SENTENZA TAL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir-Raba’ Awla)

15 ta’ Lulju 2021 (*)

“Rinviju għal deċiżjoni preliminari – Prodotti mediċinali għall-użu mill-bniedem suġġetti għal preskrizzjoni medika – Direttiva 2001/83/KE – Kamp ta’ applikazzjoni – Reklamar ta’ spiżerija li tbigħ bil-korrispondenza intiż li ma jinfluwenzax l-għażla tal-klijent għal prodott mediċinali partikolari, iżda dik tal‑ispiżerija – Lotterija promozzjonali – Moviment liberu tal-merkanzija – Leġiżlazzjoni nazzjonali – Projbizzjoni li jiġu offruti, imħabbra jew mogħtija vantaġġi u rigali pubbliċitarji oħra fil-qasam tal-prodotti terapewtiċi – Modalitajiet ta’ bejgħ li ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 34 TFUE”

Fil-Kawża C‑190/20,

li għandha bħala suġġett talba għal deċiżjoni preliminari skont l‑Artikolu 267 TFUE, imressqa mill-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal‑Ġustizzja, il-Ġermanja), permezz ta’ deċiżjoni tal‑20 ta’ Frar 2020, li waslet fil‑Qorti tal-Ġustizzja fil‑5 ta’ Mejju 2020, fil-proċedura

DocMorris NV

vs

Apothekerkammer Nordrhein,

IL-QORTI TAL-ĠUSTIZZJA (Ir-Raba’ Awla),

komposta minn M. Vilaras (Relatur), President tal-Awla, N. Piçarra, D. Šváby, S. Rodin u K. Jürimäe, Imħallfin,

Avukat Ġenerali: H. Saugmandsgaard Øe,

Reġistratur: A. Calot Escobar,

wara li rat il-proċedura bil-miktub,

wara li kkunsidrat l-osservazzjonijiet ippreżentati:

–        għal DocMorris NV, minn A. Feissel u K. Wodarz, Rechtsanwältinnen,

–        għal Apothekerkammer Nordrhein, minn M. Douglas, Rechtsanwalt,

–        għall-Gvern Olandiż, minn M. Bulterman u J. Langer, bħala aġenti,

–        għall-Kummissjoni Ewropea, minn A. Sipos u M. Noll‑Ehlers, bħala aġenti,

wara li rat id-deċiżjoni, meħuda wara li nstema’ l-Avukat Ġenerali, li l-kawża tinqata’ mingħajr konklużjonijiet,

tagħti l-preżenti

Sentenza

1        It-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda l-interpretazzjoni tal-Artikolu 87(3) tad-Direttiva 2001/83/KEE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas‑6 ta’ Novembru 2001 dwar il-kodiċi tal-Komunità li għandu x’jaqsam ma’ prodotti mediċinali għall-użu mill-bniedem (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 27, p. 69), kif emendata bid-Direttiva 2012/26/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑25 ta’ Ottubru 2012 (ĠU 2012, L 299, p. 1) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva 2001/83”).

2        Din it-talba tressqet fil-kuntest ta’ tilwima bejn DocMorris NV, kumpannija rregolata mid-dritt Olandiż li topera spiżerija li tbigħ bil-korrispondenza stabbilita fil-Pajjiżi l-Baxxi, u l-Apothekerkammer Nordrhein (il-Kamra tal-Ispiżjara ta’ Nordrhein, il-Ġermanja), dwar prospett pubbliċitarju mqassam minn DocMorris lill-klijentela tagħha fil-Ġermanja għal “lotterija promozzjonali kbira”, li tipprevedi bħala kundizzjoni għall-parteċipazzjoni t-trażmissjoni ta’ riċetta għal prodott mediċinali suġġett għal preskrizzjoni medika.

 Il-kuntest ġuridiku

 Id-dritt tal-Unjoni

 Id-Direttiva 98/34

3        L-ewwel paragrafu tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 98/34/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑22 ta’ Ġunju 1998 li tistabbilixxi proċedura dwar l-għoti ta’ informazzjoni fil-qasam ta’ l-istandards u r-regolamenti tekniċi u r-regoli dwar is-servizzi tas-Soċjetà ta’ l-Informatika [informazzjoni] (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 20, p. 337), kif emendata bid-Direttiva 98/48/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑20 ta’ Lulju 1998 (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 21, p. 8) (iktar ’il quddiem id-“Direttiva 98/34”), jipprevedi li:

“Għall-għanijiet ta’ din id-Direttiva għandhom japplikaw it-tifsriet li ġejjin:

[…]

2.      ‘servizz’, kull servizz tas-Soċjetà ta’ l-Informatika [informazzjoni], jiġifieri kull servizz normalment ipprovdut għal rimunerazzjoni, mill-bogħod, b’mezzi elettroniċi u fuq it-talba individwali ta’ riċevitur ta’ servizzi.”

 Id-Direttiva 2000/31/KE

4        L-Artikolu 1(1) u (2) tad-Direttiva 2000/31/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tat‑8 ta’ Ġunju 2000 dwar ċerti aspetti legali tas-servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni, partikolarment il-kummerċ elettroniku, fis-Suq Intern (Direttiva dwar il-kummerċ elettroniku) (ĠU Edizzjoni Speċjali bil-Malti, Kapitolu 13, Vol. 25, p. 399), huwa fformulat kif ġej:

“1.      Din id-Direttiva tfittex li tikkontribwixxi għal funzjonament sewwa tas-suq intern billi tassigura l-moviment liberu bejn l-Istati Membri ta’ servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni.

