(1)

Tá sé leagtha síos mar chuspóir ag an Aontas limistéar saoirse, slándála agus ceartais a chur ar fáil dá shaoránaigh, gan teorainneacha inmheánacha, ina n-áiritheofar saorghluaiseacht daoine. Ag an am céanna, ba cheart don Aontas a áirithiú go leanfaidh an limistéar sin de bheith ina áit shábháilte. Ní féidir an cuspóir sin a bhaint amach ach trí chomhar níos éifeachtaí, níos comhordaithe idir na húdaráis forfheidhmithe dlí agus na húdaráis bhreithiúnacha náisiúnta agus idirnáisiúnta agus trí úsáid a bhaint as bearta iomchuí chun an choireacht a chosc agus a chomhrac, lena n-áirítear an choireacht eagraithe agus an sceimhlitheoireacht.

(2)

Tá sé thar a bheith dúshlánach an cuspóir sin a bhaint amach i gcás ina mbíonn gné thrasteorann ag baint leis an gcoireacht ar chríoch dhá Bhallstát nó níos mó agus/nó tríú tíortha. Sna cásanna sin, ní mór do na Ballstáit a bheith in ann dul i gcomhar lena bhfórsaí agus lena n-oibríochtaí chun imscrúduithe trasteorann agus ionchúisimh éifeachtacha agus éifeachtúla a cheadú, a bhfuil malartú faisnéise agus fianaise ríthábhachtach ina leith. Ceann de na huirlisí is rathúla don chomhar trasteorann sin is ea na foirne comhpháirteacha um Imscrúdú (‘JITanna’) trínar féidir comhar díreach agus cumarsáid dhíreach a dhéanamh idir na húdaráis bhreithiúnacha agus na húdaráis forfheidhmithe dlí in dhá Bhallstát nó níos mó agus b’fhéidir i dtríú tíortha, chun go bhféadfaidh siad a gcuid gníomhaíochtaí agus imscrúduithe a eagrú ar an mbealach is éifeachtúla is féidir. Déanann údaráis inniúla dhá Bhallstát nó níos mó agus b’fhéidir údaráis inniúla tríú tíortha JITanna a bhunú le haghaidh cuspóir sonrach agus tréimhse theoranta chun imscrúduithe coiriúla a bhfuil tionchar trasteorann acu a dhéanamh go comhpháirteach.

(3)

Tá sé cruthaithe go bhfuil JITanna ríthábhachtach maidir le feabhas a chur ar chomhar breithiúnach i dtaca le coireanna trasteorann, amhail an chibearchoireacht, an sceimhlitheoireacht agus an choireacht thromchúiseach agus eagraithe a imscrúdú agus a ionchúiseamh, trí nósanna imeachta agus foirmiúlachtaí am-íditheacha idir comhaltaí JITanna a laghdú. Le húsáid mhéadaithe JITanna, feabhsaíodh freisin cultúr an chomhair trasteorann in ábhair choiriúla idir údaráis bhreithiúnacha san Aontas.

(4)

Déantar foráil le acquis an Aontais maidir le dhá chreat dhlíthiúla chun JITanna a bhunú a mbeidh dhá Bhallstát ar a laghad rannpháirteach iontu: Airteagal 13 den Choinbhinsiún maidir le Cúnamh Frithpháirteach in Ábhair Choiriúla idir Ballstáit an Aontais Eorpaigh, arna bhunú ag an gComhairle i gcomhréir le hAirteagal 34 den Chonradh ar an Aontas Eorpach (2) agus Cinneadh Réime 2002/465/CGB ón gComhairle (3). Féadfaidh tríú tíortha a bheith rannpháirteach mar Pháirtithe in JITanna i gcás ina bhfuil bunús dlí leis an rannpháirtíocht sin, amhail Airteagal 20 den Dara Prótacal Breise a ghabhann leis an gCoinbhinsiún Eorpach maidir le Cúnamh Frithpháirteach in Ábhair Choiriúla, a síníodh in Strasbourg an 8 Samhain 2001 (4) agus Airteagal 5 den Chomhaontú maidir le cúnamh dlíthiúil frithpháirteach idir an tAontas Eorpach agus Stáit Aontaithe Mheiriceá (5).

(5)

Tá ról ríthábhachtach ag údaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta maidir le coireanna idirnáisiúnta a imscrúdú agus a ionchúiseamh. Féadfaidh a n-ionadaithe a bheith rannpháirteach in JIT áirithe ar chuireadh ó chomhaltaí JIT bunaithe ar an gcomhaontú ábhartha lena mbunaítear JIT (‘comhaontú JIT’). Dá bhrí sin, ba cheart freisin go n-éascófaí malartú faisnéise agus fianaise idir údaráis inniúla náisiúnta agus aon chúirt, binse nó sásra eile lena ndírítear ar aghaidh a thabhairt ar choireanna tromchúiseacha ar údar imní iad don phobal idirnáisiúnta i gcoitinne, go háirithe an Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta. Dá bhrí sin, ba cheart leis an Rialachán seo rochtain ar an ardán Teicneolaíochta Faisnéise (TF) (‘ardán comhoibrithe na JITanna’) a sholáthar d’ionadaithe údarás breithiúnach idirnáisiúnta den sórt sin chun feabhas a chur ar an gcomhar idirnáisiúnta i dtaca le coireanna idirnáisiúnta a imscrúdú agus a ionchúiseamh.

(6)

Tá géarghá le hardán comhoibrithe le haghaidh JITanna chun cumarsáid éifeachtúil a dhéanamh agus chun faisnéis agus fianaise a mhalartú ar bhealach slán chun a áirithiú gur féidir iad siúd atá freagrach as na coireanna is tromchúisí a thabhairt chun cuntais go pras. Leagtar béim ar an riachtanas sin le sainordú Ghníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chomhar Ceartais Choiriúil (Eurojust) a bunaíodh le Rialachán (AE) 2018/1727 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (6), agus a leasaíodh le Rialachán (AE) 2022/838 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (7), lena gcuirtear ar chumas Eurojust fianaise maidir le cinedhíothú, coireanna in aghaidh an chine dhaonna, coireanna cogaidh agus cionta coiriúla gaolmhara a chaomhnú, a anailísiú agus a stóráil agus lena gcumasaítear fianaise ghaolmhar a mhalartú le húdaráis inniúla náisiúnta agus le húdaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta, go háirithe an Chúirt Choiriúil Idirnáisiúnta.

(7)

Sna creataí dlíthiúla atá ann cheana ar leibhéal an Aontais, ní leagtar amach conas a dhéanann na heintitis atá rannpháirteach in JIT faisnéis a mhalartú agus cumarsáid a dhéanamh. Tagann na heintitis sin ar chomhaontú maidir le malartú agus cumarsáid den sórt sin ar bhonn riachtanas agus modhanna atá ar fáil. Tá ríthábhacht ag baint le luas, comhar agus éifeachtúlacht chun coireacht trasteorann, atá ag éirí níos casta i gcónaí agus ag forbairt go tapa, a chomhrac. Mar sin féin, níl aon chóras ann faoi láthair chun tacú le bainistiú JITanna, chun gur féidir fianaise a chuardach agus a thaifeadadh ar bhealach níos éifeachtúla, agus chun na sonraí a mhalartaítear idir iad siúd atá rannpháirteach in JIT a dhaingniú. Is léir nach bhfuil bealaí tiomnaithe slána agus éifeachtacha ann a bhféadfadh iad siúd go léir atá rannpháirteach in JIT leas a bhaint astu agus trína bhféadfaidís méideanna móra faisnéise agus fianaise a mhalartú go pras nó cumarsáid shlán agus éifeachtach a cheadú. Ina theannta sin, níl aon chóras ann chun tacú le bainistiú JITanna, lena n-áirítear inrianaitheacht na fianaise a mhalartaítear i measc na rannpháirtithe in JIT ar bhealach a chomhlíonann ceanglais dhlíthiúla os comhair na gcúirteanna náisiúnta, ná pleanáil agus comhordú oibríochtaí JIT.

(8)

I bhfianaise an mhéadaithe atá tagtha ar an bhféidearthacht go bhfaighidh coirpigh rochtain ar chórais TF, d’fhéadfadh an staid reatha bac a chur ar éifeachtacht agus ar éifeachtúlacht imscrúduithe trasteorann agus na himscrúduithe agus ionchúisimh sin a chur i mbaol agus a mhoilliú i ngeall ar fhaisnéis agus fianaise a bheith á malartú go neamhdhaingean agus go neamhdhigiteach, rud a d’fhágfadh go mbeadh siad níos costasaí. Ní mór do na húdaráis bhreithiúnacha agus do na húdaráis forfheidhmithe dlí, go háirithe, a áirithiú go mbeidh a gcórais chomh nua-aimseartha agus chomh sábháilte agus is féidir agus gur féidir le comhaltaí uile JITanna nascadh agus idirghníomhú go héasca, go neamhspleách ar a gcórais náisiúnta.

(9)

Tá sé tábhachtach feabhas a chur ar chomhar idir JITanna agus tacú leis le huirlisí TF nua-aimseartha. D’fhéadfaí luas agus éifeachtúlacht na malartuithe idir iad siúd atá rannpháirteach in JIT a fheabhsú go mór trí ardán tiomnaithe TF a chruthú chun tacú le feidhmiú JITanna. Dá bhrí sin, is gá rialacha a leagan síos lena mbunófar ardán comhoibrithe na JITanna ar leibhéal an Aontais chun cabhrú leo siúd atá rannpháirteach in JIT chun comhoibriú, cumarsáid shlán a dhéanamh agus faisnéis agus fianaise a roinnt.

(10)

Níor cheart ardán comhoibrithe na JITanna a úsáid ach amháin i gcás ina bhfuil, inter alia, bunús dlí de chuid an Aontais chun JIT a bhunú. Maidir le gach JIT arna bhunú go huile agus go hiomlán ar bhunúis dlí idirnáisiúnta, níor cheart ardán comhoibrithe na JITanna a úsáid, toisc gur maoiníodh é le buiséad an Aontais agus gur forbraíodh ar bhonn reachtaíocht an Aontais é. Mar sin féin, i gcás ina bhfuil údaráis náisiúnta de chuid tríú tír ina bPáirtí i gcomhaontú JIT a bhfuil bunús dlí de chuid an Aontais aige sa bhreis ar bhunús dlí idirnáisiúnta, ba cheart a mheas gur comhaltaí JIT iad ionadaithe údarás inniúil an tríú tír sin.

(11)

Ba cheart úsáid ardán comhoibrithe na JITanna a bheith ar bhonn deonach. Mar sin féin, i bhfianaise an bhreisluacha a bhaineann leis ó thaobh imscrúduithe trasteorann de, moltar go láidir é a úsáid. Níor cheart go ndéanfadh úsáid nó neamhúsáid ardán comhoibrithe na JITanna dochar ná difear do dhlíthiúlacht cineálacha eile cumarsáide nó malartaithe faisnéise ná níor cheart go n-athródh sé sin an chaoi a ndéantar na JITanna a bhunú, a eagrú nó a fheidhmiú. Maidir le hardán comhoibrithe na JITanna a bhunú, níor cheart go ndéanfadh sé sin difear do na bunúis dlí bhunúsacha chun JITanna a bhunú, ná níor cheart go ndéanfadh sé difear don reachtaíocht náisiúnta nós imeachta is infheidhme maidir le bailiú agus úsáid na fianaise a fhaightear. Ba cheart rochtain a bheith ag oifigigh ó údaráis inniúla náisiúnta eile, amhail lucht custaim, nuair is comhaltaí iad de JITanna arna mbunú de bhun Chinneadh Réime 2002/465/CGB, ar spásanna comhoibrithe na JITanna. Le hardán comhoibrithe na JITanna, níor cheart ach uirlis shlán TF a sholáthar chun comhar a fheabhsú, sreabhadh na faisnéise idir a úsáideoirí a luathú, agus slándáil na sonraí a mhalartaítear agus éifeachtacht na JITanna a mhéadú.

(12)

Ba cheart le hardán comhoibrithe na JITanna na céimeanna oibríochtúla agus iar-oibríochtúla de JIT a chumhdach ón nóiméad a shíneofar an comhaontú ábhartha JIT, go dtí go ndéanfar an mheastóireacht ar an JIT a thabhairt chun críche. Ós rud é nach ionann na gníomhaithe atá rannpháirteach i bpróiseas bunaithe an JIT agus na gníomhaithe atá ina gcomhaltaí de JIT nuair a bheidh sé bunaithe, níor cheart an próiseas maidir le JIT a bhunú a bhainistiú trí ardán comhoibrithe na JITanna, go háirithe maidir le caibidlíocht a dhéanamh ar an ábhar agus an comhaontú JIT a shíniú. Mar sin féin, i bhfianaise an ghá le huirlis leictreonach chun tacú leis an bpróiseas maidir le comhaontú JIT a shíniú, tá sé tábhachtach go ndéanfadh an Coimisiún breithniú i ndáil leis an bpróiseas sin a chumhdach leis an gCóras r-Fhianaise um Malartú Digiteach (eEDES), arb é atá ann tairseach shlán ar líne le haghaidh iarrataí agus freagairtí leictreonacha arna forbairt ag an gCoimisiún.

(13)

Maidir le gach JIT a bhaineann úsáid as ardán comhoibrithe na JITanna, ba cheart comhaltaí JIT a spreagadh chun meastóireacht a dhéanamh ar an JIT, le linn chéim oibríochtúil an JIT nó i ndiaidh clabhsúr a chur léi, trí úsáid a bhaint as na huirlisí atá curtha ar fáil ag ardán comhoibrithe na JITanna.

(14)

Ba cheart comhaontú JIT, lena n-áirítear aon fhoscríbhinní, a bheith ina réamhriachtanas chun ardán comhoibrithe na JITanna a úsáid. Ba cheart inneachar gach comhaontaithe JIT a bheidh ann amach anseo a oiriúnú chun forálacha ábhartha an Rialacháin seo a chur san áireamh.

(15)

D’fhorbair líonra na saineolaithe náisiúnta ar JITanna, arna bhunú in 2005 (‘an Líonra JITanna’), samhail-chomhaontú lena ngabhann foscríbhinní, chun bunú JITanna a éascú. Ba cheart ábhar an tsamhail-chomhaontaithe agus na foscríbhinní a oiriúnú chun an cinneadh úsáid a bhaint as ardán comhoibrithe na JITanna agus na rialacha maidir le rochtain ar ardán comhoibrithe na JITanna a chur san áireamh.

(16)

Ó thaobh na hoibríochta de, ba cheart ardán comhoibrithe na JITanna a bheith comhdhéanta de spásanna comhoibrithe leithlisithe a chruthaítear le haghaidh na JITanna aonair ar fad atá á n-óstáil ag ardán comhoibrithe na JITanna.

