Conradh Amstardam

 

ACHOIMRE AR:

Conradh Amstardam lena leasaítear an Conradh ar an Aontas Eorpach

CAD IS AIDHM LEIS AN GCONRADH?

• Rinneadh Conradh Maastricht ar an Aontas Eorpach a nuashonrú agus a shoiléiriú leis.
• Rinneadh na hathruithe suntasacha a tugadh isteach leis a dhearadh chun AE a ullmhú dá mhéadú sa todhchaí.

PRÍOMHPHOINTÍ

Leagtar síos leis an gconradh na haidhmeanna a leanas do AE:

• dul chun cinn eacnamaíoch agus sóisialta a chur chun cinn, mar aon le leibhéal ard fostaíochta agus forbairt inbhuanaithe agus chothrom;
• féiniúlacht AE a dhearbhú ar an ardán idirnáisiúnta;
• cearta agus leasanna náisiúnaigh AE a threisiú;
• AE a choinneáil agus a fhorbairt mar limistéar saoirse, slándála agus ceartais;
• corpas dlí AE (ar a dtugtar an acquis communautaire) a choinneáil agus a fhorbairt.

Comhbheartas eachtrach agus slándála (CBES)

• Déantar é sin a threisiú ar na bealaí a leanas:
  • comhstraitéisí, gníomhaíochtaí comhpháirteacha, comhsheasaimh agus comhar níos córasaí a éascú idir thíortha AE;
  • na saincheisteanna uile a bhaineann le slándáil AE a chuimsiú, lena n-áirítear forbairt fhorchéimnitheach comhbheartais chosanta, laistigh den CBES;
  • naisc níos dlúithe a fhorbairt leis an eagraíocht cosanta, Aontas Iarthar na hEorpa;
  • ceanglas a chur ar Bhallstáit a seasaimh in eagraíochtaí idirnáisiúnta a chomhordú, go háirithe na Náisiúin Aontaithe;
  • post a chruthú mar Ard-Ionadaí don chomhbheartas eachtrach agus slándála — ról a tugadh d’Ard-Rúnaí na Comhairle;
  • aonad réamhrabhaidh agus pleanála beartais a chur ar bun.

Comhar póilíneachta agus comhar breithiúnach in ábhair choiriúla

• áirítear an méid a leanas le comhar póilíneachta:
  • cionta coiriúla a chosc, a bhrath agus a imscrúdú;
  • faisnéis ábhartha a bhailiú, a stóráil, a phróiseáil, a anailísiú, agus a mhalartú;
  • comhthionscnaimh oiliúna agus malartuithe oifigeach a eagrú;
  • teicnící imscrúdaithe a mheasúnú, go háirithe chun coireacht eagraithe a bhrath;
  • leas a bhaint as acmhainní Europol i réimsí amhail idirchaidreamh idir ionchúisitheoirí agus imscrúdaitheoirí agus líonra taighde, doiciméadúcháin agus staidrimh a chur ar bun maidir le coireacht laistigh de AE.
• áirítear an méid a leanas le comhar breithiúnach:
  • eiseachadadh (an mheicníocht trína n-iarrann stáit go gcuirfí daoine ar ais ó stáit eile nuair a chuirtear cionta coiriúla ina leith nó go bhfuil siad ag teastáil chun pianbhreith a chomhlíonadh) idir thíortha AE a éascú;
  • comhoiriúnacht idir rialacha náisiúnta a áirithiú;
  • easaontachtaí dlínse a chosc;
  • íosrialacha a chur ar bun maidir le gníomhartha coiriúla agus pionóis i leith coireacht eagraithe, sceimhlitheoireachta agus gáinneáil aindleathach ar dhrugaí.

Comhar níos dlúithe

Féadfaidh rialtais AE ar mian leo oibriú níos dlúithe le chéile i réimsí áirithe beartais é sin a dhéanamh, ar an gcoinníoll go mbaineann na nithe a leanas leis an gcomhar sin:

• cuirtear aidhmeanna agus leasanna AE chun cinn leis agus tugtar aird ar a phrionsabail;
• úsáidtear é mar rogha dheireanach;
• tá tromlach na dtíortha ar a laghad ina dtíortha AE;
• níl tionchar aige ar chorpas dlí AE;
• tugtar meas ar inniúlachtaí, cearta, oibleagáidí agus leasanna tíortha neamh-rannpháirteacha ann.