2.      Din id-Direttiva tressaq, sal-limiti meħtieġa għall-akkwist tal-għanijiet stipulati fil-paragrafu 1, ċerti disposizzjonijiet nazzjonali dwar servizz minn soċjetà ta’ l-informazzjoni li jirrigwardaw is-suq intern, l-istabbiliment ta’ dawk li jipprovdu servizzi, komunikazzjonijiet kummerċjali, kuntratti elettroniċi, […]”

5        L-Artikolu 2(a) ta’ din id-direttiva jiddefinixxi s-“servizzi minn soċjetà ta’ l-informazzjoni” bħala s-servizzi fis-sens tal-punt (2) tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 98/34.

 Id-Direttiva 2001/83

6        L-Artikolu 86 tad-Direttiva 2001/83, li jinsab taħt it-Titolu VIII tagħha, intitolat “Reklamar”, jipprevedi li:

“1.      Għall-għanijiet ta’ dan it-Titolu, ‘reklamar ta’ prodotti mediċinali’ għandu jinkludi kull forma ta’ informazzjoni bieb-bieb, attività ta’ kkanvassjar jew inkoraġġiment bl-għan li jippromwovi l-preskrizzjoni, provvista, bejgħ jew konsum ta’ prodotti mediċinali; għandu jinkludi b’mod partikolari:

–      ir-reklamar ta’ prodotti mediċinali għall-pubbliku ġenerali,

–      reklamar ta’ prodotti mediċinali għal persuni kkwalifikati biex jiktbuhom jew jipprovduhom,

–      żjarat minn rappreżentanti li jbiegħu mediċini lil persuni kkwalifikati biex jiktbu prodotti mediċinali,

–      il-provvista ta’ kampjuni,

–      il-provvediment ta’ tħajjir għall-preskrizzjoni jew il-forniment ta’ prodotti mediċinali permezz ta’ rigal, offerta jew wegħda ta’ xi benefiċċju jew bonus, kemm fi flus kif ukoll b’oġġetti, ħlief fejn il-valur intrinsiku tagħhom ikun minimu,

–      sponsorizzazzjoni ta’ laqgħat promozzjonali li għalihom jattendu persuni kkwalifikati biex jippreskrivu jew jissuplixxu prodotti mediċinali,

–      sponsorizzazzjoni ta’ kungressi xjentifiċi li għalihom jattendu persuni kkwalifikati biex jippreskrivu jew jissupplixxu prodotti mediċinali u b’mod partikolari ta’ l-ispejjeż ta’ l-ivjaġġar u akkomodazzjoni relatata miegħu.

2.      Dawn li ġejjin mhumiex koperti minn dan it-Titolu:

–      l-ittikkettjar u l-fuljetti fil-pakkett, li huma suġġetti għad-disposizzjonijiet tat-Titolu V,

–      korrispondenza, possibilment flimkien ma’ materjal ta’ natura mhux promozzjonali, meħtieġ biex titwieġeb xi mistoqsija speċifika dwar prodott mediċinali partikolari,

–      stqarrijiet fattwali u informattivi u materjal referenzjali li għandu x’jaqsam, per eżempju, ma’ bidliet ta’ pakketti, twissijiet dwar reazzjonijiet ħżiena bħala parti minn prekawzjonijiet ġenerali dwar drogi, katalgi tal-kummerċ u listi ta’ prezzijiet, sakemm ma jkun fihom l-ebda riklamar dwar il-prodott,

–      informazzjoni li għandha x’taqsam mas-saħħa umana jew mard, kemm-il darba ma jkun hemm ebda referenza, ukoll indiretta, għal prodotti mediċinali.”

7        L-Artikolu 87(3) ta’ din id-direttiva jistabbilixxi li:

“Ir-reklamar ta’ prodott mediċinali:

—      għandu jinkoraġġixxi l-użu razzjonali tal-prodott mediċinali, billi jippreżentah oġġettivament u mingħajr ma jkabbar iż-żejjed il-proprjetajiet tiegħu,

—      m’għandux ikun qarrieqi.”

8        Skont l-Artikolu 88(1) sa (3) tal-imsemmija direttiva:

“1.      L-Istati Membri għandhom jipprojbixxu r-reklamar lill-pubbliku ġenerali ta’ prodotti mediċinali li:

(a)      huma disponibbli biss fuq riċetta medika, skond it-Titolu VI;

[…]

2.      Prodotti mediċinali jistgħu jiġu reklamati lill-pubbliku ġenerali li, skond il-komposizzjoni tagħhom u l-għan, huma maħsuba u disinjati għall-użu mingħajr l-intervent ta’ prattikant mediku għall-finijiet ta’ dijanjosi jew għar-riċetta jew moniteraġġ ta’ kura, bil-parir ta’ spiżjar, fejn meħtieġ.

3.      L-Istati Membri għandhom ikunu intitolati li jipprojbixxu, fuq it-territorju tagħhom, reklamar lill-pubbliku ġenerali ta’ prodotti mediċinali li n-nefqa tagħhom tista’ tiġi rinburżata.”

