(1)

Is é is príomhchuspóir de chuid an Aontais é leanaí a chosaint ar gach cineál foréigin. Bunaítear le hAirteagal 3(3) den Chonradh ar an Aontas Eorpach (‘CAE’) an cuspóir atá ag an Aontas Eorpach an cosaint ar chearta an linbh a chur chun cinn. Tá an ceart bunúsach sin ar cheann de na luachanna ar a bhfuil an tAontas fothaithe de bhun Airteagal 2 CAE. I gcomhréir le hAirteagal 24 de Chairt um Chearta Bunúsacha an Aontais Eorpaigh (‘an Chairt’), foráiltear leis an gceart sin go mbeidh ag leanaí an ceart chun cibé cosaint agus cúram is gá ar mhaithe lena ndea-bhail, agus i ngach gníomh a bhaineann le leanaí, bíodh sin á ghlacadh ag údaráis phoiblí nó ag institiúidí príobháideacha, ní mór leas an linbh a bheith ar na dálaí is tábhachtaí atá le cur san áireamh. Ní hamháin gur cheart foráil a dhéanamh maidir le cosaint den sórt sin laistigh den Aontas, ach ba cheart foráil a dhéanamh freisin maidir le caidreamh an Aontais leis an domhan mór i gcomhréir le hAirteagal 3(5) CAE.

(2)

Tá cosaint leanaí ar cheann de phríomhchuspóirí Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe um Chearta an Linbh (‘Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe’) (1), an Choinbhinsiúin Eorpaigh chun Cearta an Duine agus Saoirsí Bunúsacha a Chosaint (ECHR) (2), chomh maith le hionstraimí dlí idirnáisiúnta eile (3) agus ionstraimí nach bhfuil ceangailteach ó thaobh dlí ar leibhéal na Náisiún Aontaithe (4) agus ar leibhéal Chomhairle na hEorpa (5).

(3)

Tá sé ríthábhachtach cearta an linbh a chaomhnú agus a chomhlíonadh i Straitéis an Aontais um chearta an linbh (an Straitéis) (6). Sa Straitéis, gheall an Coimisiún ‘tionscnamh a chur i láthair a bheidh dírithe ar thacú le córais chomhtháite cosanta leanaí a fhorbairt agus a neartú’ mar phríomhsprIOC insoláthartha chun dul i ngleic le gach cineál foréigin in aghaidh leanaí agus chun cosaint leanaí a áirithiú.

(4)

Ina Rún 2021 maidir le cearta an linbh (7), leag Parlaimint na hEorpa an tábhacht atá le córais chomhtháite náisiúnta agus thrasnáisiúnta cosanta leanaí a fhorbairt agus a neartú, ar córais iad a bhfuil acmhainní, scéimeanna cur chun feidhme agus faireacháin acu. Sna Conclúidí ón gComhairle i ndáil le Straitéis an Aontais um Chearta an Linbh i mí an Mheithimh 2022, iarradh ar na Ballstáit freisin cur chuige comhtháite (comhordaithe agus ildisciplíneach) a ghlacadh maidir le cosaint leanaí (8). Chuir Coiste na Réigiún béim freisin ar an tábhacht atá leis na húdaráis áitiúla agus réigiúnacha a chumhachtú i gcórais chomhtháite cosanta leanaí, sa tuairim uaidh (9).

(5)

Léiríonn an comhairliúchán le níos mó ná 1 000 leanaí faoi Ardán Rannpháirtíochta Leanaí nua an Aontais (10) maidir lena riachtanais chosanta nach féidir a bheith cinnte go fóill go ndéantar leanaí a chosaint i gcónaí (11). Cuireann an Moladh seo le comhairliúchán poiblí oscailte agus glao ar fhianaise freisin. Rinne Gníomhaireacht an Aontais Eorpaigh um Chearta Bunúsacha (‘FRA’) mapáil freisin ar chórais náisiúnta cosanta leanaí san Aontas (12) agus ar a bhfeidhmiú, arna iarraidh sin don Choimisiún. Leagtar amach príomhthorthaí sa Doiciméad Inmheánach Oibre fianaise-bhunaithe a ghabhann leis an Moladh seo.