Víosaí, tearmann, inimirce agus beartais eile a bhaineann le saorghluaiseacht daoine

• Aistrítear na beartais sin ó chomhar idir-rialtais i dtreo is go mbeidh siad ina gcuid de ghnáth-chinnteoireacht AE. Ní mór do rialtais AE bearta a ghlacadh, laistigh de 5 bliana, chun an méid a leanas a bhaint amach:
  • dul i ngleic le coireacht agus í a chosc, fad is a ndéantar cearta náisiúnaigh neamh-AE a chosaint;
  • comhar riaracháin agus breithiúnach a threisiú;
  • caighdeáin agus nósanna imeachta le haghaidh seiceálacha ag teorainneacha seachtracha AE;
  • rialacha a chur ar bun le haghaidh víosaí;
  • na critéir agus meicníochtaí a chinneadh chun plé le hiarratais ar thearmann.
• Tá Comhaontú Schengen ar thaisteal gan phas laistigh den AE corpraithe i gcóras dlí AE (cé nach bhfuil an Ríocht Aontaithe (1) ná Éire rannpháirteach sna socruithe sin).

Fostaíocht

• Déantar tiomantas AE d’ardleibhéal fostaíochta a threisiú ar na bealaí seo a leanas:
  • an aidhm sin a chur san áireamh agus gníomhaíochtaí agus beartais uile AE á ndréachtú agus á gcur chun feidhme;
  • tuarascáil bhliantúil a chur isteach lena measúnú ag ceannairí AE;
  • ceanglas a chur ar gach rialtas faisnéis a chur ar fáil uair sa bhliain maidir leis an ngníomh a ghlac sé ar mhaithe le hardleibhéal fostaíochta;
  • coiste fostaíochta comhairleach a chruthú.

Saincheisteanna institiúideacha

• Nós imeachta reachtach
  • rinneadh nós imeachta na comhchinnteoireachta, ina ndéanann rialtais AE, trí vótáil tromlaigh cháilithe, agus Parlaimint na hEorpa reachtaíocht a ghlacadh go comhpháirteach, a leathnú go tromlach na réimsí beartais agus tá rialacha soiléire curtha ar bun chun plé le haon díospóidí trí choiste idir-réitigh.
• Parlaimint na hEorpa
  • tá uasteorainn de 700 feisire ann;
  • dréachtaíonn sí tograí le haghaidh nós imeachta aonfhoirmeach maidir le toghcháin Eorpacha;
  • cuireann sí rialacháin agus coinníollacha ginearálta ar bun maidir le dualgais a bhfeisirí;
  • vótálann sí chun ceapadh Uachtarán an Choimisiúin Eorpaigh agus an Choimisiúin féin mar chomhlacht a fhaomhadh.
• An Coimisiún Eorpach
  • in AE ina bhfuil suas le 20 ball, bheadh Coimisinéir ag gach tír, ar an gcoinníoll gur comhaontaíodh ualú náisiúnta na vótaí sa Chomhairle;
  • ní mór athbhreithniú cuimsitheach a dhéanamh ar leagan amach institiúideach AE bliain amháin ar a laghad sula dtagann an 21ú Ballstát isteach.

Smachtbhannaí

Féadfaidh rialtais AE na cearta atá ag Ballstát de réir an chonartha a bhaint, lena n-áirítear an ceart chun vótála maidir le dréachtreachtaíocht, má mheastar go ndearna sé “sárú tromchúiseach agus leanúnach” ar bhunphrionsabail AE.

Simpliú

Déantar conarthaí éagsúla AE a shimpliú leis an gconradh trí bhreis agus 50 alt atá as feidhm a leasú nó a scriosadh agus athuimhriú a dhéanamh ar an gcuid eile díobh i dtreo is go mbeadh siad níos inléite.

CÉN UAIR ATÁ TOSACH FEIDHME AN CHONARTHA?

Síníodh é an 2 Deireadh Fómhair 1997 agus tháinig sé i bhfeidhm an 1 Bealtaine 1999.

PRÍOMHDHOICIMÉAD

Conradh Amstardam lena leasaítear an Conradh ar an Aontas Eorpach, na Conarthaí lena mbunaítear na Comhphobail Eorpacha agus gníomhartha gaolmhara áirithe (IO C 340, 10.11.1997, lgh. 1-144)

Nuashonraithe 04.04.2018

---

(1) Tharraing an Ríocht Aontaithe siar as an Aontas Eorpach agus tá sí ina tríú tír (tír nach tír den Aontas Eorpach í) ó bhí an 1 Feabhra 2020 ann.