni, sabiex jiddaħħlu fil-ħidmiet tal-ISO/TC 229 f’livell internazzjonali, biex b’hekk jiġi ffaċilitat il-kummerċ dinji sikur tan-nanoteknoloġiji, in-nanoprodotti u sistemi aktar kumplessi li jintegraw l-N&N.

1.11

Il-KESE jirrakkomanda t-tisħiħ tad-djalogu strutturat mas-soċjetà ċivili, imsejjes fuq bażi soda u trasparenti, li jagħti l-qawwa ta’ vuċi waħda Ewropea f’dan il-qasam vitali għall-futur tagħna fil-kuntest internazzjonali.

1.12

Il-KESE jitlob li r-rapport tal-Pjan ta’ Azzjoni għall-2009 jinkludi kapitolu ddedikat speċifikament għal:

2.1

F’dawn l-aħħar snin il-Kummissjoni saret l-akbar korp ta’ ffinanzjar pubbliku fil-qasam tal-N&N: hija fil-fatt ħarġet 1.4 miljun euro permezz tas-Sitt Programm Qafas (6PQ) tal-RTD u kważi 600 miljun euro fl-ewwel sena tas-7 PQ 2007–2013: minn dan l-ammont, 28 miljun euro ġew allokati għar-riċerka dwar is-sikurezza tal-N&N, biex it-total allokat għas-settur ilaħħaq madwar 80 miljun euro (1).

2.2

Twaqqfu diversi Pjattaformi Teknoloġiċi Ewropej speċifikament għall-applikazzjonijiet nanoteknoloġiċi, bħal dik tan-nanoelettronika (ENIAC), dik tan-nanomediċina u tal-kimiċi sostenibbli.

2.3

F’livell dinji, fis-snin 2004–2006, in-nefqa pubblika u privata globali fl-N&N laħqet 24 miljun euro: aktar minn 25 % ta’ din iċ-ċifra nħarġet mill-Ewropa u minn dan il-perċentwal, 5-6 % (2).

2.4

Id-dispożizzjonijiet taħt is-7PQ tal-RTD 2007-2013 (3) li jikkonċernaw l-N&N jeżiġu r-rispett tal-aspetti etiċi fundamentali li l-prinċipji tagħhom jinsabu fil-Karta tad-Drittijiet Fundamentali.

2.5

Ir-rapport tat-Tielet Djalogu Internazzjonali dwar R&D responsabbli fin-nanoteknoloġiji enfasizza l-impenn li qed isir fl-oqsma li ġejjin:

2.6

L-impenn tad-diversi organizzazzjonijiet internazzjonali intwera fl-inizjattivi elenkati hawn taħt:

2.7

Ir-Rapport dwar in-nanoxjenzi u n-nanoteknoloġija: Opportunitajiet u inċertezzi (4) tar-Royal Society fir-Renju Unit jgħid hekk: Sakemm ma nsirux nafu aktar dwar l-impatt ambjentali tan-nanopartikoli u tan-nanotubi, aħna nirrikmandaw li r-rilaxx fl-ambjent ta’ nanotubi u nanopartiċelli manifatturati għandu kemm jista’ jkun jiġi evitat.

2.8

In-nanomaterjali diġà jeżistu f’ħafna oġġetti li jintużaw kuljum (5): il-pannelli li jitnaddfu awtomatikament, li jillimitaw l-użu tad-deterġenti; l-aġenti diżinkwinanti għat-tneħħija tal-ossidu tan-nitroġenu mill-arja; iċ-ċelloli fotvoltajċi tal-aħħar ġenerazzjoni; il-materjali termoiżolanti; is-sistemi tas-sekwestru tas-CO2; in-nanofiltri tal-arja u tal-ilma, minbarra l-applikazzjonijiet numerużi fid-dijanjostika medika u f’terapiji mhux invażivi.

2.9

Il-problema tinħoloq ukoll mill-ħtieġa tal-adattament tal-protokolli għall-evalwazzjoni tar-riskji tat-tossiċità fuq medda qasira u twila taż-żmien, fuq in-nanomaterjali, u l-fenomeni tal-akkumulazzjoni u l-amalgamazzjoni tagħhom ma’ sustanzi oħra fl-ekosistema u fuq it-tessut organiku tal-bniedem.

2.10

L-istandards u l-verifiki tal-evalwazjoni tar-riskji f’ambjenti kumplessi jistgħu jvarjaw bejn il-laboratorju u barra: Ir-riċerki dwar dawn (6) għandhom imorru lil hinn mill-prodotti protettivi konvenzjonali, bħall-filtri, maskri tan-nifs, ilbies protettiv u ingwanti: oġġetti ttestjati b’nanopartiċelli tal-grafit, twal 10 – 50 nanometri.