 Id-dritt Ġermaniż

9        L-ewwel sentenza tal-Artikolu 7(1) tal-Gesetz über die Werbung auf dem Gebiete des Heilwesens (Heilmittelwerbegesetz) (il-Liġi dwar ir-Reklamar tal-Prodotti Mediċinali), fil-verżjoni tagħha applikabbli għall-fatti fil-kawża prinċipali (iktar ’il quddiem il-“HWG”), tipprevedi li:

“Huwa pprojbit li jiġu offruti, imħabbra jew mogħtija vantaġġi u rigali pubbliċitarji oħra (prodotti jew servizzi) jew, għall-professjonisti tas-saħħa, li jaċċettawhom, sakemm:

1.      dawn il-vantaġġi u rigali pubbliċitarji huma oġġetti ta’ valur minimu […]. Il-vantaġġi u r-rigali pubbliċitarji għal prodotti mediċinali huma pprojbiti sa fejn jingħataw bi ksur tad-dispożizzjonijiet dwar il-prezzijiet applikabbli abbażi tal-[Arzneimittelgesetz (il-Liġi dwar il-Prodotti Mediċinali)].

2.      dawn il-vantaġġi u r-rigali pubbliċitarji

a)      jingħataw f’somma ta’ flus iddeterminata jew għandhom jiġu kkalkolati b’mod iddeterminat […]

[…]

Il-vantaġġi u r-rigali pubbliċitarji għal prodotti mediċinali, previsti fil-punt (a), huma pprojbiti sa fejn jingħataw bi ksur tad-dispożizzjonijiet dwar il-prezzijiet applikabbli abbażi tal-Liġi dwar il-Prodotti Mediċinali […]

[…]”

 Il-kawża prinċipali u d-domanda preliminari

10      DocMorris topera spiżerija li tbigħ bil-korrispondenza stabbilita fil-Pajjiżi l-Baxxi, li tikkunsinna lil klijenti fil-Ġermanja prodotti mediċinali suġġetti għal preskrizzjoni medika. F’Marzu 2015, hija qassmet, fil-Ġermanja kollha, prospett pubbliċitarju għal “lotterija promozzjonali kbira” li kien iwiegħed, bħala premju prinċipali, vawċer għal rota tal-elettriku ta’ valur ta’ EUR 2 500 u, bħala t-tieni sal-għaxar premju, xkupilja tas-snien tal-elettriku. Sabiex wieħed jipparteċipa fit-tlugħ bix-xorti, kien biżżejjed li tintbagħat lil DocMorris, f’envelope bil-posta mħallsa, ordni għal prodott mediċinali suġġett għal preskrizzjoni medika, billi jehmeż magħha din ir-riċetta medika.

11      Fis‑16 ta’ Ġunju 2015, il-Kamra tal-Ispiżjara ta’ Nordrhein, responsabbli mis-sorveljanza, f’din il-kontea, tal-osservanza tal-obbligi professjonali tal-ispiżjara, ressqet azzjoni kontra DocMorris quddiem il-Landgericht Frankfurt am Main (il-Qorti Reġjonali ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja), intiża għall-waqfien tar-reklamar inkwistjoni, minħabba li dan kien ta’ natura antikompetittiva.

12      Wara ċ-ċaħda tal-azzjoni tagħha mil-Landgericht Frankfurt am Main (il-Qorti Reġjonali ta’ Frankfurt am Main), il-Kamra tal-Ispiżjara ta’ Nordrhein appellat minn din id-deċiżjoni quddiem l-Oberlandesgericht Frankfurt am Main (il-Qorti Reġjonali Superjuri ta’ Frankfurt am Main, il-Ġermanja), li laqgħet dan l-appell. Għaldaqstant, DocMorris ippreżentat appell għal reviżjoni quddiem il-qorti tar-rinviju, il-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal-Ġustizzja, il-Ġermanja), li permezz tiegħu din il-kumpannija qiegħda titlob li tiġi stabbilita mill-ġdid is-sentenza mogħtija fl-ewwel istanza.

13      Il-qorti tar-rinviju tippreċiża li huwa biss ir-reklamar li jirrigwarda prodott speċifiku li jaqa’ taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-HWG, kuntrarjament għar-reklamar ġenerali għal impriża. Issa, reklamar għall-firxa kollha ta’ prodotti ta’ spiżerija, bħal dak inkwistjoni fil-kawża prinċipali, jista’ wkoll jitqies bħala reklamar ibbażat fuq prodott. Barra minn hekk, mill-Artikolu 86(1) u mill-Artikolu 88(1) sa (3) tad-Direttiva 2001/83 jirriżulta li din ma tkoprix biss ir-reklamar li jirrigwarda ċerti prodotti mediċinali speċifiċi, iżda wkoll ir-reklamar għal prodotti mediċinali b’mod ġenerali.

14      Il-qorti tar-rinviju tistaqsi dwar il-konformità mal-għanijiet u mad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2001/83 tal-projbizzjoni, bħala regola ġenerali, ta’ rigali pubbliċitarji prevista fl-ewwel sentenza tal-Artikolu 7(1) tal-HWG. Hija tqis li tali projbizzjoni tista’ tiġi ġġustifikata fid-dawl tal-Artikolu 87(3) ta’ din id-direttiva, peress li hija intiża li tevita r-riskju li, fid-deċiżjoni tiegħu li jirrikorri għal prodott mediċinali, il-konsumatur ikun influwenzat mill-prospett ta’ rigali pubbliċitarji marbuta max-xiri ta’ dan il-prodott mediċinali. Hija tqis, f’dan ir-rigward, li d-deċiżjoni tal-pazjent li jikseb prodott mediċinali suġġett għal preskrizzjoni medika mingħand spiżerija nazzjonali jew barranija li tbigħ bil-korrispondenza pjuttost milli mingħand spiżerija fiżika, li tista’ tagħti parir oġġettivament neċessarju, għandha tkun ibbażata fuq raġunijiet oġġettivi u ma tkunx suġġetta għal tali inċentivi.

