1.

Fis-sena 2016, il-proprjetarju ta’ depożitu f’kont kurrenti miftuħ f’ismu fil-Korporativna Targovska Banka (iktar ’il quddiem, il-“KTB”) talab quddiem qorti Bulgara ( 2 ) li l-Balgarska Narodna Banka (il-Bank Ċentrali Bulgaru, iktar ’il quddiem il-“BNB”) jikkumpensa d-danni mġarrba minħabba d-dewmien fir-rimbors ta’ dan id-depożitu.

2.

Ir-rikorrenti f’dik il-kawża sostna li l-BNB kellu jiddikjara l-indisponibbiltà tad-depożiti fformalizzati fil-KTB skont iż-żmien stabbilit mid-Direttiva 94/19/KE ( 3 ). Peress li ma għamilx hekk, id-dewmien fir-rimbors kien attribwibbli lill-imsemmi bank u dan kellu jħallas l-interessi moratorji miżjuda sakemm jitħallas lura l-ammont ta’ depożitu.

3.

Il-qorti kompetenti ressqet talba għal deċiżjoni preliminari, li ġiet deċiża mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sentenza tal-4 ta’ Ottubru 2018, Kantarev ( 4 ).

4.

Meta s-sentenza Kantarev kienet għadha pendenti, qorti Bulgara oħra, l-Administrativen sad Sofia-grad (il-Qorti Amministrattiva tal-Belt ta’ Sofija, il-Bulgarija) ressqet talba għal deċiżjoni preliminari f’kawża simili, li l-għan tagħha kien ukoll talba għal responsabbiltà patrimonjali tal-BNB ibbażata fuq argumenti li f’xi partijiet jikkoinċidu.

5.

Wara li tat is-sentenza Kantarev, il-Qorti tal-Ġustizzja informat lill-Administrativen sad Sofia-grad (il-Qorti Amministrattiva tal-Belt ta’ Sofija) bid-deċiżjoni, biex tara jekk kinitx tixtieq iżżomm it-talba għal deċiżjoni preliminari, xi ħaġa li din tal-aħħar ikkonfermat.

6.

Fuq talba tal-Qorti tal-Ġustizzja, dawn il-konklużjonijiet ser jikkonċernaw tnejn biss mid-domandi magħmula hawnhekk, li jew ma ġewx indirizzati fis-sentenza Kantarev jew ġew indirizzati minn perspettiva differenti: a) il-kunċett ta’ “depożitu dovut u pagabbli” tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19; u b) l-effett tar-Rakkomandazzjoni tal-Awtorità Bankarja Ewropea (iktar ’il quddiem l-“ABE”) tas-17 ta’ Ottubru 2014 ( 5 ).

7.

Filwaqt li nillimita l-analiżi tiegħi għal dawn iż-żewġ domandi, ser nirreferi għas-sentenza Kantarev, meta tispjega l-kuntest ġuridiku, il-fatti li jiddeterminaw ir-rimbors tal-fondi ddepożitati fil-KTB u l-evalwazzjoni tiegħi ta’ dawn.

8.

Fir-rigward tal-premessi u l-artikoli ta’ din id-direttiva, nirreferi għal punti 3 sa 6 tas-sentenza Kantarev.

9.

Skont il-premessi 27 sa 29:

10.

L-Artikolu 1(2) jipprevedi:

“L-Awtorità għandha taġixxi fil-qafas tas-setgħat mogħtija lilha b’dan ir-Regolament u fi ħdan il-kamp ta’ applikazzjoni tad-Direttiva 2006/48/KE, id-Direttiva 2006/49/KE, id-Direttiva 2002/87/KE, ir-Regolament (KE) Nru 1781/2006, id-Direttiva 94/19/KE u, sal-punt li dawk l-atti japplikaw għall-istituzzjonijiet ta’ kreditu u dawk finanzjarji u l-awtoritajiet kompetenti li jissorveljawhom, fil-qafas tal-partijiet rilevanti tad-Direttiva 2005/60/KE, id-Direttiva 2002/65/KE, id-Direttiva 2007/64/KE u d-Direttiva 2009/110/KE, inklużi d-direttivi, ir-regolamenti, u d-deċiżjonijiet kollha bbażati fuq dawk l-atti, u ta’ kwalunkwe att ieħor legalment vinkolanti tal-Unjoni li jikkonferixxi kompiti fuq l-Awtorità.”

11.

L-Artikolu 4(2)(iii) jiddefinixxi bħala “awtoritajiet kompetenti”:

“[F]’dak li jirrigwarda l-iskemi ta’ garanzija ta’ depożitu, il-korpi li jamministraw skemi ta’ garanzija ta’ depożitu skont id-Direttiva 94/19/KE, jew fil-każ fejn l-operat tal-iskema ta’ garanzija tad-depożitu hija amministrata minn kumpanija privata, l-awtorità pubblika li tissorvelja dawk l-iskemi skont dik id-Direttiva.”

12.

L-Artikolu 16 jindika:

“1.   L-Awtorità, sabiex tistabbilixxi prattiki superviżorji konsistenti, effiċjenti u effikaċi fi ħdan is-SESF, u biex tiżgura l-applikazzjoni komuni, uniformi u konsistenti tal-liġi tal-Unjoni, għandha toħroġ linji gwida u rakkomandazzjonijiet indirizzati lill-awtoritajiet superviżorji kompetenti jew lill-istituzzjonijiet finanzjarji.

[…]

3.   L-awtoritajiet kompetenti u l-istituzzjonijiet finanzjarji għandhom jagħmlu kull sforz sabiex jikkonformaw ma’ dawk il-linji gwida u r-rakkomandazzjonijiet.

Fi żmien xahrejn mill-ħruġ ta’ linja gwida jew rakkomandazzjoni, kull awtorità kompetenti għandha tikkonferma jekk tikkonformax jew jekk hijiex biħsiebha tikkonforma ma’ dik il-linja gwida jew rakkomandazzjoni. F’każ li awtorità kompetenti ma tikkonformax jew ma tkunx biħsiebha tikkonforma, għandha tinforma lill-Awtorità u tagħti r-raġunijiet tagħha.

L-Awtorità għandha tippubblika l-fatt li awtorità kompetenti ma tikkonformax jew ma tkunx biħsiebha tikkonforma ma’ dik il-linja gwida jew rakkomandazzjoni. L-Awtorità tista’ tiddeċiedi wkoll, skont il-każ, li tippubblika r-raġunijiet provduti mill-awtorità kompetenti għan-nuqqas ta’ konformità ma’ dik il-linja gwida jew rakkomandazzjoni. L-awtorità kompetenti għandha tirċievi notifika bil-quddiem dwar tali pubblikazzjoni.

Jekk ikun meħtieġ minn din il-linja gwida jew rakkomandazzjoni, l-istituzzjonijiet finanzjarji għandhom jirrappurtaw, b’mod ċar u dettaljat, jekk jikkonformawx jew le ma’ din il-linja gwida jew rakkomandazzjoni.

[…].”

13.

L-Artikolu 17 jistipula:

“1.   Fejn awtorità kompetenti ma tkunx applikat l-atti msemmija fl-Artikolu 1(2), jew tkun applikathom b’mod li jidher li jkun ksur tal-liġi tal-Unjoni, inklużi l-istandards tekniċi regolatorji u l-istandards tekniċi ta’ implimentazzjoni stabbiliti skont l-Artikoli 10 sa 15, b’mod partikolari billi tonqos milli tiżgura li istituzzjoni finanzjarja tissodisfa r-rekwiżiti stipulati f’dawk l-atti, l-Awtorità għandha taġixxi skont is-setgħat stipulati fil-paragrafi 2, 3 u 6 ta’ dan l-Artikolu.