(17)

Ó thaobh na teicneolaíochta de, ba cheart rochtain a bheith ar ardán comhoibrithe na JITanna trí nasc slán ar an idirlíon agus ba cheart an t-ardán a bheith comhdhéanta de chóras faisnéise láraithe a mbeadh rochtain air trí thairseach gréasáin shlán, bogearraí cumarsáide le haghaidh feistí móibíleacha agus deisce, lena n-áirítear ardsásra logála agus rianaithe, agus nasc idir an córas faisnéise láraithe agus na huirlisí TF ábhartha lena dtacaítear le feidhmiú JITanna agus arna mbainistiú ag Rúnaíocht an Líonra JITanna.

(18)

Ba cheart é a bheith de chuspóir ag ardán comhoibrithe na JITanna comhordú agus bainistiú JIT a éascú. Ba cheart, le hardán comhoibrithe na JITanna malartú agus stóráil shealadach faisnéise oibríochtúla agus fianaise oibríochtúla a áirithiú, cumarsáid shlán a chur ar fáil, foráil a dhéanamh maidir le hinrianaitheacht fianaise agus tacú leis an bpróiseas chun meastóireacht a dhéanamh ar JIT. Ba cheart iad siúd go léir atá rannpháirteach in JIT a spreagadh chun úsáid a bhaint as feidhmiúlachtaí uile ardán comhoibrithe na JITanna agus chun bealaí cumarsáide agus malartaithe sonraí ardán comhoibrithe na JITanna a chur in ionad na mbealaí cumarsáide agus malartaithe sonraí atá in úsáid faoi láthair a mhéid is féidir.

(19)

Tá an comhardú agus an malartú sonraí idir gníomhaireachtaí agus comhlachtaí an Aontais sa limistéar saoirse, slándála agus ceartais, ar gníomhaireachtaí agus comhlachtaí iad atá rannpháirteach sa chomhar breithiúnach, agus comhaltaí JITanna ríthábhachtach chun freagairt chomhordaithe de chuid an Aontais ar ghníomhaíochtaí coireachta a áirithiú agus chun tacaíocht ríthábhachtach a sholáthar do na Ballstáit chun an choireacht a chomhrac. Le hardán comhoibrithe na JITanna, ba cheart na huirlisí atá ann cheana a chomhlánú, ar uirlisí iad a fhágann gur féidir sonraí a mhalartú ar bhealach slán idir údaráis bhreithiúnacha agus údaráis forfheidhmithe dlí, amhail an Feidhmchlár Líonra um Malartú Slán Faisnéise (SIENA) arna bhainistiú ag Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh i ndáil le Comhar i bhForfheidhmiú an Dlí (Europol) arna bunú le Rialachán (AE) 2016/794 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (8).

(20)

Ba cheart feidhmiúlachtaí cumarsáide ardán comhoibrithe na JITanna a chur ar fáil le bogearraí úrscothacha lenar féidir cumarsáid neamh-inrianaithe a stóráil go háitiúil ar fheistí de chuid úsáideoirí ardán comhoibrithe na JITanna.

(21)

Ba cheart feidhmiúlacht cheart a fhágann gur féidir faisnéis oibríochtúil agus fianaise oibríochtúil a mhalartú, lena n-áirítear comhaid mhóra, a áirithiú trí shásra uaslódála/íoslódála atá ceaptha chun na sonraí a stóráil go lárnach ar feadh na tréimhse teoranta ama is gá chun na sonraí a aistriú ar bhealach teicniúil agus ar feadh na tréimhse sin amháin. A luaithe a íoslódálfaidh na seolaithe uile na sonraí, ba cheart iad a léirscriosadh go huathoibríoch agus go buan ó ardán comhoibrithe na JITanna.

(22)

I bhfianaise na taithí atá aici ar chórais mhórscála a bhainistiú sa limistéar ceartais agus gnóthaí baile, ba cheart é a chur de chúram ar Ghníomhaireacht an Aontais Eorpaigh chun Bainistiú Oibríochtúil a dhéanamh ar Chórais Mhórscála TF sa Limistéar Saoirse, Slándála agus Ceartais (eu-LISA), a bunaíodh le Rialachán (AE) 2018/1726 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (9), ardán comhoibrithe na JITanna a dhearadh, a fhorbairt agus a oibriú trí úsáid a bhaint as feidhmiúlachtaí SIENA atá ann cheana agus feidhmiúlachtaí eile Europol chun comhlántacht agus, i gcás inarb iomchuí, nascacht, a áirithiú. Dá bhrí sin, ba cheart sainordú eu-LISA a leasú chun na cúraimí nua sin a léiriú agus ba cheart an cistiú agus an fhoireann iomchuí a sholáthar do eu-LISA chun a chuid freagrachtaí faoin Rialachán seo a chomhlíonadh. Maidir leis sin, ba cheart rialacha a bhunú maidir leis na freagrachtaí a bheidh ar eu-LISA, agus í ag feidhmiú mar an ghníomhaireacht ar a gcuirtear de chúram ardán comhoibrithe na JITanna a fhorbairt, a oibriú go teicniúil agus a chothabháil.

(23)

Ba cheart a áirithiú le eu-LISA go bhféadfaí, i gcás inar gá, sonraí atá ag údaráis forfheidhmithe dlí a tharchur go héasca ó SIENA chuig ardán comhoibrithe na JITanna. Chuige sin, ba cheart don Choimisiún tuarascáil a chur faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle ina ndéanfar measúnú ar a riachtanaí, a indéanta agus a oiriúnaí a bheadh sé nasc a dhéanamh idir ardán comhoibrithe na JITanna agus SIENA. Ba cheart na coinníollacha, na sonraíochtaí teicniúla agus na nósanna imeachta chun nasc agus malartú sonraí slán éifeachtúil a áirithiú a bheith sa tuarascáil sin. Ba cheart go gcuirfí san áireamh sa mheasúnú an leibhéal ard cosanta sonraí atá ag teastáil le haghaidh nasc den sórt sin, bunaithe ar chreat dlíthiúil an Aontais agus ar an gcreat náisiúnta um chosaint sonraí atá ann cheana, amhail Treoir (AE) 2016/680 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (10), Rialachán (AE) 2018/1725 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (11) agus na rialacha is infheidhme maidir le comhlachtaí, oifigí nó gníomhaireachtaí ábhartha de chuid an Aontais sna gníomhartha dlí lena mbunaítear iad. Ba cheart leibhéal cosanta na sonraí a mhalartófar trí ardán comhoibrithe na JITanna, eadhon sonraí íogaire agus neamh-rúnaicmithe, a thabhairt san áireamh. I gcomhréir le Rialachán (AE) 2018/1725, ba cheart don Choimisiún dul i gcomhairle leis an Maoirseoir Eorpach ar Chosaint Sonraí freisin sula gcuirfear an tuarascáil sin faoi bhráid Pharlaimint na hEorpa agus na Comhairle maidir leis an tionchar ar chosaint cearta agus saoirsí na ndaoine aonair a eascraíonn as an bpróiseáil a bheartaítear a dhéanamh ar shonraí pearsanta.

(24)

Ó bunaíodh an Líonra JITanna in 2005, tacaíonn Rúnaíocht an Líonra JITanna le hobair an Líonra JITanna trí chruinnithe bliantúla agus gníomhaíochtaí oiliúna a eagrú, trí mheastóireachtaí ar na JITanna aonair a bhailiú agus anailís a dhéanamh orthu agus trí chlár cistiúcháin Eurojust maidir le JIT a bhainistiú. Ó 2011 i leith, tá Rúnaíocht an Líonra JITanna á hóstáil ag Eurojust mar aonad ar leith. Ba cheart an fhoireann iomchuí a chur ar fáil do Eurojust lena leithdháileadh ar Rúnaíocht an Líonra JITanna chun go bhfágfar gur féidir le Rúnaíocht an Líonra JITanna tacaíocht a thabhairt d’úsáideoirí ardán comhoibrithe na JITanna i gcur i bhfeidhm praiticiúil ardán comhoibrithe na JITanna, chun go gcuirfí treoir agus cúnamh ar fáil ó lá go lá, chun go ndéanfaí cúrsaí oiliúna a dhearadh agus a chur ar fáil agus chun go ndéanfaí feasacht a mhúscailt agus chun go gcuirfí úsáid ardán comhoibrithe na JITanna chun cinn.

(25)

I bhfianaise na n-uirlisí TF atá ann faoi láthair lena dtacaítear le hoibríochtaí na JITanna, atá á n-óstáil ag Eurojust agus á mbainistiú ag Rúnaíocht an Líonra JITanna, is gá ardán comhoibrithe na JITanna a nascadh leis na huirlisí TF sin chun bainistiú JITanna a éascú. Chuige sin, ba cheart do Eurojust a áirithiú go ndéanfar an t-oiriúnú teicniúil is gá ar a chórais chun nasc den sórt sin a bhunú. Ba cheart an cistiú agus an fhoireann iomchuí a chur ar fáil freisin do Eurojust chun a fhreagrachtaí a chomhlíonadh ina leith sin.

(26)

Le linn chéim oibríochtúil JIT, tugann Eurojust agus Europol tacaíocht luachmhar oibríochtúil do chomhaltaí de JITanna trí raon leathan uirlisí tacaíochtaí a chur ar fáil, lena n-áirítear oifigí soghluaisteachta, trí anailísí crosmheaits agus anailíseacha, ionaid chomhordaithe agus oibríochtúla, comhordú ionchúisimh, saineolas agus cistiú a chur ar fáil.

(27)

Chun leithroinnt shoiléir ceart agus cúraimí a áirithiú, ba cheart rialacha a bhunú maidir le freagrachtaí na mBallstát, Eurojust, Europol, Oifig an Ionchúisitheora Phoiblí Eorpaigh (‘OIPE’) a bunaíodh le Rialachán (AE) 2017/1939 ón gComhairle (12), na hOifige Eorpaí Frith-Chalaoise (OLAF) a bunaíodh le Cinneadh 1999/352/CE, CEGC, Euratom ón gCoimisiún (13) agus comhlachtaí, oifigí agus gníomhaireachtaí inniúla eile de chuid an Aontais, lena n-áirítear na coinníollacha faoinar féidir leo úsáid a bhaint as ardán comhoibrithe na JITanna chun críoch oibriúcháin.

(28)

Leagtar amach sa Rialachán seo na mionsonraí i dtaca le sainordú, comhdhéanamh agus gnéithe eagraíochtúla Boird Bainistíochta Clár ar cheart do Bhord Bainistíochta eu-LISA a bhunú. Ba cheart don Bhord Bainistíochta Clár a áirithiú go ndéanfar bainistiú leordhóthanach ar chéim deartha agus forbartha ardán comhoibrithe na JITanna. Is gá freisin mionsonraí faoi shainordú, comhdhéanamh agus gnéithe eagraíochtúla an Ghrúpa Chomhairligh a mbunóidh eu-LISA a leagan amach chun saineolas a fháil a bhaineann le hardán comhoibrithe na JITanna, go háirithe i gcomhthéacs clár oibre bliantúil agus tuarascáil bhliantúil ar ghníomhaíochtaí eu-LISA a ullmhú.

(29)

Bunaítear leis an Rialachán seo rialacha maidir le rochtain ar ardán comhoibrithe na JITanna agus na coimircí is gá. Ba cheart é a bheith de chúram ar riarthóir spáis nó riarthóirí spáis na JITanna cearta rochtana ar spásanna comhoibrithe aonair an JIT a bhainistiú. Ba cheart iad a bheith i gceannas ar rochtain a bhainistiú, le linn chéimeanna oibríochtúla agus iar-oibríochtúla an JIT, d’úsáideoirí ardán comhoibrithe na JITanna, ar bhonn an chomhaontaithe ábhartha JIT. Ba cheart do riarthóirí spáis JIT a bheith in ann a gcúraimí teicniúla agus riaracháin a tharmligean chuig Rúnaíocht an Líonra JITanna, ach amháin i gcás fhíorú na sonraí arna n-uaslódáil ag tríú tíortha nó ag ionadaithe na n-údarás breithiúnach idirnáisiúnta.

(30)

Agus aird á tabhairt ar a íogaire atá na sonraí oibríochtúla a mhalartaítear i measc úsáideoirí ardán comhoibrithe na JITanna, ba cheart leibhéal ard slándála a áirithiú le hardán comhoibrithe na JITanna. Ba cheart do eu-LISA gach beart teicniúil agus eagraíochtúil is gá a dhéanamh chun slándáil an mhalartaithe sonraí a áirithiú trí algartaim chriptiúcháin láidre ó cheann go ceann a úsáid chun sonraí faoi bhealach nó ar fos a chriptiú.

(31)

Leis an Rialachán seo, bunaítear rialacha maidir le dliteanas Ballstát, eu-LISA, Eurojust, Europol, OIPE, OLAF agus comhlachtaí, oifigí agus gníomhaireachtaí inniúla eile de chuid an Aontais i ndáil le damáiste ábhartha nó neamhábhartha a tharlaíonn mar thoradh ar aon ghníomh nach bhfuil ag luí leis an Rialachán seo. Maidir le tríú tíortha agus údaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta, ba cheart clásail dliteanais i leith damáiste ábhartha nó neamhábhartha a bheith sna comhaontuithe ábhartha JIT.

(32)

Leagtar síos sa Rialachán seo forálacha cosanta sonraí sonracha a bhaineann le sonraí oibríochtúla agus sonraí neamhoibríochtúla araon. Tá gá leis na forálacha cosanta sonraí sin chun na socruithe atá ann cheana maidir le cosaint sonraí a fhorlíonadh agus chun foráil a dhéanamh maidir le leibhéal foriomlán leordhóthanach cosanta sonraí, slándála sonraí agus cosanta i dtaca le cearta bunúsacha na ndaoine lena mbaineann.

(33)

Ba cheart an phróiseáil sonraí pearsanta faoin Rialachán seo a bheith i gcomhréir le creat dlíthiúil an Aontais maidir le cosaint sonraí pearsanta. Tá feidhm ag Treoir (AE) 2016/680 maidir le próiseáil sonraí pearsanta a dhéanann údaráis inniúla náisiúnta chun cionta coiriúla a chosc, a imscrúdú, a bhrath nó a ionchúiseamh nó chun pionóis choiriúla a fhorghníomhú, lena n-áirítear coimirciú a dhéanamh in aghaidh bagairtí ar an tslándáil phoiblí agus cosc a chur ar na bagairtí sin. Maidir le próiseáil sonraí a dhéanann institiúidí, comhlachtaí, oifigí agus gníomhaireachtaí an Aontais, tá feidhm ag Rialachán (AE) 2018/1725 i gcomhthéacs an Rialacháin seo. Chuige sin, ba cheart coimircí iomchuí maidir le cosaint sonraí a áirithiú.

