(1)

Is saintréith den staid eacnamaíoch atá ann faoi láthair ardchostais mhaireachtála ghinearálta, a mbíonn tionchar acu ar thomhaltas agus ar dhíolacháin fíona, agus costais mhéadaithe ionchuir do tháirgeadh talmhaíochta agus do phróiseáil fíona, rud a mbíonn tionchar aige ar phraghsanna fíona. Is baolach go gcuirfidh na himthosca sin isteach go mór ar mhargadh fíona an Aontais toisc go ndéanann siad difear do roinnt príomh-Bhallstát táirgthe trí na stoic fíona atá ar fáil a mhéadú go dtí leibhéil ar a bhféadfaidís a bheith neamh-inbhuanaithe i bhfianaise an tséasúir buainte agus an tséasúir táirgthe atá ar na bacáin agus trí dheacrachtaí airgeadais agus fadhbanna sreafa airgid a chruthú do tháirgeoirí fíona.

(2)

Tá an boilsciú domhanda agus an laghdú gaolmhar ar chumhacht cheannaigh na dtomhaltóirí ag cur tuilleadh leis an laghdú ginearálta a fheictear maidir le tomhaltas fíona le blianta beaga anuas. Meastar go bhfuil laghdú dealraitheach ar thomhaltas fíona 7 % san Iodáil, 10 % sa Spáinn, 15 % sa Fhrainc, 22 % sa Ghearmáin agus 34 % sa Phortaingéil sa bhliain mhargaíochta reatha i gcomparáid leis an staid mhargaidh réamh-COVID-19. Tá tionchar ag an treocht sin go háirithe ar dheighleoga áirithe i margadh an fhíona, is iad sin fíonta dearga agus fíonta rosé.

(3)

Léiríonn na figiúirí atá ar fáil titim i ndíolacháin fíona sa bhliain mhargaíochta reatha, i gcomhréir leis an laghdú ar an éileamh intíre a breathnaíodh, e.g. laghdú 5.3 % ar dhíolacháin sa Spáinn agus sa Fhrainc, agus bhí roinnt limistéar inar thit na díolacháin 25 % go 35 % buailte go mór i gcomparáid leis an tréimhse chéanna sa bhliain mhargaíochta roimhe sin. Idir an dá linn, tá onnmhairí fíona an Aontais don tréimhse ó mhí Eanáir go mí Aibreáin 2023 8.5 % níos lú ná mar a bhí sa tréimhse chéanna in 2022.

(4)

Mar gheall ar an méadú ginearálta ar na príomhchostais ionchuir le haghaidh táirgeadh talmhaíochta amhail na costais a bhaineann le leasacháin, fuinneamh agus buidéil a theastaíonn chun fíon a tháirgeadh, rud a tharla go páirteach mar gheall ar cogadh foghach na Rúise ar an Úcráin, tá méadú eisceachtúil tagtha ar na costais táirgthe i roinnt Ballstát suas go dtí meánmhéadú measta 30 % go 40 %. Mar gheall ar na cúinsí sin, tá brú breise á chur ar tháirgeoirí fíona an Aontais agus tá a n-acmhainneacht maidir le gníomhaíochtaí agus infheistíochtaí margaíochta á laghdú. Ina theannta sin, in ainneoin na gcostas atá ag dul i méid feadh thimthriall iomlán an táirgthe fíona, tugtar le fios sna sonraí atá ar fáil go bhfuil laghdú tobann tagtha ar phraghsanna fíonta áirithe sna réigiúin is mó atá buailte ag an ngéarchéim, i gcomparáid leis an staid a bhí ann roimh COVID-19, mar shampla laghdú praghsanna idir 10 % agus 26 % i gcás roinnt réigiún sa Fhrainc.

(5)

I dteannta a chéile, léiríonn na fachtóirí sin laghdú ginearálta ar éileamh agus ar dhíolacháin fhíonta an Aontais, i gcomhthéacs inar tháinig méadú 4 % ar tháirgeacht san Aontas i gcomparáid leis an mbliain mhargaíochta roimhe sin, rud a chuireann leis an leibhéal ard stoc tosaigh atá ann cheana féin (+ 2 % i gcomparáid leis an meán 5 bliana deireanach). Mura ndéantar gníomh go tapa chun an rósholáthar atá ag dul i méid a laghdú, tá an baol ann go gcuirfidh an staid isteach go mór ar an margadh trí mhíchothromaíocht mhór ghinearálta sa mhargadh a chruthú agus tarlóidh sin ar a dhéanaí nuair a bhainfear an fómhar nua rud a fhágfaidh táirgeoirí fíona gan aon acmhainn stórála don táirgeadh nua agus go mbeidh orthu díol ar phraghsanna níos ísle fós.