2.   Fuq talba minn awtorità kompetenti waħda jew aktar, il-Parlament Ewropew, il-Kunsill, il-Kummissjoni jew il-Grupp tal-Partijiet Bankarji Interessati, jew fuq inizjattiva tagħha stess, u wara li tinforma lill-awtorità kompetenti kkonċernata, l-Awtorità tista’ tinvestiga l-ksur jew in-nuqqas ta’ applikazzjoni allegati tal-liġi tal-Unjoni.

[…]

3.   L-Awtorità tista’, mhux aktar tard minn xahrejn mill-bidu tal-investigazzjoni tagħha, tindirizza rakkomandazzjoni lill-awtorità kompetenti konċernata li tistabbilixxi l-azzjoni meħtieġa sabiex tikkonforma mal-liġi tal-Unjoni.

L-awtorità kompetenti għandha, fi żmien għaxart ijiem tax-xogħol minn meta tirċievi r-rakkomandazzjoni, tinforma lill-Awtorità bil-passi li tkun ħadet jew li jkun biħsiebha tieħu biex tiżgura l-konformità mal-liġi tal-Unjoni.

4.   Fejn l-awtorità kompetenti ma tikkonformax mal-liġi tal-Unjoni fi żmien xahar minn meta tkun irċeviet ir-rakkomandazzjoni tal-Awtorità, il-Kummissjoni tista’, wara li tkun ġiet infurmata mill-Awtorità, jew fuq inizjattiva tagħha stess, toħroġ opinjoni formali li tirrikjedi li l-awtorità kompetenti tieħu l-azzjoni meħtieġa biex tikkonforma mal-liġi tal-Unjoni. L-opinjoni formali tal-Kummissjoni għandha tqis ir-rakkomandazzjoni tal-Awtorità.

Il-Kummissjoni għandha toħroġ din l-opinjoni formali mhux iżjed tard minn tliet xhur wara l-adozzjoni tar-rakkomandazzjoni. Il-Kummissjoni tista’ testendi dan il-perijodu b’xahar.

L-Awtorità u l-awtoritajiet kompetenti għandhom jipprovdu lill-Kummissjoni bl-informazzjoni kollha meħtieġa.

5.   L-awtorità kompetenti, fi żmien għaxart ijiem minn meta tirċievi l-opinjoni formali msemmija fil-paragrafu 4, għandha tinforma lill-Kummissjoni u lill-Awtorità dwar il-passi li tkun ħadet jew li jkun biħsiebha tieħu biex tikkonforma ma’ dik l-opinjoni formali.

6.   Mingħajr preġudizzju għas-setgħat tal-Kummissjoni skont l-Artikolu 258 TFUE, fejn awtorità kompetenti ma tikkonformax mal-opinjoni formali msemmija fil-paragrafu 4 fil-perijodu ta’ żmien speċifikat fiha, u fejn ikun meħtieġ sabiex tirrimedja f’ħin opportun tali nuqqas ta’ konformità sabiex iżżomm jew treġġa’ lura l-kondizzjonijiet newtrali ta’ kompetizzjoni fis-suq jew tiżgura l-operat sewwa u l-integrità tas-sistema finanzjarja, l-Awtorità tista’, fejn ir-rekwiżiti rilevanti tal-atti msemmija fl-Artikolu 1(2) japplikaw direttament għall-istituzzjonijiet finanzjarji, tadotta deċiżjoni individwali indirizzata lil istituzzjoni finanzjarja li tkun teħtieġ l-azzjoni meħtieġa sabiex tikkonforma mal-obbligi tagħha skont il-liġi tal-Unjoni fosthom il-waqfien ta’ kwalunkwe prattika.

Id-deċiżjoni tal-Awtorità għandha tkun f’konformità mal-opinjoni formali maħruġa mill-Kummissjoni skont il-paragrafu 4.

7.   Id-deċiżjonijiet adottati taħt il-paragrafu 6 għandhom jipprevalu fuq kwalunkwe deċiżjoni preċedenti adottata mill-awtoritajiet kompetenti fuq l-istess kwistjoni.

Meta tittieħed azzjoni fir-rigward ta’ kwistjonijiet li huma soġġetti għal opinjoni formali skont il-paragrafu 4 jew deċiżjoni skont il-paragrafu 6, l-awtoritajiet kompetenti għandhom jikkonformaw mal-opinjoni formali jew mad-deċiżjoni, skont il-każ.

[…].”

14.

Fl-Artikolu 26(2) huwa pprovdut kif ġej:

“L-Artikolu 16 dwar is-setgħat tal-Awtorità li tadotta linji gwida u rakkomandazzjonijiet għandu japplika għall-iskemi ta’ garanzija tad-depożiti.”

15.

Nirreferi għat-traskrizzjoni tal-liġi Bulgara li tinsab fil-punti 8 sa 25 tas-sentenza Kantarev.

16.

Ser nenfasizza biss li l-Artikolu 23(1) u (5) taż-Zakona za garantirane na vlogovete v bankite (il-Liġi dwar il-Garanzija tad-Depożiti Bankarji) ( 8 ) għandu dan il-kontenut:

“1.   Il-Fond għandu jirrimborsa d-djun tal-bank ikkonċernat lid-depożitanti tiegħu sal-livelli ggarantiti meta l-[BNB] ikun irrevoka l-liċenzja bankarja tal-bank kummerċjali.

[…]

5.   Ir-rimbors ta’ ammonti mill-Fond għandu jibda mhux iktar tard minn 20 jum ta’ xogħol mid-data li fiha l-[BNB] ikun ħa d-deċiżjoni msemmija fil-paragrafu 1”.

17.

Fis-snin 2008, 2010 u 2011, ir-rikorrenti BT u l-KTB iffirmaw tliet kuntratti dwar depożiti, miżmuma f’ewro u f’leva Bulgari (BGN), iggarantiti mill-Fond ta’ Garanzija għad-Depożiti Bankarji (iktar ’il quddiem il-“Fond”) sa BGN 196000 kull persuna.

18.

Is-sitwazzjoni tal-KTB fis-sena 2014 u l-aġir tal-awtoritajiet nazzjonali ġew deskritti b’dan il-mod fis-sentenza Kantarev (punti 27 u 28):

“Peress li l-Bank KTB kien affaċċja kriżi ta’ likwidità wara l-irtirar massiv ta’ depożiti li huwa kellu, ir-rappreżentanti tiegħu talbu, fl-20 ta’ Ġunju 2014, lill-BNB iqiegħed taħt sorveljanza speċjali lil din l-istituzzjoni ta’ kreditu. Huma għarrfu wkoll lil dan tal-aħħar bis-sospensjoni tal-pagamenti u bl-operazzjonijiet bankarji kollha tal-imsemmija istituzzjoni. Permezz ta’ deċiżjoni tal-istess jum, il-Bord tad-Diretturi tal-BNB qiegħed lill-bank KTB taħt sorveljanza speċjali għal perijodu ta’ tliet xhur. L-eżekuzzjoni tal-impenji ta’ din l-istituzzjoni ta’ kreditu ġiet sospiża u l-attività tagħha ġiet ristretta. Inħatru kuraturi li ġew inkarigati mill-BNB sabiex jagħmlu permezz ta’ awditur estern evalwazzjoni tal-assi u tad-djun tal-imsemmija istituzzjoni.