(34)

Maidir le gach údarás inniúil náisiúnta de chuid Ballstáit, agus i gcás inarb iomchuí, Eurojust, Europol, OIPE, OLAF nó aon chomhlacht, oifig nó gníomhaireacht inniúil eile de chuid an Aontais, ba cheart dóibh a bheith freagrach go haonar as sonraí pearsanta oibríochtúla a phróiseáil agus ardán comhoibrithe na JITanna á úsáid acu. Ba cheart a mheas gur chomhrialaitheoirí de réir bhrí Rialachán (AE) 2018/1725 iad úsáideoirí ardán comhoibrithe na JITanna, maidir le próiseáil sonraí pearsanta neamhoibríochtúla.

(35)

I gcomhréir leis an gcomhaontú ábhartha JIT, ba cheart riarthóirí spáis JIT a bheith in ann rochtain ar spás comhoibrithe JIT a dheonú d’ionadaithe ó údaráis inniúla de chuid tríú tíortha, údaráis ar páirtithe iad i gcomhaontú JIT nó d’ionadaithe na n-údarás breithiúnach idirnáisiúnta atá rannpháirteach in JIT. I gcomhthéacs comhaontaithe JIT, aon aistriú sonraí pearsanta a dhéantar chuig tríú tíortha nó chuig údaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta agus na húdaráis sin á meas a bheith ina n-eagraíochtaí idirnáisiúnta chun na críche sin, tá sé faoi réir chomhlíonadh na bhforálacha a leagtar amach i gCaibidil V de Threoir (AE) 2016/680. Ba cheart malartuithe sonraí oibríochtúla le tríú tíortha nó údaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta a bheith teoranta do na malartuithe a bhfuil fíorghá leo chun cuspóirí an chomhaontaithe ábhartha JIT a chomhlíonadh.

(36)

I gcás ina bhfuil roinnt riarthóirí spáis ag JIT, ba cheart ceann amháin acu a ainmniú sa chomhaontú ábhartha JIT mar rialaitheoir ar na sonraí arna n-uaslódáil ag tríú tíortha nó ag ionadaithe na n-údarás breithiúnach idirnáisiúnta, sula gcruthófar spás comhoibrithe JIT ina bhfuil tríú tíortha nó ionadaithe ó údaráis bhreithiúnacha idirnáisiúnta rannpháirteach.

(37)

Ba cheart do eu-LISA a áirithiú go ndéanfar rochtain ar an gcóras faisnéise láraithe agus ar gach oibríocht próiseála sonraí sa chóras faisnéise láraithe a logáil chun faireachán a dhéanamh ar shláine agus slándáil sonraí agus ar dhlíthiúlacht na próiseála sonraí agus chun críoch féinfhaireacháin chomh maith. Níor cheart rochtain a bheith ag eu-LISA ar na sonraí oibríochtúla agus neamhoibríochtúla a stóráiltear ar spásanna comhoibrithe na JITanna.

(38)

Leis an Rialachán seo, forchuirtear oibleagáidí tuairiscithe ar eu-LISA maidir le forbairt agus feidhmiú ardán comhoibrithe na JITanna i bhfianaise na gcuspóirí a bhaineann le pleanáil, aschur teicniúil, éifeachtúlacht costais, slándáil, agus cáilíocht seirbhíse. Thairis sin, ba cheart don Choimisiún meastóireacht fhoriomlán a dhéanamh ar ardán comhoibrithe na JITanna lena ndéantar cuspóirí an Rialacháin seo a chur san áireamh, chomh maith le torthaí comhiomlánaithe na meastóireachtaí ar JITanna aonair, tráth nach déanaí ná 2 bhliain ón dáta a rachfar i mbun oibríochtaí ardán comhoibrithe na JITanna agus gach 4 bliana ina dhiaidh sin.

(39)

Cé gur cheart gurb é buiséad an Aontais a d’íocfadh as ardán comhoibrithe na JITanna a bhunú agus a chothabháil agus le ról tacaíochta Eurojust ón dáta a rachfar i mbun oibríochtaí ardán comhoibrithe na JITanna, maidir le gach Ballstáit, mar aon le Eurojust, Europol, OIPE, OLAF agus aon chomhlacht, oifig agus gníomhaireacht inniúil eile de chuid an Aontais, ba cheart gurb orthu féin a bheadh sé na costais a sheasamh a thiocfaidh as úsáid a bhaint as ardán comhoibrithe na JITanna.

(40)

Chun coinníollacha aonfhoirmeacha a bhunú maidir le forbairt theicniúil agus cur chun feidhme ardán comhoibrithe na JITanna, ba cheart cumhachtaí cur chun feidhme a thabhairt don Choimisiún. Ba cheart na cumhachtaí sin a fheidhmiú i gcomhréir le Rialachán (AE) Uimh. 182/2011 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14).

(41)

Ba cheart don Choimisiún na gníomhartha ábhartha cur chun feidhme is gá chun ardán comhoibrithe na JITanna a fhorbairt go teicniúil a ghlacadh a luaithe is féidir tar éis dháta theacht i bhfeidhm an Rialacháin seo.

(42)

Ba cheart don Choimisiún an dáta a rachfar i mbun oibríochtaí ardán comhoibrithe na JITanna a chinneadh a luaithe a ghlacfar na gníomhartha cur chun feidhme ábhartha is gá chun ardán comhoibrithe na JITanna a fhorbairt go teicniúil agus a luaithe a bheidh tástáil chuimsitheach déanta ag eu-LISA ar ardán comhoibrithe na JITanna, le rannpháirtíocht na mBallstát.

(43)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóir an Rialacháin seo, eadhon comhar, cumarsáid agus malartú faisnéise agus fianaise atá éifeachtach agus éifeachtúil a éascú idir comhaltaí JIT, ionadaithe údarás breithiúnach idirnáisiúnta, Eurojust, Europol, OLAF agus comhlachtaí, oifigí agus gníomhaireachtaí inniúla eile de chuid an Aontais, a ghnóthú go leordhóthanach, agus gur fearr is féidir é a ghnóthú ar leibhéal an Aontais trí rialacha comhchoiteanna a leagan amach, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach (CAE). I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Rialachán seo thar a bhfuil riachtanach chun an cuspóir sin a ghnóthú.

(44)

I gcomhréir le hAirteagail 1 agus 2 de Phrótacal Uimh. 22 maidir le seasamh na Danmhairge, atá i gceangal leis an gConradh ar an Aontas Eorpach agus leis an gConradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh, níl an Danmhairg rannpháirteach i nglacadh an Rialacháin seo agus níl sí faoi cheangal aige ná faoi réir a chur i bhfeidhm.

(45)

I gcomhréir le hAirteagal 3 de Phrótacal Uimh. 21 maidir le seasamh na Ríochta Aontaithe agus na hÉireann i dtaca leis an limistéar saoirse, slándála agus ceartais, atá i gceangal le CAE agus le CFAE, tá fógra tugtha ag Éirinn, le litir an 7 Aibreán 2022, gur mian léi a bheith rannpháirteach i nglacadh agus i gcur i bhfeidhm an Rialacháin seo.

(46)

Chuathas i gcomhairle leis an Maoirseoir Eorpach ar Chosaint Sonraí i gcomhréir le hAirteagal 42(1) de Rialachán (AE) 2018/1725 agus thug an Maoirseoir barúlacha foirmiúla an 25 Eanáir 2022,

(1)

Le hAirteagal 11 de Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe an 18 Nollaig 1979 maidir le Gach Cineál Idirdhealaithe in aghaidh na mBan a Dhíothú, atá daingnithe ag na Ballstáit uile, go bhfuil na Stáit is Páirtithe leis na bearta iomchuí ar fad a dhéanamh chun go n-áiritheofar, inter alia, an ceart chun pá chomhionainn, lena n-áirítear sochair, agus chun córa comhionainne maidir le hobair ar luach comhionann, chomh maith le cóir chomhionann sa mheastóireacht ar cháilíocht na hoibre.

(2)

In Airteagal 2 agus Airteagal 3(3) den Chonradh ar an Aontas Eorpach, cumhdaítear an ceart chun comhionannais idir mná agus fir mar cheann de luachanna bunúsacha an Aontais.

(3)

In Airteagail 8 agus 10 den Chonradh ar Fheidhmiú an Aontais Eorpaigh (CFAE), ceanglaítear go mbeidh sé d'aidhm ag an Aontas neamhionannais idir fir agus mná a dhíchur, comhionannas idir fir agus mná a chur chun cinn agus idirdhealú bunaithe ar ghnéas ina chuid beartas agus gníomhaíochtaí uile a chomhrac.

(4)

Le hAirteagal 157(1) CFAE, cuirtear d’oibleagáid ar gach Ballstát a áirithiú go gcuirtear prionsabal an phá chomhionainn as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach d’oibrithe fireanna agus d’oibrithe baineanna i bhfeidhm. Le hAirteagal 157(3) CFAE, foráiltear go nglacfaidh an tAontas bearta chun a áirithiú go gcuirfear i bhfeidhm phrionsabal an chomhionannais deiseanna agus na córa comhionainne idir fir agus mná i gcúrsaí fostaíochta agus slí bheatha, lena n-áirítear prionsabal an phá chomhionainn as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach (‘prionsabal an phá chomhionainn’).

(5)

Chinn Cúirt Bhreithiúnais an Aontais Eorpaigh (‘an Chúirt Bhreithiúnais’) nach féidir raon feidhme phrionsabal na córa comhionainne idir fir agus mná a theorannú d’idirdhealú ar an mbonn gur de ghnéas amháin nó de ghnéas eile atá duine (3). I bhfianaise chuspóir an phrionsabail agus chineál na gceart a bhféachtar lena gcosaint, beidh feidhm ag an bprionsabal sin freisin maidir le hidirdhealú a eascraíonn as athshannadh inscne.

(6)

Is féidir le daoine an tríú inscne a chlárú go dlíthiúil i roinnt Ballstát faoi láthair, agus is minic gur inscne neodrach a bhíonn i gceist. Ní dhéantar difear leis an Treoir seo do na rialacha náisiúnta ábhartha lena dtugtar éifeacht d’aitheantas mar sin a mhéid a bhaineann le cúrsaí fostaíochta agus pá.

(7)

Le hAirteagal 21 de Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (‘an Chairt’), toirmisctear aon idirdhealú, inter alia, ar bhonn gnéis. In Airteagal 23 den Chairt, foráiltear nach mór an comhionannas idir mná agus fir a áirithiú i ngach réimse, lena n-áirítear fostaíocht, obair agus pá.

(8)

Luaitear in Airteagal 23 de Dhearbhú Uilechoiteann Chearta an Duine, inter alia, go mbeidh an ceart ag gach uile dhuine, gan aon idirdhealú, chun pá chomhionainn as obair chomhionann, chun saor-rogha fostaíochta, chun coinníollacha oibre córa fabhracha agus chun pá chóir lena n-áirithítear cóir mhaireachtála atá oiriúnach do dhínit an duine.

(9)

I gColún Eorpach na gCeart Sóisialta, a rinne Parlaimint na hEorpa, an Chomhairle, agus an Coimisiún a fhógairt i gcomhpháirt le chéile, ionchorpraítear i measc phrionsabail an cholúin sin cóir chomhionann agus deiseanna idir mná agus fir, agus an ceart chun pá chomhionainn as obair ar comhionann a luach.

(10)

Foráiltear le Treoir 2006/54/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (4) go gcuirfear deireadh le hidirdhealú díreach agus indíreach ar bhonn gnéis i ndáil le gach gné agus gach coinníoll luacha saothair as an obair chéanna nó an obair dá dtugtar an luach comhionann. I gcás ina n-úsáidtear córas aicmithe post, go háirithe, chun pá a chinneadh, tá sé le bheith bunaithe ar na critéir inscne-neodracha chéanna agus ba cheart é a tharraingt suas chun aon idirdhealú ar bhonn gnéis a eisiamh.

(11)

I meastóireacht 2020 ar na forálacha ábhartha de Threoir 2006/54/CE, fuarthas amach go gcuirtear bac ar chur i bhfeidhm phrionsabal an phá chomhionainn mar gheall ar easpa trédhearcachta i gcórais phá, easpa deimhneachta dlíthiúla maidir leis an gcoincheap ‘obair ar comhionann a luach’, agus constaicí nós imeachta a bhíonn os comhair íospartaigh an idirdhealaithe. Níl an fhaisnéis is gá ag oibrithe chun éileamh rathúil ar phá comhionann a dhéanamh agus, go háirithe, faisnéis faoi na leibhéil phá do chatagóirí oibrithe a dhéanann an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach. Fuarthas amach sa tuarascáil go bhféadfadh breis trédhearcachta laofacht inscne agus idirdhealú ar bhonn inscne a nochtadh i struchtúir phá gnóthais nó eagraíochta. Chuirfeadh sé ar chumas oibrithe, fostóirí agus na comhpháirtithe sóisialta freisin gníomhaíocht iomchuí a dhéanamh chun cur i bhfeidhm an chirt chun pá chomhionainn as obair chomhionann agus obair ar comhionann a luach (‘an ceart chun pá chomhionainn’) a áirithiú.

(12)

Tar éis meastóireacht chríochnúil a dhéanamh ar an gcreat atá ann faoi láthair maidir le pá comhionann as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach agus próiseas comhairliúcháin fadréimseach cuimsitheach, fógraíodh sa Teachtaireacht ón gCoimisiún an 5 Márta 2020 dar teideal A Union of Equality: Gender Equality Strategy 2020-2025 [Aontas Comhionannais: An Straitéis maidir le Comhionannas Inscne 2020-2025] go molfadh an Coimisiún bearta ceangailteacha maidir le trédhearcacht pá.

(13)

Bhí tionchar diúltach díréireach ag iarmhairtí eacnamaíocha agus sóisialta phaindéim COVID-19 ar mhná agus ar chomhionannas inscne, agus is minic a cailleadh poist in earnálacha a bhfuil pá íseal agus ina mbíonn mná i bhfad níos líonmhaire. Leag paindéim COVID-19 béim ar thearcluacháil leanúnach struchtúrach na hoibre a dhéanann mná den chuid is mó agus léirigh sé ardluach socheacnamaíoch a bhaineann leis an obair a dhéanann mná i seirbhísí túslíne, cosúil le cúram sláinte, glantachán, cúram leanaí, cúram sóisialta agus cúram cónaithe do dhaoine scothaosta agus do chleithiúnaithe aosaithe eile nach bhfuil ag teacht ar chor ar bith leis an infheictheacht agus an aitheantas íseal a bhaineann léi.

(14)

Dá bhrí sin, le héifeachtaí phaindéim COVID-19, déanfar neamhionannais inscne agus an bhearna phá idir na hinscní a leathnú tuilleadh ach amháin má bhíonn an fhreagairt téarnaimh inscne-íogair. Fágann na hiarmhairtí sin go bhfuil sé níos práinní fós dul i ngleic le saincheist an phá chomhionainn as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach. Tá tábhacht ar leith ag baint le cur chun feidhme phrionsabail an phá chomhionainn a neartú trí bhearta breise chun a áirithiú nach gcuirfear i mbaol an dul chun cinn a rinneadh maidir le haghaidh a thabhairt ar na héagothromaíochtaí ó thaobh pá de.