(6)

Léiríonn toradh tábhachtach go bhfuil córais náisiúnta cosanta leanaí éagsúil. Déantar na córais sin a dhearadh i gcomhréir le riachtanais shonracha, le hacmhainní leithdháilte, agus le tosca sonracha cultúrtha, sóisialta agus stairiúla, agus le leibhéil éagsúla díláraithe. Baineann na dúshláin chomhroinnte, áfach, le beartais choisc neamhleora agus le córais luath-shainaitheantais, cuir i gcás, agus is é atá i gceist leo chomh maith tacaíocht thráthúil chuimsitheach atá de dhíth (lena n-áirítear tacaíocht shíceasóisialta), go háirithe ar leanaí a bhfuil riachtanais chosanta comhtharlaithe rompu, agus faireachán. Is minic nach leor córais chomhordúcháin chun freagairtí éifeachtacha ildisciplíneacha a áirithiú ar fud na n-aireachtaí nó ar fud sraitheanna éagsúla inniúlachtaí. Is dúshlán é freisin acmhainní daonna agus airgeadais a bheith ar fáil agus á gcomhordú. Bunaithe air sin, is léir go bhfuil gá le córais níos éifeachtúla agus níos comhtháite chun leanaí a chosaint.

(7)

Chun cultúr neamhfhulaingthe ar fhoréigean in aghaidh leanaí a chur chun cinn, ní mór an bhearna idir caighdeáin idirnáisiúnta, gealltanais pholaitiúla agus gníomhaíocht a dhúnadh agus na gníomhaithe ábhartha uile a shlógadh ar fud na sochaí (13). Ba cheart aon chineál foréigin a bheith i gceist leis sin a chiallaíonn gach cineál foréigin fhisiciúil nó intinne, gortú nó mí-úsáid, faillí nó caitheamh faillí, drochíde nó teacht i dtír, lena n-áirítear mí-úsáid ghnéasach, go fisiciúil, ar líne, nó sa saol fíorúil (‘foréigean in aghaidh leanaí’). Áirítear ar an bhforéigean sin, mar atá, foréigean teaghlaigh, gáinneáil ar dhaoine, mí-úsáid ghnéasach, foréigean inscnebhunaithe, lena n-áirítear ciorrú ball giniúna ban agus pósadh leanaí, chomh maith le gach cineál bulaíochta agus pionós corpartha. I bhfianaise an mhéid sin, is é is príomhaidhm don Mholadh seo forbairt córas comhtháite cosanta leanaí a chothú sna Ballstáit agus a bhfeidhmiú a neartú, agus cosaint leanaí a chur chun cinn mar thosaíocht de chuid an Aontais ina ghníomhaíocht sheachtrach.

(8)

Chun freagairt níos fearr do thuairimí agus do riachtanais leanaí ar gné lárnach den Moladh seo é, ba cheart do na córais náisiúnta cosanta leanaí a bheith sonrach don chomhthéacs, dírithe ar an leanbh agus ba cheart iad a chur chun feidhme ar an leibhéal rialachais is iomchuí. Ba cheart do na Ballstáit comhar agus comhordú trasearnálach a éascú idir gníomhaithe príobháideacha, údaráis áitiúla, réigiúnacha agus náisiúnta agus institiúidí, comhlachtaí agus gníomhaireachtaí an Aontais, chun rochtain chomhionann ar sheirbhísí cosanta leanaí a áirithiú. Ba cheart tús áite a thabhairt do leas an linbh, agus éisteacht le tuairimí na leanaí an tráth céanna. Le cur chuige comhtháite, ba cheart cosc, luathrabhadh, tuairisciú, tacaíocht agus faireachán trasearnála a nascadh le chéile freisin.

(9)

Tá freagrachtaí sonracha ag gníomhaithe éagsúla, ar fud leibhéil éagsúla inniúlachta agus earnálacha, maidir le cosaint leanaí. Is ríthábhachtach róil atá sainithe go soiléir agus dlúthchomhordú idir na gníomhaithe ábhartha uile, go háirithe údaráis phoiblí (ar gach leibhéal, de réir a n-inniúlachtaí), gníomhaithe príobháideacha agus eagraíochtaí na sochaí sibhialta. Cumhdaíonn gairmithe agus gníomhaithe ábhartha earnálacha éagsúla, amhail oideachas agus oiliúint (múinteoirí, oideachasóirí, seirbhísí tacaíochta ar gach leibhéal, lena n-áirítear oideachas agus cúram na luath-óige), earnálacha sóisialta (e.g. oibrithe sóisialta, soláthraithe seirbhíse, cúramóirí cúraim chónaithe agus altrama), sláinte (lena n-áirítear meabhairshláinte), ceartas agus forfheidhmiú an dlí (e.g. dlíodóirí, breithiúna, póilíní, gairmithe atá ag obair in saoráidí iata nó leath-iata), tearmann agus imirce, cosaint taidhleoireachta agus chonsalach, cúrsaí digiteacha, spórt, fóillíocht, na meáin nó an cultúr, airgeadas, gnó agus comhshaol, chomh maith le ceannairí traidisiúnta agus reiligiúnacha. Tá ról lárnach ag teaghlaigh agus ag pobail i gcosaint leanaí, chomh maith le leanaí iad féin.