[…] Minn din l-evalwazzjoni ħareġ li r-riżultat finanzjarju tal-Bank KTB kien negattiv u li dan ma kienx jissodisfa r-rekwiżiti ta’ fondi proprji previsti mil-leġiżlazzjoni tal-Unjoni. Konsegwentement, il-BNB, b’deċiżjoni tas-6 ta’ Novembru 2014, l-ewwel nett, irrevoka l-liċenzja bankarja tal-Bank KTB, it-tieni nett, qabel li kellhom jittieħdu miżuri sabiex tinfetaħ proċedura ta’ falliment kontra tiegħu u, it-tielet nett, iddeċieda li kien hemm lok li l-Fond jiġi informat b’dan.”

19.

Permezz ta’ deċiżjoni tal-Bord tad-Diretturi tal-BNB tat-30 ta’ Ġunju 2014, b’effett mill-1 ta’ Lulju 2014, ir-rati ta’ interessi tad-depożiti fil-KTB ġew imnaqqsa għal-livell medju abitwali tas-suq bankarju u ġiet implimentata gradazzjoni tar-rati ta’ interessi standard ( 9 ).

20.

Il-Kummissjoni Ewropea intimat formalment, permezz ta’ ittra tal-1 ta’ Awwissu 2014, lill-Ministru għad-Dħul u għat-Taxxi tal-Bulgarija, skont il-proċedura prevista fl-Artikolu 258 TFUE, rigward traspożizzjoni mhux korretta tad-Direttiva 94/19 u ksur tal-Artikolu 63 TFUE ( 10 ).

21.

Permezz tad-deċiżjoni tas-16 ta’ Settembru 2014, il-Bord tad-Diretturi tal-BNB ġedded il-miżuri ta’ sorveljanza sal-20 ta’ Novembru 2014.

22.

Fis-17 ta’ Ottubru 2014, l-ABE ħarġet, abbażi tal-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010, ir-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02, diretta lill-BNB u lill-Fond. F’din ir-rakkomandazzjoni ġie indikat li l-BNB kien kiser id-dritt tal-Unjoni, peress li ma għamilx dak li huwa neċessarju sabiex jikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti skont il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19, u fir-rigward tat-teħid ta’ deċiżjoni rigward is-sospensjoni tal-bqija tal-obbligi kollha u tan-nuqqas ta’ għoti ta’ permess lid-depożitanti sabiex jaċċedu għad-depożiti ggarantiti.

23.

Skont il-premessa 27 ta’ din ir-rakkomandazzjoni, id-deċiżjoni tal-BNB tal-20 ta’ Ġunju 2014, fejn issottomettiet lill-KTB għal sorveljanza speċjali u ssospendiet l-obbligi tiegħu, kienet ekwivalenti għal konstatazzjoni tal-indisponibbiltà tad-depożiti skont il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 u, b’konsegwenza, il-Fond kellu jħallas l-ammonti ggarantiti tad-depożiti mhux disponibbli.

24.

Il-ħlas lura tad-depożiti lir-rikorrenti rriżulta f’termini analogi għal dawk stipulati fis-sentenza Kantarev ( 11 ), jiġifieri, b’konformità mal-informazzjoni mogħtija mill-qorti tar-rinviju, huwa rċieva mill-Fond ir-rimbors tad-depożiti ggarantiti fil-KTB ammontanti għal BGN 196000, flimkien mal-interessi korrispondenti għaż-żmien ta’ bejn it-30 ta’ Ġunju u s-6 ta’ Novembru 2014. Id-depożiti l-oħra li għalihom kien intitolat, li jammontaw għal BGN 44070 (madwar EUR 22500), ġew irreġistrati fil-lista tal-krediti rrikonoxxuti, fil-kuntest tal-proċedura ta’ insolvenza, skont l-ordni previst mil-leġiżlazzjoni Bulgara applikabbli.

25.

Fis-7 ta’ Marzu 2015, is-Sofiyski apelativen sad (il-Qorti tal-Appell ta’ Sofija, il-Bulgarija) iddikjarat l-20 ta’ Ġunju 2014 bħala d-data ta’ bidu tal-insolvenza tal-KTB, peress li f’dik id-data l-attiv nett tal-KTB sar negattiv.

26.

Il-proċedura għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu mibdija mill-Kummissjoni kontra l-Bulgarija tħassret fl-10 ta’ Diċembru 2015.

27.

BT introduċa quddiem il-qorti tar-rinviju rikors għal kumpens ( 12 ) tad-danni li rriżultaw, direttament u indirettament, mill-azzjonijiet u l-ommissjonijiet tal-BNB fir-rigward tal-intervent ta’ dan tal-aħħar fil-KTB, li, fil-fehma ta’ BT, jiksru d-dritt tal-Unjoni.

28.

Ir-rikors jinkludi żewġ talbiet:

29.

Sabiex tiddeċiedi dawn it-talbiet, l-Administrativen sad Sofia-grad (il-Qorti Amministrattiva tal-Belt ta’ Sofija) ressqet quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja talba għal deċiżjoni preliminari li tinkludi diversi domandi, li minnhom ser ninkludi biss dawk li fuqhom ser nibbaża l-analiżi tiegħi:

“[…]

[…]

30.

It-talba għal deċiżjoni preliminari ġiet irreġistrata fil-Qorti tal-Ġustizzja fis-6 ta’ Awwissu 2018.

31.

Il-BNB u l-Kummissjoni ssottomettew osservazzjonijiet bil-miktub, mingħajr ma tqieset neċessarja seduta.

32.

B’risposta għad-domanda tal-Qorti tal-Ġustizzja wara li ngħatat is-sentenza Kantarev, il-qorti tar-rinviju indikat, fid-9 ta’ Novembru 2018, li ser iżżomm it-talba għal deċiżjoni preliminari, peress li baqgħu preżenti, fost l-oħrajn, id-dubji tagħha dwar l-obbligu li tittieħed inkunsiderazzjoni r-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02.

33.

Essenzjalment, il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf jekk il-garanzija rrikonoxxuta mid-Direttiva 94/19 (punt 3(i) tal-Artikolu 1, ikkunsidrat flimkien mal-Artikoli 7(6) u (10)) tapplikax għal dawk id-depożitanti:

34.

Fil-każ ta’ risposta affermattiva, il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk għandhiex ma tiġix applikata klawżola kuntrattwali bħal din, fl-eżami ta’ talba għal kumpens għad-danni kkawżati minħabba ħlas tardiv tal-ammont iggarantit tad-depożiti, fis-sens tad-Direttiva 94/19.

35.

Is-sentenza Kantarev tillimita ruħha għal kumpens għad-danni kkawżati lil persuna li d-depożiti tagħha fil-KTB kienu, mingħajr dubju, pagabbli (eżegwibbli) diġà fil-mument tad-determinazzjoni dwar l-indisponibbiltà tad-depożiti. Min-naħa l-oħra, il-kawża li issa qiegħda tiġi ttrattata tirrigwarda jekk l-istess dispożizzjonijiet tad-Direttiva 94/19 jipproteġux ukoll lil depożitant li d-depożiti tiegħu fil-KTB ma kinux pagabbli f’dak il-mument.

36.

L-analiżi ddettaljata tal-mekkaniżmu ta’ garanzija ta’ depożiti implimentata skont id-Direttiva 94/19 tippermetti, fil-fehma tiegħi, spjegazzjoni u applikazzjoni adegwata tal-ġurisprudenza Kantarev.

37.