(15)

Tá bearna phá idir na hinscní fós san Aontas: bhí sí cothrom le 13 % in 2020, agus éagsúlachtaí suntasacha ar fud na mBallstát, agus níor tháinig ach laghdú beag uirthi le 10 mbliana anuas. Tosca éagsúla is cúis leis an mbearna phá idir na hinscní, amhail steiréitíopaí inscne, buanú na ‘síleála gloine’ agus an ‘urláir ghreamaithigh’, leithscaradh cothrománach, lena n-áirítear ró-ionadaíocht na mban i bpoist seirbhíse ar phá íseal, agus freagrachtaí cúraim a bheith á gcomhroinnt ar bhealach míchothrom. Ina theannta sin, is idirdhealú pá inscnebhunaithe díreach agus indíreach is cúis i bpáirt leis an mbearna phá idir na hinscní. Is bacainní struchtúracha iad na heilimintí sin ar fad atá mar chuid de na dúshláin chasta a bhaineann le post ardcháilíochta agus pá comhionann as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach a bhaint amach agus bíonn iarmhairtí fadtéarmacha ag baint leo amhail bearna pinsin agus baineannú na bochtaineachta.

(16)

Le heaspa trédhearcachta ginearálta maidir le leibhéil phá laistigh d'eagraíochtaí, coinnítear cás inar deacair idirdhealú pá inscnebhunaithe agus laofacht inscne a bhrath nó, i gcás ina bhfuil amhras ann, ina mbíonn sé deacair iad a chruthú. Tá gá, dá bhrí sin, le bearta ceangailteacha chun trédhearcacht pá a fheabhsú, chun eagraíochtaí a spreagadh chun athbhreithniú a dhéanamh ar a struchtúir phá chun pá comhionann a áirithiú do mhná agus d'fhir a dhéanann an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach, agus chun cur ar chumas íospartaigh an idirdhealaithe a gceart chun pá chomhionainn a fheidhmiú. Ní mór bearta ceangailteacha den sórt sin a chomhlánú le forálacha lena soiléirítear coincheapa dlíthiúla atá ann cheana, amhail na coincheapa ‘pá’ agus ‘obair ar comhionann a luach’ agus le bearta a fheabhsaíonn sásraí forfheidhmiúcháin agus rochtain ar cheartas.

(17)

Ba cheart cur i bhfeidhm phrionsabal an phá chomhionainn a fheabhsú trí dheireadh a chur le hidirdhealú pá díreach agus indíreach. Ní chuirtear bac leis ar fhostóirí íocaíocht a thabhairt d’oibrithe a dhéanann an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach ar bhonn critéar oibiachtúil, inscne-neodrach agus saor ó laofacht, amhail feidhmíocht agus inniúlacht.

(18)

Ba cheart feidhm a bheith ag an Treoir seo maidir le gach oibrí, lena n-áirítear oibrithe páirtaimseartha, oibrithe ar conradh ar théarma seasta agus daoine a bhfuil conradh fostaíochta nó caidreamh fostaíochta acu le gníomhaireacht shealadach, chomh maith le hoibrithe i bpoist bhainistíochta, a bhfuil conradh fostaíochta nó caidreamh fostaíochta acu mar a shainmhínítear le dlí, comhaontuithe comhchoiteanna agus/nó cleachtas atá i bhfeidhm i ngach Ballstát, agus cásdlí na Cúirte Breithiúnais (5) á chur san áireamh. Ar choinníoll go gcomhlíonann siad na critéir ábhartha, tiocfaidh oibrithe tí, oibrithe ar éileamh, oibrithe eadrannacha, oibrithe dearbhánbhunaithe, oibrithe ardáin, oibrithe i bhfostaíocht dhídeanach, oiliúnaithe agus printísigh teacht faoi raon feidhme na Treorach seo. Ba cheart gur leis na fíorais a bhaineann leis an obair iarbhír a dhéantar a threorófaí an cinneadh an ann do chaidreamh fostaíochta agus ní bunaithe ar an tuairisc a dhéanann na páirtithe ar an gcaidreamh.

(19)

Is gné thábhachtach chun deireadh a chur le hidirdhealú pá í trédhearcacht pá sula gcuirtear tús le fostaíocht. Dá bhrí sin, ba cheart feidhm a bheith ag an Treoir seo maidir le hiarratasóirí ar fhostaíocht freisin.

(20)

Chun deireadh a chur le bacainní ar íospartaigh idirdhealú pá inscnebhunaithe a gceart chun pá chomhionainn a fheidhmiú, agus chun treoir a thabhairt d'fhostóirí maidir leis an gceart sin a áirithiú, ba cheart soiléiriú a dhéanamh ar na coincheapa lárnacha a bhaineann le pá comhionann as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach, amhail ‘pá’ agus ‘obair ar comhionann a luach’, i gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais. Ba cheart cur i bhfeidhm na choincheapa sin a éascú leis sin, go háirithe do mhicreafhiontair agus d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide.

(21)

Ba cheart prionsabal an phá chomhionainn a urramú maidir le pá, tuarastal nó aon chomaoin eile, bíodh sé in airgead tirim nó i gcomhchineál, a fhaigheann na hoibrithe go díreach nó go hindíreach, i ndáil lena bhfostaíocht óna bhfostóir. I gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais (6), leis an gcoincheap pá, ba cheart, chomh maith le tuarastal, na comhpháirteanna comhlántacha nó athraitheacha den phá a chlúdach freisin. Faoi chomhpháirteanna comhlántacha nó inathraitheacha, ba cheart aon sochair sa bhreis ar an ngnáth-bhunphá nó ar an ngnáthphá íosta nó tuarastal, a fhaigheann an t-oibrí go díreach nó go hindíreach, bíodh sin in airgead tirim nó i gcomhchineál, a chur san áireamh. Le comhpháirteanna comhlántacha nó athraitheacha den sórt sin, féadfadh bónais, cúiteamh ragoibre, saoráidí taistil, liúntais tithíochta agus bia, cúiteamh as freastal ar oiliúint, íocaíochtaí i gcás dífhostú, pá breoiteachta reachtúil, cúiteamh a éilítear go reachtúil agus pinsin ghairme a bheith san áireamh, ach gan a bheith teoranta dóibh. Ba cheart gach gné den luach saothair atá dlite faoin dlí, faoi chomhaontuithe comhchoiteanna agus/nó faoin gcleachtais i ngach Ballstáit a chur san áireamh sa choincheap pá.

(22)

Chun an fhaisnéis a cheanglaítear leis an Treoir seo a chur i láthair ar bhealach aonfhoirmeach, ba cheart leibhéil phá a chur in iúl mar ollphá bliantúil agus an t-ollphá comhfhreagrach san uair. Ba cheart go bhféadfaí ríomh na leibhéal pá a bhunú ar an bpá iarbhír a shonraítear i ndáil leis an oibrí, gan beann ar cé acu a shocraítear go bliantúil, go míosúil, san uair nó ar bhealach eile é.

(23)

Níor cheart oibleagáid a bheith ar na Ballstáit comhlachtaí nua a bhunú chun críoch na Treorach seo. Ba cheart dóibh a bheith in ann na cúraimí a eascróidh uaithi a thabhairt do chomhlachtaí bunaithe, lena n-áirítear na comhpháirtithe sóisialta, i gcomhréir leis an dlí náisiúnta agus/nó leis an gcleachtas náisiúnta, ar choinníoll go gcomhlíonann na Ballstáit na hoibleagáidí a leagtar amach sa Treoir seo.

(24)

Chun oibrithe a chosaint agus aghaidh a thabhairt ar an eagla atá orthu go ndéanfaí íospartach de dhuine agus prionsabal an phá chomhionainn á fheidhmiú, ba cheart d’ionadaí a bheith in ann ionadaíocht a dhéanamh dóibh. D'fhéadfadh ceardchumainn nó ionadaithe oibrithe eile a bheith i gceist leis sin. Mura bhfuil aon ionadaithe oibrithe ann, ba cheart d’ionadaí dá rogha féin a bheith in ann ionadaíocht a dhéanamh do na hoibrithe. Ba cheart deis a bheith ag na Ballstáit a n-imthosca náisiúnta a chur san áireamh chomh maith le róil dhifriúla a bhaineann le hionadaíocht do na hoibrithe.

(25)

Foráiltear le hAirteagal 10 CFAE gurb é is aidhm don Aontas, agus a bheartais agus a ghníomhaíochtaí á sainiú agus á gcur chun feidhme aige, idirdhealú bunaithe ar ghnéas, ar thionscnamh ciníoch nó eitneach, ar reiligiún nó ar chreideamh, ar mhíchumas, ar aois nó ar ghnéaschlaonadh a chomhrac. Foráiltear le hAirteagal 4 de Threoir 2006/54/CE nach mbeidh aon idirdhealú díreach nó indíreach ann ar bhonn gnéis maidir le pá. Maidir le hidirdhealú pá ar bhonn inscne i gcás ina bhfuil ról ríthábhachtach ag gnéas an íospartaigh, is féidir é a bheith i bhfoirmeacha éagsúla sa chleachtas. D'fhéadfadh trasnú d'aiseanna éagsúla idirdhealaithe nó neamhionannais a bheith i gceist i gcás inar ball é an t-oibrí de ghrúpa amháin nó níos mó atá cosanta ar idirdhealú ar bhonn gnéis, ar thaobh amháin, agus ar thionscnamh ciníoch nó eitneach, ar reiligiún nó ar chreideamh, ar mhíchumas, ar aois nó ar ghnéaschlaonadh, mar atá cosanta faoi Threoir 2000/43/CE (7) nó 2000/78/CE (8) ón gComhairle, ar an taobh eile. Tá mná faoi mhíchumas, mná de thionscnamh éagsúil ciníoch agus eitneach, lena n-áirítear mná Romacha, agus mná óga nó scothaosta i measc grúpaí a d’fhéadfadh a bheith ag déileáil le hidirdhealú trasnach. Dá bhrí sin, ba cheart a shoiléiriú leis an Treoir seo, i gcomhthéacs an idirdhealaithe pá inscnebhunaithe, gur cheart a bheith in ann an comhcheangal sin a chur san áireamh, agus, ar an gcaoi sin, aon amhras a d'fhéadfadh a bheith ann i ndáil leis sin faoin gcreat dlíthiúil atá ann cheana a bhaint agus a chur ar chumas cúirteanna náisiúnta, comhlachtaí comhionannais agus údarás inniúil eile an aird chuí a thabhairt ar aon chás ina n-eascraíonn mhíbhuntáiste as idirdhealú trasnach, go háirithe chun críoch substainteach agus nós imeachta, lena n-áirítear aitheantas a thabhairt don idirdhealú, cinneadh a dhéanamh maidir leis an gcomparadóir cuí, measúnú a dhéanamh ar an gcomhréireacht, agus leibhéal an chúitimh arna dhámhachtain nó na pionóis arna bhforchur a chinneadh, i gcás inarb ábhartha.

Tá cur chuige trasnach tábhachtach chun an bhearna phá idir na hinscní a thuiscint agus chun aghaidh a thabhairt uirthi. Níor cheart raon feidhme oibleagáidí na bhfostóirí i ndáil le bearta trédhearcachta pá faoin Treoir seo a athrú leis an soiléiriú seo. Go háirithe, níor cheart ceangal a chur ar fhostóirí sonraí a bhaineann le forais chosanta seachas forais gnéis a bhailiú.

(26)

Chun urraim a thabhairt don cheart chun pá chomhionainn, ní mór d’fhostóirí struchtúir pá a bheith i bhfeidhm acu lena n-áirithítear nach mbeidh aon difríochtaí pá inscnebhunaithe ann idir oibrithe a dhéanann an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach nach bhfuil bonn cirt leo ar bhonn critéir oibiachtúla, inscne-neodrach. Le struchtúir phá den sórt sin, ba cheart a bheith in ann comparáid a dhéanamh idir luach na bpost éagsúil laistigh den struchtúr eagrúcháin céanna. Ba cheart é a bheith indéanta struchtúir pá den sórt sin a bhunú ar threoirlínte atá ag an Aontas cheana a bhaineann le córais mheastóireachta agus aicmithe poist atá inscne-neodrach, nó ar tháscairí nó ar shamhlacha inscne-neodracha. I gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais, ba cheart luach na hoibre a mheasúnú agus a chur i gcomparáid ar bhonn critéir oibiachtúla lena n-áirítear ceanglais oideachais, ghairmiúla agus oiliúna, scileanna, iarracht, freagracht agus dálaí oibre, gan beann ar dhifríochtaí i bpatrúin oibre. Chun cur i bhfeidhm choincheap na hoibre ar comhionann a luach a éascú, go háirithe i gcás mhicreafhiontair, fiontair bheaga agus fiontair mheánmhéide, ba cheart ceithre thoisc a chuimsiú sna critéir oibiachtúla a úsáidfear: scileanna, iarracht, freagracht agus dálaí oibre. Sainaithníodh na tosca sin leis na treoirlínte atá ag an Aontas cheana féin mar thosca atá riachtanach agus leordhóthanach chun meastóireacht a dhéanamh ar na tascanna a dhéantar in eagraíocht gan beann ar an earnáil eacnamaíoch lena mbaineann an eagraíocht.

Ós rud é nach bhfuil na tosca go léir chomh hábhartha céanna maidir le post sonrach, ba cheart don fhostóir gach ceann de na ceithre thoisc a mheá ag brath ar ábharthacht na gcritéar sin maidir leis an bpost sonrach lena mbaineann. Féadfar critéir bhreise a chur san áireamh freisin, i gcás ina bhfuil siad ábhartha agus ina bhfuil bonn cirt leo. I gcás inarb iomchuí, ba cheart don Choimisiún a bheith in ann treoirlínte an Aontais atá ann cheana a uasdátú, i gcomhar leis an Institiúid Eorpach um Chomhionannas Inscne (EIGE).

(27)

Bíonn éagsúlachtaí idir na córais náisiúnta maidir le socrú pá, agus féadfaidh siad a bheith bunaithe ar chomhaontuithe cómhargála agus/nó ar ghnéithe a chinneann an fostóir. Leis an Treoir seo, ní dhéanfar difear do na córais náisiúnta éagsúla maidir le socrú pá.

(28)

Is paraiméadar tábhachtach é comparadóir bailí a shainaithint agus cinneadh á dhéanamh an féidir obair ar comhionann a luach a mheas. Cuireann sé ar chumas na n-oibrithe a thaispeáint gur caitheadh leo ar bhealach nach bhfuil chomh fabhrach céanna ná mar a caitheadh le comparadóir de ghnéas difriúil a bhfuil obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach á déanamh aige. Ag tógáil ar ar tharla mar gheall ar an sainmhíniú ar idirdhealú díreach agus indíreach i dTreoir 2006/54/CE, i gcásanna nach ann do chomparadóir fíorshaoil, ba cheart úsáid comparadóra hipitéisigh a cheadú, chun a chur ar chumasoibrithe a thaispeáint nár tugadh an chóir chéanna dóibh agus a thabharfaí do chomparadóir hipitéiseach de ghnéas eile. Bhainfeadh sé sin bacainn thábhachtach de dhaoine a d'fhéadfadh a bheith ina n-íospartaigh idirdhealú pá inscnebhunaithe, go háirithe i margaí fostaíochta atá an-leithscartha de réir inscne, ina mbeadh sé beagnach dodhéanta éileamh pá comhionann a dhéanamh de bharr riachtanas comparadóir de ghnéas eile a aimsiú.