(10)

Leis an raon leathan uirlisí atá ar fáil do na Ballstáit, lena n-áirítear ar leibhéal an Aontais (reachtaíocht, beartais agus cistiú), is féidir cuidiú le córais cosanta leanaí a dhéanamh níos comhtháite agus níos láidre. Dá réir sin, cuireann an Moladh seo leis an acquis ábhartha de chuid an Aontais a bhaineann le cearta an linbh chomh maith le gníomhaíochtaí neamhcheangailteacha a rinneadh sa réimse sin (14). Is é is aidhm dó cur chuige iomlánaíoch agus trasearnálach a thabhairt isteach maidir le cosaint leanaí, agus an reachtaíocht agus an ghníomhaíocht atá ann cheana a thabhairt le chéile chun go n-oibreoidh córais cosanta leanaí ar bhealach níos comhtháite, dírithe ar leanaí.

(11)

Is uirlis thábhachtach é an comhionannas agus an cuimsiú a chur chun cinn inár sochaithe chun foréigean a chosc. Leanaí a bhfuil saintréithe acu a bhaineann le cúiseanna idirdhealaithe, is mó an seans go ndéanfar bulaíocht orthusan ná go ndéanfar ar leanaí eile í. Mar shampla, tá baol níos mó ann go mbeidh leanaí faoi mhíchumas ina n-íospartaigh foréigin agus mí-úsáide ina dtimpeallacht bhaile agus in institiúidí araon (15). 5 bliana roimh shuirbhé 2019 rinneadh ionsaí fisiciúil nó gnéasach ar 11 % de leanaí LADTI idir 15 agus 17 mbliana d’aois mar gheall air gur daoine LADTI iad (16). Na leanaí a fheiceann gníomhartha ciníochais agus a dhéanann cinsireacht orthu féin maidir lena bhféiniúlacht, is mó an seans go mbuailfidh fadhbanna sochmhothúchánacha iadsan ná go mbuailfidh fadhbanna dá leithéid leanaí nach bhfeiceann gníomhartha ciníochais ná nach ndéanann cinsireacht orthu féin maidir lena bhféiniúlacht. Is fíor sin go háirithe i gcás leanaí Romacha, a mbíonn orthu dul i ngleic go minic le hidirdhealú, frithghiofógachas agus eisiamh socheacnamaíoch ina saol laethúil (17). Tá sé ríthábhachtach, dá bhrí sin, go mbeidh córais chomhtháite cosanta leanaí cuimsitheach, lena n-áiritheofar go gcaithfear go cothrom le gach leanbh i gcónaí agus gan idirdhealú i gcomhréir le cúig straitéis comhionannais an Choimisiúin (18), le Straitéis an Aontais maidir leis an bhFrithsheimíteachas a Chomhrac agus Saol na nGiúdach a Chothú (19) agus leis an bPlean Gníomhaíochta maidir le Lánpháirtiú agus Cuimsiú (20). Is é is aidhm don Teachtaireacht Chomhpháirteach maidir le ‘ní ghlacfar leis an bhfuath’ dlús a chur le hiarrachtaí an Aontais fuath de gach cineál a chomhrac (21).

(12)

Is gnéithe bunaitheacha iad an mheabhairshláinte agus an tacaíocht shíceolaíoch ag aon chéim de chosaint leanaí. Sa Teachtaireacht ón gCoimisiún maidir le cur chuige cuimsitheach i leith na meabhairshláinte (22), dírítear ar mheabhairshláinte leanaí a neartú. Aithníonn an Coimisiún gur céim chinntitheach í an óige don mheabhairshláinte ar feadh an tsaoil. I gcur chuige uilescoile i leith na folláine, tá an mheabhairshláinte agus teanga neamhfhoréigneach ríthábhachtach chun bulaíocht a chosc, lena n-áirítear cibearbhulaíocht, agus foréigean, i gcomhar le gairmithe meabhairshláinte agus teaghlaigh. Cuirtear an méid sin i dtábhacht go háirithe le Sainghrúpa an Choimisiúin maidir le timpeallachtaí foghlama tacúla le haghaidh grúpaí atá i mbaol tearcghnóthachtála agus chun tacú leis an bhfolláine ar scoil (23), rud a rannchuidíonn le baint amach an Limistéir Eorpaigh Oideachais faoi 2025 (24). Tacaíonn an obair sin le cur chun feidhme Mholadh ón gComhairle an 28 Samhain 2022 maidir le Conairí i dtreo na Rathúlachta Scoile (25).