L-intervent tas-sistemi ta’ garanzija ta’ depożiti (iktar ’il quddiem, “SGD”) nazzjonali jseħħ permezz ta’ proċedura li l-elementi essenzjali tagħha huma rregolati mid-Direttiva 94/19. L-għan tiegħu huwa doppju: protezzjoni tad-depożitanti ( 13 ) u garanzija tal-istabbiltà tas-sistema bankarja ( 14 ).

38.

Il-proċedura li tippermetti li jingħata effett lill-garanzija tad-depożiti bankarji, tinftiehem aħjar meta tiġi maqsuma fit-tliet fażijiet tagħha:

39.

L-awtorità nazzjonali kompetenti għandha tiddeċiedi jekk id-depożiti f’istituzzjoni finanzjarja humiex disponibbli jew le. Sabiex tiġi meħuda din id-deċiżjoni, il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 jeżiġi:

40.

Iż-żmien li fih l-awtorità nazzjonali kompetenti għandha tieħu din id-deċiżjoni inizjali huwa qasir ħafna: “mhux aktar tard minn ħamest ijiem ta’ xogħol wara li l-ewwel [tkun issodisfatta] li istituzzjoni ta’ kreditu tkun naqset milli tħallas lura depożiti li huma dovuti u pagabbli”.

41.

Is-sentenza Kantarev iċċarat diversi elementi tar-regolament ta’ din il-fażi inizjali, li jaqbel li jitfakkru:

42.

Madankollu, is-sentenza Kantarev ma indirizzatx id-domanda li issa tistaqsi l-qorti tar-rinviju: jekk id-definizzjoni ta’ “depożitu mhux disponibbli” tinkludix dak li, bħala konsegwenza ta’ klawżola kuntrattwali, ma għandux il-kwalità li huwa dovut u lanqas li huwa pagabbli, peress li l-kuntratt jirreferi għal-liġi nazzjonali, skont liema ser ikun eżegwibbli biss fil-każ ta’ revoka tal-liċenzja bankarja.

43.

Fil-fehma tiegħi, depożitu b’dawn il-karatteristiċi ma jistax jikkwalifika bħala “depożitu mhux disponibbli” f’din l-ewwel fażi tal-proċedura. Depożitu li ma huwiex dovut u lanqas ma huwa pagabbli, skont il-kundizzjonijiet legali u kuntrattwali applikabbli skont id-dritt nazzjonali, ma jistax jiġi kkunsidrat mill-awtorità nazzjonali kompetenti bħala depożitu mhux disponibbli.

44.

Il-kejl li bih jiġi ċċarat meta depożitu jsir dovut u pagabbli jiddependi, qabel kollox, mir-relazzjoni kuntrattwali tal-istituzzjoni finanzjarja u l-klijent tagħha. Jekk it-tnejn jaqblu li l-istituzzjoni finanzjarja mhux ser ikollha l-obbligu li tħallas lura lil klijent l-ammont tad-depożitu tiegħu sa mument partikolari, ma hemmx bżonn li wieħed jitkellem dwar l-iskadenza u lanqas l-eżegwibbiltà jekk dan il-mument ma seħħx.

45.

Għaldaqstant, depożitu b’dawn il-karatteristiċi ma jistax, minnu nnifsu, jwassal lill-istituzzjoni ta’ kreditu għas-“sitwazzjoni finanzjarja” li għaliha jirreferi l-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19, li tikkonstata l-impossibbiltà tagħha li tħallas lura d-depożiti.

46.

Madankollu, flimkien ma’ depożiti li ma jkollhomx il-kwalità ta’ dovuti u pagabbli f’mument partikolari, l-entità finanzjarja għandha ħafna depożiti li effettivament huma f’din il-pożizzjoni. Li kieku kien hekk, “biżżejjed li jiġi kkonstatat li tali istituzzjoni ta’ kreditu ma ħallsetx lura ċerti depożiti u li l-kundizzjonijiet stipulati fl-Artikolu 1(3)(i) tad-Direttiva 94/19 huma ssodisfatti sabiex tiġi ddikjarata l-indisponibbiltà tad-depożiti kollha miżmuma minn din l-istituzzjoni” ( 24 ).

47.

Fil-qosor, id-dikjarazzjoni ta’ indisponibbiltà “hija marbuta mas-sitwazzjoni finanzjarja oġġettiva tal-istituzzjoni ta’ kreditu u tirrigwarda b’mod ġenerali l-integralità tad-depożiti miżmumin minn dik l-istituzzjoni u mhux kull wieħed mid-depożiti li hija żżomm ( 25 )”.

48.

Fit-tieni fażi tal-proċedura, l-awtorità nazzjonali kompetenti għandha tiddeċiedi liema depożiti għandha tħallas lura s-SGD ( 26 ).

49.

Fir-rigward ta’ dawn l-għanijiet, id-Direttiva 94/19 tinkludi l-punti segwenti:

50.

Is-SGD ser ikollha tħallas lura (loġikament, fl-ammonti ggarantiti) id-depożiti kollha tal-istituzzjoni bankarja affettwata mid-dikjarazzjoni tal-indisponibbiltà, minbarra dawk li jaqgħu taħt xi raġuni għall-esklużjoni. Minn din il-premessa joħorġu diversi konsegwenzi għall-preżenti kawża.

51.

L-ewwel nett, kif diġà indikajt, il-konstatazzjoni tal-impossibbiltà tal-ħlas lura tiddependi esklużivament mir-rekwiżiti tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19. La din id-dispożizzjoni u lanqas ebda dispożizzjoni oħra tal-istess artikolu ma tippermetti li l-imsemmija konstatazzjoni tiġi kkundizzjonata minn rekwiżiti addizzjonali jew differenti.

52.

Fis-sentenza Kantarev ġiet miċħuda l-konstatazzjoni li l-indisponibbiltà tad-depożiti tista’ tkun suġġetta għal talba minn qabel sabiex jiġu rtirati l-fondi li tkun baqgħet mingħajr suċċess (punt 81), l-insolvenza tal-istituzzjoni ta’ kreditu jew ir-revoka tal-liċenzja bankarja tagħha (punt 51), jew it-tqegħid taħt sorveljanza speċjali minn qabel mill-awtoritajiet bankarji (punt 60).

53.

Leġiżlazzjoni nazzjonali li timponi dawn jew rekwiżiti oħrajn, differenti minn dawk li jinkludi l-punt 3(i) tal-Artikolu 1, tikser din l-istess dispożizzjoni, kif ukoll l-Artikolu 10(1) tad-Direttiva 94/19.

54.

It-tieni nett, il-konstatazzjoni tal-indisponibbiltà għandha ssir mill-awtorità kompetenti wara li tevalwa d-diffikultajiet li, minħabba s-sitwazzjoni finanzjarja tagħha, għandha l-istituzzjoni ta’ kreditu sabiex tħallas lura d-depożiti. Għalkemm, kif diġà semmejt, ma huwiex loġiku li, sabiex tittieħed din id-deċiżjoni, jgħoddu l-istess depożiti li l-obbligu tagħhom ta’ ħlas lura huwa previst fil-futur, l-evalwazzjoni tal-awtorità kompetenti taffettwa, ladarba din issir deċiżjoni, it-totalità tad-depożiti miżmuma mill-istess istituzzjoni ta’ kreditu ( 28 ).

55.

Huwa għalhekk li r-regola ġenerali hija, minn dan il-mument, il-ħlas lura tad-depożiti kollha tal-istituzzjoni finanzjarja, indipendentement mill-iskadenza u l-eżiġibbiltà tagħhom (ħlief dawk previsti fil-lista eżawrjenti tal-Artikolu 2 tad-Direttiva 94/19).

56.