15      Il-qorti tar-rinviju tikkonstata, madankollu, li d-Direttiva 2001/83 ma fiha ebda dispożizzjoni speċifika dwar ir-reklamar ta’ prodott mediċinali fil-forma ta’ lotterija li tinkludi tlugħ bix-xorti. Barra minn hekk, mis-sentenza tad‑19 ta’ Ottubru 2016, Deutsche Parkinson Vereinigung (C‑148/15, EU:C:2016:776) jirriżulta li l-ispiżeriji li jbigħu bil-korrispondenza stabbiliti fi Stati Membri oħra ma jistgħux jiġu pprojbiti milli jipprattikaw, fir-rigward tal-ispiżeriji konvenzjonali stabbiliti fit-territorju tal-Istat Membru kkonċernat, kompetizzjoni fil-prezzijiet intiża li tikkumpensa għal-limitazzjoni tal-offerta ta’ servizzi tagħhom, minħabba l-impossibbiltà li jipprovdu pariri individwali lill-pazjenti fuq il-post.

16      Issa, minħabba l-kuntest ġuridiku applikabbli fil-Ġermanja għall-bejgħ ta’ prodotti mediċinali suġġetti għal preskrizzjoni medika u, b’mod partikolari, it-teħid ta’ responsabbiltà fir-rigward tal-parti l-kbira tal-ispiża ta’ tali prodotti mediċinali mill-organi ta’ assigurazzjoni għall-mard, ma teżistix, bejn l-ispiżeriji konvenzjonali stabbiliti fil-Ġermanja, kompetizzjoni fil-prezzijiet paragunabbli għal dik li teżisti f’setturi kummerċjali oħra. L-ispiżeriji li jbigħu bil-korrispondenza stabbiliti fi Stati Membri oħra jipprattikaw, għalhekk, forma oħra ta’ kompetizzjoni permezz tal-prezzijiet, billi joffru lill-klijenti tagħhom vantaġġi li għandhom valur pekunjarju, fil-forma ta’ vawċers jew ta’ benefiċċji.

17      F’dawn iċ-ċirkustanzi, il-Bundesgerichtshof (il-Qorti Federali tal-Ġustizzja) iddeċidiet li tissospendi l-proċeduri quddiemha u li tagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domanda preliminari li ġejja:

“Huwa konformi mad-dispożizzjonijiet tat-Titolu VIII, u b’mod partikolari mal-Artikolu 87(3) tad-Direttiva [2001/83], li dispożizzjoni nazzjonali tiġi interpretata (f’’dan il-każ l-ewwel sentenza tal-Artikolu 7(1) tal-[HWG]) fis-sens li huwa pprojbit għal spiżerija li tbigħ bil-korrispondenza stabbilita fi Stat Membru ieħor li tiġbed lejha klijenti billi toffri premju fil-kuntest ta’ lotterija promozzjonali peress li l-parteċipazzjoni fil-lotterija promozzjonali hija marbuta mal-preżentazzjoni ta’ riċetta għal prodott mediċinali għall-użu mill-bniedem suġġetta għal preskrizzjoni medika, li l-premju mwiegħed ma huwiex prodott mediċinali, iżda oġġett ieħor (f’dan il-każ rota tal-elettriku li tiswa EUR 2 500 u xkupilji tas-snien tal-elettriku), u li ma hemmx riskju li jiġi inkoraġġit użu irrazzjonali jew eċċessiv tal-prodotti mediċinali?”

 Fuq id-domanda preliminari

18      Permezz tad-domanda tagħha, il-qorti tar-rinviju tistaqsi, essenzjalment, jekk id-dispożizzjonijiet li jinsabu fit-Titolu VIII tad-Direttiva 2001/83, u b’mod partikolari l-Artikolu 87(3) tagħha, jipprekludux leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi lil spiżerija li tbigħ prodotti mediċinali bil-korrispondenza milli torganizza azzjoni pubbliċitarja fil-forma ta’ lotterija promozzjonali li tippermetti lill-parteċipanti jirbħu oġġetti ta’ kuljum minbarra prodotti mediċinali, fejn il-parteċipazzjoni f’din il-lotterija hija suġġetta għat-trażmissjoni ta’ ordni għal prodott mediċinali għall-użu mill-bniedem suġġett għal preskrizzjoni medika, flimkien ma’ din il-preskrizzjoni.

19      F’dan ir-rigward, għandu jiġi osservat li din id-domanda hija bbażata fuq il-premessa li d-Direttiva 2001/83 hija applikabbli għall-kawża prinċipali.

20      It-Titolu VIII tad-Direttiva 2001/83, dwar ir-reklamar għal prodotti mediċinali, li jinkludi l-Artikolu 87(3) tagħha, għandu l-għan li jirregola l-kontenut tal-messaġġ pubbliċitarju u l-modalitajiet tar-reklamar għal prodotti mediċinali speċifiċi, iżda ma jirregolax ir-reklamar għas-servizzi ta’ bejgħ bil-korrispondenza ta’ prodotti mediċinali (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑1 ta’ Ottubru 2020, A (Reklamar u bejgħ ta’ prodotti mediċinali online) (C‑649/18, EU:C:2020:764, punti 49 u 50)).