Ina theannta sin, níor cheart cosc a chur ar oibrithe úsáid a bhaint as fíorais eile ar féidir a thoimhdiú ina leith go ndearnadh idirdhealú líomhnaithe uathu, mar shampla staidreamh nó faisnéis eile atá ar fáil. D'fhágfadh sé sin go bhféadfaí aghaidh a thabhairt ar neamhionannais phá inscnebhunaithe ar bhealach níos éifeachtaí in earnálacha agus i ngairmeacha atá leithscartha de réir inscne, go háirithe i gcinn ina mbíonn na mná i bhfad níos líonmhaire amhail an earnáil cúraim.

(29)

Shoiléirigh an Chúirt Bhreithiúnais nach gá go mbeadh an chomparáid teoranta do chásanna ina n-oibríonn fir agus mná don fhostóir céanna chun measúnú a dhéanamh i gcás inchomparáide atá na hoibrithe (9). D’fhéadfadh sé go mbeadh oibrithe i gcás inchomparáide fiú mura n-oibríonn siad don fhostóir céanna i gcás inar féidir na coinníollacha pá a chur i leith foinse aonair lena mbunaítear na coinníollacha sin agus i gcás ina bhfuil na coinníollacha sin cothrom agus inchomparáide. D’fhéadfadh sé sin a bheith amhlaidh nuair a rialaítear na coinníollacha pá ábhartha le forálacha reachtúla nó comhaontuithe a bhaineann le pá atá infheidhme i gcás roinnt fostóirí, nó nuair a leagtar síos na coinníollacha sin go lárnach do bhreis agus eagraíocht amháin nó gnólacht amháin laistigh de chuideachta sealbhaíochta nó d’ilchuideachta. Thairis sin, shoiléirigh an Chúirt Bhreithiúnais nach bhfuil an chomparáid teoranta d’oibrithe atá fostaithe ag an am céanna leis an éilitheoir (10). Sa bhreis air sin, agus an measúnú iarbhír á dhéanamh, ba cheart a aithint gur féidir difríocht sa phá a mhíniú trí thosca nach mbaineann le gnéas.

(30)

Ba cheart do Bhallstáit a áirithiú go gcuirfear an oiliúint agus na huirlisí agus na modheolaíochtaí sonracha ar fáil chun tacú le fostóirí sa mheasúnú ó thaobh a bhfuil i gceist le hobair ar comhionann a luach agus chun treoir a thabhairt ina leith. Ba cheart cur i bhfeidhm an choincheapa sin a éascú leis sin, go háirithe do mhicreafhiontair agus d’fhiontair bheaga agus mheánmhéide. Agus an dlí náisiúnta, comhaontuithe cómhargála agus/nó cleachtas náisiúnta á gcur san áireamh, ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann forbairt uirlisí agus modheolaíochtaí sonracha a chur de chúram ar na comhpháirtithe sóisialta, nó iad a fhorbairt i gcomhar leis na comhpháirtithe sóisialta nó tar éis dul i gcomhairle leo.

(31)

Mura n-úsáidtear córais aicmithe agus meastóireachta post ar bhealach inscne-neodrach, go háirithe nuair a ghlactar steiréitíopaí traidisiúnta inscne leo, féadfaidh idirdhealú pá ar bhonn inscne a bheith mar thoradh orthu. I gcásanna mar sin, rannchuidítear leis an mbearna phá agus buanaítear í trí mheastóireacht a dhéanamh ar bhealach éagsúil ar phoist ina mbíonn na fir i bhfad níos líonmhaire agus ar phoist ina mbíonn na mná i bhfad níos líonmhaire i gcásanna ina bhfuil luach comhionann leis an obair a dhéantar. I gcás ina n-úsáidtear córais mheastóireachta agus aicmithe poist atá inscne-neodrach, áfach, tá siad éifeachtach ó thaobh córas trédhearcach pá a bhunú, agus tá siad ríthábhachtach chun a áirithiú go n-eisiatar idirdhealú díreach nó indíreach ar bhonn gnéis. Aimsítear leo idirdhealú pá indíreach a bhaineann le tearcluacháil na bpost a dhéanann mná de ghnáth. Leo sin, déantar amhlaidh trí phoist a bhfuil ábhar difriúil iontu ach a bhfuil luach comhionann leo a thomhas agus comparáid a dhéanamh eatarthu agus mar sin tacaítear le prionsabal an phá chomhionainn.

(32)

Le heaspa faisnéise maidir le réimse pá an phoist atá beartaithe, cruthaítear neamhshiméadracht faisnéise a chuireann srian ar chumhacht mhargála iarratasóirí le haghaidh fostaíochta. Trí thrédhearcacht a áirithiú, ba cheart oibrithe ionchasacha a bheith in ann cinneadh eolasach a dhéanamh maidir leis an tuarastal a bhfuiltear ag súil leis gan teorainn a chur ar bhealach ar bith le cumhacht mhargála an fhostóra nó an oibrí tuarastal a chaibidil fiú amháin lasmuigh den raon a léirítear. D’áiritheofaí leis an trédhearcacht freisin bonn sainráite nach bhfuil laofacht inscne aige do shocrú pá agus chuirfeadh sé isteach ar thearcluacháil an phá i gcomparáid le scileanna agus taithí. Leis an trédhearcacht, thabharfaí aghaidh freisin ar idirdhealú trasnach i gcás ina gceadaíonn socruithe pá neamh-thrédhearcacha cleachtais idirdhealaitheacha ar roinnt forais idirdhealaithe. Ba cheart d’iarratasóirí ar fhostaíocht faisnéis a fháil faoin bpá tosaigh nó faoina raon ar bhealach lena n-áirithítear idirbheartaíocht eolasach thrédhearcach maidir le pá, amhail i bhfógra folúntais foilsithe, roimh an agallamh poist nó, ar shlí eile sula gcuirtear conradh fostaíochta i gcrích. Ba cheart don fhostóir an fhaisnéis a chur ar fáil nó ba cheart í a chur ar fáil ar bhealach eile, ag na comhpháirtithe sóisialta cuir i gcás.

(33)

Chun cur isteach ar leanúint na bearna pá idir na hinscní a dhéanann difear d’oibrithe aonair thar am, ba cheart d’fhostóirí a áirithiú go mbeidh fógraí folúntais poist agus teidil poist inscne-neodrach agus go ndéanfar próisis earcaíochta a threorú ar bhealach neamh-idirdhealaitheach, ionas nach mbainfear an bonn den cheart chun pá chomhionainn. Níor cheart cead a bheith ag fostóirí fiosrú a dhéanamh nó iarracht réamhghníomhach a dhéanamh faisnéis a fháil faoi phá reatha nó stair phá iarratasóra ar fhostaíocht.

(34)

Maidir le bearta trédhearcachta pá, ba cheart dóibh an ceart atá ag oibrithe chun pá comhionann a chosaint agus, san am céanna, na costais agus an t-ualach riaracháin a theorannú, a mhéid is féidir, d’fhostóirí, agus aird ar leith á tabhairt ar mhicrifhiontair agus ar fhiontair bheaga agus mheánmhéide. I gcás inarb iomchuí, ba cheart bearta a chur in oiriúint do mhéid na bhfostóirí agus líon na bhfostaithe á gcur san áireamh. Maidir le líon na n-oibrithe atá fostaithe ag fostóirí agus atá le cur i bhfeidhm mar chritéar faoina bhfuil fostóir faoi réir tuairisciú pá dá dtagraítear sa Treoir seo, socraítear í agus Moladh 2003/361/CE ón gCoimisiún maidir le micrifhiontair, fiontair bheaga agus fiontair mheánmhéide (11) á chur san áireamh.

(35)

Ba cheart d’fhostóirí rochtain a thabhairt d’oibrithe ar na critéir a úsáidtear chun leibhéil phá agus dul chun cinn pá a chinneadh. Tagraíonn dul chun cinn pá don phróiseas trína mbogann oibrí go leibhéal pá níos airde. D’fhéadfadh sé go n-áireofaí ar chritéir a bhaineann le dul chun cinn pá, inter alia, feidhmíocht an duine aonair, forbairt scileanna, agus sinsearacht. Agus an oibleagáid sin á cur chun feidhme, ba cheart do na Ballstáit aird ar leith a thabhairt ar ualach iomarcach riaracháin ar mhicrifhiontair agus ar fhiontair bheaga a sheachaint. Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann teimpléid réamh-dhéanta a sholáthar freisin, mar bheart maolaitheach, chun tacú le micrifhiontair agus le fiontair bheaga an oibleagáid a chomhlíonadh. Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann fostóirí ar micrifhiontair agus fiontair bheaga a dhíolmhú ón oibleagáid a bhaineann le dul chun cinn pá, mar shampla trína ligean dóibh na critéir maidir le dul chun cinn pá a chur ar fáil arna iarraidh sin d’oibrithe.

(36)

Ba cheart an ceart a bheith ag oibrithe uile faisnéis a fháil, arna iarraidh sin dóibh, maidir lena leibhéal pá aonair agus maidir leis na meánleibhéil phá, arna miondealú de réir gnéis, do chatagóirí oibrithe a dhéanann an obair chéanna leo nó obair ar comhionann a luach lena gcuid oibre. Ba cheart an deis a bheith acu freisin an fhaisnéis a fháil trí ionadaithe oibrithe nó trí chomhlacht comhionannais. Ba cheart d’fhostóirí oibrithe a chur ar an eolas faoin gceart sin ar bhonn bliantúil, chomh maith leis na céimeanna atá le déanamh chun an ceart a fheidhmiú. Féadfaidh fostóirí freisin, ar a dtionscnamh féin, roghnú faisnéis den sórt sin a sholáthar gan é a bheith d’iallach ar oibrithe í a iarraidh.

(37)

Ba cheart a áirithiú leis an Treoir seo go mbeidh rochtain leordhóthanach ag daoine faoi mhíchumas ar an bhfaisnéis a sholáthraítear d’iarratasóirí ar fhostaíocht agus d’oibrithe dá bun. Ba cheart faisnéis den sórt sin a sholáthar do na daoine sin agus a míchumais ar leith á gcur san áireamh, i bhformáid agus i bhfoirm iomchuí cúnaimh agus tacaíochta chun a áirithiú go mbeidh rochtain acu ar an bhfaisnéis agus go dtuigfidh siad í. D’fhéadfaí a áireamh leis sin faisnéis a sholáthar ar bhealach intuigthe a d’fhéadfaidís a bhrath, i gclómhéid leordhóthanach, agus úsáid á baint as formáid leordhóthanach codarsnachta nó as formáid eile is iomchuí do chineál a míchumais. I gcás inarb ábhartha, tá feidhm ag Treoir (AE) 2016/2102 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (12).

(38)

Ba cheart d’fhostóirí ag a bhfuil 100 oibrí ar a laghad tuairisc a thabhairt go rialta ar phá, dá bhforáiltear leis an Treoir seo. Ba cheart do chomhlachtaí faireacháin na mBallstát an fhaisnéis sin a fhoilsiú ar bhealach oiriúnach trédhearcach. Féadfaidh fostóirí na tuarascálacha sin a fhoilsiú ar a suíomh gréasáin nó iad a chur ar fáil go poiblí ar bhealach eile, mar shampla tríd an bhfaisnéis a áireamh ina dtuarascáil bhainistíochta, i gcás inarb infheidhme sa tuarascáil bhainistíochta arna tarraingt suas faoi Threoir 2013/34/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (13). Féadfaidh fostóirí atá faoi réir cheanglais na Treorach sin a roghnú tuairisciú ar phá in éineacht le hábhair eile a bhaineann le hoibrithe ina dtuarascáil bhainistíochta. Chun cumhdach na trédhearcachta pá i gcás oibrithe a uasmhéadú, féadfaidh na Ballstáit minicíocht an tuairiscithe ar phá a mhéadú nó tuairisciú rialta ar phá a dhéanamh éigeantach d’fhostóirí a bhfuil níos lú ná 100 oibrí acu.

(39)

Le tuairisciú pá, ba cheart fostóirí a bheith in ann meastóireacht agus faireachán a dhéanamh ar a struchtúir phá agus ar a mbeartais phá, rud a chuireann ar a gcumas prionsabal an phá chomhionainn a chomhlíonadh go réamhghníomhach. Le tuairisciú agus measúnuithe comhpháirteacha ar phá, rannchuidítear le feasacht mhéadaithe ar laofacht inscne i struchtúir phá agus idirdhealú pá agus ar aghaidh a thabhairt ar laofacht agus idirdhealú den sórt sin ar bhealach éifeachtach sistéamach agus, ar an gcaoi sin, téann siad chun tairbhe d’oibrithe go léir atá fostaithe ag an bhfostóir céanna. Ag an am céanna, ba cheart na sonraí atá imdhealaithe de réir gnéis a bheith ina gcabhair ag údaráis phoiblí inniúla, ionadaithe oibrithe agus páirtí leasmhara eile chun faireachán a dhéanamh ar an mbearna phá idir na hinscní thar earnálacha (leithscaradh cothrománach) agus feidhmeanna (leithscaradh ingearach). D'fhéadfadh sé gur mhian le fostóirí go mbeadh míniú ar aon difríocht pá nó bearna phá idir na hinscní ag gabháil leis na sonraí foilsithe. I gcás nach dtugtar, ar bhonn critéir oibiachtúla inscne-neodrach, bonn cirt do dhifríochtaí sa mheánphá as an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach idir oibrithe baineanna agus oibrithe fireanna, ba cheart don fhostóir bearta a ghlacadh chun deireadh a chur leis na neamhionannais.