Fi kliem ieħor, huma restitwibbli kemm id-depożiti dovuti u pagabbli kif ukoll dawk li ma għandhomx dawn iż-żewġ kwalitajiet, meta l-istituzzjoni tidħol f’sitwazzjoni oġġettiva ta’ inkapaċità finanzjarja sabiex taffaċċja l-obbligi tagħha ta’ ħlas lura. Din is-sitwazzjoni taffettwa kemm l-obbligi tal-passat u l-preżent (depożiti dovuti u pagabbli) kif ukoll dawk futuri (depożiti mhux dovuti u lanqas pagabbli).

57.

B’hekk, f’din il-fażi tan-nofs, id-depożiti kollha tal-istituzzjoni għandhom jiġu identifikati mill-awtorità kompetenti sabiex is-SGD tipproċedi, fil-każ tagħha, għall-ħlas sussegwenti tagħhom. Din l-interpretazzjoni tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 u tal-Artikolu 10(1) tad-Direttiva 94/19 hija l-iktar waħda li taqbel mal-għanijiet tad-Direttiva 94/19 (il-protezzjoni tad-depożitanti u l-garanzija tal-istabbiltà tas-sistema finanzjarja).

58.

Jekk id-depożiti mhux dovuti u lanqas pagabbli ta’ istituzzjoni ta’ kreditu suġġetta għas-SGD ma kinux, f’dak il-mument, restitwibbli permezz tal-mekkaniżmu ta’ garanzija, id-depożitanti kienu jpoġġu lilhom innifishom f’riskju li ma jirkuprawx, fil-futur, it-tfaddil tagħhom fil-proċedura ta’ riorganizzazzjoni u stralċ tal-istituzzjoni ta’ kreditu f’diffikultà. Barra minn hekk, l-istabbiltà tas-sistema finanzjarja ssofri, minħabba n-nuqqas ta’ fiduċja tal-klijenti fis-sigurtà tad-depożiti tagħhom ta’ żmien medju jew twil.

59.

F’din il-fażi s-SGD tħallas lura d-depożiti. Skont l-ewwel subparagrafu tal-Artikolu 7(1a) tad-Direttiva 94/19, l-ammont li l-Istati Membri jiggarantixxu l-ħlas lura tiegħu jilħaq il-EUR 100000.

60.

Il-ħlas lura għandu jsir fi żmien qasir (20 jum) ( 29 ) sabiex id-depożitanti ma jiġux imċaħħda mit-tfaddil tagħhom u ma jsibux ruħhom, minħabba f’hekk, f’sitwazzjoni ta’ impossibbiltà li jipprovdu għall-ispejjeż ta’ kuljum tagħhom. L-istabbiltà tas-sistema bankarja titlob ukoll li l-ħlas lura jkun rapidu ( 30 ).

61.

Il-ħlas lura tad-depożiti mis-SGD ma huwiex marbut mal-proċeduri eventwali ta’ riorganizzazzjoni u stralċ tal-istituzzjoni ta’ kreditu, għax il-ħlas b’dan il-mod biss jista’ jsir malajr, fi żmien għoxrin jum mid-deċiżjoni ta’ indisponibbiltà ( 31 ). Id-dubji li jistgħu jitqajmu, f’dan ir-rigward, mill-premessa 12 tad-Direttiva 2009/14 ( 32 ) ġew ikkjarifikati mill-Qorti tal-Ġustizzja fis-sens li dawk il-proċeduri ma jaffettwawx l-indisponibbiltà tad-depożiti u lanqas il-ħlas lura tagħhom ( 33 ).

62.

Lanqas ma jista’ jkun ikkundizzjonat il-ħlas lura tad-depożiti mal-eżistenza ta’ talba magħmula minn qabel mid-depożitanti għal kumpens, li baqgħet mingħajr suċċess ( 34 ). L-Artikolu 10(3) tad-Direttiva 94/19 jindika li s-SGD mhux ser tkun tista’ tieħu vantaġġ miż-żmien ta’ għoxrin jum biex tiċħad il-benefiċċju ta’ garanzija lil depożitant li ma setax jissottometti fil-ħin it-talba għal ħlas skont il-garanzija.

63.

Jekk is-SGD tikser iż-żmien ta’ għoxrin jum għal ħlas lura tad-depożiti ggarantiti, id-depożitanti jistgħu jitolbu, barra minn hekk, il-ħlas tal-interessi korrispondenti ( 35 ).

64.

L-Artikolu 7(6) tad-Direttiva 94/19 jindika li “[l]-Istati Membri għandhom jassiguraw li d-drittijiet tad-depożitaturi għal kumpens jista’ jkun suġġett għal azzjoni mid-depożitatur kontra l-iskema ta’ garanzija ta’ depożitu”.

65.

Għaldaqstant, id-depożitanti jistgħu jużaw ir-rimedji ġudizzjarji li jipprovdilhom l-ordinament nazzjonali sabiex jitolbu l-annullament tad-deċiżjonijiet u l-ommissjonijiet tas-SGD u sabiex jitolbu kumpens għad-danni li s-SGD tkun ikkawżatilhom.

66.

Infakkar li, skont il-Qorti tal-Ġustizzja, il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 “għandu effett dirett u jikkostitwixxi regola tad-dritt intiża sabiex tagħti drittijiet lill-individwi ( 36 )”.

67.

Fir-rikorsi tagħhom quddiem il-qrati nazzjonali, id-depożitanti ser ikunu jistgħu jibbenefikaw mill-prinċipju ta’ supremazija tad-dritt tal-Unjoni. Min-naħa tagħha, il-qorti nazzjonali għandha tħalli mhux applikata kwalunkwe liġi nazzjonali li tmur kontra d-Direttiva 94/19 ( 37 ): fir-rigward ta’ dak li huwa importanti f’din il-kawża, għandha tastjeni milli tapplika dispożizzjoni nazzjonali li tmur kontra l-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva ( 38 ).

68.

Dan id-dmir huwa indipendenti minn jekk il-leġiżlatur Bulgaru ttrasponiex jew le din id-dispożizzjoni tad-Direttiva 94/19 fil-liġi nazzjonali ta’ implimentazzjoni ( 39 ).

69.

Il-prinċipju ta’ supremazija jistabbilixxi wkoll li, meta r-regola nazzjonali inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni tiġi inkorporata fil-kontenut ta’ klawżola kuntrattwali, il-qorti nazzjonali tista’ testendi fir-rigward ta’ din il-klawżola l-konsegwenzi inerenti għall-inkompatibbiltà ta’ din tal-aħħar mad-dritt tal-Unjoni. Huwa irrilevanti li l-allegazzjoni tal-partijiet f’dan il-kuntest tinbidel f’rikors għal kumpens għad-danni kkawżati jew f’tip ieħor ta’ rimedji ġudizzjarji.

70.

Fiċ-ċirkustanzi ta’ din il-kawża, ma hemm xejn li jfixkel lill-qorti nazzjonali milli tapplika l-prinċipju ta’ supremazija jekk: a) ir-regola nazzjonali tikkundizzjona d-dmir tas-SGD li jħallas lura lid-depożitanti d-depożiti li sa issa ma humiex dovuti u lanqas pagabbli, fejn il-liċenzja tal-istituzzjoni finanzjarja inkwistjoni li fiha saru l-imsemmija depożiti kienet preċedentement ġiet irrevokata, liema depożiti tagħha ġew iddikjarati bħala indisponibbli; u b) l-istess leġiżlazzjoni tiġi implimentata fi klawżola kuntrattwali aċċettata mid-dritt nazzjonali.

71.