2.11

Kif issostni l-Kummissjoni – u kif enfasizza l-KESE diversi drabi – “L-Avviċinament integrat, sikur u responsabbli sar il-qalba tal-politika tal-UE għan-nanoteknoloġija.” L-ambitu tal-applikazzjonijiet u r-ramifikazzjonijiet huwa vast u b’hekk jeħtieġ li jkun hemm viżjoni wiesgħa sabiex jiġu identifikati u sfruttati l-punti komuni u l-interdipendenzi ta’ din ix-xjenza, li tkopri medda mill-fiżika nukleari sat-teknoloġija tal-plażma u minn nanomekkanika sal-ipproċessar tat-tessuti.

2.12

Minħabba li n-nanoproċessi jsiru f’dimensjoni nanoskopika (minn 10 sa inqas minn 9), diffiċilment immaġinabbli għal min ma jaħdimx fihom, in-nanomaterjali jeħtieġu mill-bidu nett djalogu kostruttiv mal-konsumaturi, biex jiġi identifikat u evitat il-periklu u biex jiġi eliminat kull biża’ mhux ġustifikat.

2.13

Il-KESE enfasizza mhux biss il-ħtieġa ta’ żvilupp mgħaġġel tal-applikazzjonijiet industrijali u multisettorjali, imma wkoll il-kuntest ekonomiku u soċjali, ġuridiku u regolamentari, fiskali u finanzjarju li fih iridu joperaw l-inizjattivi ta’ impriżi ġodda u ta’ profili professjonali innovattivi, u tal-ħarsien tal-aspetti etiċi, ambjentali, ta’ saħħa u sikurezza, tul iċ-ċiklu kollu tal-ħajja tal-applikazzjonijiet xjentifiċi (7).

2.14

Fl-opinjoni l-aktar reċenti tiegħu (8), il-KESE tenna l-ħtieġa ta’ “djalogu viżibbli u trasparenti mas-soċjetà ċivili, li jiżgura l-konnoxxenza bbażata fuq evalwazzjonijiet oġġetivi tar-riskji u tal-opportunitajiet tal-N&N, mhux l-inqas ta’ attenzjoni għall-ħarsien tal-aspetti etiċi u ambjentali, kif ukoll dawk tas-saħħa u s-sigurtà tal-ħaddiema u l-konsumaturi”.

2.15

Fl-2008 il-Kummissjoni adottat Rakkomandazzjoni (9) dwar riċerka responsabbli fis-setturi tal-N&N, u pproponiet Kodiċi ta’ Kondotta msejjes fuq seba’ prinċipji:

–   fehim: l-attivitajiet ta’ riċerka fl-N&N għandhom jinftiehmu mill-pubbliku u jirrispettaw id-drittijiet fundamentali, u l-applikazzjoni tagħhom għandha taqdi l-benessri tan-nies fis-soċjetà,

–   sostenibbiltà: Ir-rispett tal-prinċipji etiċi u l-iżvilupp għat-tul jimponi attivitajiet ta’ riċerka dwar l-N&N li ma jagħmlux ħsara l-ambjent, speċjalment lill-bniedem, l-annimali u l-pjanti,

–   prekawzjoni: rispett tal-prinċipju tal-prekawzjoni (10) biex jiġu evitati l-impatti li jista’ jkun hemm fuq is-saħħa u l-ambjent,

–   Inklussività: trasparenza, rispett għad-dritt tal-aċċess leġittimu għall-informazzjoni, ftuħ għall-partijiet kollha interessati,

–   eċċellenza: adozzjoni tal-aqwa standards xjentifiċi, ikluża l-integrità tar-riċerka u tal-prattiki tal-laboratorju tajbin (11),

–   innovazzjoni: governanza tar-riċerka dwar l-N&N biex tiġi massimizzata l-kreattività, il-flessibbiltà u l-kapaċità programmatika għat-tkabbir u l-innovazzjoni,

–   responsabbiltà: assunzjoni tar-responsabbiltà tar-riċerkaturi u l-korpi tar-riċerka dwar l-impatti soċjali, ambjentali u s-saħħa tal-bniedem, li jista’ jkun hemm fil-preżent u fil-futur.

Ir-Rakkomandazzjoni tipprevedi rapport annwali tal-Istati Membri dwar ir-riżultati tal-applikazzjoni tal-kodiċi u kull prattika tajba li tintuża biex jinkisbu.

2.16

Il-KESE jaqbel mal-prinċipji ta’ tali kodiċi u jqishom validi fir–rigward tar-reviżjoni tal-qafas ġuridiku u regolatorju Ewropew għall-N&N.

2.17

Il-KESE jesprimi tħassib dwar il-progress kajman irreġistrat fl-applikazzjoni tan-nanoteknoloġiji fis-suq u fir-riċerka fuq l-effetti tan-nanomaterjali fuq l-ambjent, is-saħħa u t-tossikoloġija.