(40)

Chun an t-ualach ar fhostóirí a laghdú, d’fhéadfadh na Ballstáit na sonraí is gá a bhailiú agus a idirnascadh trína riaracháin náisiúnta lena mbeifear in ann an bhearna phá idir oibrithe baineanna agus oibrithe fireanna in aghaidh an fhostóra a ríomh. Chun sonraí den sórt sin a bhailiú, d’fhéadfadh go mbeadh gá le sonraí ó roinnt riaracháin phoiblí, amhail cigireachtaí cánach agus oifigí slándála sóisialta a idirnascadh agus bheadh sé indéanta dá mbeadh sonraí riaracháin ar fáil a mheaitseálann sonraí na bhfostóirí, ar leibhéal na cuideachta nó na heagraíochta, le sonraí na n-oibrithe, ar an leibhéal aonair, lena n-áirítear sochair in airgead tirim agus sochair chomhchineáil. D’fhéadfadh na Ballstáit an fhaisnéis sin a bhailiú ní hamháin do na fostóirí atá cumhdaithe ag an oibleagáid tuairiscithe pá faoin Treoir seo, ach do na fostóirí nach bhfuil cumhdaithe ag an oibleagáid, agus a bhíonn ag tuairisciú go deonach. Ba cheart foilsiú na faisnéise is gá ag na Ballstáit a chur in ionad na hoibleagáide maidir le tuairisciú pá atá ar na fostóirí sin atá cumhdaithe ag na sonraí riaracháin, ar choinníoll go mbaintear amach an toradh atá beartaithe leis an oibleagáid tuairiscithe.

(41)

Chun an fhaisnéis maidir leis an mbearna phá idir na hinscní a chur ar fáil go forleathan ar leibhéal eagraíochtúil, ba cheart do na Ballstáit a chur de chúram ar an gcomhlacht faireacháin arna ainmniú de bhun na Treorach seo na sonraí ar an mbearna phá a fhaightear ó fhostóirí a thiomsú gan ualach breise a chur ar fhostóirí. Ba cheart don chomhlacht faireacháin na sonraí sin a chur ar fáil don phobal, lena n-áirítear trína bhfoilsiú ar shuíomh gréasáin a bhfuil rochtain éasca air, ionas gur féidir sonraí na bhfostóirí aonair, na n-earnálacha agus na réigiún sa Bhallstát lena mbaineann a chur i gcomparáid le chéile.

(42)

Féadfaidh na Ballstáit aitheantas a thabhairt d’fhostóirí nach bhfuil faoi réir na n-oibleagáidí tuairiscithe a leagtar amach sa Treoir seo, fostóirí a thuairiscíonn go deonach maidir lena bpá, mar shampla trí lipéad trédhearcachta pá, d’fhonn dea-chleachtais a chur chun cinn i ndáil leis na cearta agus na hoibleagáidí a leagtar síos sa Treoir seo.

(43)

Le measúnuithe comhpháirteacha ar phá, ba cheart tús a chur le hathbhreithniú a dhéanamh ar struchtúir phá in eagraíochtaí ag a bhfuil ar a laghad 100 oibrí lena léirítear neamhionannais phá. Ba cheart an measúnú comhpháirteach ar phá a dhéanamh mura n-aontaíonn fostóirí agus na hionadaithe oibrithe lena mbaineann gur féidir bonn cirt a thabhairt leis an difríocht de 5 % ar a laghad ar an meánleibhéal pá idir oibrithe baineanna agus oibrithe fireanna i gcatagóir oibrithe ar leith ar bhonn critéar oibiachtúil, inscne-neodrach, mura gcuireann an fostóir bonn cirt den sórt sin ar fáil, nó mura ndearna an fostóir difríocht den sórt sin sa leibhéal pá a leigheas laistigh de shé mhí ón dáta a tíolacadh an tuairisciú pá. Ba cheart d’fhostóirí an measúnú comhpháirteach ar phá a dhéanamh i gcomhar leis na hionadaithe oibrithe. Mura bhfuil aon ionadaithe oibrithe ann, ba cheart d’oibrithe iad a ainmniú chun críoch an mheasúnaithe chomhpháirtigh ar phá. Ba cheart go gcuirfí, laistigh de thréimhse ama réasúnta, deireadh le hidirdhealú pá inscnebhunaithe mar thoradh ar mheasúnuithe comhpháirteacha ar phá trí bhearta feabhais a ghlacadh.

(44)

Ba cheart aon phróiseáil nó foilsiú faisnéise faoin Treoir seo a bheith i gcomhréir le Rialachán (AE) 2016/679 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (14). Ba cheart coimircí sonracha a chur isteach chun nochtadh faisnéise díreach nó indíreach oibrí inaitheanta a chosc. Níor cheart cosc a chur ar oibrithe a bpá a nochtadh go deonach chun críoch phrionsabal an phá chomhionainn a fhorfheidhmiú.

(45)

Tá sé tábhachtach go bpléifeadh na comhpháirtithe sóisialta cúrsaí a bhaineann le pá comhionann sa chómhargáil agus go dtabharfaidís aird ar leith orthu. Ba cheart gnéithe éagsúla den idirphlé sóisialta náisiúnta agus na gcóras cómhargála ar fud an Aontais agus neamhspleáchas agus saoirse chonarthach na gcomhpháirtithe sóisialta, mar aon lena gcumas mar ionadaithe ar oibrithe agus ar fhostóirí a urramú. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit, i gcomhréir lena gcóras agus lena gcleachtais náisiúnta, bearta iomchuí a ghlacadh chun na comhpháirtithe sóisialta a spreagadh chun aird chuí a thabhairt ar chúrsaí a bhaineann le pá comhionann, lena bhféadfaí a áireamh plé ar an leibhéal iomchuí cómhargála, bearta chun feidhmiú an chirt chun cómhargála a bhaineann leis na cúrsaí lena mbaineann a spreagadh agus na srianta míchuí air a bhaint agus córais meastóireachta agus aicmithe inscne-neodracha maidir le poist a fhorbairt.

(46)

Ba cheart na nósanna imeachta is gá a bheith ar fáil ag na hoibrithe uile chun feidhmiú a gcirt chun rochtain a fháil ar cheartas a éascú. Maidir leis an reachtaíocht náisiúnta lena bhforáiltear d’úsáid a bhaint as idir-réiteach, nó lena ndéantar idirghabháil comhlachta chomhionannais éigeantach nó faoi réir dreasachtaí nó pionóis, níor cheart di cosc a chur ar pháirtithe a gceart chun rochtain ar na cúirteanna a fheidhmiú.

(47)

Tá ról lárnach ag comhlachtaí comhionannais, sa bhreis ar pháirtí leasmhara eile, chun prionsabal an phá chomhionainn a chur i bhfeidhm go héifeachtach. Dá bhrí sin, ba cheart cumhachtaí agus sainorduithe na gcomhlachtaí comhionannais náisiúnta a bheith leordhóthanach chun idirdhealú pá inscnebhunaithe a chumhdach go hiomlán, lena n-áirítear aon trédhearcacht pá nó aon chearta agus oibleagáidí eile a leagtar síos sa Treoir seo. Chun na bacainní nós imeachta a shárú chomh maith leis na bacainní a bhaineann le costas a bhíonn ag oibrithe atá ag iarraidh a gceart chun pá chomhionainn a fheidhmiú, ba cheart do chomhlachtaí comhionannais, chomh maith le cumainn, eagraíochtaí agus ionadaithe oibrithe nó eintitis dhlíthiúla eile a bhfuil suim acu comhionannas idir fir agus mná a áirithiú a bheith in ann ionadaíocht a dhéanamh thar ceann daoine aonair. Ba cheart dóibh a bheith in ann cúnamh a thabhairt d’oibrithe trí ghníomhú thar a gceann nó trí thacú leo, rud a cheadódh d’oibrithe a d’fhulaing idirdhealú éileamh a thionscnamh go héifeachtach maidir leis an sárú líomhnaithe ar a gcearta agus ar phrionsabal an phá chomhionainn.

(48)

Is bealach chun imeachtaí a éascú é éilimh a dhéanamh thar ceann roinnt oibrithe nó tacaíocht a thabhairt dóibh, ar imeachtaí iad nach dtionscnófaí murach sin de dheasca bacainní nós imeachta agus airgeadais nó ar eagla go ndéanfaí íospartach de dhuine. Bíonn an méid sin éascaitheach freisin d’oibrithe agus iad ag dul i ngleic le hidirdhealú ar níos mó ná foras amháin rud is féidir a bheith deacair a scaradh óna chéile. D'fhéadfadh éilimh chomhchoiteanna idirdhealú sistéamach a nochtadh agus infheictheacht an chirt chun pá chomhionainn agus an chomhionannais inscne a chruthú sa tsochaí ina hiomláine. D’fhéadfadh an fhéidearthacht comhshásaimh a bheith ann comhlíonadh réamhghníomhach na mbeart trédhearcachta pá a spreagadh, lena gcruthófaí piarbhrú, lena méadófaí feasacht agus toilteanas na bhfostóirí gníomhú ar bhealach coisctheach agus lena dtabharfaí aghaidh ar chineál sistéamach an idirdhealaithe pá. Féadfaidh na Ballstáit a chinneadh critéir cháilíochta a leagan síos d’ionadaithe oibrithe in imeachtaí cúirte a bhaineann le héilimh ar phá chomhionainn, chun a áirithiú go bhfuil na hionadaithe sin cáilithe go leordhóthanach.

(49)

Ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go ndéanfar acmhainní leordhóthanacha a leithdháileadh ar chomhlachtaí comhionannais chun go bhféadfaidh siad a gcúraimí a bhaineann le hidirdhealú pá ar bhonn gnéis a chomhlíonadh go héifeachtach agus go leordhóthanach. I gcás ina leithdháiltear na cúraimí ar níos mó ná comhlacht amháin, ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go ndéantar iad a chomhordú go leordhóthanach. Áirítear air sin, mar shampla, méideanna arna n-aisghabháil mar fhíneálacha a leithdháileadh ar na comhlachtaí comhionannais chun críche a bhfeidhmeanna a chur i gcrích go héifeachtach i ndáil le forfheidhmiú an chirt chun pá chomhionainn, lena n-áirítear chun éilimh maidir le hidirdhealú pá a dhéanamh nó chun cúnamh agus tacaíocht a thabhairt d’íospartaigh éilimh den sórt sin a dhéanamh.

(50)

Le cúiteamh, ba cheart an caillteanas agus an damáiste a tharlaíonn mar thoradh ar idirdhealú pá inscnebhunaithe (15) a chumhdach ina iomláine i gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais. Ba cheart a áireamh leis sin aisghabháil iomlán an phá aisghníomhaigh agus na mbónas gaolmhar nó na n-íocaíochtaí comhchineáil, chomh maith le cúiteamh ar dheiseanna caillte, amhail rochtain ar shochair áirithe ag brath ar an leibhéal pá, agus ar dhamáiste neamhábhartha, cosúil le anachair mar gheall ar thearcluacháil na hoibre a rinneadh. I gcás inarb iomchuí, is féidir leis an gcúiteamh damáiste arna dhéanamh ag idirdhealú pá bunaithe ar ghnéas a thrasnaíonn le forais chosanta idirdhealaithe eile a chur san áireamh. Níor cheart do na Ballstáit uasteorainn roimh ré a shocrú don chúiteamh sin.

(51)

Chomh maith le cúiteamh, ba cheart foráil a dhéanamh do leigheasanna eile. Ba cheart do na húdaráis inniúla nó na cúirteanna náisiúnta a bheith in ann, mar shampla, a cheangal ar fhostóir bearta struchtúracha nó eagraíochtúla a dhéanamh chun a oibleagáidí maidir le pá comhionann a chomhlíonadh. D’fhéadfaí a áireamh ar na bearta sin, mar shampla, oibleagáid chun athbhreithniú a dhéanamh ar an sásra maidir le socrú pá bunaithe ar mheastóireacht agus aicmiú inscne-neodrach; plean gníomhaíochta a bhunú chun deireadh a chur leis na neamhréireachtaí a aimsíodh agus chun aon bhearna phá nach bhfuil bunús léi a laghdú; faisnéis a chur ar fáil agus feasacht oibrithe a ardú maidir lena gceart chun pá chomhionainn; agus oiliúint éigeantach a bhunú d'fhoireann acmhainní daonna maidir le pá comhionann agus meastóireacht agus aicmiú atá neodrach i dtaobh inscne ar phost.

(52)

I gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais (16), bunaítear le Treoir 2006/54/CE forálacha chun a áirithiú go n-aistreofaí an dualgas cruthúnais chuig an bhfreagróir nuair a bhíonn cás prima facie idirdhealaithe ann. Mar sin féin, ní bhíonn sé éasca i gcónaí d’íospartaigh agus do chúirteanna a fhios a bheith acu conas an toimhde sin a bhunú fiú. I gcás C-109/88, chinn an Chúirt Bhreithiúnais nuair atá trédhearcacht in easnamh go hiomlán ó chóras pá gur cheart an dualgas cruthúnais a chur ar an bhfreagróir, gan beann ar chás prima facie idirdhealaithe phá a bheith á léiriú ag an oibrí. Dá réir sin, ba cheart an dualgas cruthúnais a aistriú chuig an bhfreagróir i gcás nach gcomhlíonann fostóir na hoibleagáidí trédhearcachta pá a leagtar amach sa Treoir seo, mar shampla trí dhiúltú faisnéis a d’iarr na hoibrithe a sholáthar nó gan tuairisciú a dhéanamh ar an mbearna phá idir na hinscní, i gcás inarb ábhartha, ach amháin i gcás ina gcruthóidh an fostóir gur léir go raibh sárú den sórt sin neamhbheartaithe agus gur mionsárú é.

(53)

I gcomhréir le cásdlí na Cúirte Breithiúnais, ba cheart rialacha náisiúnta maidir le tréimhsí teorann a bhaineann le héilimh a dhéanamh i ndáil le sáruithe líomhnaithe ar na cearta dá bhforáiltear sa Treoir seo a bheith de chineál nach bhfágann siad beagnach dodhéanta nó ródheacair é na cearta sin a fheidhmiú. Cruthaíonn tréimhsí teorann bacainní sonracha d’íospartaigh an idirdhealaithe phá inscnebhunaithe. Chun na críche sin, ba cheart íoschaighdeáin choiteanna a bhunú. Ba cheart a chinneadh leis na caighdeáin sin cathain a thosóidh an tréimhse teorann, fad na tréimhse sin agus na himthosca ina gcuirfear ar fionraí í nó ina mbrisfear í, agus ba cheart a foráil leo gur 3 bliana ar a laghad atá sa tréimhse teorann chun éilimh a dhéanamh. Níor cheart tús a chur le tréimhsí teorann sula mbeidh an t-éilitheoir ar an eolas faoin sárú, nó sula bhféadfar a bheith ag súil leis go réasúnach go mbeidh sé ar an eolas faoin sárú. Ba cheart do na Ballstáit a bheith in ann a chinneadh nach tosófar an tréimhse teorainn fad atá an sárú fós á dhéanamh nó sula gcuirfear deireadh leis an gconradh fostaíochta nó an caidreamh fostaíochta.