21      Issa, id-domanda magħmula tirrigwarda l-projbizzjoni ta’ lotterija promozzjonali intiża li tinkoraġġixxi lill-klijenti jixtru, mingħand spiżerija partikolari, mhux prodott mediċinali speċifiku, iżda kull prodott mediċinali li jkun ġie preskritt lilhom mit-tabib tagħhom. Fi kliem ieħor, kif osservat il-Kamra tal-Ispiżjara ta’ Nordrhein fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, azzjoni pubbliċitarja bħal dik imwettqa f’dan il-każ minn DocMorris ma hijiex intiża li tinfluwenza l-għażla tal-klijent għal prodott mediċinali partikolari, iżda dik tal-ispiżerija li mingħandha dan il-klijent jixtri dan il-prodott mediċinali, liema għażla tinsab wara l-għażla tal-prodott mediċinali. Għaldaqstant, dan ma huwiex reklamar għal prodott mediċinali partikolari, iżda għall-firxa kollha ta’ prodotti mediċinali suġġetti għal preskrizzjoni medika u proposta għall-bejgħ mill-ispiżerija inkwistjoni.

22      Minn dan isegwi li azzjoni pubbliċitarja, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, ma taqax fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-Titolu VIII tad-Direttiva 2001/83.

23      Madankollu, skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, fil-kuntest tal-proċedura ta’ kooperazzjoni bejn il-qrati nazzjonali u l-Qorti tal-Ġustizzja stabbilita mill-Artikolu 267 TFUE, huwa l-obbligu ta’ din tal-aħħar li tagħti lill-qorti nazzjonali risposta utli li tippermettilha taqta’ l-kawża li tkun adita biha. Konsegwentement, anki jekk formalment, il-qorti tar-rinviju llimitat id-domanda tagħha għall-interpretazzjoni ta’ dispożizzjoni partikolari tad-dritt tal-Unjoni, tali ċirkustanza ma tipprekludix lill-Qorti tal-Ġustizzja milli tipprovdilha l-elementi kollha ta’ interpretazzjoni tad-dritt tal-Unjoni li jistgħu jkunu utli għad-deċiżjoni tal-kawża li għandha quddiemha, kemm jekk dik il-qorti tkun għamlet riferiment għalihom fid-domandi tagħha kif ukoll jekk ma tkunx għamlet dan. F’dan ir-rigward, il-Qorti tal-Ġustizzja għandha tislet, mill-elementi kollha ppreżentati mill-qorti nazzjonali, u b’mod partikolari mill-motivazzjoni tad-deċiżjoni tar-rinviju, l-elementi tal-imsemmi dritt li jeħtieġu interpretazzjoni fid-dawl tas-suġġett tat-tilwima fil-kawża prinċipali (sentenza tat‑18 ta’ Settembru 2019, VIPA, C‑222/18, EU:C:2019:751, punt 50 u l-ġurisprudenza ċċitata).

24      F’dan il-każ, kuntrarjament għal dak li sostnew diversi partijiet interessati fit-tweġibiet tagħhom għall-mistoqsija għal tweġiba bil-miktub li l-Qorti tal-Ġustizzja indirizzat lill-partijiet fil-proċedura u lill-partijiet interessati l-oħra, fis-sens tal-Artikolu 23 tal-Istatut tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea, għandu jiġi osservat li l-elementi mogħtija fid-deċiżjoni tar-rinviju ma jurux li l-interpretazzjoni tad-Direttiva 2000/31 hija rilevanti sabiex tiġi riżolta t-tilwima fil-kawża prinċipali.

25      Fil-fatt, kif jirriżulta mill-Artikoli 1 u 2 tagħha, din id-direttiva tirreferi għas-“servizzi minn soċjetà tal-informazzjoni”, iddefiniti fl-Artikolu 2(a) tagħha b’riferiment għall-punt 2 tal-ewwel paragrafu tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 98/34, fejn din l-aħħar dispożizzjoni tippreċiża li dawn huma “kull servizz normalment ipprovdut għal rimunerazzjoni, mill-bogħod, b’mezzi elettroniċi u fuq it-talba individwali ta’ riċevitur ta’ servizzi”.

26      Issa, id-domanda magħmula tirrigwarda azzjoni pubbliċitarja għal servizzi ta’ bejgħ ta’ prodotti mediċinali pprovduti mhux b’mezz elettroniku, iżda bil-korrispondenza. Fil-fatt, mill-prospett pubbliċitarju inkwistjoni fil-kawża prinċipali, riprodott fit-talba għal deċiżjoni preliminari, jirriżulta li, sabiex jipparteċipa fil-lotterija promozzjonali inkwistjoni fil-kawża prinċipali, il-klijent kien mitlub jagħmel ordni ma’ DocMorris billi jibgħatilha, f’envelope bil-posta mħallsa, formola ta’ ordni stampata, flimkien mar-riċetta li tippreskrivi l-prodott mediċinali ordnat, mingħajr l-obbligu, għaldaqstant, li din l-ordni ssir permezz ta’ sit ta’ bejgħ online.