Ir-riflessjonijiet preċedenti jwassluni għas-segwenti risposta għar-raba’ domanda preliminari:

Il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19, f’relazzjoni mal-Artikoli 7(6) u 10, għandu jiġi interpretat fis-sens li:

72.

It-tieni domanda preliminari tirrigwarda r-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02, adottata taħt l-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010. Il-qorti tar-rinviju tixtieq tkun taf: a) jekk id-depożitanti, minkejja li ma kinux id-destinatarji tar-rakkomandazzjoni, jistgħux jinvokawha f’kawża għal danni kkawżati mill-ksur tad-dritt tal-Unjoni; u b) jekk hijiex valida.

73.

L-ABE għandha l-kompetenza sabiex tintervjeni fl-applikazzjoni tad-direttivi tal-Unjoni dwar is-SGD, skont l-Artikolu 1(2) tar-Regolament Nru 1093/2010 ( 40 ).

74.

Fl-eżerċizzju ta’ din il-funzjoni, l-ABE tista’ tindirizza lill-“awtoritajiet [nazzjonali] kompetenti” fir-rigward ta’ garanziji ta’ depożiti ( 41 ). Skont il-premessa 20 tar-Regolament Nru 1093/2010, sabiex tippromwovi approċċ konsistenti, l-awtorità għandha tiżgura kuntest ekwu u trattament ġust tad-depożitanti madwar l-Unjoni.

75.

Is-setgħat tal-ABE b’konnessjoni mas-SGD jimmaterjalizzaw fil-possibbiltà li:

76.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-ABE ma humiex ġuridikament vinkolanti. Kif tindika d-denominazzjoni tagħhom, ir-rakkomandazzjonijiet ma jinkludux mandat, iżda stedina sempliċi għal azzjoni. Huma jaqgħu fil-kategorija prevista mill-Artikolu 288(5) TFUE ( 47 ).

77.

Madankollu, l-ewwel paragrafu tal-Artikolu 16(3) tar-Regolament Nru 1093/2010 jsostni li l-awtoritajiet kompetenti u l-istituzzjonijiet finanzjarji għandhom jagħmlu dak kollu li huwa possibbli sabiex jikkonformaw ma’ dawn ir-rakkomandazzjonijiet.

78.

Mifhuma b’dan il-mod, dawn ir-rakkomandazzjonijiet joħolqu ċertu effett ġuridiku, anki jekk mhux vinkolanti: l-awtoritajiet nazzjonali kompetenti għandhom jikkonfermaw, fi żmien xahrejn, jekk jissodisfawx, jew jekk humiex biħsiebhom jissodisfaw jew le dawn ir-rakkomandazzjonijiet. Fil-każ tal-aħħar, għandhom jispjegaw lill-ABE r-raġunijiet li fuqhom huma jibbażaw ruħhom (it-tieni paragrafu tal-Artikolu 16(3) tar-Regolament Nru 1093/2010) u l-ABE mbagħad għandha tippubblika kemm in-nuqqas ta’ konformità kif ukoll dawn ir-raġunijiet ( 48 ).

79.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-ABE bbażati fuq l-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010 jippreżentaw karatteristiċi li jiddistingwuhom minn dawk tal-Artikolu 16:

80.

L-awtorità nazzjonali destinatarja tar-rakkomandazzjonijiet tal-Artikolu 17(3) tirriskja, jekk ma tikkonformax ruħha magħhom ( 50 ), li ssir is-suġġett tal-proċedura ta’ nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu li ser nagħmel riferiment għaliha iktar ’il quddiem. F’ċertu mod, dawn ir-rakkomandazzjonijiet huma (jew jistgħu jwasslu biex isiru) l-ewwel stadju f’dik il-proċedura ( 51 ), li l-ABE tagħti bħala istruzzjoni bl-appoġġ tal-Kummissjoni.

81.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-Artikolu 17(3) jistgħu wkoll jiġu kkontestati minn dawk ikkonċernati quddiem il-Bord tal-Appell tal-Awtoritajiet Ewropej ta’ Sorveljanza, skont l-Artikolu 60 tar-Regolament Nru 1093/2010.

82.

Il-karattru mhux definittiv u n-nuqqas ta’ effetti ġuridiċi vinkolanti tar-rakkomandazzjonijiet tal-ABE tal-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010 jaffettwa l-possibbiltà tagħhom li jiġu invokati u r-reviżjoni ġudizzjarja tagħhom. B’mod partikolari, jagħmel mhux possibbli kontroll dirett tal-legalità tagħhom permezz tar-rikors għal annullament skont l-Artikolu 263 TFUE.

83.

Dan huwa minħabba li l-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja taċċetta biss rikorsi għal annullament kontra atti ġuridiċi obbligatorji ( 52 ), ibbażati fuq il-kontenut attwali tagħhom, il-kuntest li fihom ġew adottati u s-setgħat tal-istituzzjoni awtriċi tal-atti ( 53 ).

84.

Madankollu, huwa possibbli li jiġu invokati r-rakkomandazzjonijiet tal-ABE f’kawża quddiem il-qrati nazzjonali li fiha għandhom jiġu interpretati regoli vinkolanti tal-Unjoni li magħhom ir-rakkomandazzjonijiet huma relatati ( 54 ).

85.

Qabel ma nindirizza dan il-punt, ser nirreferi għal proċedura rregolata mill-Artikolu 17(1) sa (8) tar-Regolament Nru 1093/2010 ( 55 ) li permezz tagħha jinbidlu, bl-intervent tal-Kummissjoni, ir-rakkomandazzjonijiet tal-ABE f’deċiżjonijiet vinkolanti.

86.

Ladarba l-ABE ssib applikazzjoni allegatament mhux korretta jew insuffiċjenti tad-dispożizzjonijiet tad-dritt tal-Unjoni minn awtorità nazzjonali, hija għandha tibgħat rakkomandazzjoni fejn tindika lil din tal-aħħar il-miżuri li għandha tadotta.

87.

Jekk l-awtorità nazzjonali kompetenti ma tikkonformax ruħha ma’ din ir-rakkomandazzjoni u tippersisti fin-nuqqas ta’ konformità, tista’ tintervjeni l-Kummissjoni. Dan tagħmlu permezz ta’ opinjoni formali fejn tħeġġeġ lill-awtorità nazzjonali sabiex tadotta l-miżuri indispensabbli sabiex tikkonforma ruħha mad-dritt tal-Unjoni.

88.

Fil-fażi finali tal-proċedura, l-ABE tista’ tieħu deċiżjoni individwali, indirizzata lil istituzzjoni finanzjarja fejn tordna lil din tal-aħħar sabiex tieħu l-miżuri neċessarji sabiex twettaq l-obbligi mnissla mid-dritt tal-Unjoni, inkluż il-waqfien ta’ prattika, dejjem sakemm din tkun tirrigwarda regoli direttament applikabbli ( 56 ).

89.

Id-deċiżjonijiet tal-ABE f’din il-fażi finali għandhom ikunu konformi mal-opinjoni formali tal-Kummissjoni u għandhom jipprevalu fuq kwalunkwe deċiżjoni adottata preċedentement rigward l-istess suġġett. Għalhekk, l-opinjoni formali tal-Kummissjoni tobbliga lill-istituzzjonijiet finanzjarji destinatarji kif ukoll lill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti sabiex jikkonformaw ruħhom mal-atti ġuridiċi ta’ setgħa vinkolanti ( 57 ).

90.

Il-qorti tar-rinviju tistaqsi jekk depożitant (f’din il-kawża, BT) jistax jinvoka r-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 fil-kawża li beda kontra l-BNB.