(6)

Ag an bpointe seo, tá an margadh á shuaitheadh ar bhealaí éagsúla ag imthosca reatha an mhargaidh in earnáil an fhíona i réigiúin táirgthe éagsúla, ós rud é go bhfuil margadh fíona an Aontais deighilte go mór. Tá an suaitheadh sin suntasach i réigiúin áirithe i roinnt Ballstát, agus bíonn tionchar aige go háirithe ar dheighleoga margaidh na bhfíonta dearga agus rosé. Ar na samplaí a léiríonn an ilroinnt sa mhargaidh tá, mar shampla, 27 % de stoic níos airde ná an meán 5 bliana in Extremadura na Spáinne, stoic 24 % agus 14 % níos airde ná mar a bhí sa bhliain roimhe sin i réigiúin Liospóin agus Alentejo na Portaingéile, faoi seach, agus 26 % de stoic níos airde i gcás fíonta rosé ag tús na bliana margaíochta reatha ná mar a bhí ag tús na bliana margaíochta roimhe sin in Languedoc-Roussillon na Fraince.

(7)

Ag an am céanna, bhí margadh fíona an Aontais faoi réir dálaí géaraitheacha cheana féin, go háirithe le linn na mblianta 2019, 2020 agus 2021 mar thoradh ar shrianta trádála roimhe sin, laghdú ar thomhaltas le linn phaindéim COVID-19 agus roinnt eachtraí adhaimsire. Tá drochthionchar breise ag na cúinsí deacra atá ann faoi láthair ar earnáil atá leochaileach cheana féin agus tá caillteanais shuntasacha ioncaim ann do na gníomhaithe uile inti. Bíonn deacrachtaí airgeadais agus fadhbanna sreafa airgid ag saothróirí fíona sna réigiúin is mó atá buailte sna Ballstáit. Dá bhrí sin, tá gá le gníomhaíocht láithreach i ndáil leis sin chun freagairt go héifeachtúil do staid an mhargaidh ilchineálaigh sin trí chead a thabhairt do na Ballstáit cuid de na hacmhainní airgeadais a leithdháiltear ar a gcláir náisiúnta thacaíochta in earnáil an fhíona a atreorú agus tacaíocht níos saincheaptha a chur ar fáil do na gníomhaithe éagsúla san earnáil.

(8)

Má bhaintear cuid de na cainníochtaí fíona nach bhfuil asraonta margaidh iomchuí acu ó mhargadh na réigiún is mó atá buailte, ba cheart go gcuideofaí le haghaidh a thabhairt ar mhíchothromaíochtaí sa mhargadh agus cosc a chur ar chur isteach níos déine nó níos faide ar earnáil fíona an Aontais ina hiomláine de dheasca an tsuaite atá ann faoi láthair. I gcás ina bhfuil údar cuí leis, ba cheart driogadh fíona a thabhairt isteach go sealadach mar bheart incháilithe faoi na cláir thacaíochta in earnáil an fhíona chun feabhas a chur ar chothromaíocht an mhargaidh agus ar staid eacnamaíoch na dtáirgeoirí fíona sna réigiúin táirgthe is mó atá buailte. Chun saobhadh na hiomaíochta a sheachaint, níor cheart úsáid an alcóil a fhaightear a cheadú do thionscal an bhia agus na dí agus ba cheart é a úsáid chun críoch tionsclaíoch agus chucu sin amháin, lena n-áirítear dífhabhtú agus cógaisíocht, agus chun críocha fuinnimh. Chun aon mhí-úsáid nó róchúiteamh a thagann as cur chun feidhme an bhirt eisceachtúil seo a sheachaint, tá sé ábhartha a iarraidh ar na Ballstáit an beart a dhíriú ar na réigiúin a bhfuil éagothroime sa mhargadh iontu, é a bhunú ar chritéir oibiachtúla agus an cúiteamh a ndéanfaidh siad foráil dó a theorannú do phraghsanna margaidh a bhí ann le déanaí.