27      F’dan ir-rigward, kif osservat, essenzjalment, il-Kummissjoni Ewropea fl-osservazzjonijiet bil-miktub tagħha, din il-kawża hija differenti minn dik li tat lok għas-sentenza tal‑1 ta’ Ottubru 2020, A (Reklamar u bejgħ ta’ prodotti mediċinali online) (C‑649/18, EU:C:2020:764), li kienet tikkonċerna kampanja pubbliċitarja għal servizzi ta’ bejgħ online ta’ prodotti mediċinali mhux suġġetti għal preskrizzjoni medika obbligatorja, imwettqa kemm permezz ta’ mezzi fiżiċi kif ukoll permezz tas-sit internet tal-ispiżerija kkonċernata.

28      Mill-kunsiderazzjonijiet preċedenti jirriżulta li l-projbizzjoni ta’ organizzazzjoni ta’ lotteriji promozzjonali intiżi li jippromwovu servizzi ta’ bejgħ ta’ prodotti mediċinali pprovduti bil-korrispondenza ma hijiex is-suġġett ta’ armonizzazzjoni fuq il-livell tal-Unjoni Ewropea, peress li d-determinazzjoni tar-regoli f’dan il-qasam tibqa’ fil-kompetenza tal-Istati Membri, bla ħsara għall-osservanza, b’mod partikolari, tal-libertajiet fundamentali stabbiliti fit-Trattat FUE.

29      Għandu jiġi osservat, f’dan ir-rigward, li leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi l-organizzazzjoni ta’ lotterija intiża sabiex tippromwovi l-bejgħ ta’ prodotti mediċinali, bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali, tista’ tkun tirrigwarda kemm il-libertà li jiġu pprovduti servizzi, sa fejn tali leġiżlazzjoni tapplika għall-ispiżeriji li għandhom b’mod partikolari bħala attività l-bejgħ bl-imnut ta’ prodotti mediċinali u tillimita l-mezzi tagħhom sabiex jippromwovu s-servizzi tagħhom, inkluż il-bejgħ bil-korrispondenza, kif ukoll il-moviment liberu tal-merkanzija, sa fejn dan jirregola ċerta forma ta’ kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti mediċinali, li huwa paċifiku li jaqgħu taħt il-kunċett ta’ “merkanzija”, fis-sens tad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar il-moviment liberu tal-merkanzija (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tat‑18 ta’ Settembru 2019, VIPA, C‑222/18, EU:C:2019:751, punti 57 u 60).

30      Meta miżura nazzjonali tkun tirrigwarda kemm il-moviment liberu tal-merkanzija kif ukoll il-libertà li jiġu pprovduti servizzi, il-Qorti tal-Ġustizzja teżaminaha, bħala regola, fid-dawl ta’ waħda biss minn dawn iż-żewġ libertajiet fundamentali jekk jirriżulta li waħda minn dawn tkun kompletament sekondarja meta mqabbla mal-oħra u tkun tista’ tiġi assoċjata magħha (sentenza tat‑18 ta’ Settembru 2019, VIPA, C‑222/18, EU:C:2019:751, punti 58 u l-ġurisprudenza ċċitata).

31      F’dan il-każ, il-HWG ma tikkonċernax l-eżerċizzju tal-attività ta’ spiżjar jew is-servizz tal-bejgħ bil-korrispondenza bħala tali, iżda tirregola ċerta forma ta’ azzjoni pubbliċitarja għall-prodotti mediċinali proposti għall-bejgħ. Barra minn hekk, f’ċirkustanzi bħal dawk fil-kawża prinċipali, it-tixrid ta’ messaġġi pubbliċitarji li jikkonċernaw is-servizz ta’ bejgħ bil-korrispondenza ta’ prodotti mediċinali, minkejja li ma huwiex intiż li jippromwovi prodotti mediċinali speċifiċi, jikkostitwixxi element sekondarju meta mqabbel mal-promozzjoni tal-bejgħ ta’ dawn il-prodotti mediċinali li huwa l-għan finali tal-azzjoni pubbliċitarja.

32      Peress li l-aspett tal-moviment liberu tal-merkanzija jipprevali, f’dan il-każ, fuq dak tal-libertà li jiġu pprovduti servizzi, għandu jsir riferiment għad-dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE dwar l-ewwel waħda minn dawn il-libertajiet (ara, b’analoġija, is-sentenza tal‑25 ta’ Marzu 2004, Karner, C‑71/02, EU:C:2004:181, punt 47).

33      Il-moviment liberu tal-merkanzija huwa prinċipju fundamentali tat-Trattat FUE, prinċipju li huwa espress fil-projbizzjoni, stabbilita fl-Artikolu 34 TFUE, ta’ restrizzjonijiet kwantitattivi fuq l-importazzjoni bejn l-Istati Membri kif ukoll ta’ kull miżura li jkollha effett ekwivalenti (sentenza tad‑19 ta’ Ottubru 2016, Deutsche Parkinson Vereinigung, C‑148/15, EU:C:2016:776, punt 20).

34      Skont il-ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, il-projbizzjoni, stabbilita fl-Artikolu 34 TFUE, ta’ miżuri li għandhom effett ekwivalenti għal restrizzjonijiet kwantitattivi tirrigwarda kull miżura tal-Istati Membri li tista’ tostakola, direttament jew indirettament, attwalment jew potenzjalment, l-importazzjonijiet bejn l-Istati Membri (ara, b’mod partikolari, is-sentenzi tal‑11 ta’ Lulju 1974, Dassonville, 8/74, EU:C:1974:82, punt 5, u tad‑19 ta’ Ottubru 2016, Deutsche Parkinson Vereinigung, C‑148/15, EU:C:2016:776, punt 22 kif ukoll il-ġurisprudenza ċċitata).