(54)

Cruthaíonn costais dlíthíochta dídhreasacht thromchúiseach d’íospartaigh an idirdhealaithe phá inscnebhunaithe éilimh a dhéanamh maidir le sáruithe líomhnaithe ar a gceart chun pá chomhionainn, rud a fhágann nach leor an chosaint a thugtar d’oibrithe agus nach ndéantar an ceart chun pá chomhionainn a fhorfheidhmiú go leordhóthanach. Chun deireadh a chur leis an mbac suntasach sin ar an nós imeachta shubstaintiúil ar an gceartas, ba cheart do na Ballstáit a áirithiú gur féidir leis na cúirteanna náisiúnta a mheas an raibh forais réasúnta ag éilitheoir nár éirigh leis an t-éileamh a dhéanamh agus, más amhlaidh go raibh, cibé ar cheart nó nár cheart a cheangal ar an éilitheoir sin costais na n-imeachtaí a íoc. Ba cheart feidhm a bheith ag an méid sin go háirithe i gcás nár chomhlíon freagróir rathúil na hoibleagáidí maidir le trédhearcacht pá a leagtar amach sa Treoir seo.

(55)

Ba cheart do na Ballstáit foráil a dhéanamh maidir le pionóis éifeachtacha, comhréireacha agus athchomhairleacha i gcás sáruithe ar fhorálacha náisiúnta arna nglacadh de bhun na Treorach seo nó forálacha náisiúnta atá i bhfeidhm cheana féin ar dháta theacht i bhfeidhm na Treorach seo, agus a bhaineann leis an gceart chun pá chomhionainn. Ba cheart a áireamh ar na pionóis sin fíneálacha a d’fhéadfadh a bheith bunaithe ar oll-láimhdeachas bliantúil an fhostóra nó ar phárolla iomlán an fhostóra. Aon tosca géaraitheacha nó maolaitheacha eile a d’fhéadfadh a bheith i bhfeidhm in imthosca an cháis, mar shampla, i gcás ina ndéantar idirdhealú pá bunaithe ar ghnéas a chomhcheangal le forais idirdhealaithe chosanta eile, ba cheart iad a chur san áireamh. Is faoi na Ballstáit atá sé na sáruithe ar na cearta agus ar na hoibleagáidí a bhaineann le pá comhionann as obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach, arb iad fíneálacha an pionós is iomchuí ina leith, a chinneadh.

(56)

Ba cheart do na Ballstáit pionóis shonracha a bhunú le haghaidh sáruithe leantacha ar aon cheart nó oibleagáid a bhaineann le pá comhionann idir fir agus mná as an obair chéanna nó obair ar comhionann a luach, chun déine an tsáraithe a léiriú agus chun sáruithe den sórt sin a dhíspreagadh tuilleadh. D’fhéadfadh cineálacha éagsúla dídhreasaithe airgeadais a bheith i gceist leis na pionóis sin, amhail sochair phoiblí a chúlghairm nó eisiamh, ar feadh tréimhse áirithe, ó aslacha airgid a dhámhachtain tuilleadh nó ó aon nós imeachta tairisceana poiblí.

(57)

Oibleagáidí ar fhostóirí a eascraíonn as an Treoir seo, is cuid iad de na hoibleagáidí is infheidhme i réimsí dhlí an chomhshaoil, an dlí sóisialta agus dlí an tsaothair nach mór do na Ballstáit a áirithiú go bhfuil siad á gcomhlíonadh faoi Threoracha 2014/23/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (17), 2014/24/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (18) agus 2014/25/AE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (19) maidir le rannpháirtíocht i nósanna imeachta um sholáthar poiblí. Chun na hoibleagáidí sin ar fhostóirí a chomhlíonadh a mhéid a bhaineann leis an gceart chun pá chomhionann, ba cheart do na Ballstáit a áirithiú go háirithe go bhfuil sásraí maidir le socrú pá ag oibreoirí eacnamaíocha, i gcomhlíonadh conartha phoiblí nó lamháltais, nach n-eascraíonn bearna phá idir na hinscní astu idir oibrithe in aon chatagóir oibrithe a dhéanann obair chomhionann nó obair ar comhionann a luach, nach féidir bonn cirt a thabhairt léi ar bhonn critéir inscne-neodracha. Ina theannta sin, ba cheart do na Ballstáit breithniú a dhéanamh ar a chur de cheangal ar údaráis chonarthacha, de réir mar is iomchuí, pionóis agus coinníollacha foirceanta a thabhairt isteach lena n-áirithítear comhlíonadh phrionsabal an phá chomhionainn i bhfeidhmiú conarthaí poiblí agus lamháltas. Ba cheart na húdaráis chonarthacha a bheith in ann a chur san áireamh freisin neamhchomhlíonadh phrionsabal an phá chomhionainn ag an tairgeoir nó ag ceann dá fhochonraitheoirí nuair a bhíonn cur i bhfeidhm na bhforas eisiaimh á meas nó nuair a bhíonn cinneadh á dhéanamh gan conradh a dhámhachtain don tairgeoir a chuir isteach an tairiscint is buntáistí go heacnamaíoch.

(58)

Ceanglaítear le cur chun feidhme éifeachtach an chirt chun pá chomhionainn cosaint bhreithiúnach agus riaracháin leormhaith a chur ar fáil ar aon chóir dhíobhálach a dhéantar mar fhreagairt ar iarracht arna déanamh ag oibrithe an ceart sin a fheidhmiú, ar aon ghearán a dhéantar leis an bhfostóir nó ar aon imeacht dlíthiúil nó riaracháin arb é is aidhm dó comhlíonadh an chirt chun pá chomhionainn a fhorfheidhmiú. De réir chásdlí na Cúirte Breithiúnais (20), ba cheart léiriú leathan a dhéanamh ar an gcatagóir fostaithe atá i dteideal na cosanta, agus ba cheart na fostaithe uile a áireamh a d’fhéadfadh a bheith faoi réir bearta díoltais arna ndéanamh ag fostóir mar fhreagra ar ghearán faoi idirdhealú ar bhonn gnéis. Níl an chosaint teoranta d’fhostaithe a thaisc gearáin nó a n-ionadaithe, ná dóibh siúd a chomhlíonann ceanglais fhoirmiúla áirithe lena rialaítear aitheantas do stádas áirithe, amhail stádas finné.

(59)

Chun feabhas a chur ar fhorfheidhmiú phrionsabal an phá chomhionainn, ba cheart go neartófaí leis an Treoir seo na huirlisí agus na nósanna imeachta forfheidhmiúcháin atá ann cheana maidir leis na cearta agus na hoibleagáidí a leagtar síos sa Treoir seo agus na forálacha maidir le pá comhionann a leagtar amach i dTreoir 2006/54/CE.

(60)

Leis an Treoir seo, leagtar síos ceanglais íosta, agus, ar an gcaoi sin tugtar urraim do shaincheart na mBallstát forálacha atá níos fabhraí d’oibrithe a thabhairt isteach agus a choinneáil. Ba cheart feidhm a bheith ag cearta fós arna bhfáil faoin gcreat dlíthiúil atá ann cheana, ach amháin má thugtar forálacha atá níos fabhraí d’oibrithe isteach leis an Treoir seo. Ní féidir cur chun feidhme na Treorach seo a úsáid chun maolú ar na cearta atá ann cheana féin agus a leagtar amach i ndlí an Aontais nó sa dlí náisiúnta sa réimse seo, ná ní fhéadfaidh sé a bheith mar fhorais bhailí chun cearta oibrithe a mhaolú maidir le prionsabal an phá chomhionann.

(61)

Chun a áirithiú go ndéanfar faireachán cuí ar chur chun feidhme an chirt chun pá chomhionainn, ba cheart do na Ballstáit comhlacht faireacháin tiomnaithe a bhunú nó a ainmniú. Maidir leis an gcomhlacht sin, ar chóir go bhféadfadh sé a bheith mar chuid de chomhlacht atá ann cheana a mbíonn cuspóirí comhchosúla á saothrú aige, ba cheart cúraimí sonracha a bheith aige i ndáil le cur chun feidhme na mbeart trédhearcachta pá dá bhforáiltear sa Treoir seo agus ba cheart dó sonraí áirithe a bhailiú chun faireachán a dhéanamh ar neamhionannais phá agus ar thionchar na mbeart trédhearcachta pá. Ba cheart na Ballstáit a bheith in ann níos mó ná comhlacht amháin a ainmniú, ar choinníoll go n-áiritheoidh comhlacht lárnach na feidhmeanna faireacháin agus anailíse a leagtar amach sa Treoir seo.

(62)

Chun anailís a dhéanamh ar athruithe ar an mbearna phá ar leibhéal an Aontais agus chun faireachán a dhéanamh ar athruithe ar an mbearna phá idir na hinscní ar leibhéal an Aontais, tá sé fíor-riachtanach staidreamh pá atá miondealaithe de réir gnéis a thiomsú agus staidreamh cruinn iomlán a sholáthar don Choimisiún (Eurostat). Le Rialachán (CE) Uimh. 530/1999 ón gComhairle (21), ceanglaítear ar na Ballstáit staidreamh ar thuilleamh struchtúrach ceithre bliana a thiomsú ar mhicrealeibhéal a sholáthraíonn sonraí comhchuibhithe chun an bhearna phá idir na hinscní a ríomh. Le staitisticí bliantúla ar ardcháilíocht, d'fhéadfaí trédhearcacht a mhéadú agus faireachán agus feasacht a fheabhsú maidir le neamhionannas pá idir na hinscní. Tá infhaighteacht agus inchomparáideacht na sonraí sin ríthábhachtach chun measúnú a dhéanamh ar fhorbairtí ar an leibhéal náisiúnta agus ar fud an Aontais araon. Ba cheart staitisticí ábhartha a tharchuirtear chuig an gCoimisiún (Eurostat) a bhailiú chun críocha staidrimh de réir bhrí Rialachán (CE) Uimh. 223/2009 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (22).

(63)

Ós rud é nach féidir leis na Ballstáit cuspóirí na Treorach seo, eadhon prionsabal an phá chomhionainn as obair chomhionann a chur i bhfeidhm ar bhealach níos fearr agus níos éifeachtaí trí íoscheanglais choiteanna a bhunú ar cheart feidhm a bheith aige maidir le gach gnóthas agus gach eagraíocht ar fud an Aontais Eorpaigh, a ghnóthú go leordhóthanach agus, de bharr a fhairsinge agus a éifeachtaí, gur fearr is féidir é a ghnóthú ar leibhéal an Aontais, féadfaidh an tAontas bearta a ghlacadh, i gcomhréir le prionsabal na coimhdeachta a leagtar amach in Airteagal 5 den Chonradh ar an Aontas Eorpach. I gcomhréir le prionsabal na comhréireachta a leagtar amach san Airteagal sin, ní théann an Treoir seo, treoir nach socraítear leis ach caighdeáin íosta, thar a bhfuil riachtanach chun na cuspóirí sin a ghnóthú.

(64)

Tá ról lárnach ag na comhpháirtithe sóisialta maidir leis an gcaoi a gcuirtear bearta trédhearcachta pá chun feidhme sna Ballstáit a cheapadh, go háirithe sna Ballstáit a bhfuil cumhdach ard cómhargála acu. Ba cheart an deis a bheith ag na Ballstáit, dá bhrí sin, cur chun feidhme na Treorach seo ina hiomláine nó cuid di a chur ar chúram na gcomhpháirtithe sóisialta, ar choinníoll go ndéanfaidh na Ballstáit gach beart is gá chun a áirithiú go ndéanfar na torthaí a lorgaítear leis an Treoir seo a ráthú i gcónaí.

(65)

I gcur chun feidhme na Treorach seo, ba cheart do na Ballstáit staonadh ó shrianta riaracháin, airgeadais agus dlíthiúla a fhorchur ar bhealach lena gcuirfí bac ar bhunú agus ar fhorbairt micrifhiontar, fiontar beag nó meánmhéide. Dá bhrí sin, ba cheart do na Ballstáit measúnú a dhéanamh ar thionchar a mbeart trasuite, ar mhicrifhiontar agus ar fhiontair bheaga agus mheánmhéide chun a áirithiú nach ndéanfar difear díréireach do na fiontair sin, agus aird faoi leith a thabhairt ar mhicrifhiontair, chun an t-ualach riaracháin a laghdú, agus torthaí na measúnuithe sin a fhoilsiú.

(66)

Chuathas i gcomhairle leis an Maoirseoir Eorpach ar Chosaint Sonraí i gcomhréir le hAirteagal 42 de Rialachán (AE) 2018/1725 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (23) agus thug an Maoirseoir tuairim an 27 Aibreán 2021,

(1)

I gcomhréir le hAirteagal 50, mír 2, pointe (a), de Rialachán (AE) Uimh. 1151/2012, foilsíodh an iarraidh ar an ainm ‘Cedro di Santa Maria del Cedro’, a thíolaic an Iodáil, in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh (2).

(2)

Ós rud é nach bhfuair an Coimisiún aon ráiteas agóide réasúnaithe faoi Airteagal 51 de Rialachán (AE) Uimh. 1151/2012, ba cheart an t-ainm ‘Cedro di Santa Maria del Cedro’ a chlárú,

(1)

Foráiltear le Rialachán (AE) 2015/2283 nach bhféadfar ach bianna núíosacha a údaraítear agus a áirítear ar liosta an Aontais de bhianna núíosacha a chur ar an margadh laistigh den Aontas.

(2)

De bhun Airteagal 8 de Rialachán (AE) 2015/2283, bunaíodh liosta Aontais de bhianna núíosacha le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2017/2470 ón gCoimisiún (2).

(3)

An 7 Deireadh Fómhair 2019 chuir an chuideachta Medika Natura Sdn. Bhd. (‘an t-iarratasóir’, i dtosach Orchid Life Sdn Bhd) iarratas faoi bhráid an Choimisiúin i gcomhréir le hAirteagal 10(1) de Rialachán (AE) 2015/2283 chun eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila a chur ar mhargadh an Aontais mar bhia núíosach. D’iarr an t-iarratasóir go t-úsáidfí eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila i bhforbhianna mar a shainmhínítear i dTreoir 2002/46/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (3), forbhianna a bheartaítear don phobal fásta, seachas mná torracha agus mná atá ag lachtadh, ag an uasleibhéal úsáide 750 mg in aghaidh an lae.

(4)

An 7 Deireadh Fómhair 2019 chuir an t-iarratasóir iarratas faoi bhráid an Choimisiúin freisin ar chosaint sonraí dílseánaigh, is é sin staidéar cógaschinéiteach i bhfrancaigh (4), tástáil bhaictéarach ais-sócháin (5), tástáil saofa crómasóim in vitro i mamaigh (6), tástáil micreanúicléis ar eiritricítí mamacha i lucha (7), staidéar 90 lá ar thocsaineacht ildáileog bhéil i bhfrancaigh (8), tástáil intuaslagthachta (9), tástáil micreanúicléis in vitro (10) agus tástáil tocsaineachta ainsealaí aon bhliain amháin (11).

(5)

An 14 Aibreán 2020 d’iarr an Coimisiún ar an Údarás Eorpach um Shábháilteacht Bia (‘an tÚdarás’) measúnú a dhéanamh ar eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila mar bhia núíosach.