2.18

Anke jekk bħalissa l-livell ta’ riskju marbut mal-espożizzjoni tal-ħaddiema u ċ-ċittadini jidher li għadu limitat, il KESE jqis indispensabbli t-tisħiħ tal-iskemi ta’ djalogu mad-dinja tar-riċerka u l-industrija bl-iskop li dawn l-aspetti jiddaħħlu – bl-istess importanza mogħtija lir-riżorsi umani u finanzjarji – fir-riċerka u l-applikazzjonijiet kollha tan-nanomaterjali, mill-bidu tal-ħolqien tagħhom.

2.19

Il-KESE jinnota l-eżistenza ta’ għadd kbir ta’ strumenti leġiżlattivi u regolamentari Komunitarji li jikkorrispondi għall-għadd daqstant ieħor kbir ta’ dixxiplini u s-setturi interessati (iktar minn 90): it-trasparenza kbira tad-dispożizzjonijiet Komunitarji u l-fehim tal-pubbliku jistgħu jiddgħajfu minħabba l-kumplessità tagħhom.

2.20

Sforz biex l-aspetti ġuridiċi jiġu ppubbliċizzati, l-iżvilupp ta’ sit tal-Internet interattiv dwar is-suġġett u ta’ parteċipazzjoni demokratika mħaddma mal-organizazjonijiet tas-soċjetà ċivili u t-tixrid ta’ gwidi għal prattiki tajba, jistgħu jħaffu l-fehim tal-qafas regolatorju, partikolarment għall-SMEs, il-konsumaturi u ċ-ċittadini.

2.21

Sistema otimali ta’ gvernanza għandha tkun kapaċi żżomm bilanċ bejn id-diversi aspetti tal-iżvilupp responsabbli tan-nanomaterjali. Il-KESE jirrikkomanda l-iżvilupp ta’ struttura permanenti ta’ referenza, anke abbażi tal-Osservatorju tan-Nanoteknoloġji mniedi fl-2008 bħala proġett iffinanzjat mill-UE (12): L-għan huwa li tiġi pprovduta analiżi affidabbli, kompleta u responsabbli fuq bażi xjentifika u ekonomika, jiġu eżaminati l-kwisjonijiet etiċi, previsti r-riskji potenzjali għas-saħħa u s-sikurezza (EHS) u żviluppati standards ġodda.

2.22

Il-KESE huwa konvint li kumplessità, l-evoluzzjoni mgħaġġla u t-trasversalità xjentifika tan-nanoteknoloġiji jeħtieġu approċċ multidixxiplinari (regolatorju, etiku u soċjali): dan huwa indispensabbli biex jiġu offruti, f’dik li hi ġestjoni u analiżi serja, kompleta u responabbli, li torganizza, tiddokumenta u tikkomunika b’eżattezza informazzjoni eżawrjenti dwar in-nanomaterjali prodotti.

3.1

Skont il-Kummissjoni, jeħtieġ b’mod partikolari li:

4.1

Il-KESE jsostni li l-Ewropa qiegħda fl-avangwardja fl-iżvilupp responsabbli tan-nanoxjenzi u n-nanomaterjali (N&N), u għaldaqstant qed tikkontribwixxi għall-progress ekonomiku u soċjali f’ambjent globali kompetittiv li joffri ħafna sfidi, u li huwa indispensabbli li f’tali proċess jiġi adottat mill-bidu nett approċċ multidixxiplinari li kapaċi jippermetti djalogu permanenti mas-soċjetà ċivili bħala premessa għall-aċċettabilità tiegħu.

4.2

Waqt li japprezza l-isforz tal-Kummissjoni fl-analiżi tal-għadd kbir ta’ miżuri Komunitarji eżistenti, il-KESE jqis li din l-analiżi għandha tiġi żviluppata iktar fi kwadru ta’ koerenza biex tipprovdi bażi trasparenti u dħulija mal-utent li hija meħtieġa biex jitwaqqaf djalogu strutturat mas-soċjetà, previst mill-KESE kemm-il darba (13).

4.3

Fl-opinjoni tal-KESE, jeħtieġ l-iżvilupp ta’ prospettivi ta’ evalwazzjoni tar-riskji tan-nanoteknoloġiji li kapaċi tipprevedi l-futur, bħalma jeħtieġ qafas regolatorju maqbul f’livell internazzjonali, biex jipprovdi tweġibiet ċari, afidabbli, u kompleti, u li jippermetti l-evalwazzjoni tal-impatt fuq kwistjonijiet etiċi, riskji potenzjali għall-ambjent, is-saħħa u s-sikurezza taċ-ċittadini u l-eventwalità li dawn iseħħu.

4.4

Il-KESE jitlob għalhekk l-iżvilupp ulterjuri tal-inizjattiva Komunitarja għal:

4.5

Il-KESE jitlob li r-rapport tal-2009 tal-Pjan ta’ Azzjoni 2005–2009 jinkludi kapitolu ddedikat għall-progress fil-qafas regolatorju tal-evalwazzjoni u l-prevenzjoni tar-riskji, l-effikaċja tal-protokolli tal-ittestjar u l-progress f’dan il-qasam u l-prijoritajiet ta’ azzjoni.