35      F’dan ir-rigward, għandu jitfakkar li ma tistax tostakola, direttament jew indirettament, attwalment jew potenzjalment, il-kummerċ bejn l-Istati Membri, fis-sens tal-ġurisprudenza ċċitata fil-punt preċedenti, l-applikazzjoni għal prodotti li joriġinaw minn Stati Membri oħra ta’ dispożizzjonijiet nazzjonali li jillimitaw jew jipprojbixxu ċerti modalitajiet ta’ bejgħ, bil-kundizzjoni doppja li, minn naħa, dawn japplikaw għall-operaturi kollha kkonċernati li jeżerċitaw l-attività tagħhom fit-territorju nazzjonali u, min-naħa l-oħra, jaffettwaw bl-istess mod, fid-dritt kif ukoll fil-fatt, il-kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti nazzjonali u dik ta’ prodotti li joriġinaw minn Stati Membri oħra. Fil-fatt, meta dawn il-kundizzjonijiet ikunu ssodisfatti, l-applikazzjoni ta’ leġiżlazzjoni ta’ dan it-tip għall-bejgħ ta’ prodotti li joriġinaw minn Stat Membru ieħor u li jissodisfaw ir-regoli stabbiliti minn dan l-Istat ma hijiex ta’ natura li timpedixxi l-aċċess tagħhom għas-suq jew li timpedixxi l-aċċess tagħhom iktar milli timpedixxi l-aċċess ta’ prodotti nazzjonali (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal‑24 ta’ Novembru 1993, Keck u Mithouard, C‑267/91 u C‑268/91, EU:C:1993:905, punt 16, kif ukoll tal‑21 ta’ Settembru 2016, Etablissements Fr. Colruyt, C‑221/15, EU:C:2016:704, punt 35 u l-ġurisprudenza ċċitata).

36      Il-Qorti tal-Ġustizzja kklassifikat bħala “dispożizzjonijiet li jirregolaw il-modalitajiet ta’ bejgħ”, fis-sens tas-sentenza tal‑24 ta’ Novembru 1993, Keck u Mithouard (C‑267/91 u C‑268/91, EU:C:1993:905), dispożizzjonijiet li jirrestrinġu, b’mod partikolari, il-possibbiltajiet għal impriża li tagħmel reklamar (ara, f’dan is-sens, is-sentenza tal‑25 ta’ Marzu 2004, Karner, C‑71/02, EU:C:2004:181, punt 38 u l-ġurisprudenza ċċitata).

37      Għandu jitfakkar li l-ewwel sentenza tal-Artikolu 7(1) tal-HWG, li fuqha hija bbażata l-projbizzjoni tal-azzjoni pubbliċitarja inkwistjoni fil-kawża prinċipali, hija intiża li tirregola l-offerta ta’ vantaġġi u ta’ rigali pubbliċitarji oħra li għandhom valur pekunjarju fil-qasam tal-bejgħ ta’ prodotti mediċinali. Minn dan jirriżulta li tali dispożizzjoni tad-dritt nazzjonali għandha titqies bħala li “tirregola l-modalitajiet tal-bejgħ”, fis-sens tal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja.

38      Kif jirriżulta mis-sentenza tal‑24 ta’ Novembru 1993, Keck u Mithouard (C‑267/91 u C‑268/91, EU:C:1993:905), tali modalità ta’ bejgħ tista’ madankollu taħrab mill-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 34 TFUE biss jekk tissodisfa ż-żewġ kundizzjonijiet stabbiliti fil-punt 35 ta’ din is-sentenza.

39      Għal dak li jirrigwarda l-ewwel waħda minn dawn il-kundizzjonijiet, għandu jiġi osservat li, f’dan il-każ, il-HWG tapplika mingħajr distinzjoni għall-ispiżeriji kollha li jbigħu prodotti mediċinali fit-territorju Ġermaniż, kemm jekk huma stabbiliti fit-territorju tar-Repubblika Federali tal-Ġermanja jew fi Stat Membru ieħor.

40      Fir-rigward tat-tieni kundizzjoni, għandu jitfakkar li l-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet diversi drabi li dispożizzjonijiet nazzjonali li jipprojbixxu ċerti tipi ta’ reklamar f’setturi partikolari jaffettwaw bl-istess mod, fid-dritt u fil-fatt, il-kummerċjalizzazzjoni ta’ prodotti nazzjonali u dik ta’ prodotti li joriġinaw minn Stati Membri oħra, b’tali mod li dawn kienu jikkostitwixxu modalitajiet ta’ bejgħ li ma jaqgħux taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tal-Artikolu 34 TFUE (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tal‑15 ta’ Diċembru 1993, Hünermund et, C‑292/92, EU:C:1993:932, punti 21 u 22; tad‑9 ta’ Frar 1995, Leclerc‑Siplec, C‑412/93, EU:C:1995:26, punti 21 sa 24; kif ukoll tal‑25 ta’ Marzu 2004, Karner, C‑71/02, EU:C:2004:181, punt 42). Dan kien il-każ, b’mod partikolari, ta’ regola deontoloġika li tipprojbixxi lill-ispiżjara milli jwettqu reklamar, barra mill-ispiżerija tagħhom, għall-prodotti parafarmaċewtiċi li huma kienu awtorizzati jikkummerċjalizzaw (sentenza tal‑15 ta’ Diċembru 1993, Hünermund et, C‑292/92, EU:C:1993:932, punti 22 sa 24).

41      Ċertament, il-Qorti tal-Ġustizzja ddeċidiet li ma jistax jiġi eskluż li projbizzjoni totali, fi Stat Membru, ta’ forma ta’ promozzjoni ta’ prodott, li huwa legalment mibjugħ hemmhekk, ikollha impatt ikbar fuq il-prodotti li joriġinaw minn Stati Membri oħra (ara, f’dan is-sens, is-sentenzi tad‑9 ta’ Lulju 1997, De Agostini u TV‑Shop, C‑34/95 sa C‑36/95, EU:C:1997:344, punt 42, kif ukoll tat‑8 ta’ Marzu 2001, Gourmet International Products, C‑405/98, EU:C:2001:135, punt 19).

42      Madankollu, kif jirriżulta mill-punt 21 ta’ din is-sentenza, projbizzjoni bħal dik stabbilita mill-HWG ma tirrigwardax il-promozzjoni ta’ prodott partikolari, f’dan il-każ ta’ prodott mediċinali, iżda dik tal-bejgħ bil-korrispondenza ta’ kull xorta ta’ prodotti mediċinali, li joriġinaw kemm mill-Ġermanja kif ukoll minn Stati Membri oħra.

43      Minn dan isegwi li ż-żewġ kundizzjonijiet għall-applikazzjoni tal-ġurisprudenza li tirriżulta mis-sentenza tal‑24 ta’ Novembru 1993, Keck u Mithouard (C‑267/91 u C‑268/91, EU:C:1993:905), kif imfakkra fil-punt 35 ta’ din is-sentenza, huma kompletament issodisfatti, fir-rigward ta’ modalità ta’ bejgħ bħal dik inkwistjoni fil-kawża prinċipali.

44      Din il-konklużjoni ma tikkontradixxix il-kunsiderazzjonijiet li jinsabu fil-punt 24 tas-sentenza tad‑19 ta’ Ottubru 2016, Deutsche Parkinson Vereinigung (C‑148/15, EU:C:2016:776), imsemmija mill-qorti tar-rinviju. Projbizzjoni ta’ lotteriji intiżi li jippromwovu l-bejgħ ta’ prodotti mediċinali għandha konsegwenzi ħafna iżgħar għall-ispiżeriji li jbigħu bil-korrispondenza milli l-projbizzjoni totali tal-kompetizzjoni fil-prezzijiet, li hija inkwistjoni f’dik is-sentenza. Barra minn hekk, tali projbizzjoni tolqot ukoll lill-ispiżeriji konvenzjonali, li għandhom ukoll interess li jippromwovu l-bejgħ tal-prodotti mediċinali tagħhom permezz ta’ lotteriji pubbliċitarji.

45      Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, ir-risposta li għandha tingħata għad-domanda magħmula hija li, minn naħa, id-Direttiva 2001/83 għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tapplikax għal leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi lil spiżerija li tbigħ prodotti mediċinali bil-korrispondenza milli torganizza azzjoni pubbliċitarja fil-forma ta’ lotterija promozzjonali li tippermetti lill-parteċipanti jirbħu oġġetti ta’ kuljum minbarra prodotti mediċinali, fejn il-parteċipazzjoni f’din il-lotterija hija suġġetta għat-trażmissjoni ta’ ordni għal prodott mediċinali għall-użu mill-bniedem suġġett għal preskrizzjoni medika, flimkien ma’ din il-preskrizzjoni, u li, min-naħa l-oħra, l-Artikolu 34 TFUE għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix tali leġiżlazzjoni nazzjonali.

 Fuq l-ispejjeż

46      Peress li l-proċedura għandha, fir-rigward tal-partijiet fil-kawża prinċipali, in-natura ta’ kwistjoni mqajma quddiem il-qorti tar-rinviju, hija dik il-qorti li tiddeċiedi fuq l-ispejjeż. L-ispejjeż sostnuti għas‑sottomissjoni tal-osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, barra dawk tal-imsemmija partijiet, ma jistgħux jitħallsu lura.

Għal dawn il-motivi, Il-Qorti tal-Ġustizzja (Ir-Raba’ Awla) taqta’ u tiddeċiedi:

1)      Id-Direttiva 2001/83/KEE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tas‑6 ta’ Novembru 2001 dwar il-kodiċi tal-Komunità li għandu x’jaqsam ma’ prodotti mediċinali għall-użu mill-bniedem, kif emendata bid-Direttiva 2012/26/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill tal‑25 ta’ Ottubru 2012, għandha tiġi interpretata fis-sens li ma tapplikax għal leġiżlazzjoni nazzjonali li tipprojbixxi lil spiżerija li tbigħ prodotti mediċinali bil-korrispondenza milli torganizza azzjoni pubbliċitarja fil-forma ta’ lotterija promozzjonali li tippermetti lill-parteċipanti jirbħu oġġetti ta’ kuljum minbarra prodotti mediċinali, fejn il-parteċipazzjoni f’din il-lotterija hija suġġetta għat-trażmissjoni ta’ ordni għal prodott mediċinali għall-użu mill-bniedem suġġett għal preskrizzjoni medika, flimkien ma’ din il-preskrizzjoni.

2)      L-Artikolu 34 TFUE għandu jiġi interpretat fis-sens li ma jipprekludix tali leġiżlazzjoni nazzjonali.

Firem

*      Lingwa tal-kawża: il-Ġermaniż.