(13)

Ceann de na príomhchinntithigh a bhaineann le heisiamh sóisialta leanaí is ea an rochtain mhíchothrom ar phríomhsheirbhísí. Tá siad bunriachtanach d’fholláine leanaí agus d’fhorbairt a gcuid scileanna sóisialta, cognaíocha agus mothúchánacha. Luaitear i gColún Eorpach na gCeart Sóisialta (26), i bprionsabal 11, go bhfuil an ceart ag leanaí oideachas agus cúram luath-óige inacmhainne ar ardcháilíocht a fháil; an ceart chun cosaint a fháil ar an mbochtaineacht agus, chomh maith leis sin, an ceart a bheith ag leanaí ó chúlra faoi mhíbhuntáiste chun bearta sonracha a fháil ar mhaithe le comhdheiseanna a fheabhsú. Ina theannta sin, leis an Moladh ón gComhairle (AE) 2021/1004 (27) maidir le Ráthaíocht Eorpach do Leanaí, iarrtar ar na Ballstáit eisiamh sóisialta a chosc agus a chomhrac trí rochtain éifeachtach a ráthú do leanaí atá i ngátar ar shraith príomhsheirbhísí, amhail oideachas, cúram sláinte agus tithíocht. Baineann sé sin go sonrach le leanaí ó chúlraí teaghlaigh forbhásacha, foréigneacha agus drochídeacha. Le Colún Eorpach na gCeart Sóisialta, leis an gclár Ráthaíocht Eorpach do Leanaí agus leis an Straitéis Eorpach um Chúram (28), cuirtear creat beartais cuimsitheach de chuid an Aontais i láthair chun rochtain ar sheirbhísí bunúsacha a áirithiú do leanaí atá i staideanna leochaileacha nó ó chúlraí faoi mhíbhuntáiste. Leis an Moladh ón gComhairle maidir le hoideachas agus cúram na luath-óige (29), tacaítear freisin leis na Ballstáit ina n-iarrachtaí feabhas a chur ar rochtain ar oideachas agus ar chúram na luath-óige agus ar cháilíocht an oideachais agus an chúraim sin. Meabhraíodh i Straitéis Óige an Aontais Eorpaigh 2019-2027 (30) go bhfuil aon trian de na daoine óga san Eoraip i mbaol na bochtaineachta agus an eisiaimh shóisialta agus bíonn tionchar aige sin ar theachtadh a gceart sóisialta. Bíonn go leor acu fós ag dul i ngleic le hilchineálacha idirdhealaithe, agus bíonn orthu déileáil le claontacht agus coireanna fuatha. Tá sé ríthábhachtach, dá bhrí sin, aghaidh a thabhairt ar éagothromaíochtaí agus ar oibriú chun comhdheiseanna a áirithiú do na glúine is óige san Eoraip, lena n-áirítear na daoine is imeallaithe agus is eisiata.

(14)

Tá mí-úsáid leanaí agus teacht i dtír gnéasach ina gcoireanna atá ag síorathrú agus atá ag dul i méid san Aontas. Léirítear sa Mholadh seo a thábhachtaí atá tiomantas an Aontais leanaí a chosaint ar mhí-úsáid ghnéasach leanaí, ar líne agus as líne araon. I Straitéis an Aontais Eorpaigh chun mí-úsáid ghnéasach leanaí (31) a chomhrac ar bhonn níos éifeachtaí léirítear dearcadh iomlánaíoch maidir leis an gcoir sin, lena mbaintear úsáid as na huirlisí ábhartha uile atá ar fáil ar leibhéal an Aontais, idir uirlisí reachtacha agus neamhreachtacha, chun na coireanna sin a chosc agus a chomhrac agus chun cúnamh a thabhairt d’íospartaigh, agus leas a bhaint as na páirtithe leasmhara ábhartha uile idir údaráis phoiblí agus an earnáil phríobháideach. Mar chuid den Straitéis sin, ghlac an Coimisiún togra le haghaidh Rialachán chun mí-úsáid ghnéasach leanaí a chosc agus a chomhrac (32), lena gcuirfí oibleagáid ar sholáthraithe seirbhíse ar líne cosc a chur ar scaipeadh ábhair mí-úsáide gnéasaí leanaí agus ar ghrúmaeireacht leanaí. Déantar foráil sa Treoir maidir le Mí-úsáid Ghnéasach Leanaí (33) do shainmhínithe ar chionta coiriúla agus ar smachtbhannaí i réimse na mí-úsáide gnéasaí leanaí agus an teacht i dtír gnéasach ar leanaí agus leagtar amach sa Treoir oibleagáidí do na Ballstáit maidir leis na coireanna sin a chosc agus maidir le cúnamh agus tacaíocht d’íospartaigh. Mar chuid den Straitéis, ghlac an Coimisiún togra le haghaidh athbhreithniú ar an Treoir seo (34).