(9)

Úsáidtear an beart ‘glasbhuainte’, dá bhforáiltear in Airteagal 47 de Rialachán (AE) Uimh. 1308/2013, mar bheart bainistithe margaidh nuair atá coinne le táirgeadh iomarcach fíonchaor. Chun cabhrú le hoibreoirí freagairt d’imthosca reatha an mhargaidh agus chun an riosca gurbh amhlaidh a bheadh na himthosca sa bhliain mhargaíochta atá le teacht a laghdú, is iomchuí solúbthacht áirithe a cheadú agus an beart sin á chur chun feidhme le linn na bliana airgeadais 2023. Go háirithe, is gá, mar bheart eisceachtúil, foráil a dhéanamh maidir le maoluithe ar Airteagal 47(1) agus (3) de Rialachán (AE) Uimh. 1308/2013 chun go bhféadfar triopaill fíonchaor neamhaibí a scriosadh nó a bhaint i gcuid de ghabháltas, ar choinníoll go ndéantar é sin ar dháileachtaí iomlána, agus foráil a dhéanamh maidir le méadú sealadach ar ranníocaíocht uasta an Aontais leis an mbeart sin.

(10)

Is cineál tacaíochta airgeadais é ‘driogadh géarchéime’ a chur le bearta incháilithe chomh maith leis an tsolúbthacht a tugadh isteach le haghaidh ‘glasbhuaint’, rud nach gá maoiniú breise ón Aontas ina leith, áfach, ós rud é, maidir leis na teorainneacha buiséadacha le haghaidh na gclár náisiúnta tacaíochta in earnáil an fhíona don bhliain airgeadais 2023 a leagtar síos in Iarscríbhinn VII a ghabhann le Rialachán (AE) 2021/2115 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (2), go leanann siad d’fheidhm a bheith acu. Dá bhrí sin, ní fhéadfaidh na Ballstáit a chinneadh méideanna níos airde a leithdháileadh ar na bearta atá i gceist ach laistigh den bhuiséad bliantúil dá bhforáiltear san Iarscríbhinn sin. Tá an tacaíocht airgeadais don dá bheart géarchéime thuasluaite dírithe, dá bhrí sin, ar thacaíocht a chur ar fáil don earnáil sa staid éagobhsaí margaidh ar leith gan an gá a bheith ann cistí breise a shlógadh ar an gcéad dul síos.

(11)

Chun éifeachtacht acmhainní airgeadais an Aontais is féidir a leithdháileadh ar na bearta géarchéime sin a mhéadú, ba cheart cead a bheith ag na Ballstáit cúnamh airgeadais an Aontais a chomhlánú le híocaíochtaí náisiúnta a chumhdaíonn suas le 50 % den tacaíocht a dheonaítear don dá bheart géarchéime dá bhforáiltear sa Rialachán seo.

(12)

Mar gheall ar an bhforbairt dhiúltach sa mhargadh agus an méadú ar chostais agus fadhbanna sreafa airgid na n-oibreoirí in earnáil na fíona atá ann dá dheasca sin, is deacair bearta na gclár tacaíochta náisiúnta fíona a chur i gcrích tráth is mó a bhfuil gá le feabhas a chur ar threoshuíomh margaidh na hearnála. Chun éifeachtacht chur chun feidhme na gclár i gcomhthéacs margaidh agus eacnamaíoch earnáil an fhíona atá i réim a áirithiú, tá sé ábhartha rannchuidiú uasta an Aontais leis na bearta ‘cur chun cinn’, ‘athstruchtúrú agus athchóiriú fíonghort’, ‘buaint ghlas’, ‘glasbhuaint’ agus ‘infheistíochtaí’ a mhéadú go sealadach.