(6)

An 28 Meán Fómhair 2022 ghlac an tÚdarás a thuairim eolaíoch dar teideal ‘Safety of an aqueous ethanolic extract of Labisia pumila as a novel food pursuant to Regulation (EU) 2015/2283’ (12) [Sábháilteacht eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila mar bhia núíosach de bhun Rialachán (AE) 2015/2283] i gcomhréir le hAirteagal 11 de Rialachán (AE) 2015/2283.

(7)

Sa tuairim eolaíoch uaidh, tháinig an tÚdarás ar an gconclúid maidir le heastóscán eatánólach uiscí (1:1) ón bplanda iomlán Labisia pumila measctha le maltaideistrin (2:1) a fheidhmíonn mar áis triomaithe, go bhfuil sé sábháilte don spriocphobal ag leibhéil suas le 350 mg in aghaidh an lae. Dá bhrí sin, is leor an foras sa tuairim eolaíoch sin chun a shuí maidir le heastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila, nuair a úsáidtear é i bhforbhianna mar a shainmhínítear i dTreoir 2002/46/CE ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle, forbhianna a bheartaítear don phobal fásta, seachas mná torracha agus mná atá ag lachtadh, ag an uasleibhéal úsáide 350 mg in aghaidh an lae, go gcomhlíonann sé na coinníollacha maidir lena chur ar an margadh i gcomhréir le hAirteagal 12(1) de Rialachán (AE) 2015/2283.

(8)

Sa tuairim eolaíoch uaidh, thug an tÚdarás dá aire freisin go raibh an chonclúid uaidh i ndáil le sábháilteacht an bhia núíosaigh bunaithe ar an tástáil intuaslagthachta agus ar fhaisnéis thocsaineolaíoch (staidéir ar chógaschinéitic, géineatocsaineacht, tocsaineacht fho-ainsealach bhéil, tocsaineacht ainsealach bhéil), ar rudaí iad nach bhféadfadh sé measúnú a dhéanamh ar an mbia núíosach ná teacht ar a chonclúid dá t-uireasa.

(9)

D’iarr an Coimisiún ar an iarratasóir soiléiriú breise a thabhairt maidir leis an údar a cuireadh ar fáil i dtaca lena éileamh dílseánaigh ar na sonraí agus na staidéir sin, agus soiléiriú a thabhairt maidir lena éileamh ar cheart eisiach tagartha orthu i gcomhréir le hAirteagal 26(2)(b) de Rialachán (AE) 2015/2283.

(10)

Dhearbhaigh an t-iarratasóir go raibh cearta dílseánaigh agus eisiacha tagartha aige ar an staidéar cógaschinéiteach i bhfrancaigh, an tástáil bhaictéarach ais-sócháin, an tástáil saofa crómasóim in vitro i mamaigh, an tástáil micreanúicléis ar eiritricítí mamacha i lucha, an staidéar 90 lá ar thocsaineacht ildáileog bhéil i bhfrancaigh, an tástáil intuaslagthachta, an tástáil micreanúicléis in vitro agus an tástáil tocsaineachta ainsealaí aon bhliain amháin tráth a chuir sé an t-iarratas isteach, agus nach féidir le tríú páirtithe rochtain a fháil ar na sonraí sin ná iad a úsáid ná tagairt a dhéanamh dóibh go dleathach.

(11)

Rinne an Coimisiún measúnú ar an bhfaisnéis uile a sholáthair an t-iarratasóir agus mheas sé go raibh sé cuí-réasúnaithe go leormhaith gur comhlíonadh na ceanglais a leagtar síos in Airteagal 26(2) de Rialachán (AE) 2015/2283. Dá bhrí sin, an staidéar cógaschinéiteach i bhfrancaigh, an tástáil bhaictéarach ais-sócháin, an tástáil saofa crómasóim in vitro i mamaigh, an tástáil micreanúicléis ar eiritricítí mamacha i lucha, an staidéar 90 lá ar thocsaineacht ildáileog bhéil i bhfrancaigh, an tástáil intuaslagthachta, an tástáil micreanúicléis in vitro agus an tástáil tocsaineachta ainsealaí aon bhliain amháin, ba cheart iad a chosaint i gcomhréir le hAirteagal 27(1) de Rialachán (AE) 2015/2283. Dá réir sin, níor cheart ach an t-iarratasóir a údarú chun eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila a chur ar an margadh laistigh den Aontas ar feadh tréimhse 5 bliana ó theacht i bhfeidhm an Rialacháin seo.

(12)

Mar sin féin, maidir le húdarú eastóscáin eatánólaigh uiscí ó Labisia pumila agus an tagairt do na sonraí atá i gcomhad an iarratasóra a shrianadh d’úsáid an iarratasóra amháin, ní chuirfidh an srianadh sin cosc ar iarratasóirí eile ina dhiaidh sin cur isteach ar údarú chun an bia núíosach céanna a chur ar an margadh ar choinníoll gur ar fhaisnéis a fuarthas go dlíthiúil agus atá ina taca leis an údarú sin atá a t-iarratas bunaithe.

(13)

Is iomchuí go mbeadh an fhaisnéis dá dtagraítear in Airteagal 9(3) de Rialachán (AE) 2015/2283 san iontráil a bhaineann le heastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila mar bhia núíosach ar liosta an Aontais de bhianna núíosacha. I ndáil leis sin, i gcomhréir le coinníollacha úsáide forbhianna a bhfuil eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila iontu mar a mhol an t-iarratasóir agus a ndearna an tÚdarás measúnú orthu, is gá tomhaltóirí a chur ar an eolas trí lipéadú iomchuí nár cheart ach do dhaoine atá os cionn 18 mbliana d’aois, seachas mná torracha agus mná atá ag lachtadh, forbhianna a bhfuil eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila iontu a thomhailt.

(14)

Ba cheart eastóscán eatánólach uiscí ó Labisia pumila a áireamh ar liosta an Aontais de bhianna núíosacha a leagtar amach i Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2017/2470. Dá bhrí sin, ba cheart an Iarscríbhinn a ghabhann le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2017/2470 a leasú dá réir.

(15)

Tá na bearta dá bhforáiltear sa Rialachán seo i gcomhréir leis an tuairim ón mBuanchoiste um Plandaí, Ainmhithe, Bia agus Beatha,

(1)

Foráiltear le Rialachán (AE) 2016/429 nach mór do choinsíneachtaí d’ainmhithe, de tháirgí geirmeacha agus de tháirgí de bhunadh ainmhíoch a theacht ó thríú tír nó ó chríoch, nó ó chrios nó ó dheighleog de thríú tír nó de chríoch, a liostaítear i gcomhréir le hAirteagal 230(1) den Rialachán sin chun teacht isteach san Aontas.

(2)

Le Rialachán Tarmligthe (AE) 2020/692 ón gCoimisiún (2) leagtar síos na ceanglais sláinte ainmhithe nach mór do choinsíneachtaí de speicis agus catagóirí áirithe ainmhithe, de tháirgí geirmeacha agus de tháirgí de bhunadh ainmhíoch a chomhlíonadh chun teacht isteach san Aontas ó thríú tíortha nó ó chríocha nó ó chriosanna de thríú tír nó de chríoch, nó ó dheighleoga de thríú tír nó de chríoch i gcás ainmhithe uisceacha.

(3)

Le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/404 ón gCoimisiún (3) bunaítear na liostaí de thríú tíortha, nó de chríocha, nó de chriosanna nó deighleoga de thríú tír nó de chríoch, óna gceadaítear na speicis agus catagóirí ainmhithe, na táirgí geirmeacha agus táirgí de bhunadh ainmhíoch a thagann faoi raon feidhme Rialachán Tarmligthe (AE) 2020/692 teacht isteach san Aontas.

(4)

Go háirithe, leagtar amach in Iarscríbhinní V agus XIV a ghabhann le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/404 na liostaí de thríú tíortha nó de chríocha nó de chriosanna de thríú tír nó de chríoch atá údaraithe i dtaca le coinsíneachtaí d’éanlaith chlóis, de tháirgí geirmeacha ó éanlaith chlóis, agus d’fheoil úr ó éanlaith chlóis agus ó éin ghéim a theacht isteach san Aontas.

(5)

Thug Ceanada fógra don Choimisiún faoi 2 ráig den fhliú éanúil ardphataigineach in éanlaith chlóis i gcúigí Ontario (1) agus Québec (1), ráigeanna a deimhníodh an 17 Aibreán 2023 agus an 19 Aibreán 2023 le hanailís saotharlainne (RT-PCR).

(6)

Thairis sin, thug an tSile fógra don Choimisiún faoi 3 ráig den fhliú éanúil ardphataigineach in éanlaith chlóis i réigiún Valparaíso (2) agus Biobío (1), ráigeanna a deimhníodh idir an 18 Aibreán 2023 agus an 20 Aibreán 2023 le hanailís saotharlainne (RT-PCR).

(7)

Ina theannta sin, thug an Ríocht Aontaithe fógra don Choimisiún faoi 6 ráig den fhliú éanúil ardphataigineach in éanlaith chlóis i gcontaetha Devon (1), Yorkshire Theas (1) Yorkshire (1) i Sasana agus Powys (3) sa Bhreatain Bheag, ráigeanna a deimhníodh idir an 31 Márta 2023 agus an 29 Aibreán 2023 le hanailís saotharlainne (RT-PCR).

(8)

Tar éis na ráigeanna deireanacha sin den fhliú éanúil ardphataigineach, bhunaigh údaráis tréidliachta Cheanada, na Sile agus na Ríochta Aontaithe criosanna rialaithe de 10 km ar a laghad timpeall ar na bunaíochtaí a bhí buailte agus chuir siad beartas díothaithe chun feidhme chun láithreacht an fhliú éanúil ardphataiginigh a rialú agus chun leathadh an ghalair sin a theorannú.

(9)

Tá faisnéis curtha faoi bhráid an Choimisiúin ag Ceanada, ag an tSile agus ag an Ríocht Aontaithe maidir leis an staid eipidéimeolaíoch ar a gcríocha agus maidir leis na bearta atá déanta acu chun leathadh breise an fhliú éanúil ardphataiginigh sin a chosc. Rinne an Coimisiún meastóireacht ar an bhfaisnéis sin. Ar bhonn na meastóireachta sin, agus chun stádas sláinte ainmhithe an Aontais a chosaint, níor cheart údarú a thabhairt a thuilleadh do choinsíneachtaí d’éanlaith chlóis, de tháirgí geirmeacha ó éanlaith chlóis ná d’fheoil úr ó éanlaith chlóis ná ó éin ghéim a theacht isteach san Aontas ó na ceantair atá faoi shrianta arna leagan síos ag údaráis tréidliachta Cheanada , na Sile agus na Ríochta Aontaithe mar gheall ar na ráigeanna deireanacha den fhliú éanúil ardphataigineach.

(10)

Thairis sin, chuir Ceanada faisnéis nuashonraithe isteach maidir leis an staid eipidéimeolaíoch ar a chríoch i ndáil le 8 ráig den fhliú éanúil ardphataigineach i mbunaíochtaí éanlaithe clóis i gcúigí British Columbia (4), Ontario (3) agus Quebec (1), ráigeanna a deimhníodh idir an 5 Aibreán 2022 agus an 1 Nollaig 2022.

(11)

Ina theannta sin, chuir an Ríocht Aontaithe faisnéis nuashonraithe isteach maidir leis an staid eipidéimeolaíoch ina críoch i ndáil le 58 ráig den fhliú éanúil ardphataigineach i mbunaíochtaí éanlaithe clóis i gcontaetha , Cumbria (1), Herefordshire (1), Lincolnshire (6), Norfolk (42), Yorkshire Thuaidh (1), Staffordshire (1) Suffolk (4), Worcestershire (1) agus Yorkshire (1) i Sasana, an Ríocht Aontaithe, ráigeanna a deimhníodh idir an 3 Meán Fómhair 2022 agus an 10 Márta 2023.

(12)

Thairis sin, chuir Ceanada agus an Ríocht Aontaithe faisnéis isteach freisin faoi na bearta a rinne siad chun leathadh breise an fhliú éanúil ardphataiginigh a chosc. Go sonrach, tar éis na ráigeanna sin den ghalar sin, tá beartas díothaithe curtha chun feidhme ag Ceanada agus ag an Ríocht Aontaithe chun leathadh an ghalair sin a rialú agus a theorannú, agus tá na bearta glantacháin agus díghalraithe is gá curtha i gcrích acu freisin tar éis chur chun feidhme an bheartais díothaithe ar na bunaíochtaí éanlaithe clóis ionfhabhtaithe ar a gcríocha.

(13)

Rinne an Coimisiún meastóireacht ar an bhfaisnéis a chuir Ceanada agus an Ríocht Aontaithe isteach agus tháinig sé ar an gconclúid go bhfuil na ráigeanna den fhliú éanúil ardphataigineach i mbunaíochtaí éanlaithe clóis díothaithe agus nach bhfuil riosca ag baint a thuilleadh le teacht isteach tráchtearraí éanlaithe clóis san Aontas ó na criosanna i gCeanada ná sa Ríocht Aontaithe óna raibh teacht isteach san Aontas na dtráchtearraí éanlaithe clóis ar fionraí tar éis na ráigeanna sin.

(14)

Dá bhrí sin, ba cheart Iarscríbhinní V agus XIV a ghabhann le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/404 a leasú chun an staid eipidéimeolaíoch atá ann faoi láthair a chur san áireamh a mhéid a bhaineann leis an bhfliú éanúil ardphataigineach i gCeanada, sa Ríocht Aontaithe agus sa tSile.

(15)

Agus an staid eipidéimeolaíoch atá ann faoi láthair i gCeanada, sa Ríocht Aontaithe agus sa tSile á cur san áireamh a mhéid a bhaineann leis an bhfliú éanúil ardphataigineach agus an riosca tromchúiseach atá ann go dtabharfaí isteach san Aontas é, ba cheart éifeacht a bheith leis na leasuithe atá le déanamh leis an Rialachán seo ar Iarscríbhinní V agus XIV a ghabhann le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/404 mar ábhar práinne.

(16)

Le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2023/868 (4) ón gCoimisiún leasaíodh Iarscríbhinn V agus Iarscríbhinn XIV a ghabhann le Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2021/404 trí na rónna le haghaidh chrios US-2.278 a leasú in Iarscríbhinní V agus XIV, trí dháta oscailte an chreasa sin a bhí iata roimhe sin a leagan síos sna hiontrálacha le haghaidh na Stát Aontaithe. Ós rud é gur braitheadh earráid maidir le dáta oscailte chrios US-2.278 in Iarscríbhinní V agus XIV, ba cheart na rónna le haghaidh chrios US-2.278 in Iarscríbhinní V agus XIV a cheartú dá réir. Ba cheart feidhm a bheith ag an gceartúchán sin ó dháta chur i bhfeidhm Rialachán Cur Chun Feidhme (AE) 2023/868.

(17)

Tá na bearta dá bhforáiltear sa Rialachán seo i gcomhréir le tuairim an Bhuanchoiste um Plandaí, Ainmhithe, Bia agus Beatha,