91.

Ir-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02, miftiehma b’applikazzjoni tal-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010, hija indirizzata, kif diġà spjegajt, lill-BNB u lill-Fond, fejn tindikalhom l-azzjoni neċessarja sabiex ikunu konformi mad-Direttiva 94/19 u jwaqqfu l-ksur tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tagħha.

92.

Qabel ma ġiet adottata r-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02, il-Kummissjoni kienet diġà bdiet rikors għal nuqqas ta’ twettiq ta’ obbligu (Artikolu 258 TFUE) kontra l-Bulgarija u bagħtet ittra ta’ intimazzjoni lil dan l-Istat Membru (l-1 ta’ Awwissu 2014), mingħajr ma kompliet il-proċedura ta’ ksur ( 58 ).

93.

Ir-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 ma ġietx segwita, imbagħad, minn opinjoni formali tal-Kummissjoni, u dan wassal lill-ABE sabiex lanqas ma toħroġ ebda deċiżjoni għal protezzjoni tal-Artikolu 17(6) tar-Regolament Nru 1093/2010 ( 59 ).

94.

Il-qorti tar-rinviju għandha dubju dwar il-kompatibbiltà tar-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 mad-dritt tal-Unjoni (id-Direttiva 94/19 u r-Regolament Nru 1093/2010). Sabiex inwieġeb għal dawn id-dubji, ser nirreferi għaldaqstant għan-nuqqas ta’ possibbiltà, b’mod ġenerali, li dawn ir-rakkomandazzjonijiet tal-ABE jiġu invokati quddiem il-qrati nazzjonali, bħal fil-każ tar-rakkomandazzjoni issa inkwistjoni.

95.

Skont ġurisprudenza stabbilita tal-Qorti tal-Ġustizzja, “għalkemm ir-rakkomandazzjonijiet ma humiex intiżi li jipproduċu effetti vinkolanti, il-qrati nazzjonali huma marbuta li jieħdu inkunsiderazzjoni r-rakkomandazzjonijiet sabiex jiddeċiedu l-kawżi li jitressqu quddiemhom, b’mod partikolari meta huma jiċċaraw l-interpretazzjoni ta’ dispożizzjonijiet nazzjonali adottati bil-għan li jimplementawhom jew meta l-għan tagħhom ikun li jikkomplementaw dispożizzjonijiet tal-Unjoni ta’ natura vinkolanti” ( 60 ).

96.

Naqbel mal-Avukat Ġenerali Bobek ( 61 ) li l-obbligu tal-qrati nazzjonali “li jieħdu inkunsiderazzjoni” r-rakkomandazzjonijiet, meta jiġu biex jiddeċiedu kawżi li fihom japplikaw dritt vinkolanti tal-Unjoni marbut mar-rakkomandazzjonijiet, ma jikkoinċidix mad-dmir ta’ “interpretazzjoni konformi” fis-sens tal-ġurisprudenza Von Colson u Kamann ( 62 ).

97.

Jekk il-qrati nazzjonali għandhom jagħtu attenzjoni għar-rakkomandazzjonijiet (inklużi dawk li toħroġ l-ABE) sabiex japplikaw id-dritt vinkolanti tal-Unjoni fl-Istati Membri, huwa loġiku li jistgħu jindirizzaw, lill-Qorti tal-Ġustizzja, rinviji għal interpretazzjoni dwar il-kontenut tal-istess rakkomandazzjonijiet ( 63 ). Allura, jistgħu jagħmlu dan ukoll għal evalwazzjoni dwar il-validità tagħhom?

98.

Mal-ewwel daqqa ta’ għajn, peress li ma jirriżultax possibbli l-istħarriġ dirett tal-legalità ta’ rakkomandazzjoni permezz ta’ rikors għal annullament, wieħed jista’ jaħseb li l-istess jiġri fir-rigward tal-istħarriġ indirett tal-legalità, u dan permezz ta’ rinviju għal deċiżjoni preliminari dwar evalwazzjoni tal-validità. Jagħmel sens li jiġi invalidat att li ma għandux effetti ġuridiċi obbligatorji?

99.

Jekk mhux sejjer żball, il-Qorti tal-Ġustizzja sal-lum ( 64 ) għadha ma tatx deċiżjoni, b’mod kategoriku, f’dan ir-rigward. Is-sentenza Grimaldi tidher li taċċetta, b’mod impliċitu, il-possibbiltà ta’ domandi preliminari dwar evalwazzjoni tal-validità tar-rakkomandazzjonijiet ( 65 ) u l-Avukat Ġenerali Bobek jaċċetta dan b’mod espliċitu ( 66 ).

100.

Fl-opinjoni tiegħi, l-iktar li jagħmel sens huwa li tiġi aċċettata l-possibbiltà ta’ domandi preliminari dwar evalwazzjoni tal-validità tar-rakkomandazzjonijiet, jekk wieħed jitlaq mill-premessa li l-qorti nazzjonali għandha teħodhom inkunsiderazzjoni sabiex tinterpreta regola vinkolanti tad-dritt tal-Unjoni. Ma jkunx loġiku li din il-qorti nazzjonali tirreferi, għal finijiet interpretattivi, għal rakkomandazzjoni li għandha dubju rigward il-validità tagħha, peress li tikkunsidra, u bir-raġun, li hija inkompatibbli mad-dritt tal-Unjoni, dikjarazzjoni li l-istess qorti ma tistax tagħmel ( 67 ).

101.

Ir-rakkomandazzjonijiet tal-ABE bbażati fuq l-Artikolu 17(3) tar-Regolament Nru 1093/2010 huma, nirrepeti, wieħed mill-elementi li l-qorti kompetenti għandha tikkunsidra sabiex issolvi l-kawża. Infakkar li hawnhekk il-kwistjoni hija li wieħed għandu jiċċara jekk il-ksur tar-regola tal-Unjoni huwiex suffiċjentement serju u, bħala konsegwenza, jekk jissodisfax waħda mit-tliet kundizzjonijiet li fuqhom tiddependi r-responsabbiltà ta’ Stat Membru għal nuqqas ta’ konformità mad-dritt tal-Unjoni ( 68 ).

102.

Rakkomandazzjoni tal-ABE tista’ tittieħed inkunsiderazzjoni mill-qorti nazzjonali biss sabiex issolvi kawża dwar jekk il-kontenut tagħha huwiex konformi mar-regoli tad-dritt tal-Unjoni, liema dritt ir-rakkomandazzjoni tiffaċilita l-applikazzjoni tiegħu. Jekk il-qorti nazzjonali tqis, kif qiegħed jiġri hawnhekk, li ma huwiex hekk, għandha s-setgħa sabiex tressaq domanda preliminari quddiem il-Qorti tal-Ġustizzja, l-unika qorti kompetenti sabiex tiddikjara din l-inkompatibbiltà.

103.

Skont il-qorti tar-rinviju, il-kompatibbiltà tar-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 mad-dritt tal-Unjoni hija dubjuża peress li: a) hija indirizzata lil awtorità nazzjonali (il-BNB), li ma hijiex l-awtorità kompetenti sabiex tiddetermina l-indisponibbiltà tad-depożiti rigwardanti l-bank KTB, mingħajr ma tqis bħala destinatarji l-istituzzjonijiet finanzjarji; u b) tista’ ma tkunx konformi mal-premessa 27 tar-Regolament Nru 1093/2010, sa fejn il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 ma jistabbilixxix obbligi ċari u inkundizzjonati.

104.