(13)

Ina theannta sin, tá sé tábhachtach freisin solúbthachtaí iomchuí a chur ar fáil do thairbhithe maidir lena n-oibríochtaí a chur chun feidhme faoi na cláir náisiúnta thacaíochta ionas gur féidir leo freagairt d’éiginnteacht reatha an mhargaidh agus na hoibríochtaí a oiriúnú nuair is gá. Is ionann solúbthachtaí den sórt sin agus bearta breise tacaíochta don mhargadh chun cosc a chur ar an suaitheadh eacnamaíoch atá ann faoi láthair cur isteach níos déine nó níos faide ar mhargadh fíona an Aontais agus áirítear leo gur féidir na bearta eisceachtúla eile a leagtar amach sa Rialachán seo, a luaithe a chinnfidh Ballstát iad, a chur chun feidhme go héifeachtúil freisin ar leibhéal na dtairbhithe. Dá bhrí sin, mar bheart eisceachtúil eile, is gá maolú ó Rialachán Tarmligthe (AE) 2016/1149 (3) ón gCoimisiún agus cead a thabhairt do na Ballstáit roinnt solúbthachtaí a sholáthar do thairbhithe chun na hoibríochtaí atá beartaithe a oiriúnú tar éis nós imeachta simplithe agus chun go bhféadfar iad a chur chun feidhme go páirteach i gcásanna a bhfuil údar cuí leo.

(14)

Maidir leis na cúiseanna le rátaí méadaithe airgeadais an Aontais a chur i bhfeidhm le haghaidh bearta áirithe agus le solúbthacht áirithe a cheadú i mbainistiú na gclár, de bhrí go mbaineann siad le staid eacnamaíoch reatha earnáil an fhíona agus toisc gur bearta sealadacha iad na bearta sin, is iomchuí a raon feidhme a theorannú d’oibríochtaí ar cuireadh tús lena gcur chun feidhme le linn na bliana airgeadais 2023. Os a choinne sin, níor cheart feidhm a bheith ag na bearta sin, mar shampla, maidir le hoibríochtaí a cuireadh chun feidhme i mblianta airgeadais roimhe sin agus nár íocadh ach sa bhliain airgeadais 2023.

(15)

Ar mhórchúiseanna práinne, i bhfianaise an tsuaite leanúnaigh ar an margadh chomh maith leis an tréimhse ghearr ama atá ar fáil do na Ballstáit chun na bearta a áirítear sa Rialachán seo a chur chun feidhme laistigh den bhliain airgeadais reatha, agus chun tuilleadh meatha ar an margadh a chosc, is gá gníomhú láithreach. Ar thaobh amháin, sna réigiúin is mó atá buailte, is gá an farasbarr soláthair a bhaint den mhargadh a luaithe is féidir agus in aon chás roimh thús na buainte nua, faoi dheireadh mhí Lúnasa nó go luath i mí Mheán Fómhair 2023 agus, mura ndéanfaí sin, thiocfadh meath breise ar staid an mhargaidh agus thabharfaí an éagothroime atá ann faoi láthair ar aghaidh go dtí an bhliain mhargaíochta nua, rud a d’fhéadfadh a bheith ina cúis le géarchéim fhada i margadh fíona iomlán an Aontais. Ar an taobh eile, ní mór na bearta uile a áirítear sa Rialachán seo a chur chun feidhme roimh dheireadh na gclár tacaíochta náisiúnta reatha maidir le fíon, nach bhfuil feidhm acu ach go dtí an 15 Deireadh Fómhair 2023 dá bhforáiltear in Airteagal 5(7) de Rialachán (AE) 2021/2117 ó Pharlaimint na hEorpa agus ón gComhairle (4). De bhun na forála sin, leanfaidh Airteagail 39 go 54 de Rialachán (AE) Uimh. 1308/2013 d’fheidhm a bheith acu tar éis an 31 Nollaig 2022 a mhéid a bhaineann le caiteachas a tabhaíodh agus íocaíochtaí a rinneadh le haghaidh oibríochtaí a cuireadh chun feidhme roimh an 16 Deireadh Fómhair 2023. Dá bhrí sin, dá gcuirfí moill ar ghníomhaíocht, bheadh an baol ann go mbeadh sé deacair nó dodhéanta fiú do na Ballstáit lena mbaineann na bearta a chur chun feidhme laistigh den bhliain airgeadais 2023, arb í bliain dheireanach chur chun feidhme na gclár náisiúnta tacaíochta reatha in earnáil an fhíona í.

(16)

I bhfianaise na mórchúiseanna práinne dá dtagraítear thuas, ba cheart an Rialachán seo a ghlacadh de bhun an nós imeachta práinne a leagtar síos in Airteagal 228 de Rialachán (AE) Uimh. 1308/2013.

(17)

I bhfianaise an ghá atá ann gníomhú láithreach, ba cheart an Rialachán seo a theacht i bhfeidhm lá a fhoilsithe in Iris Oifigiúil an Aontais Eorpaigh,