(15)

Ní mór leanaí a chosaint i dtimpeallachtaí fisiciúla agus digiteacha araon ar rioscaí amhail an bhulaíocht (an chibearbhulaíocht) agus an ciapadh. Cuirtear an méid sin i dtábhacht go sonrach sna conclúidí ón gComhairle maidir le cumhachtú digiteach chun cearta bunúsacha a chosaint agus a fhorfheidhmiú sa ré dhigiteach (35) agus maidir le tacú leis an bhfolláine san oideachas digiteach (36). Is é is aidhm don Straitéis Eorpach i ndáil le hIdirlíon Níos Fearr do Leanaí Plus (BIK+) (37) a áirithiú go ndéanfar leanaí a chosaint, a urramú agus a chumhachtú ar líne le linn na deacáide digití nua, agus is príomhábhar imní é mionaoisigh a chosaint sa chreat reachtach agus beartais, mar shampla an Gníomh um Sheirbhísí Digiteacha (38), an Rialachán Ginearálta maidir le Cosaint Sonraí (39), an Treoir maidir le Seirbhísí Meán Closamhairc (40) agus tionscnamh an Aontais maidir le Gréasán 4.0 agus an domhan fíorúil (41). Faoi scáth BIK+, leanann an Coimisiún den chomhrac i gcoinne na cibearbhulaíochta, go sonrach trí obair líonra cómhaoinithe an Aontais le haghaidh Ionaid d’Idirlíon Níos Sábháilte (SICanna) a chuireann línte cabhracha ar fáil, chomh maith le hoiliúint agus acmhainní atá le húsáid sna suíomhanna oideachais foirmiúla agus neamhfhoirmiúla.

(16)

Ba cheart a chur san áireamh i gcórais cheartais náisiúnta na mBallstát riachtanais leanaí mar íospartaigh, amhrastaigh, cúisithe nó ciontaithe, finnéithe nó mar pháirtithe eile in imeachtaí dlíthiúla, chun feidhmiú éifeachtach a gceart a éascú. Sa Treoir maidir le Cearta Íospartach (42), sa Treoir maidir le Coimircí Nós Imeachta do leanaí atá faoi dhrochamhras nó atá cúisithe in imeachtaí coiriúla, (43) agus i Straitéis an Aontais um chearta íospartach (2020-2025) (44), leagtar amach go sainráite cearta agus coimircí sonracha do leanaí a chumhdaítear ar an gcaoi sin nó dírítear go sainráite ar na cearta agus na coimircí sin a chur chun cinn. Cur chuige ilghníomhaireachta spriocdhírithe comhtháite chun tacú le híospartaigh ar leanaí iad agus chun iad a chosaint, lena ngabhann seirbhísí atá oiriúnach ó thaobh aoise de, tá gá leis sin i gcás íospartaigh na coireachta. Ba cheart cur chuige ildisciplíneach a ghlacadh do leanaí atá faoi dhrochamhras nó atá cúisithe, go háirithe chun measúnú aonair a dhéanamh ar imthosca, ar riachtanais agus ar leochaileachtaí sonracha an linbh. Léirítear sa Mholadh seo freisin a thábhachtaí atá an Rialachán maidir le Cothabháil (45) agus Rialachán IIb na Bruiséile (46), trí chomhar breithiúnach trasteorann a neartú laistigh den Aontas in ábhair shibhialta a bhaineann le leanaí. Tá ról ag Údaráis Lárnacha arna n-ainmniú faoi Rialachán IIb na Bruiséile maidir le cúnamh a chur ar fáil i gcásanna cosanta leanaí trasteorann. Ina theannta sin, bíonn leanaí thíos leis an ngáinneáil ar dhaoine le haghaidh gach cineál dúshaothraithe (47). Meastar go bhfuil íospartaigh leanaí gáinneála an-leochaileach faoin Treoir maidir le Frithgháinneáil (48) agus tugtar fócas sonrach orthu i Straitéis an Aontais in aghaidh na gáinneála ar dhaoine (2021-2025). Tá ról ag na línte cabhrach do leanaí (116 111), beolínte leanaí ar iarraidh (116 000) agus línte cabhrach náisiúnta (leanbh) agus beolínte náisiúnta eile i gcórais cosanta leanaí.