Skont l-Artikolu 4(2)(iii) tar-Regolament Nru 1093/2010, l-“awtoritajiet kompetenti” huma “f’dak li jirrigwarda l-iskemi ta’ garanzija ta’ depożitu, il-korpi li jamministraw skemi ta’ garanzija ta’ depożitu skont id-Direttiva 94/19/KE, jew fil-każ fejn l-operat tal-iskema ta’ garanzija tad-depożitu hija amministrata minn kumpanija privata, l-awtorità pubblika li tissorvelja dawk l-iskemi skont dik id-Direttiva”.

105.

Dawn l-awtoritajiet jistgħu jinkludu, minbarra s-SGD, l-awtorità inkarigata biex tikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti, li f’ħafna mill-Istati Membri hija l-bank ċentrali nazzjonali ( 69 ).

106.

Min-naħa tiegħu, il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 “iħalli marġni ta’ diskrezzjoni lill-Istati Membri sabiex jinnominaw l-awtorità kompetenti sabiex tikkonstata l-indisponibbiltà ta’ depożiti” ( 70 ).

107.

Fil-kawża Kantarev, il-qorti tar-rinviju u l-Qorti tal-Ġustizzja ħadu bħala fatt li l-BNB kien awtorità kompetenti sabiex jikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti skont il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 ( 71 ). Għall-kuntrarju, f’din il-kawża, il-qorti tar-rinviju tidher li tifhem l-argumenti tal-BNB f’sens oppost ( 72 ).

108.

Mill-25 ta’ Marzu 2014, bid-dħul fis-seħħ ta’ emenda fiż-Zakona za kreditnite institutsii ( 73 ) u skont il-punt 2 tal-Artikolu 1(2) tagħha, il-BNB huwa l-awtorità kompetenti fir-Repubblika tal-Bulgarija sabiex tissorvelja lill-istituzzjonijiet bankarji skont il-punt 40 tal-Artikolu 4(1) tar-Regolament (UE) Nru 575/2013 ( 74 ).

109.

Il-Liġi l-ġdida dwar il-garanzija tad-depożiti bankarji (iż-Zakon za garantirane na vlogovete v bankite) tal-2015 tinkorpora fid-dritt Bulgaru d-Direttiva 2014/49, li taħtar bħala awtorità kompetenti sabiex tikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti lill-istituzzjoni inkarigata mis-sorveljanza prudenzjali, skont ir-Regolament Nru 575/2013 ( 75 ). Għaldaqstant, mill-14 ta’ Awwissu 2015, ma hemmx dubju li l-BNB huwa l-awtorità kompetenti sabiex jikkonstata, fil-Bulgarija, l-indisponibbiltà tad-depożiti.

110.

Skont il-Kummissjoni, l-awtorità ta’ sorveljanza kellha wkoll il-kompetenza sabiex tikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti, anki qabel l-14 ta’ Awwissu 2015.

111.

Madankollu nifhem li, sal-adozzjoni tad-Direttiva 2014/49, l-ebda leġiżlazzjoni tal-Unjoni ma kienet tistabbilixxi dan il-paralleliżmu. Il-premessa 50 ta’ din id-direttiva tiddikjara li, “[m]inħabba d-diverġenzi fil-prattiki amministrattivi relatati mas-SGD fl-Istati Membri, l-Istati Membri għandhom ikunu liberi li jiddeċiedu liema awtorità tiddetermina l-indisponibbiltà tad-depożiti”.

112.

F’dawn iċ-ċirkustanzi, hija l-qorti tar-rinviju li għandha tiddeċiedi jekk, skont id-dritt Bulgaru applikabbli fil-mument tal-aġir tal-BNB fir-rigward tal-KTB, l-awtorità kompetenti sabiex tikkonstata l-indisponibbiltà tad-depożiti kienet, jew ma kinitx, il-BNB.

113.

Wieħed ma għandux jinsa li fis-sentenza Kantarev il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat li n-nuqqas ta’ konstatazzjoni tal-indisponibbiltà tad-depożiti, fil-każ tal-bank KTB, mill-awtoritajiet Bulgari, jikkostitwixxi ksur suffiċjentement serju tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 ( 76 ).

114.

Fir-rigward tal-ħtieġa tar-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 li tikkonċerna r-rekwiżiti direttament applikabbli tad-dritt tal-Unjoni (f’dan il-każ, tad-Direttiva 94/19), din il-ħtieġa jimponiha biss l-Artikolu 17(6) tar-Regolament Nru 1093/2010 sabiex l-ABE tadotta deċiżjonijiet indirizzati lill-istituzzjonijiet finanzjarji, fejn tħeġġiġhom sabiex jissodisfaw l-obbligi imposti mir-regoli tal-Unjoni.

115.

L-aħħar frażi tal-premessa 27 tar-Regolament Nru 1093/2010 ( 77 ) talludi għal dawn id-deċiżjonijiet finali tal-ABE, iżda mhux għar-rakkomandazzjonijiet li tista’ tadotta fil-bidu tal-proċedura. Dan huwa loġiku meta tkun inkwistjoni deċiżjoni tal-ABE ta’ natura vinkolanti, iżda mhux ta’ rakkomandazzjoni nieqsa mill-effetti ġuridiċi obbligatorji.

116.

Fi kwalunkwe każ, kif diġà esponejt, il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 għandu effett dirett, skont is-sentenza Kantarev, b’tali mod li dan ifisser li rakkomandazzjoni bħal din tista’ tiġi invokata mill-individwi quddiem il-qorti tar-rinviju ( 78 ). Għaldaqstant, id-dubji dwar dan l-element tar-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 jirriżultaw infondati.

117.

Skont ir-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 ( 79 ), il-BNB kien kiser il-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19 għaliex ma ddikjarax l-indisponibbiltà tad-depożiti fi żmien ħamest ijiem minn meta l-KTB ma setax iħallas lura d-depożiti dovuti u pagabbli.

118.

L-ABE fehmet li d-deċiżjoni tal-BNB li tissottometti lill-KTB għal sorveljanza speċjali u li tissospendi b’mod provviżorju l-obbligi tiegħu, kienet tammonta għal dikjarazzjoni ta’ indisponibbiltà tad-depożiti, fis-sens tal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19.

119.

Is-sentenza Kantarev tirrifjuta din l-ekwiparazzjoni. Għall-kuntrarju, il-Qorti tal-Ġustizzja ddikjarat f’dik is-sentenza li l-indisponibbiltà tad-depożiti għandha tiġi ddeterminata permezz ta’ azzjoni fl-affermattiv tal-awtorità nazzjonali kompetenti, mingħajr ma tista’ tiġi dedotta minn atti oħra tal-awtoritajiet nazzjonali (bħal, pereżempju, id-deċiżjoni tal-BNB li jissuġġetta lill-KTB għal sorveljanza speċjali) u lanqas tiġi preżunta minn ċirkustanzi bħal dawk f’dik il-kawża ( 80 ).

120.

Konsegwentement, il-qorti tar-rinviju ma għandhiex tieħu inkunsiderazzjoni dan l-element tar-Rakkomandazzjoni ABE/2014/02 sabiex tinterpreta d-dritt tal-Unjoni, peress li huwa inkompatibbli mal-punt 3(i) tal-Artikolu 1 tad-Direttiva 94/19.

121.

Fid-dawl tal-kunsiderazzjonijiet preċedenti, nipproponi lill-Qorti tal-Ġustizzja sabiex tirrispondi lill-Administrativen sad Sofia-grad (il-Qorti Amministrattiva tal-Belt ta’ Sofija, il-Bulgarija) kif ġej: