1.

Din il-kawża toriġina minn rikors kontenzjuż ippreżentat fi Franza mill-kumpannija Neptune Distribution għall-finijiet ta’ annullament, minn naħa, tad-deċiżjoni amministrattiva li intimatha tħassar diversi indikazzjonijiet tal-ittikkettjar u r-reklamar tal-ilmijiet minerali naturali li hija tikkummerċjalizza – indikazzjonijiet li jagħtu x’jifhem lill-konsumaturi li dawn l-ilmijiet għandhom kontenut baxx ta’ melħ jew ta’ sodju – kif ukoll, min-naħa l-oħra, tad-Deċiżjoni Ministerjali li ċaħdet ir-rikors ġerarkiku li l-imsemmija kumpannija ppreżentat kontra l-ewwel deċiżjoni. Wara li ġie ppreżentat appell quddiemu fil-kuntest ta’ din it-tilwima, il-Conseil d’État (Franza) ressaq talba għal deċiżjoni preliminari lill-Qorti tal-Ġustizzja bbażata fuq żewġ bażijiet differenti.

2.

Fl-ewwel lok, il-qorti tar-rinviju titlob interpretazzjoni tal-anness tar-Regolament (KE) Nru 1924/2006 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-20 ta’ Diċembru 2006, dwar indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u s-saħħa mogħtija fuq l-ikel ( 2 ), li tikkostitwixxi domanda mingħajr preċedent ( 3 ).

3.

L-imsemmi anness fih, b’mod partikolari, dispożizzjonijiet li jipprevedu li l-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni li skonthom prodott tal-ikel huwa “baxx fis-sodju/melħ” jew “baxx ħafna fis-sodju/melħ” ikunu awtorizzati biss jekk il-prodott ma jkunx fih iktar minn kwantità stabbilita ta’ sodju jew “il-valur ekwivalenti għall-melħ” tal-imsemmija kwantità. Il-Qorti tal-Ġustizzja ġiet mitluba tiddeċiedi jekk dan il-kunċett tal-aħħar għandux jinftiehem bħala li jimplika li għandu jittieħed inkunsiderazzjoni, għall-kalkolu tal-imsemmi ekwivalenti, biss il-kontenut ta’ klorur tas-sodju, normalment imsejjaħ melħ tal-mejda jew inkella l-kontenut totali ta’ sodju ( 4 ) li huwa preżenti fi prodott tal-ikel, mingħajr ma ssir distinzjoni, fil-każ tal-aħħar, skont il-forma li fiha jinsab dan l-element minerali.

4.

Madankollu, il-kwistjoni li tqum b’mod preliminari f’dan ir-rigward hija dik li jiġi ddeterminat jekk l-imsemmija dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 1924/2006 jistgħux tassew jiġu applikati meta l-“prodotti tal-ikel” ikkonċernati jkunu, bħal fit-tilwima fil-kawża prinċipali, ilmijiet minerali naturali. Jidhirli li dan ma għandux ikun il-każ fir-rigward tal-ewwel waħda minn dawn l-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni, dment li teżisti leġiżlazzjoni speċifika tad-dritt tal-Unjoni li tapplika bi prijorità għall-kummerċ ta’ dawn l-ilmijiet.

5.

Fit-tieni lok, il-Conseil d’État jistieden lill-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi dwar il-validità tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2000/13/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tal-20 ta’ Marzu 2000, fuq l-approsimazzjoni ta’ liġijiet tal-Istati Membri li għandhom x’jaqsmu ma’ tikkettjar, preżentazzjoni u riklamar ta’ oġġetti tal-ikel ( 5 ), u tad-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 9(1) u (2) tad-Direttiva 2009/54/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, tat-18 ta’ Ġunju 2009, dwar l-isfruttament u t-tqegħid fis-suq ta’ ilmijiet minerali naturali ( 6 ), kif ukoll tal-Anness III tagħha, moqrija fid-dawl tal-anness tar-Regolament Nru 1924/2006 imsemmi iktar ’il fuq. Nippreċiża mill-ewwel li għandi dubju serji fir-rigward tan-natura xierqa tad-domanda fformulata b’dan il-mod.

6.

Din il-problema tressqet mill-qorti tar-rinviju peress li Neptune Distribution tallega li, billi pprojbixxewha tenfasizza karatteristika tal-kompożizzjoni tal-prodotti tagħha li madankollu hija preċiża, l-imsemmija dispożizzjonijiet tad-dritt sekondarju tal-Unjoni jinjoraw kemm il-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni kif ukoll il-libertà ta’ intrapriża li huma ggarantiti mill-Artikoli 11(1) u 16 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea, iffirmata f’Ruma fl-4 ta’ Novembru 1950 (iktar ’il quddiem il-“Karta”) moqrija b’mod konġunt mal-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 6(1) TUE, kif ukoll mill-Artikolu 10 tal-Konvenzjoni Ewropea għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali (iktar ’il quddiem il-“KEDB”). Madankollu, din l-invokazzjoni tal-imsemmija libertajiet fundamentali, f’qasam tekniku u speċifiku bħal dak irregolat mid-dispożizzjonijiet previsti, jidhirli li hija infondata.

7.

Għandu jiġi indikat b’mod preliminari li r-Regolament (UE) Nru 1169/2011 ( 7 ) li, b’mod partikolari, jemenda r-Regolament Nru 1924/2006 u jħassar id-Direttiva 2000/13 ilu applikabbli, ħlief għal dispożizzjonijiet li jgħidu mod ieħor, mit-13 ta’ Diċembru 2014 iżda ma huwiex maħsub biex jirregola t-tilwima fil-kawża prinċipali, ratione temporis, f’konformità mal-Artikoli 54 u 55 tiegħu.

8.

L-Artikolu 1(1) u (5) tar-Regolament Nru 1924/2006, bit-titolu “Suġġett u kamp ta’ applikazzjoni”, jistabbilixxi, minn naħa, li dan l-istrument “jarmonizza d-disposizzjonijiet stipulati b’liġi, regolament jew azzjoni amministrattiva fl-Istati Membri li għandhom x’jaqsmu ma’ indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u s-saħħa sabiex ikun żgurat il-funzjonament effettiv tas-suq intern filwaqt li jkun provdut livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur” u, min-naħa l-oħra, li dan “għandu japplika bla ħsara [għal ċerti] disposizzjonijiet Komunitarji” fosthom dawk tad-Direttiva 80/777 li ġiet ssostitwita mid-Direttiva 2009/54 ( 8 ).

9.

L-Artikolu 2(2), punti 4 u 5, ta’ dan ir-regolament jindika d-definizzjonijiet li ġejjin:

10.

L-Artikolu 8(1) tal-imsemmi regolament jistabbilixxi li “[i]ndikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni għandhom ikunu permessi biss jekk huma elenkati fl-Anness u jekk huma f’konformità mal-kondizzjonijiet stabbiliti f’dan ir-Regolament”.

11.

L-anness tar-Regolament Nru 1924/2006, bit-titolu “Indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u kondizzjonijiet li japplikaw għalihom”, jiddefinixxi l-limiti minimi li taħthom huma awtorizzati l-indikazzjonijiet li ġejjin:

12.

Skont l-Artikolu 2(1) u (3) tad-Direttiva 2000/13, dwar l-ittikkettjar, il-preżentazzjoni u r-reklamar tal-prodotti tal-ikel:

“1.   Il-tikkettjar u metodi użati ma jridux:

[...]

3.   Il-projbizzjonijiet jew restrizzjonijiet riferiti f’paragrafi 1 u 2 japplikaw ukoll għal:

13.

Il-premessa 8 tad-Direttiva 2009/54, dwar il-kummerċ ta’ ilmijiet minerali naturali, tistabbilixxi li dawn l-ilmijiet “[f]ir-rigward tal-ittikkettar [...] huma soġġetti għar-regoli ġenerali stabbiliti mid-Direttiva [2000/13]. Għal din ir-raġuni, din id-Direttiva tista’ tiġi limitata għall-provvediment ta’ żidiet u derogi li għandhom isiru għal dawk ir-regoli ġenerali”.

14.

L-Artikolu 9(1) u (2) ta’ din id-direttiva jipprevedi:

“1.   Għandu jkun ipprojbit, kemm fuq l-imballaġġ jew fuq it-tikketti u fir-reklamar fi kwalunkwe forma, li jintużaw indikazzjonijiet [...] li:

2.   L-indikazzjonijiet kollha li jattribwixxu lill-ilma minerali naturali karatteristiċi relatati mal-prevenzjoni, it-trattament jew il-kura ta’ xi marda umana għandhom ikunu pprojbiti.

Madankollu, l-indikazzjonijiet elenkati fl-Anness III għandhom ikunu awtorizzati jekk dawn jissodisfaw il-kriterji rilevanti stabbiliti f’dak l-Anness jew, fin-nuqqas ta’ dawn, kriterji stabbiliti f’dispożizzjonijiet nazzjonali u sakemm dawn ikunu ġew imfassla fuq il-bażi ta’ analiżi fiżiko-kimika u, fejn neċessarju, eżamijiet farmakoloġiċi, fiżjoloġiċi u kliniċi mwettqa skont il-metodi xjentifiċi rikonoxxuti, skont l-Anness I, Taqsima I, punt 2.

L-Istati Membri jistgħu jawtorizzaw [...] l-inklużjoni ta’ indikazzjonijiet oħrajn, bil-kondizzjoni li dawn tal-aħħar ma jmorrux kontra l-prinċipji previsti fl-ewwel subparagrafu u huma kompatibbli ma’ dawk previsti fit-tieni subparagrafu.”

15.

Fl-Anness III tad-Direttiva 2009/54, bit-titolu “Indikazzjonijiet u kriterji stabbiliti fl-artikolu 9(2)”, l-indikazzjoni “[a]datt għall-dieta baxxa fis-sodju” hija assoċjata mal-kriterju li ġej: “[k]ontenut ta’ sodju inqas minn 20 mg/l”.

16.

B’att tal-5 ta’ Frar 2009, id-Direttorat Reġjonali tal-Kompetizzjoni, tal-Konsum u tar-Repressjoni tal-Frodi ta’ Auvergne (Franza) intima lil Neptune Distribution, li tbiegħ u tiddistribwixxi l-ilmijiet minerali naturali bil-gass “Saint‑Yorre” u “Vichy Célestins”, biex tħassar mill-ittikkettjar u mir-reklamar ta’ dawn l-ilmijiet l-indikazzjonijiet li ġejjin:

17.

B’deċiżjoni tal-25 ta’ Awwissu 2009, il-Ministru Franċiż tal-Ekonomija, l-Industrija u l-Impjiegi ċaħad ir-rikors ġerarkiku li ġie ppreżentat minn Neptune Distribution kontra din l-intimazzjoni.

18.

B’sentenza tas-27 ta’ Mejju 2010, il-qorti amministrattiva ta’ Clermont‑Ferrand ċaħdet ir-rikors kontenzjuż ta’ Neptune Distribution intiż sabiex jiġu annullati għal eċċess ta’ poter kemm l-intimazzjoni tal-5 ta’ Frar 2009 kif ukoll id-Deċiżjoni Ministerjali sussegwenti. Il-qorti amministrattiva tal-appell ta’ Lyon ikkonfermat din is-sentenza, b’sentenza tad-9 ta’ Ġunju 2011. Neptune Distribution ippreżentat appell kontra din is-sentenza quddiem il-Conseil d’État.

19.

Fir-rigward tal-motivi li jirreferu għad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni li tqajmu fil-kuntest ta’ dan l-appell, permezz ta’ deċiżjoni tas-26 ta’ Marzu 2014 li waslet fir-Reġistru tal-Qorti tal-Ġustizzja fl-4 ta’ April 2014, il-Conseil d’État iddeċieda li jissospendi l-proċeduri u jagħmel lill-Qorti tal-Ġustizzja d-domandi preliminari li ġejjin:

20.

Ġew ippreżentati osservazzjonijiet bil-miktub minn Neptune Distribution, mill-gvernijiet ta’ Franza, il-Greċja u l-Italja, kif ukoll mill-Parlament Ewropew, mill-Kunsill tal-Unjoni Ewropea u mill-Kummissjoni Ewropea. Il-Gvern Taljan biss ma kienx irrappreżentat waqt is-seduta tas-26 ta’ Frar 2015.

21.

Din it-talba għal deċiżjoni preliminari tirrigwarda, l-ewwel nett, l-interpretazzjoni ta’ kunċett, jiġifieri “l-valur ekwivalenti għall-melħ” tal-kwantità ta’ sodju preżenti fi prodott tal-ikel, li jidher fl-anness tar-Regolament Nru 1924/2006, fir-rigward tal-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni “baxx fis-sodju/melħ” u “baxx ħafna fis-sodju/melħ” imsemmija iktar ’il fuq ( 10 ). Il-Qorti tal-Ġustizzja ġiet mistoqsija, għall-ewwel darba, dwar jekk l-imsemmi kunċett għandux jiġi interpretat fis-sens li dan l-att jieħu bħala bażi ta’ kalkolu tal-“valur ekwivalenti għall-melħ”, jew il-kwantità ta’ sodju biss li – flimkien mal-joni tal-klorur – tista’ tikkostitwixxi l-klorur tas-sodju (imsejjaħ “melħ tal-mejda”), jew il-kwantità totali ta’ sodju – irrispettivament mill-forma – li tinsab fil-prodott ikkonċernat.

22.

Insostenn tal-ewwel parti ta’ din il-possibbiltà, li hija favuriha Neptune Distribution, il-qorti tar-rinviju tinnota li “sa fejn is-sodju ma jkunx jinsab b’mod frekwenti fin-natura ħlief assoċjat ma’ elementi kimiċi oħra”, ikun possibbli li jitqies li l-imsemmi anness jimponi li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni biss il-kwantità ta’ sodju li tifforma l-klorur tas-sodju ( 11 ). Din tinnota wkoll li jekk, għall-kuntrarju, il-Qorti tal-Ġustizzja tadotta t-tieni possibbiltà, bħalma sostniet l-amministrazzjoni Franċiża, ilma b’livell għoli ta’ bikarbonat tas-sodju jista’ ma jiġix ikklassifikat bħala “baxx fis-sodju/melħ” fis-sens tal-anness tar-Regolament Nru 1924/2006, anki jekk dan ikun baxx, jew saħansitra baxx ħafna, fil-klorur tas-sodju ( 12 ).

23.

Għalhekk, inqis li hemm problema li għandha tiġi solvuta minn qabel, jiġifieri dik tal-applikabbiltà f’dan il-każ tad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 1924/2006, u b’mod partikolari ta’ dawk li jinsabu fl-anness tiegħu. Bħall-Gvern Franċiż u dak Elleniku, inqis li d-Direttiva 2009/54 tintroduċi sistema speċifika għall-indikazzjonijiet li jistgħu jidhru fuq it-tikketti u fir-reklamar dwar l-ilmijiet minerali naturali, u minn dan fil-fehma tiegħi jirriżulta li l-użu tal-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni jew is-saħħa previsti mir-Regolament Nru 1924/2006 huwa ġeneralment eskluż fir-rigward ta’ din il-kategorija partikolari ta’ prodotti tal-ikel ( 13 ). Neptune Distribution u l-Kummissjoni jsostnu, għall-kuntrarju, li r-Regolament Nru 1924/2006 u d-Direttiva 2009/54 huma ta’ natura komplementari f’dak li jirrigwarda l-indikazzjonijiet li jistgħu jintużaw fir-rigward tal-ilmijiet minerali naturali, iżda dan l-argument ma jikkonvinċinix għalkollox, meta jitqiesu l-formulazzjoni u l-istruttura tal-atti tad-dritt tal-Unjoni rilevanti hawnhekk.

24.

Fil-fatt, l-Artikolu 1(5)(b) tar-Regolament Nru 1924/2006, li għandu bħala suġġett l-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u s-saħħa ( 14 ) li jirrigwardaw il-prodotti tal-ikel inġenerali, jeskludi b’mod espliċitu l-fatt li dan ir-regolament japplika bi ħsara għad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 80/777 dwar il-kummerċ tal-ilmijiet minerali naturali, li ġiet issostitwita mid-Direttiva 2009/54 mis-16 ta’ Lulju 2009 ( 15 ).

25.

Iktar minn hekk, l-anness ta’ dan ir-regolament jillimita għall-ilmijiet biss “barra mill-ilma minerali naturali li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tad-[Direttiva 2009/54]” l-indikazzjoni dwar in-nutrizzjoni li skontha prodott tal-ikel huwa “baxx fis-sodju/melħ” li dan l-anness jawtorizza l-użu tagħha taħt ċerti kundizzjonijiet. Jidhirli li huwa ċar li l-leġiżlatur tal-Unjoni hawnhekk kellu l-intenzjoni li jiddistingwi l-ilmijiet minerali naturali, sa fejn jikkostitwixxu kategorija partikolari ta’ prodotti tal-ikel, li fir-rigward tagħha d-Direttiva 2009/54 tapplika bi prijorità u saħansitra b’mod esklużiv fil-qasam kopert mid-dispożizzjonijiet ta’ din ( 16 ).

26.

Huwa minnu li l-anness tar-Regolament Nru 1924/2006 jistabbilixxi projbizzjoni tal-użu ta’ indikazzjoni dwar in-nutrizzjoni li skontha prodott tal-ikel huwa “baxx ħafna fis-sodju/melħ” li tapplika kemm għall-ilmijiet minerali naturali kif ukoll għall-ilmijiet l-oħra. Madankollu, fil-fehma tiegħi, din hija kwistjoni ta’ kjarifika dwar it-tip ta’ indikazzjonijiet li bl-ebda mod ma hija rregolata mid-Direttiva 2009/54. Din id-dispożizzjoni speċjali tal-anness tal-imsemmi regolament għalhekk tista’ għall-ilmijiet minerali naturali, li addizzjonalment jaqgħu taħt il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2009/54. Madankollu, din tipprojbixxi l-użu tal-imsemmija indikazzjoni fir-rigward tal-ilmijiet minerali naturali u l-ilmijiet l-oħra li hija ta’ natura assoluta billi, bħalma tindika l-aħħar sentenza ta’ din id-dispożizzjoni, il-projbizzjoni tapplika indipendentement mill-kriterju tal-“valur ekwivalenti għall-melħ” tas-sodju. Għaldaqstant, l-applikazzjoni tagħha f’sitwazzjoni bħal dik fil-kawża prinċipali ma tiddependix mill-interpretazzjoni ta’ dan il-kriterju.

27.

Għall-kuntrarju, fir-rigward tal-indikazzjoni dwar in-nutrizzjoni “baxx fis-sodju/melħ”, imsemmija preċedentement, l-anness tar-Regolament Nru 1924/2006 li jawtorizza l-użu tagħha seta’ jidħol f’kunflitt sostanzjali mal-Anness III tad-Direttiva 2009/54 li jirregola l-użu tal-indikazzjoni “[a]datt għall-dieta baxxa fis-sodju”, kunflitt ta’ liġijiet deċiż favur din id-direttiva.

28.

Minn dan jirriżulta, fil-fehma tiegħi, li l-uniċi indikazzjonijiet li jistgħu jippermettu li tiġi sostnuta kwantità baxxa ta’ sodju preżenti f’ilma minerali naturali huma dawk previsti mid-Direttiva 2009/54, f’konformità mal-Artikolu 9(2) ta’ din id-direttiva moqrija flimkien mal-Anness III tagħha. Madankollu, il-kunċett ta’ “valur ekwivalenti għall-melħ” li l-interpretazzjoni tiegħu hija mitluba fl-ewwel domanda preliminari jidher biss fir-Regolament Nru 1924/2006, u mhux fl-imsemmija direttiva ( 17 ), u lanqas fid-Direttiva 2000/13 ( 18 ).

29.

Madankollu, nippreċiża għall-finijiet utli kollha, li fir-rigward tal-interpretazzjoni tal-kunċett ta’ “valur ekwivalenti għall-melħ” fis-sens tal-anness tal-imsemmi regolament, jien nikkondividi l-perspettiva espressa mill-gvernijiet ta’ Franza, tal-Greċja u tal-Italja kif ukoll mill-Kummissjoni ( 19 ) li skontha l-kwantità totali ta’ sodju preżenti fi prodott tal-ikel hija l-unika bażi rilevanti għall-kalkoli tal-“valur ekwivalenti għall-melħ” tas-sodju li fih dan il-prodott.

30.

Fil-fatt, ir-Regolament Nru 1924/2006 u l-anness tiegħu ma jagħmlux distinzjoni bejn is-sorsi differenti ta’ sodju preżenti fi prodott tal-ikel. B’mod partikolari, ma jagħmlu l-ebda differenza skont l-eventwali assoċjazzjoni tas-sodju mal-joni tal-bikarbonat jew joni tal-klorur. Għall-kuntrarju, fl-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni meqjusa, l-imsemmi anness jistabbilixxi korrelazzjoni diretta bejn il-kontenut massimu ta’ “sodju” awtorizzat, irrispettivament mill-forma li jieħu s-sodju, u “l-valur ekwivalenti għall-melħ” ta’ dan il-kontenut ta’ referenza ( 20 ).

31.

Skont l-istess loġika, il-leġiżlatur tal-Unjoni kellu l-ħsieb jevita kull konfużjoni bejn il-kunċett ta’ sodju u l-kunċett ta’ melħ (jew klorur tas-sodju) f’dak li jirrigwarda, b’mod iktar speċifiku, il-kummerċ tal-ilmijiet minerali naturali li huwa rregolat mid-Direttiva 2009/54 ( 21 ) u l-informazzjoni tal-konsumaturi dwar prodotti tal-ikel li issa taqa’ taħt ir-Regolament Nru 1169/2011 ( 22 ).

32.

Dawn l-argumenti litterali huma sostnuti minn kunsiderazzjonijiet teleoloġiċi. Fil-fatt, bħalma jfakkru l-Gvern Franċiż u l-Kummissjoni, ir-Regolament Nru 1924/2006 għandu l-għan li jiżgura kemm il-lealtà tal-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni u s-saħħa kif ukoll livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumaturi f’dan il-qasam ( 23 ). Madankollu, fil-fehma tiegħi dawn l-għanijiet ma jistgħux jintlaħqu b’mod sħiħ sakemm ma jitteħidx inkunsiderazzjoni l-kontenut totali ta’ sodju li jinsab fi prodott tal-ikel, u mhux parti biss – fil-forma ta’ klorur tas-sodju –, fir-rigward tal-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni awtorizzati skont applikazzjoni konġunta tal-Artikolu 8 ta’ dan ir-regolament u tal-anness tiegħu.

33.

Fl-aħħar nett, il-Kunsill jenfasizza ġustament li “t-teħid inkunsiderazzjoni tal-kontenut totali f’sodju, bis-sorsi kollha mħallta, jikkorrispondi għal prattika xjentifika twila fi ħdan il-korpi internazzjonali fil-qasam tal-ikel” ( 24 ). Il-Parlament Ewropew iżid li “fir-rigward tal-għan ta’ tnaqqis tal-kontenut f’sodju, id-dokumenti tad-WHO jistabbilixxu espressament valur ekwivalenti bejn il-melħ tal-mejda (klorur tas-sodju) u sorsi oħrajn ta’ sodju, inkluż, fost l-oħrajn, il-bikarbonat tas-sodju” [traduzzjoni mhux uffiċjali] ( 25 ).

34.

Għaldaqstant, inqis li l-kunċett ta’ “valur ekwivalenti għall-melħ” fis-sens tal-anness tar-Regolament Nru 1924/2006 għandu jiġi interpretat fis-sens li jirreferi għall-kwantità totali ta’ sodju li jinsab fi prodott tal-ikel, fil-forom kollha tiegħu, u mhux biss is-sodju li jista’ jiġi assoċjat ma’ joni tal-klorur (klorur tas-sodju msejjaħ “melħ tal-mejda”).

35.

It-tieni domanda preliminari hija magħmula b’mod sussidjarju. Hija magħmula biss fil-każ li, b’risposta għall-ewwel domanda, il-Qorti tal-Ġustizzja tiddeċiedi li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni l-kwantità totali ta’ sodju li jinsab fi prodott tal-ikel, irrispettivament mill-forma ta’ dan il-mineral, għall-kalkolu tal-kontenut tal-“valur ekwivalenti għall-melħ” tar-rata massima ta’ sodju permessa biex ikunu jistgħu jintużaw l-indikazzjonijiet dwar in-nutrizzjoni “baxx fis-sodju/melħ” u “baxx ħafna fis-sodju/melħ” li huma previsti mir-Regolament Nru 1924/2006.

36.

Din id-domanda għandha bħala għan, essenzjalment, l-evalwazzjoni tal-validità ta’ diversi dispożizzjonijiet tad-dritt sekondarju tal-Unjoni, li l-qorti tar-rinviju tiddubita l-kompatibbiltà tagħhom, minn naħa, mal-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 6(1) TUE, li ta valur vinkolanti lill-Karta, u min-naħa l-oħra, mal-Artikoli 11(1) u 16 tal-Karta, dwar il-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni u l-libertà ta’ intrapriża ( 26 ) rispettivament, kif ukoll mal-Artikolu 10 tal-KEDB, ukoll dwar il-libertà tal-espressjoni ( 27 ).

37.

Il-qorti tar-rinviju tindika li fil-każ li jirriżulta li l-forom kollha ta’ sodju preżenti fi prodott tal-ikel għandhom jittieħdu inkunsiderazzjoni fil-kalkolu tal-“valur ekwivalenti għall-melħ”, id-dispożizzjonijiet tal-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2000/13 u dawk tal-Artikolu 9(1) u (2) tad-Direttiva 2009/54, flimkien mal-Anness III ta’ din id-direttiva tal-aħħar, “moqrija fid-dawl tar-relazzjoni ta’ ekwivalenza stabbilita bejn is-sodju u l-melħ fl-anness tar-Regolament Nru 1924/2006” ( 28 ), jistgħu jwasslu għal restrizzjoni eċċessiva tal-libertajiet imsemmija iktar ’il fuq.

38.

F’dan ir-rigward, Neptune Distribution biss tallega li d-dispożizzjonijiet tad-dritt sekondarju tal-Unjoni li huma msemmija hawnhekk fit-tieni domanda preliminari jmorru kontra l-libertajiet fundamentali protetti mill-Artikoli 11, 16 u 52 tal-Karta u mill-Artikolu 10 tal-KEDB, sa fejn, skont l-interpretazzjoni mogħtija mill-Qorti amministrattiva tal-appell ta’ Lyon, dawn id-dispożizzjonijiet iċaħħduha mill-possibbiltà li tesponi l-kwalitajiet tal-prodott tagħha bl-għajnuna ta’ informazzjoni dwar il-kompożizzjoni tiegħu li madankollu hija preċiża ( 29 ). Il-gvernijiet ta’ Franza, tal-Greċja u tal-Italja, kif ukoll il-Kunsill u l-Kummissjoni jqisu, għall-kuntrarju, li d-dispożizzjonijiet imsemmija tad-Direttivi 2000/13 u 2009/54 ma jiksrux l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 6(1) TUE, flimkien mal-Artikoli 11(1) u 16 tal-Karta, u, għaldaqstant, li l-validità ta’ dawn id-dispożizzjonijiet ma hijiex affettwata.

39.

Qabelxejn, għandi dubji dwar in-natura effettiva tat-talba għal evalwazzjoni tal-validità kif magħmula mill-qorti tar-rinviju. Fil-fatt, jidhirli li ma huwiex raġonevoli li jitqies li eventwali invalidità ta’ dawn id-dispożizzjonijiet tad-Direttivi 2000/13 u 2009/54, li tfassal mill-ġdid id-Direttiva 80/777, tista’ tirriżulta mill-fatt li dispożizzjonijiet ta’ att ieħor, jiġifieri r-Regolament 1924/2006 kif se jiġi interpretat mill-Qorti tal-Ġustizzja, ma jagħmlux distinzjoni, f’dan il-każ fir-rigward tal-forma tas-sodju li għandha tittieħed inkunsiderazzjoni fir-rigward tal-kontenut ta’ dan in-nutriment ta’ prodott tal-ikel. Jidhirli eċċezzjonali li l-kwistjoni tal-validità ta’ att tad-dritt tal-Unjoni hija, bħal hawnhekk, imqajma f’kuntest fejn l-eventwali inkompatibbiltà mal-Karta tkun tirriżulta mill-effett akkumulat tad-dispożizzjonijiet ta’ diversi atti leġiżlattivi distinti. Barra minn hekk, infakkar li l-evalwazzjoni tal-validità ta’ att li tagħmel il-Qorti tal-Ġustizzja fil-kuntest ta’ rinviju għal deċiżjoni preliminari għandha normalment tkun ibbażata fuq is-sitwazzjoni, ta’ fatt u ta’ dritt, li kienet teżisti fil-mument li dan l-att ġie adottat ( 30 ).

40.

Barra minn hekk, kif jinnotaw il-Gvern Franċiż u l-Kunsill, fir-rigward tas-suġġett tat-tilwima fil-kawża prinċipali ( 31 ), il-portata tat-tieni domanda preliminari hija ddefinita b’mod żbaljat. Fil-fehma tiegħi l-evalwazzjoni tal-validità mressqa lill-Qorti tal-Ġustizzja għandha tiġi limitata għad-dispożizzjonijiet tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 9(2) u tal-Anness III tad-Direttiva 2009/54, li l-applikazzjoni tagħhom flimkien hija l-unika waħda li tista’ tkun rilevanti f’dan il-każ ( 32 ). Peress li ma hemm l-ebda rekwiżit partikolari f’dak li jirrigwarda l-indikazzjonijiet dwar il-kompożizzjoni f’sodju ta’ prodott tal-ikel fl-Artikolu 2(1) tad-Direttiva 2000/13, li tifformula biss regoli “ta’ natura ġenerali [...] applikabli orizzontalment” ( 33 ), il-validità ta’ din id-dispożizzjoni tal-aħħar ma tistax tkun affettwata mill-kunsiderazzjonijiet esposti mill-qorti tar-rinviju.

41.

Jien għalhekk inqis li t-tieni domanda preliminari għandha tiġi fformulata mill-ġdid. Fi kwalunkwe każ, inqis li l-invalidità ta’ atti tad-dritt sekondarju tal-Unjoni li hija bbażata minn Neptune Distribution fuq l-allegata inkompatibbiltà mad-dispożizzjonijiet tal-Karta, ma tistax tiġi ammessa f’kuntest bħal dak inkwistjoni ( 34 ), u dan b’mod iktar partikolari minħabba l-motivi li ġejjin.

42.

Ma hemm l-ebda dubju li d-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/54 ikkonċernati jikkostitwixxu restrizzjoni fir-rigward tad-drittijiet fundamentali stabbiliti mill-Artikoli 11 u 16 tal-Karta, peress li jillimitaw il-possibbiltà għall-kumpanniji li jikkummerċjalizzaw ilmijiet minerali naturali milli jiddeċiedu b’mod liberu dwar il-kontenut tal-indikazzjonijiet li huma jużaw fil-messaġġi kummerċjali tagħhom dwar dawn il-prodotti.

43.

Madankollu, hija ġurisprudenza stabbilita li l-libertà ta’ intrapriża ggarantita mill-Artikolu 16 tal-Karta ma tikkostitwixxix prerogattiva assoluta u li l-użu tagħha jista’ għalhekk jiġi ristrett b’mod validu mil-leġiżlatur tal-Unjoni ( 35 ). L-istess japplika għal-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni protetta mill-Artikolu 11 tal-Karta ( 36 ). Madankollu, mill-Artikolu 52(1) tal-Karta jirriżulta, min-naħa, li “[k]ull limitazzjoni fl-eżerċizzju tad-drittijiet u tal-libertajiet rikonoxxuti minn din il-Karta għandha tkun prevista mil-liġi u għandha tirrispetta l-essenza ta’ dawk id-drittijiet u l-libertajiet” u, min-naħa l-oħra, li “[b]la ħsara għall-prinċipju ta’ proporzjonalità, jistgħu jsiru limitazzjonijiet f’dawk il-każijiet biss fejn ikun meħtieġ u fejn ġenwinament jintlaħqu l-objettivi ta’ interess ġenerali rikonoxxuti mill-Unjoni jew il-ħtieġa li jiġu protetti d-drittijiet u l-libertajiet ta’ oħrajn”.

44.

Fl-ewwel lok, jidhirli li, f’dan każ, il-limitazzjonijiet ta’ oriġini legali li jirriżultaw mill-applikazzjoni tad-dispożizzjonijiet imsemmija hawnhekk ma jaffettwawx il-kontenut essenzjali tal-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni u tal-libertà ta’ intrapriża rikonoxxuti rispettivament fl-Artikoli 11 u 16 tal-Karta. Għalkemm dawn id-dispożizzjonijiet għandhom l-għan li jirregolaw u jistabbilixxu limiti għall-użu li jsir mill-imsemmija libertajiet, b’mod partikolari f’dak li jirrigwarda l-indikazzjonijiet dwar il-kontenut ta’ sodju fl-ittikkettjar u r-reklamar fir-rigward tal-ilmijiet minerali naturali, dawn madankollu ma humiex tali li jippreġudikaw “is-sustanza stess” ta’ dawn il-libertajiet ( 37 ), peress li l-persuni li dawn ir-regoli japplikaw għalihom iżommu l-possibbiltà li jesprimu ruħhom u li jinformaw lill-konsumaturi kif ukoll id-dritt li jeżerċitaw l-attività intraprenditorjali tagħhom fil-kuntest li huwa ddefinit b’mod proporzjonat mid-dritt tal-Unjoni.

45.

Fit-tieni lok, infakkar li l-prinċipju ta’ proporzjonalità jirrikjedi, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, li l-atti tal-istituzzjonijiet tal-Unjoni ma jaqbżux il-limiti ta’ dak li huwa xieraq u neċessarju għat-twettiq tal-għanijiet leġittimi segwiti mil-leġiżlazzjoni inkwistjoni, filwaqt li huwa mifhum li, meta teżisti għażla bejn diversi miżuri xierqa, għandha tintgħażel dik li hija l-inqas oneruża, u li l-inkonvenjenzi kkawżati ma għandhomx ikunu sproporzjonati meta pparagunati mal-għanijiet segwiti ( 38 ).

46.

Fir-rigward tal-għanijiet tad-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/54, ninnota, bħall-gvernijiet u l-istituzzjonijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja, li l-limitazzjonijiet li dawn jintroduċu jissodisfaw “[l]-għanijiet primarji [...] biex iħarsu s-saħħa tal-konsumaturi, biex jevitaw li l-konsumaturi jisfaw mqarrqa u jassiguraw kummerċ ġust” ( 39 ). Madankollu, il-“protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem” u l-“protezzjoni tal-konsumatur” ta’ “livell għoli” jikkostitwixxu għanijiet leġittimi ta’ interess ġenerali li t-twettiq tagħhom huwa previst mill-Unjoni, kif jirriżulta minn diversi dispożizzjonijiet tat-Trattat FUE u tal-Karta ( 40 ).

47.

Fir-rigward tal-protezzjoni tas-saħħa tal-konsumaturi, ir-rabta bejn dan l-għan, li huwa stabbilit mill-Artikolu 35 tal-Karta, u l-adozzjoni tad-Direttiva 2009/54 tirriżulta b’mod ċar mill-formulazzjoni tad-dispożizzjonijiet tagħha, u b’mod partikolari tal-premessa 5 tagħha, iċċitata iktar ’il fuq, u tal-Artikolu 9(2) tagħha.

48.

F’dan ir-rigward, il-Gvern Franċiż u l-Kummissjoni jenfasizzaw li l-indikazzjoni ta’ kontenut baxx fil-melħ (klorur tas-sodju), fl-ittikkettjar u/jew fir-reklamar għal ilmijiet minerali naturali, jista’ jiġi pperċepit mix-xerrejja bħala li jippreżenta vantaġġ nutrittiv, filwaqt li tali indikazzjoni ma titkellimx dwar il-kontenut totali ta’ sodju, minkejja l-opinjonijiet xjentifiċi li jirrakkomandaw it-tnaqqis tal-konsum ta’ sodju għal raġunijiet mediċi ( 41 ). Għall-kuntrarju, Neptune Distribution tilmenta li d-dispożizzjonijiet tad-dritt sekondarju inkwistjoni ma jagħmlu l-ebda distinzjoni bejn, minn naħa, il-klorur tas-sodju li l-konsum eċċessiv tiegħu jkun magħruf bħala ħażin għas-saħħa u, min-naħa l-oħra, il-bikarbonat tas-sodju preżenti f’ċerti ilmijiet minerali. Min-naħa tagħha, il-qorti tar-rinviju tqis li “jeżisti dubju serju dwar l-ekwivalenza, f’termini ta’ riskji għas-saħħa ta’ persuni li jbatu minn ipertensjoni u b’mod iktar ġenerali tal-konsumatur Ewropew, bejn il-konsum ta’ ilmijiet b’kontenut għoli ta’ bikarbonat tas-sodju u l-ilmijiet b’kontenut għoli ta’ klorur tas-sodju”, b’mod partikolari fid-dawl tad-diversi opinjonijiet mogħtija mill-Awtorità Ewropea dwar is-Sigurtà fl-Ikel (iktar ’il quddiem l-“EFSA”) ( 42 ).

49.

Jien inqis, minn naħa, li fl-istat attwali tal-għarfien xjentifiku, ma huwiex possibbli li tittieħed pożizzjoni soda fir-rigward tal-karattru iktar ta’ ħsara jew le, b’mod partikolari fir-rigward tal-ipertensjoni arterjali, ta’ konsum abbundanti ta’ sodju fl-istat ta’ bikarbonat jew fl-istat ta’ klorur ( 43 ). Madankollu, skont il-prinċipju ta’ prekawzjoni ( 44 ), li l-leġiżlatur tal-Unjoni għandu l-obbligu li jieħu inkunsiderazzjoni ( 45 ), jidhirli xieraq li d-distributuri ta’ ilmijiet minerali naturali jiġu pprojbiti milli jagħmlu użu minn indikazzjoni li tibbaża ruħha fuq l-argument ta’ kontenut baxx fil-melħ (klorur tas-sodju), iżda li tħalli barra l-kontenut globali ta’ sodju li jista’ joħroġ mill-preżenza, possibbilment qawwija, ta’ bikarbonat tas-sodju f’dawn l-ilmijiet. Bl-istess mod, fil-fehma tiegħi huwa meħtieġ li dawn id-distributuri ma jkunux awtorizzati jiddikjaraw, kif tixtieq Neptune Distribution, id-differenza li teżisti bejn id-diversi forom ta’ kontenut tas-sodju fl-indikazzjonijiet dwar il-prodotti tagħhom, peress li tali indikazzjoni tista’ tiżgwida lill-konsumaturi fir-rigward tal-benefiċċji possibbli għas-saħħa tagħhom tal-konsum tas-sodju f’forom oħra minbarra l-melħ tal-mejda ( 46 ).

50.

Min-naħa l-oħra, mis-sentenza Deutsches Weintor ( 47 ) jirriżulta li, għalkemm indikazzjoni fiha nnifisha tista’ tkun preċiża, il-projbizzjoni tagħha hija leġittima peress li din l-indikazzjoni tirriżulta frammentata. F’din il-kawża, fuq talba għall-evalwazzjoni tal-validità tad-dispożizzjonijiet tar-Regolament Nru 1924/2006, b’mod partikolari fir-rigward tal-Artikolu 16 tal-Karta, il-Qorti tal-Ġustizzja qieset kompatibbli mal-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 6(1) TUE l-imsemmija dispożizzjonijiet li jipprojbixxu mingħajr eċċezzjoni lil produttur jew distributur ta’ nbejjed milli jużaw indikazzjoni dwar is-saħħa tat-tip bħal dik li kienet inkwistjoni fil-kawża prinċipali ( 48 ), fid-dawl tan-natura inkompluta tagħha minkejja li din setgħet tkun vera ( 49 ). Il-leġiżlatur tal-Unjoni seta’ għalhekk iqis ġustament li huwa meħtieġ li jiġi evitat l-użu ta’ indikazzjonijiet eventwalment preċiżi iżda madankollu ambigwi li jċaħħdu lill-konsumaturi mill-possibbiltà li jirregolaw il-konsum tagħhom b’mod ċar, fl-imsemmija kawża f’dak li jirrigwarda x-xorb alkoħoliku u f’din il-kawża f’dak li jirrigwarda s-sodju li jinsab fl-ilmijiet minerali naturali.

51.

Fir-rigward tal-informazzjoni lill-konsumaturi dwar il-karatteristiċi essenzjali ta’ prodotti bħall-ilmijiet minerali naturali, ninnota l-ewwel nett li l-osservanza ta’ dan l-għan ta’ interess ġenerali hija f’dan il-każ marbuta b’mod strett ma’ dak imsemmi preċedentement, relatat mal-protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem, u li, għaldaqstant, ċerti kunsiderazzjonijiet esposti iktar ’il fuq jistgħu jkunu rilevanti wkoll f’dan ir-rigward. Barra minn hekk, għandu jiġi ppreċiżat li l-libertà tal-espressjoni u tal-informazzjoni li hija ggarantita mill-Artikolu 11 tal-Karta tkopri l-informazzjoni ta’ natura kummerċjali, b’mod partikolari f’għan promozzjonali, bħalma japplika għall-Artikolu 10 tal-KEDB ( 50 ).

52.

F’din il-kawża, jista’ jiġi osservat li għalkemm il-partijiet li ppreżentaw osservazzjonijiet lill-Qorti tal-Ġustizzja jibbażaw ruħhom fuq l-istess argument tal-ħtieġa tal-protezzjoni tal-konsumatur permezz ta’ informazzjoni preċiża u eżatta, dawn madankollu jifformulaw proposti għal risposti kompletament opposti filwaqt li jibbażaw fuq l-istess bażi ( 51 ). Fil-fehma tiegħi, fid-dawl tal-pożizzjonijiet meħuda mill-korpi internazzjonali msemmija iktar ’il fuq ( 52 ), huwa effettivament meħtieġ li d-distributuri tal-ilmijiet minerali naturali jipprovdu informazzjoni kemm ċara kif ukoll kompleta fir-rigward tal-kwantità totali ta’ sodju li jinsab fihom, b’mod li konsumatur normalment avżat ikun jista’ jagħmel għażla informata fost il-prodotti kollha simili proposti lilu ( 53 ), u dan jimplika li ma jkun hemm l-ebda konfużjoni dwar dan is-suġġett, u anki f’każ li l-informazzjoni mogħtija eventwalment tkun vera ( 54 ).

53.

Fl-aħħar nett, fir-rigward tan-natura adegwata tal-mezzi użati mil-leġiżlatur tal-Unjoni biex jintlaħqu ż-żewġ għanijiet imsemmija iktar ’il fuq, Neptune Distribution issostni li r-restrizzjonijiet għal-libertajiet tal-informazzjoni u ta’ intrapriża li jirriżultaw mid-dispożizzjonijiet imsemmija fit-tieni domanda preliminari huma sproporzjonati meta mqabbla ma’ dawn l-għanijiet.

54.

Madankollu, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja, “għandu jiġi rikonoxxut li l-leġiżlatur komunitarju għandu setgħa diskrezzjonali wiesgħa f’qasam bħal dak tal-każ in eżami, li tinvolvi, min-naħa tiegħu, għażliet ta’ natura politika, ekonomika u soċjali, u li fiha huwa msejjaħ jagħmel evalwazzjonijiet kumplessi”, u minn dan jirriżulta li “l-istħarriġ ġudizzjarju tal-legalità ta’ dawn l-atti għandu neċessarjament ikun ristrett” u li “huwa biss il-karattru manifestament inadegwat ta’ miżura adottata f’dan il-qasam, fir-rigward ta’ l-għan li l-istituzzjonijiet kompetenti jixtiequ jilħqu, li jista’ jaffettwa l-validità ta’ miżura bħal din” ( 55 ).

55.

B’mod partikolari, fir-rigward tal-evalwazzjoni tal-elementi fattwali ta’ natura xjentifika u teknika kumplessi ħafna biex jiġu ddeterminati n-natura u l-portata tal-miżuri li jadotta l-leġiżlatur tal-Unjoni, f’kuntest bħal dan, huwa stabbilit li l-qorti tal-Unjoni ma tistax tissostitwixxi l-evalwazzjoni tagħha ta’ dawn l-element flok dik tal-istituzzjonijiet li huma l-uniċi li ngħataw dan il-kompitu mit-Trattat KE ( 56 ). Mill-ġurisprudenza jirriżulta wkoll li “s-setgħa diskrezzjonarja li għandhom l-awtoritajiet kompetenti, fir-rigward tal-kwistjoni li jiġi stabbilit fejn jinsab il-bilanċ ġust bejn il-libertà tal-espressjoni u l-għanijiet imsemmija iktar ’il fuq, tvarja skont kull wieħed mill-għanijiet li jiġġustifikaw il-limitu ta’ dan id-dritt u skont in-natura tal-attivitajiet inkwistjoni” u jidhirli li l-marġni ta’ diskrezzjoni permessa mill-Qorti tal-Ġustizzja huwa usa’ fir-rigward tal-użu kummerċjali, speċifikament, – u għalhekk ta’ lukru – tal-libertà tal-espressjoni, b’mod partikolari f’messaġġi ta’ natura promozzjonali ( 57 ).

56.

F’dan il-każ, inqis li fir-rigward tas-setgħa diskrezzjonali wiesgħa tad-data xjentifika u teknika li għandha tiġi rrikonoxxuta lil-leġiżlatur tal-Unjoni f’dan il-qasam u fid-dawl tal-ħtieġa li huwa jieħu inkunsiderazzjoni l-prinċipju ta’ prekawzjoni msemmi iktar ’il fuq ( 58 ), huwa seta’ jqis b’mod raġonevoli li l-għanijiet segwiti leġittimament mid-dispożizzjonijiet tad-Direttiva 2009/54 inkwistjoni ma setgħux jintlaħqu permezz ta’ miżuri inqas restrittivi fir-rigward tal-libertajiet li huma invokati hawnhekk, fil-kuntest ta’ komunikazzjoni ta’ natura kummerċjali minn Neptune Distribution.

57.

Barra minn hekk, bħall-Gvern Franċiż, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill u l-Kummissjoni, ninnota li r-restrizzjoni ta’ dawn il-libertajiet hija fil-verità moderata, peress li d-distributuri ta’ ilmijiet minerali naturali għadhom liberi li jinformaw lill-konsumaturi dwar il-kompożizzjoni ta’ dawn l-ilmijiet, u b’mod partikolari l-kontenut baxx fis-sodju, bl-użu, fl-ittikkettjar jew fir-reklamar tagħhom, ta’ indikazzjonijiet li huma espressament awtorizzati mil-leġiżlatur tal-Unjoni, jiġifieri dawk li jidhru fl-Anness III tad-Direttiva 2009/54, jew tal-indikazzjonijiet li jkunu eventwalment ammessi mil-leġiżlaturi tal-Istati Membri ( 59 ).

58.

Fid-dawl ta’ dak kollu li ntqal hawn fuq, jien tal-fehma li bl-adozzjoni tad-dispożizzjonijiet tat-tieni subparagrafu tal-Artikolu 9(2) u tal-Anness III tad-Direttiva 2009/54, il-leġiżlatur tal-Unjoni ma qabiżx il-limiti li timponi l-osservanza tal-prinċipju ta’ proporzjonalità fir-rigward tal-Artikoli 11, 16 u 52(1) tal-Karta.

59.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi li l-Qorti tal-Ġustizzja tirrispondi b’dan il-mod għad-domandi preliminari magħmula mill-Conseil d’État (Franza):