(17)

Chun cearta na leanbh-imirceach a chosaint, lena n-áirítear leanaí neamhthionlactha atá ar lorg cosaint idirnáisiúnta, ní mór iarrachtaí leanúnacha a dhéanamh chun aghaidh a thabhairt ar ábhair imní. Is bagairt laethúil é an foréigean do leanaí atá ag bogadh, go háirithe iad siúd a thaistealaíonn gan tionlacan nó atá scartha óna dteaghlaigh (49). Tá leochaileachta ar leith ag baint le ar imircigh agus dídeanaithe iad agus tá cosaint shonrach agus iomchuí ag teastáil ina leith, mar a cuireadh i bhfios go láidir sa Teachtaireacht maidir le leanbh-imircigh a chosaint (50). Is amhlaidh is measa leochaileacht leanaí nuair is leanaí neamhthionlactha nó scartha iad. Tar éis chogadh foghach na Rúise i gcoinne na hÚcráine, tá gealltanas iomlán tugtha ag an gCoimisiún go dtacóidh sé leis na Ballstáit leanaí a easáitíodh ón Úcráin go críoch an Aontais a chosaint (51). Áirítear leis sin tacú le beolínte agus línte cabhrach do leanaí atá ar iarraidh, chomh maith le cuidiú lena áirithiú go gcuimseofar iad i gcórais náisiúnta oideachais agus treoir a chur ar fáil do na Ballstáit chun cuidiú lena áirithiú go nascfar leanaí easáitithe le córais náisiúnta cosanta leanaí (52).

(18)

Tabharfar isteach leis an gComhaontú maidir le hImirce agus Tearmann, atá le glacadh go críochnaitheach ag an gComhairle (53), coimircí agus oibleagáidí breise maidir le cosaint leanaí nach mór a chur i ngníomh san sula dtiocfaidh sé i bhfeidhm. Tá leas an linbh fós lárnach ar fud acquis Tearmainn an Aontais, áit nach mór tús áite a thabhairt dó. Ní mór do na Ballstáit aon fhoráil speisialta a d’fhéadfadh a bheith ag teastáil ó leanaí atá ar lorg tearmainn tar éis dóibh an teorainn a thrasnú a shainaithint agus freastal uirthi, agus leanúnachas agus cobhsaíocht an chúraim á gcur san áireamh. Leis an gComhaontú, giorraítear na spriocdhátaí chun ionadaithe leanaí a cheapadh agus treisítear na caighdeáin a bhaineann lena n-oiliúint, lena gcáilíocht agus lena maoirseacht, agus cumhdaítear leis freisin an gá atá le tuairimí leanaí a chur san áireamh agus faisnéis atá fabhrach do leanaí a chur ar fáil. Giorraítear leis na sprioc-amanna a bhaineann le rochtain gach linbh ar oideachas agus cuirtear leis an rochtain atá ag leanaí ar chúram sláinte ionas go bhfaighidh siad an cineál céanna cúraim sláinte agus a chuirtear ar fáil dá náisiúnaigh féin ar mionaoisigh iad. Áirítear leis ráthaíochtaí níos láidre do mhionaoisigh i ndáil le coinneáil, agus sonraítear ann, de ghnáth, nár cheart leanaí a choinneáil. Mar a chuirtear i dtábhacht sa Phlean Gníomhaíochta maidir le Lánpháirtiú agus Cuimsiú (54), is gné riachtanach eile é an t-aistriú chuig tacaíocht aosachta nach mór a chur san áireamh sa chóras cosanta leanaí, chun an t-aistriú is fearr agus is inbhuanaithe a áirithiú.

(19)

Déanann an tAontas foráil maidir le neart deiseanna cistithe chun rannchuidiú le leanaí a chosaint ar gach cineál foréigin. Tá cistí an Aontais ar fáil chun tacú le forbairt agus neartú córas comhtháite cosanta leanaí sna Ballstáit agus le bearta breise ábhartha. Chun gur fusa dul i ngleic le cláir éagsúla, tá tairseach aonair curtha i bhfeidhm ag an gCoimisiún le haghaidh chistí an Aontais agus cuireann sé ar chumas úsáideoirí deiseanna cistithe ábhartha a aimsiú (55). Tá sé d’oibleagáid ar thairbhithe chistiú an Aontais luachanna, prionsabail, an dlí is infheidhme agus forálacha conarthacha an Aontais a urramú agus an cistiú sin á chur chun feidhme acu. Tá bearta curtha chun feidhme ag an gCoimisiún chun tacú le comhlíonadh agus chun aghaidh a thabhairt ar sháruithe a d’fhéadfadh a bheith ann. Thairis sin, i gcás chistí an Aontais a chumhdaítear le Rialachán na bhForálacha Coiteanna (56), ceanglaítear ar na Ballstáit na coinníollacha cumasúcháin cothrománacha chomh le Coinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar Chearta Daoine atá faoi Mhíchumas (UNCRPD) a chomhlíonadh. Dá réir sin, ceanglaítear ar na Ballstáit córais éifeachtacha a chur i bhfeidhm chun a áirithiú go bhfuil na cláir a fhaigheann tacaíocht ó na cistí sin de chuid an Aontais agus a gcur chun feidhme i gcomhréir leis an gCairt agus le UNCRPD.

(20)

Cuireann an Coimisiún tacaíocht airgeadais thiomnaithe ar fáil freisin chun foréigean in aghaidh leanaí, foréigean inscnebhunaithe in aghaidh cailíní, agus foréigean teaghlaigh a chosc agus a chomhrac, agus chun íospartaigh an fhoréigin sin a chosaint, faoin tsraith Daphne den Chlár um Shaoránaigh, Comhionannas, Cearta agus Luachanna (‘CERV’) (57). Cuireann an tsraith Comhionannais, Ceart agus Comhionannais Inscne den Chlár CERV tuilleadh deiseanna cistiúcháin ar fáil chun cearta leanaí agus rannpháirtíocht leanaí a chur chun cinn, agus chun an t-idirdhealú a bhíonn roimh ghrúpaí áirithe leanaí a chomhrac. Tacaíonn an clár um Cheartas (58) freisin le leanaí a chosaint le deiseanna cistiúcháin, go háirithe i réimse an cheartais a thacaíonn le leanaí.

(21)

Cuireann an Ionstraim um Thacaíocht Theicniúil (59) saineolas teicniúil saincheaptha ar fáil ar a éileamh sin chun athchóirithe struchtúracha a cheapadh agus a chur chun feidhme sna Ballstáit. Áirítear leis sin na réimsí seo a leanas: oideachas, seirbhísí sóisialta, bainistiú imirce agus teorainneacha, sláinte agus ceartas, mar shampla tacú le cur chun feidhme thithe Leanaí (Barnahus (60)). Ina theannta sin, tá córais chomhtháite cosanta leanaí mar chuid de thionscnamh suaitheanta tacaíochta teicniúla 2024 maidir leis an Daonlathas agus an Smacht Reachta a Neartú (61). Le hathchóirithe trasearnála is féidir i ngleic le bochtaineacht agus le heisiamh sóisialta leanaí faoin tionscnamh suaitheanta maidir leis an Ráthaíocht Eorpach do Leanaí a chur chun feidhme, agus an deis á cur ar fáil an tráth céanna tacaíocht theicniúil ilnáisiúnta a chur ar fáil.

(22)

Le roinnt cláir chistiúcháin eile de chuid an Aontais féadfar aghaidh a thabhairt ar ábhair imní shonracha eile a bhaineann le cosaint leanaí agus folláine leanaí. Leis sin féadfar aghaidh a thabhairt go sonrach ar mheabhairshláinte leanaí, ar vacsaíniú leanaí agus ar chosc agus ar chúram ailse leanaí faoin gclár EU4Health (62). Cumhdaítear bochtaineacht leanaí agus eisiamh sóisialta faoi Chiste Sóisialta na hEorpa Plus (63); gáinneáil ar leanaí agus mí-úsáid ghnéasach leanaí faoin gCiste Slándála Inmheánaí (64); tearmann, lánpháirtiú nó tacaíocht a bhaineann le filleadh lena ndírítear ar leanaí neamh-AE, faoin gCiste um Thearmann, Imirce agus Lánpháirtíocht (65); rochtain ar sheirbhísí neamhscartha san oideachas, tithíocht, cúram sláinte agus cúram sóisialta leanaí faoi Chiste Forbraíochta Réigiúnaí na hEorpa (66). Féadfar aghaidh a thabhairt freisin ar athchóirithe, ar infheistíochtaí agus ar bheartais don chéad ghlúin eile de leanaí agus den óige, amhail oideachas agus scileanna, faoin tSaoráid Téarnaimh agus Athléimneachta (67). Déanann an tAontas cómhaoiniú ar Ionaid d’Idirlíon Níos Sábháilte sna Ballstáit chun gníomhaíochtaí agus acmhainní múscailte feasachta a chur ar fáil maidir le sábháilteacht leanaí ar líne. Tugtar tacaíocht freisin do leanaí, do chúramóirí agus d’oideoirí le seirbhísí comhairleoireachta agus tuairiscithe trí línte cabhracha leanaí agus beolínte chun ábhar mí-úsáide gnéasaí leanaí a thuairisciú. Tacaíonn clár réime an Aontais um thaighde agus um nuálaíocht, Fís Eorpach (68), le tionscadail éagsúla atá nasctha le cosaint leanaí i réimsí téamacha taighde, lena n-áirítear maidir le teacht i dtír gnéasach ar leanaí agus foréigean teaghlaigh agus gnéasach a chosc.

(23)

Léirítear tiomantas an Aontais do chosaint leanaí ina ghníomhaíocht sheachtrach freisin. In 2022, bhí thart ar 468 milliún leanbh (níos mó ná leanbh amháin as seisear) ina gcónaí i limistéar coinbhleachta. Bhí 160 milliún leanbh (9,6 % de leanaí ar fud an domhain) ina n-íospartaigh saothair leanaí (69). Gach 10 nóiméad, áit éigin ar domhan, faigheann cailín sna déaga bás mar thoradh ar fhoréigean (70). Gníomhaíocht an Aontais chun seasamh le cearta an linbh agus cosaint leanaí ar fud an domhain, tá sí bunaithe ar an gcaoi a gcothaíonn agus a dtreisíonn an tAontas a bhunchlocha daonlathacha agus bunúsacha laistigh den Aontas. Is é is aidhm don Phlean Gníomhaíochta don Óige (71) i ngníomhaíocht sheachtrach an Aontais rannpháirtíocht fhóinteach leanaí agus na hóige agus cumhachtú i ngníomhaíocht sheachtrach an Aontais a chur chun cinn. Is é is aidhm do Phlean Gníomhaíochta III (72) maidir le hInscne gach cineál foréigin inscnebhunaithe a chomhrac. Tá cosaint leanaí ar cheann de phríomhchuspóirí Threoirlínte an Aontais maidir le Cearta an Linbh a Chur Chun Cinn agus a Chosaint agus Threoirlínte an Aontais maidir le Leanaí agus Coinbhleacht Armtha (73). Le Plean Gníomhaíochta an Aontais maidir le Cearta an Duine agus leis an Daonlathas (2020-2024) (74), iarrtar ar thíortha comhpháirtíochta, mar shampla, córais cosanta leanaí a thógáil agus a neartú agus beartas neamhfhulaingthe a ghlacadh in aghaidh saothar leanaí; leis an Rialachán atá beartaithe maidir le toirmeasc a chur ar tháirgí a dhéantar le saothar éigeantais ar mhargadh an Aontais, rannchuideofar leis an sprIOC sin a bhaint amach. Léiríodh an tiomantas sin freisin sa Teachtaireacht maidir le hObair Chuibhiúil (75) lena dtacófar leis an gcomhrac in aghaidh saothar leanaí.

(24)

Tá géarghá le leanaí a chosaint ar an athrú aeráide agus ar ghuaiseacha comhshaoil, arb ann dóibh ar chríoch an Aontais agus ar fud an domhain araon. Is mó i bhfad an seans go ndéanfar díobháil thromchúiseach do leanaí ná do dhaoine fásta, lena n-áirítear iarmhairtí do-athraithe agus iarmhairtí ar feadh an tsaoil agus bás, mar gheall ar dhíghrádú comhshaoil (76), athrú ar an aeráid, an truailliú agus cailliúint bithéagsúlachta. Is amhlaidh is mó an riosca go ndéanfar sáruithe tromchúiseacha ar chearta leanaí i gcoinbhleacht armtha mar gheall ar easáitiú, gorta agus foréigean méadaithe (77). Ní mór aghaidh a thabhairt ar thionchair dhifreáilte an athraithe aeráide agus dhíghrádú an chomhshaoil ar mhná, ar leanaí agus ar ghrúpaí leochaileacha (78). I dTreoirlínte 2023 maidir le Straitéisí agus Pleananna Oiriúnaithe na mBallstát (79), cuirtear leanaí i dtábhacht i measc páirtithe leasmhara ar mó an dóchúlacht go mbeidh tionchar ag an athrú aeráide orthu, agus ar gá iad a áireamh sa phróiseas oiriúnaithe don athrú aeráide freisin. Agus gníomhaíocht á déanamh chun aghaidh a thabhairt ar an athrú aeráide, ba cheart do pháirtithe a n-oibleagáidí faoi seach maidir le cearta an duine, lena n-áirítear cearta an linbh, a urramú, a chur chun cinn agus a mheas (80). Leis an gcreat maidir leis an sprIOC dhomhanda maidir le hoiriúnú mar a glacadh ag COP28 é (81), spreagtar na páirtithe chun cothromas idirghlúine agus ceartas sóisialta a áirithiú, agus grúpaí leochaileacha, lena n-áirítear leanaí, á gcur san áireamh. Éilítear leis sin freisin rannpháirtíocht ghníomhach leanaí a áirithiú sa chinnteoireacht maidir le hábhair chriticiúla a dhéanann difear do chosaint a gceart. Tá peirspictíocht leanaí agus daoine óga mar chuid de ghníomhaíochtaí an Chomhshocraithe Aeráide Eorpaigh (82), agus go háirithe an líonra d’Ambasadóirí agus Comhpháirtithe an Chomhshocraithe Aeráide.

(25)

Is chuig na Ballstáit a dhírítear an Moladh seo. Moltar do thíortha is iarrthóirí, d’iarrthóirí ionchasacha ar aontachas don Aontas, agus do thíortha bheartas comharsanachta an Aontais an Moladh seo a leanúint freisin.